InfoHub Logo

— Endi Salıh ta temekige salyndy, Murtazanyń tartqany az bolǵandaı... — dep kúńkildedi Úlken sheshem keshke qaraı. — Úıde shyrpy turmaıdy.

Sol shyrpynyń qaıda ketkenin bir men ǵana bilem. Ári Sháıhattar biledi. Olardyń monshasynda karta oınap, men kúnine eki, tipti úsh qorap shyrpy uttyram. Qolym júrmeıdi. Ábden taýsyldym. Biraq úmit úzbeımin. Utys birde bolmasa, birde shyǵardaǵy. Uta qalsam, Sháıhattarǵa uttyrǵan dúnıelerimniń bárin qaıtaryp alǵym keledi. Jeti tıyn qara baqyr, tort patron, eki túıreýish, Muhtar jezdem bergen súıek sapty báki, esepsiz shyrpy qoraby Sháıhattardyń qomaǵaı qaltasynda tunshyǵyp jatyr. Adal qazynamdy qutqaryp qoımaı, onyń ózin sympıta utyp, keńirdeginen boryshqa batyrsam deımin! Bizdiń qaqpaǵa da samuryq qonar áli. Tura tur. Túsime de kirdi, kartaǵa salatyn eshteńesi bolmaǵan soń Sháıhattar basyndaǵy shashyn birindep julyp, maǵan uttyrdy. Julynǵan ár tal shash altyn jipke aınalyp barady-ustaı al da arqan es. Onyń jaltyr basy torǵaı jumyrtqasy sekildi shubar-shubar eken.Taqyr basyn sıpap aldy da Sháıhattar jylap jiberdi: "Shashymdy qaıtaryp ber! Endigári múldem qaraýlyq jasamaımyn. Senbeseń, myna tasty shaınap ant eteıin" dedi de monshanyń tasyn qarshyldatyp shaınaı bastady. Kop jedi, taýysa jazdady, tym irileri ǵana qaldy. Men de ańq ete qalatyn aqymaq emespin. "Jaraıdy óńimizde sóılesermiz..." deı saldym. Ol da azyraq azap tartsyn degenim.

Bul tústi men keshe túnde kórgenmin, búgin ol úsh túımemdi, eki qarmaǵymdy, shyrpymnyń eń sońǵy qorabyn utyp aldy. Bar dúnıemnen aıyrylyp, úıge jetsem, Úlken sheshem aq ıttiń kúnásin qara ıtke jaýyp jatyr eken.

— Salıh aǵam temeki tartpaıdy, Úlken apa, — dep arasha tústim. Óz aıybymdy qalaısha ózgege aýdara salaıyn?

— Kún saıyn sonshama shyrpy qaıda qurıdy?

— Qaıdam... Qazir shyrpyny óte jaman shyǵaratyn boldy ǵoı. Úsh talyn shaqsań, bireýi tutanady. Sodan da bereketi joq, — dep men kisiden esitken sózdi aıta saldym. Úlken sheshem jymıa kúldi:

— Sen ajalǵa da sebep tabarsyń, janym... Bar, qarańǵy túskenshe dúkenge baryp qaıt.

Qatty erinsem de Úlken sheshemniń sózin jyǵýǵa bolmaıdy. Men onyń eń túp taıanyshymyn. Ákem men Kishi sheshem maıda balalardyń bárin tıep alyp, Saıran aýylyndaǵy Ǵaınıkamal apamnyń úıine qonaqqa ketti. Aǵalarym áli ormanda-otyn shabýdan qaıtpaǵan. Úıde qalǵan tek ekeýmiz.

— Qońyr sıyr týǵaly túr. Túnde buzaýlaı qalsa, sham jaǵatyn shyrpy da joq. Sýyq qaqap turǵany mynaý... Buzaýdy úsitip almaıyq, áıteýir... — Muny Úlken sheshem maǵan aıtý arqyly atqarǵaly turǵan jumysymnyń asa mańyzdy ekenin ańǵartty. Qońyr sıyr degeni bizdiń qoradaǵy meniń eń jaqsy kóretin malym. Jup-jýas. Kónbis, elgezek. Toptan bólinip, qoradan ketip, adaspaıdy. Eki kózi móldirep bir qarasa, eljirep ketesiń. Saǵan bir aqyldy sóz aıtatyn sıaqty. Keıde men ony Úlken shesheme uqsatamyn. "Tek tili joq" deımin.

