InfoHub Logo

Sekirgish degen laqap aty bar Lıtorıa nasýta tuqymyna jatatyn bir baqa óte maqtanshaq bolypty. Óziniń uzyn qashyqtyqqa sekiretindigin únemi maqtanysh tutatyn ol basqa baqalarǵa qaraǵanda iri bolypty. İri bolǵanyna baılanys­ty ózge baqalardy únemi kelemejdep tynym bermeıtin. Birde ol batpaqta júrgen Drevolaz tuqymyna jatatyn Jolaq degen  baqany kezdestiredi.

— Óziń ne degen kip-kishkentaısyń. Bireý saǵan shabýyl jasasa, qalaı qutylasyń? Myna men kez kelgen qaýipten op-ońaı sytylyp shyǵamyn. Bir sekirgende-aq meni eshkim qýyp jete almaıdy.

— Sekirgish, siz durys aıtyp tursyz. Alaıda men de qorǵanýdyń jolyn bilemin. Meniń denemde erekshe ý bar. Eger sony bólsem, kez kelgen jyrtqysh menen teris aınalyp shyǵady.

— Óı, óziń aram baqa ekensiń ǵoı. Senimen dos bolmaımyn. Esimiń kim ekendigin bilgim kelmeıdi.

— Olaı deme, dostym. Dos árdaıym kerek. Mine, mynany ala ǵoı. Kerek kezinde maǵan habarlas, — dep ol óziniń anyqtama qaǵazyn Sekirgishtiń qaltasyna salyp jiberedi.

Sekirgish lám-mım demesten jónine kete berdi. Ol Jolaqtyń bergen anyqtama qaǵazyna mán bermedi. Tipti ony qaraýǵa da ýaqyty bolmady. Ózin joǵary sanap, ándetip júre berdi. Bir kezde ol sýda demalyp júrgen jylandarmen kezdesti.

— Óı, ózderiń ıirilip munda ne istep júrsińder? Bále, túrlerin qara, óńsheń súıkimsizsińder ǵoı. Senderdiń tabıǵatqa ákeler qandaı paıdalaryń bar?

Buny estigen kezde bir qart jylan:

— Esimiń Sekirgish ekenin bilemiz. Siz únemi maqtana bermeńiz. Biz siz sıaqty sekire almaımyz. Degenmen tabıǵatqa ákeler paıdamyz bar. Máselen, biz kemirgishterdi jep, adamzat balasyna paı­damyzdy keltiremiz.

— Adam degen eki aıaqty janýardy jek kóremin. Ózderiniń júr­meıtin jeri joq. Men solardy kórgim kelmeıdi.

— Olaı deme, adam — bul tabıǵattyń dosy. Tákappar bolsań, olar seni bir kúni qolǵa túsirip alýy múmkin.

— Qoldaryna túspeımin. Men qatty sekiremin ǵoı. Olar meni ustaı almaıdy. Men sendermen ári qaraı sóıleskim kelmeıdi, — dep ol ketýge yńǵaılandy.

— Baıqa, bul sý ózeniniń jaǵasynda anakonda degen qaýipti qu­byjyqtarmen kezdesip qalma. Qansha sekirseń de olar seni ustap alady.

— Bos sóıleme, — dep Sekirgish sekirip-sekirip kete bardy. Ol kóp uzamaı sý jaǵasynda demalyp jatqan anakondalardy kórdi. Qashanda qyzba minez tanytatyn ol qarap turmaı, anakondalarǵa tas laqtyryp kelemejdedi. Uıqysynan oıanǵan bir jas anakonda buny qýa bastady. Sekirgish sekire-sekire sharshap, aqyry qolǵa tústi.

— Á, bálem, endi qaıter ekensiń. Seni qazir qýyryp jeımin, —dep jas anakonda Sekirgishti aǵashqa baılap tastady. Qazanǵa maı quıyp, ot jaqty. Osy kezde jany qysylǵan Sekirgish qaltasy­nan anyqtamany taýyp aldy. Oqyp qarasa, Jolaq esimdi ba­qanyń telefon nómiri jazylǵan eken. Sekirgishtiń bir jaqsy jeri — únemi ózimen birge uıaly telefonyn ustap júretin. Ol dereý Jolaqqa habarlasty.

