InfoHub Logo

Erte-erte ertede, eshki júni bórtede, «Ertegi» degen keremet patshalyq kurǵan ólkede bir aıtýly oqıǵa bolypty. Ol qandaı oqıǵa deısiń ǵoı, izgi júrekti, ushqyr qıaldy jas dos? Ol bylaı bolǵan..

Jer betindegi barlyq jan-janýar ataýly qasıetti meken sanaıtyn Shańyraq bıigi basynda, Kindik belgi qasynda «Uly jıyn» degen ótip turady eken. Ol jıynǵa dúnıedegi bar tirshilik ıesi asyǵyp jetip, qýana bas qosatyn bolǵan. Óıtkeni, ol baıtaq jer betindegi keń óristeı, shalqar teńizdeı, arnaly darıadaı ómirdiń eń mańyzdy máselelerin kelisip, aqyldasyp sheshetin beıbit, mámileli uly jıyn edi.

Birde sondaı jıynǵa shaqyrý kezinde mynadaı habar aıtylady: «Ár tirshilik ıesi óziniń súıikti asyn alyp kelsin. Kimniń dámi tátti eken, qandaı taǵamnyń qasıeti artyq eken — sony bilip, sony ǵalamǵa pash eteıik!» Bul habar tórtkúl dúnıege túgel taraıdy.

Al mejeli kún jetkende, bári-bári qurmetteıtin Shańyraq bıigi basyna, Kindik belgi qasyna álemniń tórt tarabynan asyqqandar aǵylyp kele bastaıdy. O-o, bul tiri aǵynda kimder, neler joq deısiń?! Ań patshasy arystan, qus patshasy búrkit, sý alyby kıt, dala erkesi kıik, mańǵaz pil, jaıbasar kerik, qus sulýy aqqý, jeztańdaı bulbul, jasqanshaq jarqanat, tipti yzyńdaǵan sonaǵa deıin bar munda. Júgirgen ań, ushqan qus, júzgen balyqtan qalmaıyn dep, dóńgelengen qańbaq, jel aıdaǵan úpelek, jan-janýarǵa ilesken dán-dánek te osynda jetip jatty. Osynaý jandy aǵyndy «tirshilik darıasy» dep aıtýǵa bolatyn edi.

Bul jıynda tek Adam ǵana kózge túspedi.

«Aý, Adam-dos qaıda eken?!» — desti jıylǵan kóp qaýym.

«Ol jer jyrtyp, arna qazyp, úı turǵyzyp, eńbektenip jatqanyn kórdik. Sirá, sol jumys degen beınetten qoly bosap kele almaǵan bolar?», — desti Adamdy kórgen taǵy bir top kýáger.

«Bizdiń azyǵymyz jolymyzda jatady, aıaq astynan tabylady. Al Adamnyń yryzdyǵy ter tókpeı ónbeıtin qıyn dám desedi. Sirá, onyń tatymy da sondaı ashshy shyǵar?..» — dep shýlasty taǵy birazy.

Jınalǵandardyń bulaı aıtatyn sebebi bar edi. Shańyraq tóbe basynda, Kindik belgi qasynda jaıylǵan, óristeı keń dastarhanǵa ózderiniń eń súıikti, asa qadirli dámderin alyp keldi olar. O-o, bul dastarqanda ne joq?! Shalǵyndy dalanyń maısa kódesin elik, shóleıt qyrdyń jupar ıisti jýsanyn aqbóken, bórte taý bókteriniń shyryndy maraltamyryn buǵy alyp kelse, sýsıyr tropık batpaǵynyń shekerdeı boryǵyn, pil jýnglı nýynyń púlishteı talshyn butaǵyn ala kelgen. Keń jazyqtaǵy shetsiz-sheksiz daladaı dastarqan betinde jyly elderden ákelingen injir, záıtún, ananas, banan, soltústiktiń týndrasynda pisken qyraý túkti jıdekter, shyryny shyqqan múk-qyna, orman men dalanyń qıaqty-masaqty desteleri, jemis-jıdek, jańǵaq-dánek, tamyr-túınekter baý-baý, jal-jal bop úıilip jatyr. Al endi maıly jilik, quıqaly qoń et súıretken arystan, koıot, qarsaq, qoltyraýyn sıaqty toptyń dám-taǵamy óz aldyna bir tóbe. Tipti sý boılap jetken muhıt kıtiniń murtyn maılaǵan bir asam teńiz shaıanynyń ózi úlken dastarhan shetine taý bop úıildi.

Osyndaı jıyn, osyndaı keń dastarqan edi bul!