Úlken sheshem alaqanyma úsh tıyndyq qara baqyr saldy.

— Qolǵaptyń ishinde qysyp usta. Tek álgi Saǵıdulla sıaqty bolma, — dedi.

Dúken bizdiń úıden alys. Kooperatıv dep te ataıdy ony. Qala kóshesi men Úshátesh kóshesiniń torabynda. Oǵan barǵanda Sálmeı saıynan ótý kerek. Erterekte bul jerden seskenetinmin, qazir eleń etpeımin. Bul dúkende Kúrketaýyq Máýletbaı men Átesh Safýan aǵaılar saýda jasaıdy. Qosalqy attary ózderine saı. Ekeýi de kúpinýge, kisini mazaqtaýǵa qumar.

Baqyr teńgeni ýystap júgire berdim. Álgi Saǵıdullanyń qylyǵyn oılap, ishimnen kúlip baram. "Óı, áńgúdik..." deımin. Tómen jaqtaǵy kórshimiz Saǵıdullanyń sol qylyǵy kisi kúlerlik. Kósheniń joǵarǵy basynda turatyn Zylıha jeńgeı Saǵıdullaǵa kúpi tikken eken. Sheshesi onyń alaqanyna úsh túıme salyp:

— Má, tez jeńesheńe aparyp ber, kúpińe taqsyn, — depti.

Saǵıdulla alaqanyn jumyp, jumsaǵan jaqqa tura júgiredi. Jol-jónekeı balalarmen dop oınaıdy, Ǵarıf taýynda shanamen syrǵanaıdy, odan soń ıt talastyrǵandy qyzyqtap, Zylıha jeńgeıge tek keshke taman jetedi. Kelýden jeńgeıge alaqany ashyq qolyn usynyp:

— Jeńeshe! Mine, saǵan úsh túıme! — deıdi.

Sóıtse, alaqanynda bir túıme de joq.

Saǵıdulla qazir dyrdaı jigit. Onyń bala kezindegi sol ańǵyrttyǵyn bizdiń aýyl áli umytpaıdy. Sharýa kútkendegideı shyqpasa, álde tapsyrǵan jumys oıdaǵydaı oryndalmasa: "Mine, saǵan úsh túıme!" deıdi jurt.

Buryn dúkenge yqylaspen baratynmyn. Áneýgiden beri bettemeımin. Onyń irgesindegi úıindide qańǵybas Mıkáı áli qusyp jatqan sıaqty... Bári de bástesýdiń kesiri. Bizdiń tıptárlar bástesýdi ólerdeı unatady. Kári-jasy, bala-shaǵasy, qatyn-qalashy, tipti kelin-kepshigi bástesý degende qaptap ketedi. Jıren murt qudamyz Hısmatullany aıtýdyń qajeti joq. Ony keıinirek aıtarmyn. Bizden tórt úı árirekte Ǵaısha men Gúlshıra degen eki kelinshek turady. Ótken aptada solar bástesken. Bir taýyqqa. Gúlshıra: "Meńireý Meńzıfa kempirdiń dambalyn sheshtireıin be?" — depti. Ǵaısha ony: "Sheshtire almaısyń!" dep óshiktiripti. Anaý: "Sheshtiremin!" — deıdi. Mynaý odan saıyn: "Sheshtire almaısyń! Sheshtire almaısyń! Sheshtire almaısyń!" dep órshelenipti. Ekeýi de bir-bir taýyqty ustap, aıaǵyn baılap tastaıdy.

Meńzıfa kempir degeni quıttaı lashyqta turatyn jalǵyz basty qarıa. Ózi kedeı, ózi asqan jomart. Gúlshıra kempirge kelip:

— Shesheı, bar úmitim ózińsiń! Aǵaılarym Qara Jaqyptan qonaqqa shaqyryp, qos at jiberipti. Kisi aldyna kıip baratyndaı dambalym qalmaǵan. Táýirirek bir dambalyńdy bere turshy, — depti (Ǵaısha terezeden qarap turǵan).