— Alo, Jáke, men bir qıyn jaǵdaıǵa tap boldym. Pálen degen ózenniń boıynda turmyn. Qutqarshy meni.

— Jaqsy, — dep kóp uzamaı Jolaq ta kele qalady.

Bul kezde jas anakonda týysqandaryn túski asqa shaqyrǵan bolatyn. Kishkentaı Jolaq jas anakondanyń arqasyna bildirt­peı shyǵyp alyp denesine ýyn shashyp jiberedi. Kóp uzamaı anakonda talyp qalady. Jolaq Sekirgishti bosatyp, ekeýi qasha jóneledi. Óıtkeni bul kezde baıaý qımyldaıtyn qart anakondalar jaqyndap qalǵan edi.

— Kórdiń be, dos degen árdaıym kerek. Qıyn kezde maǵan habarlas.

Sekirgish baıaǵy minezine kóship Jolaqty mensinbeı, onymen qoshtaspaı kete bardy. Jolaq Sekirgishtiń habarlasqan nómirin saqtap qoıyp, arasynda oǵan habarlasýdy ádetke aınaldyrdy. Bundaǵy Jolaqtyń oıy Sekirgish bir pálege urynbady ma eken dep alańdaǵan edi. Biraq Sekirgish Jolaqtyń habarlasqanyn jaqtyrmaı, jóndi jaýap bermedi.

Arada kóp kún ótpeı-aq Sekirgish bir pálege uryndy. Qumyr­s-qalardy únemi mazaqtaıtyn ol, eńbekqor jándikterdiń ıleýine túsip qaldy. Jan-jaqtan qumyrsqalar jabylyp Sekirgishti tistegen kezde, baıǵus baqa shyńǵyryp, bir ornynan qozǵala almaı qaldy. Osy kezde Jolaq bir sumdyqtyń bolǵanyn sezip telefon shaldy. Telefon shyrylyn estip qarttaý kelgen Eńbekshi degen aty bar qumyrsqa telefondy kóterdi.

— Alo, Sekirgish. Oıbúı-ı-ı. Seniń aıqaılaǵan daýysyń estilip tur ǵoı.

— Iá, ol bizdiń ıleýimizge tústi. Ol bizdi únemi mazaqtaıtyn. Endi qazir sazaıyn tartyp jatyr, — dedi Eńbekshi.

— Jiberińder ony. Endi ol senderdi mazaqtamaıdy. Jiber­meseńder, qazir ózim kelip ıleýlerińizge ý shashamyn. Sosyn bar­lyqtaryń qyrylyp qalasyńdar. Men qaljyńdap turǵan joq­pyn. Baqanyń Drevolaz degen tuqymynan bolamyn.

— Jaqsy, — dep qart qumyrsqa basqalaryn tistemeýge shaqyr­dy. Sekirgishtiń ústi-basyna shyǵyp alǵan qumyrsqalar dereý tústi. Sekirgish qatty jaraqattanyp, qumyrsqalardyń ıleýinen áreń degende shyqty.

Qatty jaraqatyna baılanysty ol burynǵydaı jaqsy sekire almady. Bundaı kezde Jolaq degen adamgershiligi mol baqa oǵan kómektesip, denesine dári jaǵyp, kútýmen boldy. Birneshe aıdan keıin ǵana Sekirgish babyna keldi. «Aýrý qalsa da, ádet qalmaıdy» dep teginnen-tegin aıtylmasa kerek. Ol Jolaqty da, basqalardy da mensinbeı, mazaqtaýdy qoımady.

Birde ol ózen jaǵasynda júrgen adamdardy kórdi. Kózildirik taǵyp alǵan bul adamdar jan-janýarlardy zerttep júrgen bıologtar edi. Sekirgish olarǵa jaqyndap:

— Sender, ońbaǵan, qanishersińder. Jan-janýar, ańnyń bárin aýlap ustap jeısińder. Alaıda meni báribir ustaı almaısyńdar,—dedi.

