InfoHub Logo

Erte zamanda bir óte baı ári qýatty patsha ómir súripti. Onyń baılyǵy, jıǵan altyn kúmisiniń kóptigi sonshama, munshama qazyna eshbir patshanyń tipti túsine de kirmegen eken. Patsha óziniń hanymymen tatý-tátti ǵumyr keshipti. Tek qana ózderinen týǵan balalary bolmaǵanyna keıde qatty ókinish bildirip, bala asyrap alsaq dep armandapty. Bir kúni bul istiń oraıy kelipti: ózderiniń dosy, kórshi eldiń patshasy qaıtys bolyp, kishkentaı qyzy jetim qalady. Patsha men hanym jetim qalǵan hanshaıymdy óz saraılaryna alyp kelip, asyrap alady.

Kishkentaı qyz kún saıyn gúldeı jaınap ósip, aıdaı sulý arý bolyp boıjetipti. Ózderinen týmasa da, asyrap baqqan qyzdarynyń mundaı kórikti arý bolyp óskenine patsha men hanymy keremet qýanyp, rıza bolyp júripti.

Kúnderdiń kúninde hanym aýyr naýqasqa ushyrapty. Patsha kúnnen kúnge hali nasharlap bara jatqan áıeliniń janynda bolady. Bul aýrýdan endi jazylmaıtynyn bilgen hanym aqyry bir kúni patshaǵa álsiz daýyspen bylaı depti.:

— Meniń ajalym taıady. Ómirden óter aldynda senen bir nárseni ótinip tapsyraıyn. Men ólgen soń qaıta úılenseń, ol alatyn áıeliń menen de sulý, ári aqyldy bolatyn bolsyn!

Patsha bul sózdi estigende ókirip jylaıdy da, áıeline ýáde beredi. Áıeli keshikpeı qaıtys bolady. Hanymdy jerlegen soń patsha qaıǵydan qusalanyp, eshteńege zaýqy soqpaı jata-jata qartaıyp ketedi.

Aqyry bir kúni qaıǵydan ezilip jatqan patshaǵa ýázirleri kirip kelip, budan ári qaıǵyryp jatýdyń mánisi joqtyǵyn aıtýmen bolady. Sóıtip patshaǵa úılenýge keńes beredi.

Patsha bolsa olardy tyńdaǵysy da kelmeıdi . Alaıda ýázirleri qulaǵyna maza bermegen soń patsha olarǵa bylaı deıdi:

— Men marqum hanymyma ózinen kórikti de symbatty áıel bolsa ǵana alamyn dep ýáde bergen edim. Biraq bul ómirde ondaı jandy áli kezdestire almadym. Sondyqtan da men úılenbeımin! — deıdi.

Ýázirler patshanyń sál de bolsa beti beri qaraǵanyn paıdalanyp, budan bylaı oǵan nebir sulýlardyń portretterin ákelip kórsete bastaıdy. Biri bolmasa biri patshaǵa unap qala ma degen oılary esh oryndalmapty.

Aqyry, bir kúni bas ýázir patshaǵa bylaı dep aıtýǵa májbúr bolypty:

— Mártebeli taqsyr, sizdiń tárbıeńizdegi hanshaıym sondaı sulý, ári aqyldy ǵoı, sizge sodan artyq áıel bolatyn adamdy tappaısyz! Onyń kórki de marqum hanymnan esh kem emes!

Patsha bul sózge uzaq oılanady, aqyry jas hanshaıymǵa úılenýge kelisip, oǵan ózine áıel bolýǵa usynys jasapty. Saraıdaǵylardyń bári bul sheshimge rıza. Tek boıjetken kári patshaǵa turmysqa shyqýdy qalamaıdy. Patsha bolsa muny tyńdaǵysy da kelmeıdi. Tezirek úılený toıyna daıyndalýǵa buıryq beredi.

Jas sulý ne amal jasaryn bilmeı taryǵady. Sóıtip otyrǵanda óziniń qaıyrymdy sıqyrshy apasy Sıren esine túsip, sodan aqyl suramaq bolady. Sol túni-aq qoshqar jekken altyn arbamen apasyna attanypty. Sıqyrshy ony muqıat tyńdaıdy:

— Qymbattym, kelisimińdi ber, — dep aqyl úıretedi sıqyrshy, — túbi jaman bolmaıdy. Eń aldymen patshadan aspan tústes kókpeńbek kóılek áperýin sura. Biraq ondaı kóılekti saǵan taýyp bere almaıdy.

Hanshaıym sıqyrshyǵa alǵysyn aıtyp, saraıǵa oralady. Tańerteń ol aspan tústes kók kóılek tigip bermeıinshe, ózine turmysqa shyqpaıtynyn aıtady. Patsha eldegi eń úzdik sheberlerdi jınap alyp, olardy atalǵan kóılekti tigýge otyrǵyzady.

— Egerde bul kóılekteriń hanshaıymǵa unamaıtyn bolsa, — deıdi patsha — bárińdi darǵa asatyn bolamyn!

