InfoHub Logo

Endi teatrdyń «Han Keneni» oınaýy týraly bir-eki aýyz sóz aıtaıyn: tolyqtaýyn keıin aıtarmyz...

«Aıman-SHolpan» men «Han Kene» — qıyn pesalar. Qıyndyǵy sol: «Aıman-SHolpan» ártistiń ártistik oınaýshylyǵymen birge ártistiń somdalǵan, ádemi, jaramdy daýysyn kerek qylatyn pesa. Mine sondyqtan «Aıman-SHolpan» ártis tańdaıtyn, ártisti synaıtyn pesa. Sondyqtan «Aıman-SHolpandaǵy» birsypyra basty rolderdi ártister kóńildegideı shyǵara almaı qoıdy. Ásirese, Álibek, Arystan rólderin shyǵara almaı qoıdy...

Al «Han Kene» de ártis tandaıtyn, ártis synaıtyn pesa. Árıne qandaı pesa bolsa da ártisti synǵa salady. Biraq, mundaı pesalar óte-móte ártis tańdaıdy. Al osy eki pesada ártister ózderiniń qandaı ekendikterin kórsetti? Teatr qandaı ekenin kórsetti?

Meniń qaraýymsha, «Han Keneniń» bas adamdaryn oınaǵan ártisterdiń (Naýryzbaı rólin oınaǵan Elýbaı, Bopaı qyz rólin oınaǵan Málıke, Káriboz rólin oınaǵan Qapan) úsheýi de pesa boıynsha rólderin jaqsy meńgerip oınady, ózderiniń qıyn iri rolderdi de meńgerýge jarap qalǵandyqtaryn kórsetti. Han Keneniń rólin oınaǵan Qalybek te Keneniń pesadaǵy rólin táýir alyp bardy. Biraq, bárinen qıyn rol Han Keneniń roli edi, sondyqtan Qalybek Keneniń ishki jan, sezim kubylystaryn tapqan, ıakı qoıý túrde kórsete almady. Búl 4 ártis — Elýbaı, Qapan, Málıke, Qalybek jáne Serke bizdiń teatrdyń bas ártisteri. Sondyqtan, bul kúnde bularǵa júkteıtin bizdiń mindetimiz de jeńil emes dep bilý kerek... Bul tórt ártistiń turpat, sýret, bet qubylysy, shyraı, oıyn, ún, qımyldaryndaǵy men baıqaǵan ýaq kemistikter mynalar boldy.

Bul 4 ártistiń tórteýi de keıde qyzýlyq qımylynyń mólsherin saqtaı almaı qalatyn sıaqty. Al Qalybek jan qubylysyn keıde jetkize almaı qalady. Jáne, bular keıde ún kubyrlysynyń da mólsherin saqtaı almaı qalady. Ásirese Málıkede bar ol minez. Bul ún qubylysynyń mólsherin saqtaı almaı qalý bizdiń ártisterdiń bárinde de bar. Biraq Elýbaı, Qapan, Qalybek, Málıke sıaqty iri ártisterimiz bul kemistikti de jeńýge tıis.

Qalaı degenmen búl 4 ártis qabyrǵaly ártis bolyp qalǵandyqtaryn kórsetti. Biraq, endi, bular oınaǵan rólderiniń ishki sezim, jan qubylystaryn tıpine qaraı tereńdetip, qoıýlatyp, shańqandatyp kórsetýdi aldaryna qoıýlary kerek. Ún qubylystarynyń, qımyldarynyń mólsherlerin anyqtaýǵa tyrysýlary kerek.

Onan soń, Buǵybaıdy oınaǵan Serke kóńildegideı shyǵara almady ǵoı deımin. Onyń kóńildegideı shyǵara almaǵany Buǵybaıdyń Buǵybaı bolyp jazylmaı, «komandır» bolyp jazylǵandyǵynan ǵoı deımin. Áıtpese, Serke de basty iri ártisterimizdiń biri emes pe...

Al batyrlardyń rólderin oınaǵan ártister batyrlardyń turpat, sýretterin shyǵara almady. Muny rejıser kóbirek oılaýy kerek edi.

Onan soń, teatrymyzdyń aıtarlyq jetistikteriniń biri — qazirgi teatr úıindeı tar aıaly sahnaǵa birinshi mártebe tiri atty shyǵarýy. Ras bul jetiskendik. Naýryzbaı, Kenesarynyń paıdasyna ıakı bóten paıdasyna shyǵyp ketkendigi bolmasa, qazaq teatryna tiri atty shyǵara bilgendik aıtarlyqtaı jetiskendiktiń biri bolýǵa tıis. Onan soń «Han Keneniń» oıynynyń keı kezderimen qabattasyp otyratyn Qorqyt kúılerindeı kúılerden basqa kúıleri de teatrymyzdyń iri jetiskendiginiń biri. Biraq bul kúılerdi Kenesary men Naýryzbaılardy kótermeleýge paıdalanǵan («Aqboz at» sıaqty). Eger osy kúıler Kenelerge emes patsha úkimetine qarsy qozǵalystyń paıdasyna jumsalsa oryndy bolar edi.

Biraq, bizdiń teatr áli de kıimge kedeı. Qaharmandar asta kıip júrgen kıimderin soǵysta da kıip júredi. Kenesarynyń ákesiniń asynda kıip júrgen qyzyl, jasyl barqyt kıimderin bári de soǵysta júrgenderinde de kıip júrdi. Sondaı nárselerden ózderi de turmysqa janaspaı júrse, teatrdyń utylýy kúsheıe beredi...

Búl jaǵdaı «Aıman-SHolpanda» tipti oǵash turady. Ala shapan, barqyt shalbar kıip, qolyna sholaq qamshy ustap toıǵa barǵan Kótibar batyr, oqaly tondy inisi Arystan Maman sıaqty dúrildep turǵan «oıda orys, qyrda qazaqqa» yqpaly júrip turǵan, elden asqan baıdyń aýylyn shaýyp, qyzdaryn jesir qylyp alyp qaıtady. Sonda ózi eki-aq kisi, qoldarynda sholaq qamshy, biriniń belbeýinde qarystaı tana kezdik... Osynyń ózi kúldirgi. Biraq teatrdyń, ne bolmasa, pesanyń paıdasyna shyǵatyn kúldirgi emes!..

Iá, men bul arada «Aıman-SHolpandy» aıtyp kettim. Bul týraly keıin sóılesermiz...

«Han Kene» pesasyn oınaǵanda teatrdyń kıimge áli de kedeı ekendigi aıtarlyqtaı kórinip qaldy. Qalaı degenmen, teatrymyz áli de ilgeriler dep senemiz. Al «Han Kene» pesasy túzeler dep senemiz!

3-maýsym, 1934 jyl

---