Jınalǵandar álgindeı dep shýyldasyp jatqanda, kenet báriniń tumsyqtaryna áldeqaıdan bir hosh ıis jetti. Bári tym-tyrys bop, ıis kelgen jaqqa qarasty. Topqa Adam jaqyndap kele jatyr eken. Jańaǵy keremet hosh ıis sol Adammen birge kele jatqany belgili boldy.
Adam ózin jumys degen beınet kidirtip qalǵanyn aıtyp, jıylǵandardan keshirim surady. Bireýleri oǵan kúldi, endi bireýleri túsinistikpen qarady. Sonan soń keń dastarqan basynda dám tatý bastaldy. O-o, bul degeniń ulan-asyr toı edi! Elik jasyl dalanyń maısa kódesin, aqbóken qyrdyń jupar ıisti jýsanyn, buǵy bórte taý bókteriniń shyryndy maraltamyryn, sýsıyr tropık batpaǵynyń aq boryǵyn, pil jýnglı nýynyń púlishteı talshyn butaǵyn eken — bári-bári óz dámderin ózderi tamsana tatyp, ózgelerge iltıpatpen usyndy. Máz-máıram meshinder banan, ananas jemisterinen shashý shashty. Jolbarys, qabylan, túlki sıaqty taǵy bir top maıly jilik, quıqaly qoń etti alǵa tartty. Alys sýdan kelgen delfın teńizdiń maıshabaǵyn baıqap kórýdi usyndy. Tipti dóńgelengen qańbaq, jel ushyrǵan úpelek, qus tumsyǵynda kelgen dán de ózderi ósken topyraqtyń qunaryn tamsana aıtyp, basqalardy sendirip baqty.

Áıtse de... Uly dastarqan basyndaǵylardyń biriniń dámi birine unaı qoımaǵanyn nesine jasyramyz? Bul óz-ózinen túsinikti nárse ǵoı. Meshin jupary burqyraǵan jasyl pishenge murynyn shúıirdi; arystan shyryny tamǵan jemis-jıdekke tosyrqaı qarady; kıik maıly jilik, qoń etten alysyraq baryp turdy. Sóıtip, dastarqan basy top-topqa bólinip ketti. Sol sátte Adam oshaqtaǵy ottan jańa ǵana alyp, jyly kúıinde keýdesine qysyp ákelgen yp-ystyq kúlshesin shyǵardy. Jıylǵan qaýym taǵy da siltideı tyndy. Keremet hosh ıistiń qaıdan ekenin endi bári kórdi.

Adam áýeli ystyq kúlsheden bir úzip, ózi aýyz tıdi. Sosyn, bir úzip, kıikke usyndy. Bir úzip, kerikke usyndy. Bir úzimin meshinge usyndy. Arystanǵa usyndy. Qoltyraýynǵa berdi. Sýdan kóz salǵan balyqqa úzip tastady. Tipti yzyńdap jetken masa da bir sát baıyz taýyp, ystyq kúlsheniń sólin soryp kórdi. Berekeli kúlshe jıylǵandardyń bárine jetti. Bári tamsanyp, tańdaı qaqty. Bári de meniń qurmetti de súıikti taǵamym osy bolǵandaı eken dep arman etti.
«Ne degen keremet dám?!» — desti bári.

Kúlsheden tamsana dám tatpaǵan birde-bir tirshilik ıesi qalǵan joq. Adamnyń dámi bárine unady.

— Bul dámniń aty — Nan! — dedi Adam. — Nannyń sondaı tátti bolǵany — oǵan meniń eńbegim sińdi, mańdaı terim tamdy...

Adam eńbekpen kelgen nan týraly aıtqanda, jınalǵandar ony qyzyǵa tyńdady. Adamnyń eńbegi sińgen, mańdaı teri tamǵan, júreginiń ystyǵy men alaqanynyń jylýy daryǵan dám sondaı tátti bolypty. Eńbekten týǵan ıgiliktiń bári sondaı qasıetke ıe bolmaq eken. Sondyqtan da Adamnyń eńbekpen tapqan taǵamy — jer betindegi eń keremet, kıeli dám.

Sol kúni Uly jıyn «Jer betindegi eń tátti, eń qasıetti taǵam — Nan» dep tapty. Sonan beri álemdegi bar haıýanat óz jerlerinde, óz dámderin tatyp ómir súrip jatyr. Biraq dúnıedegi eń keremet dám — Nannyń qasıetin bári moıyndaǵan, báriniń esinde, bári de ony qadir tutady.

---