Kelesi kúni sheberler altyn sary bulttar beınelengen kógildir aspan tústes ásem kóılekti daıyndap alyp keledi.

Kóılekti qolyna alǵan hanshaıym qýanǵannyń ornyna, sonshalyqty qorqyp ketti. Ol sıqyrshyǵa taǵy da attanyp, endi ne isteý kerektigin suraıdy. Sıqyrshy asa qobaljyǵan syńaı tanytyp otyrady da, patshadan endi sútteı appaq kóılek tiktirýdi suraýǵa keńes beredi.

Patsha hanshaıymnyń aıtqanynan esh bas tartpaıdy. Ol naǵyz sheberlerdi jınatyp alyp, ámirli daýyspen erteńge deıin kóılektiń daıyn bolyn buıyrady. Buıryq oryndalady. Bul ásem kóılekti kórgende hanshaıym burynǵysynan da qaıǵyra túsedi.

Sıqyrshy Sıren hanshaıymnyń ekinshi joly da qınalyp otyrǵanyn sezip onyń janynan tabylady:

— Minekı, patsha seniń buıyrǵanyńdy eki joly da oryndap otyr. Endi taǵy bir ret tapsyrma berip kórelik! Bul joly qoldarynan kelmes. Dál kúndeı jarqyrap turatyn kóılek tiktirip bersin. Qalaı bolǵanda da biz ýaqyt utarymyz anyq.

Hanshaıym bul tapsyrmamen kelisedi de, patshadan dál osyndaı kóılek tiktirýdi talap etedi. Patsha: «Qalaı bolǵanda da kóılek kúndeı jarqyrap turatyn bolsyn, qosyp tigińder!» — dep óziniń tájindegi barlyq asyl tastardyń bárin julyp alyp, tiginshilerge beredi. Kóılekti erteńinde alyp kelgende báriniń kózi syǵyraıyp, qaraı almaıdy. Kóılek rasymen de kúndeı jarqyrap tur edi.

Tek hanshaıym ǵana qýanbady. Ol jaryqtan kózim aýyryp ketti dep óz bólmesine baryp jatyp alyp, eńirep jylaıdy. Óziniń aıtqan barlyq aıla-aqyly júzege aspaǵanyna sıqyrshy Sıren de qatty qapaly edi.

— Endeshe, balaqaı, — deıdi ol hanshaıymǵa, — patshadan óziniń súıikti eseginiń terisin ákelip berýin talap et. Olaı jasamaıtyny anyq, men bilsem!

Aıta ketý kerek, sıqyrshy terisin ákelip ber dep shart qoıǵyzyp jatqan esek — jaı ǵana esek emes edi. Tań saıyn onyń jatqan jerindegi saban men kóńniń beti jarqyraǵan altyn men kúmiske tolyp qalatyndyqtan, patsha bul esekti jaqsy kórip, ony saqtap baǵyp-qaǵatyn edi.

Hanshaıym ishteı qatty qýandy. Ol patshanyń esekti óltirmeıtindigine senimi ábden zor edi. Kóterińki kóńil kúımen patshaǵa jetken ol esektiń terisin talap etti.

Patsha hanshaıymnyń mundaı oǵash talabyna tań qalady. Degenmen, keshke taman qyzmetshiler patsha eseginiń terisin alyp kelip beripti. Qyz onymen endi ne isteıtinin bilmeıtin edi. Osy kezde sıqyrshy paıda bolyp hanshaıymǵa bylaı dep aqyl berdi:

— Qapalana berme, sulýym! — deıdi ol — Múmkin osy joly bári jaqsy bolar. Esektiń terisin jamyl da, bul qamaldan jyldam shyǵyp ket, qyzym. Ózińmen birge eshteńe alyp shyqpa: kóılekteriń, kıimderińniń bári sıqyrly sandyqta bolady. Qalaǵan kezińde taıaqshamen jerdi túrtip qalsań, áp sátte aıaǵyńnyń astynan tabylady. Al, endi jyldam ket bul jerden!

Hanshaıym sıqyrshynyń betinen súıdi de, esektiń jıirkenishti terisin jamylyp, eshkim tanymaıtyndaı betine kúıe jaǵyp alyp saraıda shyǵa berdi.

Hanshaıymnyń joǵalyp ketýi úlken áýre-sarsańǵa ulasty. Patsha hanshaıymnyń sońynan qýýǵa myńdaǵan salt attylar men áldeneshe myń jaıaý jaýyngerlerdi jiberdi. Biraq sıqyrshy hanshaıymdy eshqandaı kórinbeıtindeı etip tastaǵandyqtan, patsha qyzmetshileri ony baıqaǵan da joq. Aqyry, amaly taýsylǵan patsha izdeýdi toqtatty.

Al bul kezde hanshaıym jolmen uzaq júrdi. Qarny ashqan hanshaıym jolda úıden úıge kirip tym bolmaǵanda qyzmetshi boldyryp alýlaryn ótinipti. Biraq esektiń jıirkenishti terisin jamylǵan qyzdy eshkim de panalatqysy kelmepti.