Meńzıfa kempir dereý sandyǵyn aqtara bastaıdy. Tek Gúlshıraǵa biri unamaıdy, biri jaramaıdy. Kempir sasqanynan:

— Endeshe, kelinjan, myna butymdaǵy dambal jaramas pa eken? Keshe ǵana kıgenmin Aıtarlyqtaı jamaýy da joq, — dep ańq etedi.

Gúlshıra, árıne, muny unatady. Qýanyp ketken kempir dambalyn kóılegimen qosa sheship beredi.

Gúlshırany jurt "jylan aıaǵyn kesken" Dep ataýy tegin emes. Qýdyń ákkisi, aılaker.

Al myna Mıkáı múldem ańqaý kisi. Onyń qaıdan kelip, qaıda ketkenin eshkim bilmeıdi. El kezip júredi. Bizdiń aýylǵa ol bazar kúni ǵana keledi. Bergendi jeıdi, qýsa-ketedi. Zıany da, paıdasy da joq. "Nege bir jerde turaqtap jumys istemeısiń, Mıkáı?" deseń, ol: "Jumys istep kórgenmin. Maǵan jumys qutaımaıdy" deıdi. Táıtik Ǵabbasty mazaqtaǵan sıaqty Mıkáıdi bala-shaǵa ajýalamaıdy, artynan tas atpaıdy. Keıde ony qorshap alyp, aýzymen kúı tarttyramyz. Erinderin dirildetip, kúı tartqanda syrnaıshy Máráhımiń jolda qalady. Kúıi bizdińshe emes, marısha, álde kiráshindershe . Áıtse de muńdy. Ózek órteıdi. Mıkáıdiń ózi de adasyp júrgen jat án sekildi. Muń-zary uqsas ta, áýeni ózge.

Ótken bazar kúni Kishi sheshem meni sabyn ákelýge jumsady. Dúkende halyq kóp eken. Qardy syqyrlata basyp Mıkáı keldi. Qatty tońǵan. Seldir murtyna muz qatqan.

— Á, Mıkáı! Jol berińder Mıkáıǵa! — dep kúrkildedi Kúrketaýyq Máýletbaı. — Taýar kerek pe, baı aǵaı?

— Óı-ı, Máýletbaı, namysyń tórde, uıatyń kórde bolǵyr. Qyt-qyt-qyt, — dep qyrqyldap qoıdy Mıkáı.

— Nege bulaı kúlesiń, Mıkáı? — dedi Átesh Safýan.

— Ózime kúlemin. Menen qyzyq adam bar ma? Alasy taýarym alynǵan, saraılarym salynǵan, kórip tursyń, ózim-kiráshin, ishkenim kirásin.

Mıkáı taǵy birdeńeler qospaqshy edi Máýlenbaı shap ete tústi:

— Aý, sen, Mıkáı, shynynda da jermaı ishe alasyń ba?

— Men be? Jermaı ma? Qaıdam...

Osy kezde dúkendegiler shý ete qaldy. Dabyra kóterildi:

— İshe almaıdy ol!

— Áli kelmeıdi!

— Nege áli kelmesin, erkek emes pe?

— Ózi qorash bolsa da, ishi toly qaırat onyń!

— Qoıyńdar bos sózdi! Mıkáıdiń shamasy jetetin sharýa emes bul!

— İshetin bolsa, jıyrma tıyn kúmis tigemin! — dep Máýletbaı teńgeni qaqpaqyldap, qaǵyp aldy.

— Menen de jıyrma tıyn! — dep Safýan kúmis aqshasyn saýsaǵynyń ushymen qysyp ustap, aýdaryp kórsetti.

Bularǵa basqalar da qosyldy:

— Menen on tıyn!

— Bes tıyn!

— Úsh tıyn!

Jurtqa erip men de: "Eki tıyn!" dep aıqaılaı jazdadym. Ózimdi áreń ustap qaldym. Áıtpese sabynnyń bir sheti edáýir kesiletin edi.

