InfoHub Logo

Qazirgi tańda XXI- ǵasyrda stýdentterdiń ne bolmasa, mektep qabyrǵasyndaǵy oqýshylardyń ustazdarǵa baǵynbaı ketýi týraly másele múlde qozǵalmaı ketti. Tek qoryqqan adamyn syılaıtyn,  tek sonyń ǵana tapsyrmasyn oryndaıtyny ras. Bul máselege kelgende kim kináli? Eshkimge baǵynǵysy kelmeıtin oqýshy ma? Álde ózine baǵyndyra almaıtyn ustaz ba? Bizdiń elimizde mektep tabaldyryǵyn attap, oqýshy bolmaǵan jan joq shyǵar sirá.  Barlyǵymyzda qolymyzǵa álippe ustap, ekinshi anamyzdaı bolǵan ustazymyzdyń bir aýyz jyly sózine shattanyp, sapaly bilim alyp, osy joǵarǵy oqý ornyna túsýimizge birden – bir sebep bolǵan sol ulaǵatty ustazdarymyz emes pe? Qazirgi tańda osy ulaǵatty jolda aıanbaı eńbek etip júrgen ustazdarymyzdy jappaı adam qurly kórmeýi, ıaǵnı syılamaı ketýi, eńbeginiń baǵalanbaýy jıi kezdesedi. Menińshe osy jıi kezdesetin máselege úsh taraptyń da kinási, úsh taraptyń da qateliginen bolyp otyr dep oılaımyn.

Birinshi tarap ol oqýshylardyń óz kinási. Barlyq jerde zań bar, sol zań qatal saqtalady degen qatyp qalǵan qaǵıdaǵa senip alǵan. Sol zańǵa arqa súıep alǵan oqýshy ne qalasa sony istep, al muǵalim tárbıe jolyna túsirýde qol kóterýge, ne bolmasa aýyr sóıleýge tıym salynǵan. Sebebi zań boıynsha amalsyzdan solaı isteýge tıis, eger zańǵa baǵynbaıtyn bolsa jumysynan aıyrylady, ne bolmasa zań aldynda jaýap beredi. Mysaly: Óz – ózin ustaı almaıtyn, basqalardyń oqýyna kedergi jasap, bilgenin istep otyrǵan oqýshyǵa muǵalim uryssa «aıqaılamańyz, aıqaılaýǵa quqyńyz joq» - dep, muǵalimderdi yńǵaısyz jaǵdaıǵa qaldyryp, sharasyz kúıge túsiredi.

Ekinshi tarap ol ata – ana qateligi taǵy bar. Balasynyń sabaǵynda, tártibinde habary joq bolsa da, úıde otyryp alyp «qolynyń ushy tıetin bolsyn, sotqa beremin» - dep sotqar balasyna taǵy da dem beredi. Al buryńǵy zamanǵy ata – analar « eti seniki, súıegi meniki» - deıtin ustanymda edi. Bul ustanym ustazdyń uly tulǵa ekenin kórsetedi, syılastyqtyń belgisi ekenin bildiredi. Qazirgi zamanǵy ata – analar buryńǵy zamanǵy ata – analardan sabaq alyp, solar ustanǵan ustanymmen júretin bolsa nur ústine nur bolatyn edi. Bundaı aýqymdy másele qozǵalmaıtyn edi.

Úshinshi tarap qateligi ol mektep basshylyǵanda jáne bilikti maman jetispeýshiliginde. Iaǵnı muǵalim mamandyǵyna óz qalaýymen túsetin jáne ulttyq birińǵaı testileýden az bal alyp, áıteýir bir dıplom, bir joǵarǵy bilim bolsyn dep nıet etkender, naqtyraq aıtsaq ustazsymaqtar kóbeıýi sebep bolyp otyr. Aýyldyq jerlerde bir muǵalim birneshe sabaqtan beretinde jaıttar jeterlik. Óz isiniń mamany, óz isin, óz bilgenin asyqpaı júrip, anyq basyp balany bilim nárimen sýsyndatyp júrgen súıikti, qurmet tutar ustazdar men jaı otyryp 45 mınýtyn ótkizip júrgen ustazdardyń aıyrmashylyǵy jer men kókteı. Jaı otyryp 45 mınýtyn ótkizip, ne aıtaryn, ne úıreterin bilmese ol ustazǵa eshkimniń de baǵynbasy anyq.

«Bala uıadan ne kórse, ushqanda sony iledi», «Tárbıe tal besikten bastalady» . Sondyqtan ata – ana tárbıesi úlken yqpalyn tıgizedi. Úsh tarapta birdeı jumyla kóterip osy máselege basa nazar aýdarsa bolashaǵymyz jarqyn bolary anyq. Bolashaq bilimdi jastardyń qolynda dep jatamyz ǵoı. Biraq tártip bolmasa, tárbıe bolmasa bilim bolmasy aıdan anyq. Sondyqtan bolashaǵymyz bulyńǵyr bolmaýy óz qolymyzda.

Málik Madı Armanuly

---