Aqyry ol júre-júre bir úlken úıdiń janyna kelipti. Bul úıdiń qojaıyny usqynsyz qyzdy ózine jumysqa almaq bolypty. Úı ıesinen ne isteýi kerektigin suraǵanda, kúrektaýyqtarǵa jem berý, qoı jaıý jáne shoshqanyń naýasyn tazalaýdy tapsyrypty. Hanshaıymdy asúıge ornalastyrady. Birinshi kúnnen bastap-aq bári muny mazaqtaı bastady. Bári de birtindep buǵan boılaryn úıretti. Ózi de boı úıretti. Jurttyń bári ony Esektiń terisi dep atapty.

Bir kúni bulaqtyń jaǵasynda otyrǵan qanshaıym aınadaı jaltyraǵan sýdan óz beınesin kórdi. Jıirkenishti esek terisine qarap ol shoshyp ketti. Óziniń alba-julba túrinen qorlanǵan ol esektiń terisin laqtyryp jiberip, sýǵa kúmp berdi. Keri qaıtqanda qaıtadan esek terisin taǵy da jamylýǵa týra keldi.

Hanshaıymnyń baqytyna jaraı kelesi kúni mereke bolǵandyqtan, jumysqa jekken joq. Osy sátti paıdalanǵan ol óziniń baılyqqa malynǵan kóılekteriniń birin kımek boldy. Hanshaıym jerdi taıaqshamen bir ret túrtip qalǵanda kıim-keshek salynǵan sandyq aldynda tura qaldy. Hanshaıym kógildir kóılegin alyp shyǵyp, óz bólmesine baryp kıine bastady.

Ol ózin ózi aınadan qarap, ǵajaıyp kóılekterine rıza boldy. Osydan keıin ár mereke saıyn ol óziniń qymbat kóılekterin kıip sándenetin boldy. Biraq Qoshqar men Kúreketaýyq ekeýinen basqa eshkim muny bilmeıtin. Ony barlyǵy da jıirkenishti esek terisin jamylyp júrgen soń Esek terisi deıtin edi.

Bir kúni mynadaı bir oqıǵa bolypty. Úıde eshkim joqta hanshaıym esektiń terisin sheship, óziniń sıqyrly sandyǵyndaǵy eń sándi kóılekti kıipti. Ol aýlaǵa shyqqan kezde, ańnan qaıtyp kele jatyp qojaıynnyń aýlasyna demalýǵa toqtaǵan jas hanzadamen ushyrasyp qalypty. Hanshaıym ózin tanyp qoıady eken dep, záresi ushyp úıge qaraı qashady. Qyzdyń sulýlyǵyna tań-tamasha qalǵan hanzada qojaıynnyń kelýin kútip, odan úıindegi beıtanys qyz týraly surapty.

— Meniń úıimde ondaı sulý qyz joq, tek kir-qojalaq Esek terisi degen usqynsyz qyz ǵana bar, — dep jaýap beredi qojaıyn.

Hanzada beıtanys sulýǵa ǵashyq bolyp qalady, tek sony ǵana oılaıdy. Aqyry qaıǵydan sarǵaıyp, aýyryp qalady. Patsha men hanym uly ne aıtsa sony oryndaýǵa daıyn edi. Aqyry hanzada bylaı dep ótinedi:

— Sol Esektiń terisin jamylǵan qyz maǵan arnap bálish pisirip ákelip bersinshi.

Kelesi kúni bálish saraıǵa jetkizilipti. Hanzada ony súısinip jeı bastaǵanda, bárishterdiń biriniń arasynan saqına shyǵady. Saqına un ılep jatqanda hanshaıymnyń qolynan abaısyzda sýsyp túsip qalǵan eken.

— Meıli, kim bolsa sol bolsyn, osy júziktiń ıesine úılenemin! — dep aıqaılap jiberedi hanzada.

Patsha eń áýeli óz patshalyǵyndaǵy barlyq aqsúıek qyzdardy shaqyrtyp, olarǵa saqınany kıgizip ólshetipti. Biraq eshqaısysynyń saýsaǵyna júzik dál kelmeıdi. Kezek qyzmetshilerge de kelipti. Aqyry júzikti Esek terisi kıgen kezde, onyń saýsaǵyna quıyp qoıǵandaı dál kelipti.

Qyz ústindegi esektiń terisin sheshken kezde, aldarynda turǵan ǵajaıyp sándi kóılek kıgen aıdaı arýdyń til jetkizisiz, kóz toıǵysyz sulýlyǵy sol jerde turǵandardyń barlyǵyn tań tamasha qaldyrypty. Qyz patsha men hanzadaǵa óziniń basynan ótken tarıhyn túgeldeı áńgimelep beripti. Patsha bul oqıǵany ábden tyńdaǵannan keıin birden hanzadamen qyzdy úılendirmek bolyp sheshipti. Aqyry solaı bolypty. Erekshe saltanatpen ótip jatqan úılený toıy ústinde hanzada men qalyńdyq bir-birinen kóz aıyrmaı súısine qarap otyrypty. Esek terisin jamylǵan qyz osylaısha óz baqytyna qol jetkizipti.

---