Máńgúrt bolǵanymen Mıkeı aqshanyń ne ekenin biledi, áıteýir. Kop aqsha túskeli tur. Ol sál kúdiktenetindeı, qaıtalap surady:

— Men be? Jermaı ma? Kóp ishý kerek pe ony?

— Jamaǵat! Jınaq aqshany mynaǵan salyńyzdar. — dep bireý qulaqshynyn usyndy.Tanymaımyz, basqa aýyldyń adamy sıaqty. — Batyrdyń oljasy osy qulaqshynǵa jınalsyn!

— Táýekel etsem be eken? — dedi Mıkáı ózine-ózi. — Kóp ishý kerek pe?

— Myna bir kúrishki jetedi, — dedi Kúrketaýyq Máýletbaı. Bóshke ústinde túr sol qańyltyr kúrishki. İshine bir bótelke jermaı syıatyndaı.

Sol sát álgi qulaqshynǵa kúmis teńgeleri aralas qara baqyr saýyldap jaýa bastady. Qorqyp kettim. Sol teńgeler syldyramaı, Mıkáıdiń basyna mys tabaqpen dańǵyrlata soǵyp jatqandaı. Jermaıdyń bir tamshysyn jutý ólimge soqtyratynyn men bilem. Biz ońasha qalǵanda aýzymyzǵa jermaı urttaımyz da, ony janǵan shyrpyǵa búrkip, jalyn shyǵaryp oınaımyz. Sonda abaısyz jutyp jiberseń, ishiń aqtarylǵandaı bolady...

Qulaqshynnyń ıesi qulaqshyndy silkilep, aqshany syldyratty. Basqa syldyraıtyn eshteńe joq. Tek teńgeler ǵana syldyraıdy...

— Qatty qystaǵan soń ne turys bar... Aqsha úshin emes, sózderińdi syndyrmaý úshin ǵana qudaıǵa sıynamyn. Janym shyǵyp kete qoımas. Shyqsa, shyǵa bersin... Quıyńdar!

Quıdy. Mıkáı kózin jumdy da bir kúrishki jermaıdy iship taýysty. Nege kózin jumdy eken? Osy egestiń nesi ermek ekenin men sol kezde de, odan soń da túsinbedim. Tek eser Mıkáıdiń nege kózin jumǵanyn keıinirek ańǵardym. Ol, bálkim, aqyldy kisilerdiń aqymaqtanǵan júzin, surqıa keskinin kórgisi kelmegen. Áıteýir, qalaı da solardyń arasynda ómir súrýge týra keledi ǵoı. Mine osyndaı arzan, maǵynasyz oıyndy ýaq aqshaǵa satyp alyp, raqatqa batqandardy búl dúnıede kóp kórýge týra keldi. Al eshkim de (meniń ózim de!): "Toqtańdar!" dep aqyryp aıqaı salmady ǵoı. Aıqaılamaıdy. Aqsha tólegen...

— Jaraısyń, Mıkáı, qazynany kúrep aldyń, — dep álgi aǵaı qulaqshyn túbindegi aqshany qarmanyp, alaqanyna jınady da Mıkáıǵa usyndy. Ol basyn shaıqady. Eshkimge nazar aýdarmaı, dúkennen shyǵyp ketti.

— Apyr-aı, aqshaǵa qyzyqpaıtyn adam da bolady eken, — dep tańyrqady Kúrketaýyq Máýletbaı. — Oıpyr-aı...

— Qaryny qalpyna tússe, keıin kelip alar. Má, Safýan, sende tura tursyn. — Basqa aýyldyń adamy jınalǵan aqshany satýshyǵa tapsyrdy. Qulaqshynyn qaǵyp kıdi basyna. Kórińder, soqyr tıyn da almadym degeni.

