InfoHub Logo

«El bolam deseń, besigińdi túze» – degen naqyl sóz otbasy tárbıesiniń mańyzyn aıqyndatyp tur emes pe?

Otbasy músheleriniń jas shamasy ár túrli bolsa da, olardyń arasynda bir-birimen rýhanı jaqyndyǵy, maqsat yntymaqtastyǵy bar.
Otbasy –bir shaǵyn memleket. Ár memlekettiń ózine tán óndirisi men ónim bólisi, syrtqy jáne ishki saıasaty, kiris-shyǵys búdjeti, qasterlep ustanatyn rámizderi, t.b. bolatyny sıaqty, ár otbasy bolmys-tirshiliginiń de soǵan uqsas jaqtary bar, onyń jaratylysy da basshylyq pen qosshylyqty qajet etedi. Sondyqtan otbasynyń qurylymyna zor mańyz berilip, mánin qorǵaǵan, otbasynyń ar-namysyn saqtaýǵa, syryn shashpaýǵa, múshelerin bir-birine qatysty adaldyqqa tárbıelegen. «Otan otbasynan bastalady» degen sózdiń mánisi de osynda.

Ata-ana óz otbasyn nyǵaıta otyryp, sonymen birge onyń balaǵatqa tolǵan múshelerin úı bolýǵa, óz shańyraǵyn kóterýge ázirleýi basty ári óte jaýapty mindet bolyp sanalady. Jas otaýdyń tútini túzý shyǵyp, mahabbat pen tatý-táttilik, bereke-birlik oryn tepken jyly uıaǵa aınalýy, bosaǵasy berik, bolashaǵy nurly bolýy kóbine-kóp jas jubaılardyń úlken úıde alǵan tárbıesi, kórgen ónegesine baılanysty.

«Uıada ne kórseń, ushqanda, sony ilersiń», «Anasyna qarap, qyzyn al», — dep, halyq bárin bastan keship, synaqtan ótkizgendikten aıtqan.
Han ordasy, saltanatty saraılarda talaı kún aýnap-qýnap jatyp, óziniń shurq tesik qurym kıiz lashyǵyna qaıtyp oralǵanda Jırenshe sheshen: «Aıhaı, meniń óz úıim, keń saraıdaı boz úıim», — dep, jany jaı tapqan eken. Bul ańyzda úlken shyndyq, tereń mán bar. Árkimge, onyń ishinde balaǵa óz úıinen ystyq, óz úıinen keń de keremet meken jer júzinde joq. Kavkaz halyqtarynda «Naǵyz jaıly oryn: qylyshqa – qynaby, otqa – oshaǵy, er jigitke — óz úıi» – degen tamasha naqyl bar.

Adaldyq pen meıirimdilik, jaýapkershilik pen keshirimdilik te otbasynda shyn yqylas-peıilmenen balanyń kókireginde oryn tebedi.
Qazaq otbasynda áýeli áke, sodan keıin sheshe, bular – januıa mektebiniń ustazdary bolady. Áke men shesheniń balasyna qoıatyn eń birinshi basty talap-tilekteri – balanyń «ádepti bala» bolyp ósýi.

qazaq januıasy árdaıym: «Ádepti bol, tárbıesizdik etpe, kórgensiz bolma» degen sıaqty sózderdi balalarynyń qulaǵyna quıyp ósirgen.
Qazaq otbasynda óz balasyn meıirimdilikke, ımandylyqqa baýlyp ósirgen. Únemi januıasynda osylaı tárbıe kórgen bala aqyrynda, ózdiginen til alǵysh, adal, tıanaqty, uqypty bolyp shyǵa keledi.

Tárbıe basy ádeptilik dep bilgen ata-ana áýeli balasyna ózderin syılap-qurmetteýdi, ózgelerge, ásirese úlkenderge, sypaıylyq tanytýdy, eshkimdi muqatpaýdy úıretken. Sonymen qatar, balalarynyń er-azamat bolyp, halqyna eńbek etýlerin basty mindet etip qoıǵan.

Baýyrjanqyzy Elrıza

---