InfoHub Logo

Biz ýaqytty baqyt dep jatamyz. Osy berilgen baqytty tıimdi ári paıdaly  ótkizý óz qolymyzda. Biraq qazirgi jas óspirim, mektep qabyrǵasyndaǵy oqýshylarymyz, tipti 5 – 6 jastaǵy balalar da jáne úlken jastaǵy aǵalarymyz da  osy ýaqytty bosqa ótkizip, barlyq ýaqyttaryn kompúter oıyndaryna arnaýda. Elimizde bul kompúter oıyndaryna qatysty adamdarnyń oıy ekige bólingen. Bir taraptyń aıtýy boıynsha kompúter oıyndaryna qumartý nashaqorlyqpen para – par dert esepteletin aýrý túri dese. Ekinshi bir tarap kompúter oıyndary balanyń damýyna úlken septigin tıgizedi desedi.

Bul kompúter oıyndaryna qyzyǵýshylyqty balanyń ózi emes, ata –ananyń yqpalynan paıda bolady degen de pikirler bar. Sebebi bala tynysh otyrýy úshin qolyna planshet nemese basqa da gadjetter berip, óz jan tynyshtyǵyn oılap ketetin ata – analar da jetip artylady. Qolyna planshet túsken balanyń ne istep, ne qoıyp jatqanynda eshkimniń sharýasy joq. Bir kirseń, shyqqyń kelmeıtin oıynnan basyn almaı, qumary qanǵansha basyn kótermeı oıyn oınap jatqanyn eshkim baıqamaıdy da. Ata – apalarymyz aıtýshy edi ǵoı «áı deıtin áje joq, qoı deıtin qoja joq» dep. Qaraýsyz qalǵan balanyń qolynan gadjetterdi alyp, oıyn oınaýyn shektep, odanda túrli úıirmelerge berip, paıdaly isterge baýlyıtyn eshkim bolmaı turǵany bárimizdi qynjyltady.

 Bul qumarlyqtyń kesirinen sabaqta, basqa da paıdaly ister jaıynda qalady.  Qumar oıyndrynyń qulyna aınalǵan balalardyń kózine keletin zıanmen qosa, qyzyldy – jasyldy boıalǵan, qolyna qarý ustap bir – birin aıaýsyz atyp óltirý balanyń psıhologıasyna da teris áserin tıgizbeı qoımasy anyq. Bala shynaıy ómirin,  ekran ómirine aıyrbastap, dostarymen aralasý turmaq, tipti óz ata – anasymen de sóılesýdi toqtatady. Taǵy da kóp ýaqyt kompúter aldynda otyratyn balanyń qımyl – qozǵalysy azaıyp, fızıkalyq turǵydan da álsiz, názik balaǵa aınalady. Kompúter oıyndarynyń zıanymen qosa paıdasy da jeterlik.

Oıyndardyń qaı – qaısysy bolmasyn balaǵa  ózindik áserin tıgizedi. Oılaý qabiletin jaqsartatyn, bir nársege úıretetin, tyǵyryqtan tez shyǵýdyń amaldaryn kórsetetin - shahmat,doıby, asyq, tipti toǵyz qumala oıynynyń da kompterlik nusqasy bar. Bul oıyndar balanyń este saqtaý qabiletin, esep shyǵarý barysynda tez amal taýyp ketý syndy, basqa da tapsyrmalardy oryndaǵanda óz yqpalyn tıgizetindigi aıdan anyq. Sondyqtan kompter oıyndaryn tek ózin damytý úshin, qabiletterin shyńdaý úshin oınasa nur ústine nur bolary anyq.

Basynda aıtyp ótkendeı ýaqyt biz úshin berilgen baqyt. Sondyqtan osy qamshynyń sabyndaı altyn ýaqytty qur bosqa ekran álemine aıyrbastamaı, shynaıy ómirge beıim bolyp, aınaladaǵy kórine bermeıtin ǵajap zattarǵa kóp kóńil aýdarsaq ómir shapaǵatyna bólenetinińiz anyq. Ekranǵa telmirip saý basymyzǵa saqına tilep aýrý jamap alǵansha, tabıǵatta serýendep, dostaryńmen fýtbol oınap ýaqyt ótkizgenge ne jetsin. Barlyǵy óz qolymyzda. Tańdaý óz erkindigimizde.

Málik Madı Armanuly

---