Men dúkende kóp aınalyp qaldym. Kezek jetpeı qoıdy. Sharýamdy bitirip, kóshege shyqqanda, Mıkáı úıindi qasyndaǵy qar ústinde qulap jatyr edi. Óksip jylap, álde qusyp jatqan sıaqty. Men qasynda uzaq turdym. "Mıkáı, Mıkáı aǵaı!" dep shaqyryp kórdim jylardaı bolyp. Ol úndemedi. Erinderi dirildep kúı tartqan edi-aý ol! Qazir etpetinen túsip jatyr. Qusyp, álde óksip jylaıtyndaı. Qyryq jamaý shekpeni arqasyna jıyrylyp qalǵan. Dambalynyń aýy byljyr. Sirá, álgi jermaıdan ishi ótip ketse kerek.

— Túýh, kápir, keńirdegine kelgenshe toıypty! Tipý! — dep bir kempir túkirip ótti. — Dúnıeni búldirgen, shaıtannyń quldary!.. Aý, saǵan ne kerek?! — dep maǵan da jekirip aldy. — Ittiń qusyǵyn ıiskep tursyń. Bar, úıińe qaıt!

Mıkeıdiń tartqan azabynan janym túrshikti. Búl ótken bazar kúni bolǵan oqıǵa. Búgin taǵy da sol dúkenge ketip baram. Sálmeı saıyna jetkende ińir túse bastaǵan. Kenet úreılenip kettim. Seskenetin jóni bar. Anaý kópir astynda jyn-periler byqyp jatyr. Tek áli jýas. Eshkimge de tımegen

Men dúkenge kelip jetkende Kúrketaýyq Máýletbaı men Átesh Safýan esikke qulyp salyp jatyr eken. Qatty sastym. Quryǵan jerim osy shyǵar...

— Aǵaılar! — dep jalyndym men. — Ótinemin, jappańyzdarshy! Úlken sheshem shyrpy alyp qaıtýdy tapsyrǵan edi... Aǵaılar...

— Jaýyp qoıdyq endi. Minekı, kórip tursyń ba? — Átesh Safýan áıdik qulypty kórsetti.

— Kórip turmyn... Shyrpy óte qajet edi. Úlken sheshem tapsyrǵan. Tas qarańǵyda qaldyq múldem, — dep soqtym. Qońyr sıyrdy da qosyp jibere jazdap, áreń basyldym. Mazaqtaýy múmkin. Bul ekeýinde ıman shamaly.

— Sen kimniń balasysyń osy? — dedi jorta tanymaǵan bolyp.

— Bilesiń ǵoı... Nursafanyń ulymyn. Úlken sheshemniń balasymyn...

— Sirá, Safýan, myna jigitke shyrpy beretin shyǵarmyz, qunyn jaqsy tólese?

— Tóleımin. Jaqsy tóleımin. Minekı, aqsha! — dep bıalaıymdy silkip qoıdym.

— Aqsha tóleý óz aldyna, óner kórsetý kerek.

— Qandaı óner?

Bir sıqyrly óner bar... Anaý bóshkeniń ústine shyǵyp, qolyńdy sermep, úsh ret: "Tyraý! Tyraý! Tyraý!" dep aıqaılasań, dúkenniń esigi ózinen-ózi ashylyp ketedi, — dep kúrkildedi qyzyl jemsaý Kúrketaýyq. Onyń ıegi maǵan jemsaý bolyp kerindi.

Kenet tynysym taryldy. Meniń Kindik, Rýkavkaz degen qosalqy attaryma qosa Tyrna degen rýlyq atym da bar. Máýletbaı sony tuspaldap tur. Kindikti aıtsa, shekeme balǵamen soqqandaı, Tyrna dese-elimnen de jaman. Birinshisin aıtqanda, ózimdi ǵana qorlady, ekinshisin aıtqany-búkil rýymdy masqaralaǵany.

— Joq! Aıtpaımyn! Óltirseń de aıtpaımyn.

— Endeshe, shyrpy da joq! Otyra ber tas qarańǵy úıińde.

Tap osy kezde qońyr sıyrdyń tuńǵıyq kózderi eles berdi maǵan.

"Búgin tań aldynda týamyn, — degendeı ol, — buzaýdy úsitip alsaq, qaıtemiz?"

— Aǵaılar! — dedim birden raıdan qaıtyp, — Meniń óz qosalqy atym bar Kindik degen. Sony aıtaıynshy... Qalasańyzdar, tórt ret...

