InfoHub Logo

Búgingi jastar boıynan Shortanbaı Qanaıulynyń “Zar zaman” óleńindegi aqyn synaǵan ul men qyz qylyǵy kezdese me?

...Myna zaman qaı zaman?!

Azýlyǵa bar zaman,

Azýsyzǵa tar zaman.

Munyń ózi zar zaman 

                                (Shortanbaı aqyn)

Zar zar zaman,zar zaman...

Zarlap ótken bar zaman...

Zar zamannyń aıaǵy –

Zamanyń ketti baıaǵy..,-dep Shortanbaı Qanaıuly otarshyl Reseıdiń ozbyr saıasatyndaǵy unamsyz ózgeristerdi bar janymen sezinip, olardan ózi jırenip, halyqty da jırendire jyrlady.

Asan qaıǵy: “ Munan soń qıly – qıly zaman bolar, zaman ozyp, zań tozyp,jaman bolar,- degen kóregendiligi men Shortanbaı aqynnyń oıynyń ushtasýynda úlken mán jatyr.

“Bul asylyq, asqan zamanda,

Ul týady atamenen elesip,

Qyz týady anamenen teńdesip,

Balasy ketti tyıýdan”,- dep keıbir ul men qyzdyń ata-anasyn syılamaýy, qurmetteýi aqyn janyn kúızeltedi.Osyndaı jolǵa túsýine kim kinálá? Mine, osy máselege aqyn qoǵamdaǵy ózgerisinde turǵysynan qaraıdy. Al búgingi zamannyń jastary qandaı?

Birinshiden, balaǵa beriletin birinshi tárbıe ata-anasynan, týǵan-týysynan,joldasyn syılaýǵa úıretýden bastalady.Sebebi, ata-anasyn syılamaǵan bala joldasyn da syılaı almaı, qoǵamǵa da, keri áserin tıgizedi.Osy oraıda, uly pedagog Ybyraı Altynsarın: “Tárbıeniń qaınar kózi – otbasy”,-ekendigin aıqyndaı túsken-di.

Ekinshiden, “Bolashaq-jastardyń qolynda”- degendi jıi aıtamyz. Biraq osy sózdiń mánin tereń túsinip júrmiz be?

Balasy ketti tyıýdan.

Masqaralar taıǵany

Jas syılasyp turýdan.

Adal zada balany

Taba almassyń rýdan.

Ulyń kıdi dúrıa,

Ustaranyń júzindeı

Aýdarylǵan dúnıa.

Qyzyń kıdi bıqasap

Tergep kımeı baıqastap,

Keshki turym bolǵanda

Qulan menen bulandaı

Úıde turmas oıqastap,- osy bir óleń joldary da ul-qyzymyzdyń aq joldan taıyp, zamannyń azǵyrǵan aıqyn kórinisi emes pe edi?! Osyǵan tuspa-tus keletin, qazirgi jastardyń kópshiliginde óz ómirine degen jaýapkershilik pen ar-uıat azaıyp bara jatqandaı. Búgingi qoǵamda jastardyń ádepten ozbaı, ózin-ózi tárbıeleýi áli de jetispeıdi.

Úshinshiden, densaýlyqqa zıan keltiretin – esirtki, temeki, ishimdi. Bular – jastardyń oı – sanasyn ýlap, azǵyndyq jolǵa túsiredi. Ata-babamyz: “Kópke topyraq shashpa”,- deıdi. Deı turǵanmen, qoǵamdaǵy keıbir jastardyń jaǵymsyz áreketteri kóńilge qaıaý túsireri anyq.

Qorytyndylaı kele, Shortanbaı Qanaıuly óz zamanynyń ashshy shyndyǵyn asha bildi. Zamannyń azǵyndyǵyn “ zar zaman” dep atady. Jastardy adamgershilikke, izgilikke, baýyrmaldylyqqa, qaıyrymdylyqqa din joly arqyly jetkizýge bolady dedi. Abaı atamyzdyń “Kúlli adam balasyn qor qylatyn úsh nárse bar. Sonan qashpaq kerek: áýeli – nadandyq, ekinshisi – erinshektik, úshinshisi – zulymdyq”,- degen sózi bar. Osy sózdi jadymyzǵa saqtap, keleshek jastarǵa nasıhattap júrý jón bolar...

Ý. M. Djoldybaeva Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Qazaqstan tarıhy kafedrasynyń dosenti Borasheva Lázzat, Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Shyǵystaný fakúltetiniń 1-kýrs stýdenti

---