Baqanyń sózin at shaptyrym jerde estip turǵan bir jylan:

— Naǵyz óletin baqa ekensiń. Bular seni ustap alady. Qoldaryn-daǵy arnaıy aýlap alatyn apparatty kórip turǵan joqsyń ba?

— Sen bos sóıleme. Ol apparat maǵan kelgende túk te isteı almaıdy. Eı, adamdar, maǵan qarańdar, — dep Sekirgish bıologtardy mazaqtap tilin shyǵardy.

Bıologtar Sekirgishtiń «Bah, bah» degenin estidi. Shyn máni­sinde ne aıtqanyn túsinbedi. Bir ornynda turyp tilin shyǵaryp turǵan baqany adamdar arnaıy apparatpen ustap aldy. Odan keıin bıologtar arnaıy torǵa qamap, mashınalaryna salyp ala jóneldi. Baqa úshin bul tor túrme sıaqty bolyp kórindi. Telefon shyrylyn estidi. Sóıtse Jolaq eken.

— Alo, Jáke, meni adamdar ustap alyp ketip barady.

Osy kezde Jolaq qasynan ótip bara jatqan jasyl tústi alyp mashınany kórdi. Ol sol mashınada Sekirgish bar ekenin sezip, birden sekirip ishine endi. Alaıda mashına qatty júrgendikten tóbesine shyǵyp kútýmen boldy. Mashına toqtaǵan kezde bıologtar artqy salondy ashyp,  birneshe tordy jerge túsirdi. Ár túrli torda anakondanyń jumyrtqalary, kishigirim jylan, qoltyraýynnyń balasy bar edi. Al sol torlardyń birinde Sekirgish te boldy. Adamdar odan keıin tordaǵy jándikterdi zertteýdi qolǵa aldy. Olar Sekirgishti de biraz ábigerge saldy. Birese qarnyn, birese aıaq-qoldaryn tartty. Endi birese ár túrli taǵamdardy berdi. Ony sekirtip te kórdi. Aqyry bıologtar bul jaqsy sekiretin erekshe baqa ekenin baıqap, zooparktegi torǵa qamady. Torda jatqanda Sekirgishke Jolaq kelip, hal-jaǵdaıyn surap turatyn. Bir kúni Jolaq ta bıologtardyń kózine tústi. Olar bul baqany ustap alyp zerttedi. Onyń ýly ekenin, haıýanattar baǵynda mundaı baqalardyń kóp ekenin baıqap, ony jónine jiberdi.

Erkindikke shyqqan Jolaq bir kúni Sekirgishke kelip:

— Sen bárin kinálaıtyn ediń. Adamdar aqymaq emes. Olar meni qamamady. Demek, meniń minezimniń jaqsy ekenin bilip, basqa baqalarǵa da qamqorlyq jasasyn dep jibere saldy. Al sen óz ómirińdi óziń qor ettiń. Tákapparlyqtyń kesirinen torda otyrsyń. Endi men saǵan kómektese almaımyn. Qosh bol! — dedi.

Sekirgish Jolaqtyń adamgershilik qasıetterin esine túsirip, ókinýmen ómirin ótkizdi. Oǵan kún saıyn birneshe adamdar kelip qyzyqtap qarap, sýretke túsirýmen boldy. Endigi kezekte Sekir-gish burynǵy ádeti boıynsha adamdardy mazaqtap tilin shyǵa-rady. Alaıda onyń bul áreketi erikkendikten emes, ashshy ókinish-tiń áserinen týyndaıtyn. Osydan bolar, áli kúnge deıin haıýanat-tar baǵyndaǵy baqalar adamdarǵa ashýlanyp, tilin kórsetýmen keledi. Al adamdar bolsa muny baqalardyń tabıǵı qubylysy dep qabyldaıdy.

---