Máýletbaı mańaılatpady.

— Kindik degen at bola ma eken! — dep uıatsyz neme tipti meniń qosalqy atymdy qorlady, — Sen bizge shyn atyńdy, ákeńniń azan shaqyryp qoıǵan atyn aıt!

Men kóne bastadym. Qońyr sıyr qazir maǵan muńaıyp qaraý túgil, jalyna móńireıtin sıaqty. Daýysy ishi-baýyrymdy eljiretti. Onyń byltyrǵy buzaýy ózinen aınymaıtyn, súırikteı sulý, aldyńǵy aıaqtary appaq edi. Tek ómiri qysqa boldy. Shytyr jep, jarylyp óldi. Qońyr sıyr sol qasiretinen áli aıyǵa almaı júr. Osy buzaýy, bálkim, jubanysh bolar dep otyrmyz, aman týsa.

— Nemene, shyrpy kerek bolmaı qaldy ma?

— Kerek. — Men tik turǵan úlken bóshkeniń qasyna keldim. Ózim mine almaımyn. "Bıik kóterip mińgizińder!" dep buıyrdym, Átesh Safýan meni bóshke ústine shyǵardy. Mine, qazir sol jerden eki qolymdy sermep, birese Máýletbaıǵa, birese Safýanǵa qarap: "Tyraý-tyraý, qı-qý-qýq! Tyraý-tyraý, qı-qý-qýq! Tyraý-tyraý, qı-qý-qýq!" dep júz ret, joq, myń ret qıqý salýym kerek. Bir sát tilimniń ushyna da úıirilip qaldy. Tejeldim. Jan-jaqqa qarap aldym. Ótken-ketken kórinbeıdi. Ia, qudaı! Qandaı kúıge tústim men! Aldymen qanattarymdy qaǵyp turdym. Óte uzaq qaqtym. Sodan soń sozyńqyrap, ashyq daýyspen: "Tyraý! Tyraý! Tyraý!" dep qıqýladym. Tyrnaǵa uqsatyp, ábden kelistirip tyraýladym. Úsh ret emes, bes ret, on ret, jıyrma ret qaıtaladym. Ózime óshigip qaıtaladym, ári álgilerge óshigip qaıtaladym. Qaıtalaǵan saıyn yzam kelip, ashý qysty. Qatty doldandym. Endi ózimdi tejeı almaı: "Tyrr-raý! Tyrr-raý! Tyrr-raý!" dep zar qaǵyp: "Má! Únderiń óshkir!" dep qarǵadym ishimnen.

— Já, jeter endi, jeter. Osy da jeter, tús, — dedi Máýletbaı áldeqalaı jumsaryp. Men áýege edáýir moıynymdy sozyp, qanattarymdy keń jaıyp, jerge sekirdim. Tyrna bolǵan soń aıaǵyna deıin tyrna bolyp qalý, qorlyq kórgen soń ómir boıy umytylmaıtyndaı bolýy kerek...

Safýan esikti ashty. İshke kirgen soń Máýlenbaı sham jaqty.

— Qansha kerek? — dep surady Kúrketaýyq.

— Úsh tıynǵa. Bárine. Minekeı... — Men bıalaıymnan qolymdy shyǵardym. Eshteńe ilikpedi. Ekinshi bıalaıymdy da sheshtim. Joq. Bıalaılarymdy silkip kórdim. Joq. Jalǵyz shalbarymnyń qaltasyn aınaldyryp qaradym. Joq. Álginde ǵana alaqanymda edi. Úsh tıyn qara baqyr...

— Mine, saǵan úsh túıme, — dep qyrqyldady Átesh Safýan. Máýletbaı onyń kúlkisine qosylmady, tipti meni jubatqandaı boldy.

— Bóshkeniń artyna túsken shyǵar, erteń taýyp alarmyz. Mine, úsh tıyndyq shyrpy, — dedi de, maǵan birneshe qorap usyndy. Men sanap turmadym. Shalbarymnyń qaltasyn toltyrdym.Biraq ishimdi birdeńe kernep barady. Jaryla jazdadym. Esikke jete almaı, yshqyna jylap jiberdim.

— Jylama, aqymaq, joǵalǵan seniki emes, bizdiki ǵoı, — dedi Máýletbaı.

Shyǵa júgirdim. "Aı, sorlylar! Senderdiń ańsaǵandaryń aqsha, meni namys qınaıdy. Úsh tıyndyq shyrpyǵa bola ata-babamnyń, ákemniń-búkil rýymnyń. ar-ojdanyn sattym. Namysty qajetke aıyrbastadym. Sóıtip, abyroıdan jurdaı, túkke turmaıtyn birdeńe bolyp shyqtym. Soǵan jylap turmyn men..."

Qaıtarda jol-jónekeı osy qorlyqqa ushyraýymnyń sebepterin jeke-jeke sarapqa saldym. Eń aldymen, árıne, Kúrketaýyq Máýletbaı men Átesh Safýanǵa keziktim. Surqıa nemeler! Odan soń Sháıhattardyń qaraýlyǵyn eske aldym. Qaraýlyqpen utady ol Ári qońyr sıyrdy aıyptadym-búgin buzaýlamasa qaıtedi?.. Úlken sheshem de qyzyq. Erteńge deıin kórshilerden bir qorap shyrpyny qaryzǵa ala turmaı ma! Tún ishinde jumsap... Bergen úsh tıyndyq qara baqyry qoıǵan jerde turmaıtynyn aıtsańshy. Eger altyn bolsa, qaıter edi?!

Bárin ar tarazyǵa tarttym. Tek bar páleniń basy men aıaǵy bolǵan ózimdi aıyptaý sol tusta basyma kelmepti. Qazir ózime: "Sen óziń qaıttiń?" deımin.

Mindet atqarýshylar keıde namys, ádep degenderdi basa-kóktep, zorlyq jasasa da, bálkim, ózderin aıypty sanamaıtyn bolsa kerek. Sol kúni men de tapsyrma oryndadym ǵoı...

Áıteýir, bizdi tek mazaq qyldy ǵoı. Aılaker Gúlshıra jasy jetpisten asqan Meńzıfa kempirdi ajýalap, op-ońaı dambalyn sheshtirdi. Bazar kúni músápir Mıkáıdi jurt ermek úshin ólgenshe azapqa saldy. Meniń muqtajymdy paıdalanyp, kúlki úshin ǵana janymdy qınady. Oıynyń osylǵyrlar. Bálkim, meniki burys shyǵar, oıyn kótermeıtin tentek shyǵarmyn, sirá. Jaraıdy, solaı-aq bolsyn. Biraq báribir adamdy oıyn ústinde osylaı qorlamaý kerek.

... Kóp jyldar ótken soń shyǵys elderiniń birinde men ejelgi sırk tamashasyn kórdim. Ártisterdiń oıyndary qyzyq shyqty. Biraq bir nárse júregime umytylmas qaıaý saldy. Aıaq-qoly topyr, moıyny soraıǵan bir kárip kisi arenada ıt bolyp oınady: sekirdi, aýnady, úrdi, úlken súıekti tistep júgirdi, yryldady, baǵananyń túbine butyn kótere sarydy, taǵy birdeńeler jasady. It qımylyn aınytpaı jasaǵanda, shyn ıt jolda qalady. Bolmashy aqsha tólep, tamasha kórýge kelgen kisiler muny qyzyqtap, dýyldasa qol soǵyp, ysqyryp, banan, apelsın, kámpıt laqtyryp jatty. Men asa kóńilshek emespin. Áıtse de sırk arenasynda ıt ornyna úrip júrgen kárip jandy baýyrymdaı kórip, qatty tebirendim. Ol da adam balasy ǵoı...

Qıyrdaǵy shyǵys eli áli tym alys edi. Men toń shabatalarymmen qardy syqyrlata basyp, úıge qaıtyp kelem. Jan-jaǵymda eshteńe kórmeımin, eshteńe esitpeımin.Tek aıaǵymnyń astynda syqyrlaǵan qar yńyrsyǵandaı. Nege yńyrsısyń qar? Men sharýamdy tyndyryp, qaıtyp kelem ǵoı...

---