InfoHub Logo

Ashattyń kóshesin "Gýbernator kóshesi" deıtin jurt. "Munda gýbernatordyń ózi turady eken-aý" dep oılap qalmańyz taǵy. Baıaǵyda, shamasy, osydan júz jyl buryn, osy kósheniń ortasynan úsh at jekken kúımeli arbasyn kúmbirletip, gýbernator quıǵytyp ótken kórinedi. Sol dókeı tóreniń kúımesiniń shańdaǵyna shomylǵanyna qýanyshtan júregi jaryla jazdap, tóbesi kókke jetken qarashylar osy kósheni Gýbernator kóshesi atandyrypty. Alaıda bar bolǵany bes úıdiń basyn quraıtyn quıttaı tyǵyryqtyń "Eshki oımaq" degen aty da ońaı umytylmaǵanyn aıtqan jón. Gýbernatorlar, baılar, tóreler tórden túsip, bılikten qalǵan zamanda "Eshki oınaqty" qaıta jańǵyrtqysy kelgender de bolǵan. Áıtse de "gýbernatorlar" kez kelgen úıdiń qoqyrynda eshkiler kúısep jatqanyna qaramastan, mundaı yńǵaısyz atty qabyldamady. Aýyldaǵy "Tońmurja", "Úshátesh", "Baıǵyz", "Sarqyrama" atanǵan kóshelerden "Gýbernator kóshesiniń" shoqtyǵy bıik emes pe? Basqa kóshelerden mesheýlik, nadandyq, topastyq ıisi múńkip turady.

Bul kósheniń eki ereksheligi bar-kedeılik pen tákapparlyq. Bes úıdiń tórteýine eshki men taýyqtan basqa túk bitpegen. Tek Ashattyń úıinde ǵana soqyr bıe, jalǵyz sıyr men taı ógiz bar. Kedeılik bulardyń ata-babalarynan qalǵan mura, .tańdaılaryna talaı tatyǵan. Al tákapparlyq dese, bala-shaǵasyna deıin shetinen shikireıip, shirenip shyǵa keletin pań. Kileń gýbernatordyń áýleti sıaqty shynynda. Ylǵı dańǵoı, maqtanshaq. "Gýbernatordyń" qaısysyn sóıletip qarasań da ózgede joqtyń bári ózderiniń qolynda turǵandaı. Soqqan bórisi ógizdeı, ustaǵan jaıyny bórenedeı, atqan úıregi tyrnadaı. Tek ózderine shyr juqpaıtyny, qoldary qutaımaıtyny qyzyq. Tipti bósetin jóni joq aqsaq Sháráı da qyzyp ketse, jyrtylyp-aıyrylady. "Aqsaqtyń aıaǵy tynbas" — dep men týraly aıtqan ǵoı. Iarman soǵysynan alyp qaıtqan aǵash aıaqtan jaryǵanym-aı: talmaıdy, aýyrmaıdy, tońbaıdy, terlemeıdi. Ózge eki shabata tozdyrǵansha, ózimizge syńary da jetedi" dep soǵady.

Kishkentaı kezimde Gýbernator kóshesi maǵan ıt arqasy qıanda jatqandaı kórinetin, onda turatyn ár adamnyń óz aldyna qyzyq qupıasy bar sıaqty edi. Sol maqtanshaqtardyń ersi qylyqtaryn men keıin óse kele túsindim. Tákapparlyq olardyń quraly, qorǵany, arqa súıer tiregi eken. Basqalardyń dúnıe-múlikterine, ataǵyna, dáýletine qarsy qoıar birdeńe bolýy kerek qoı. Sondaǵy tapqan aılasy tákapparlyq túge. Kedeı-kepshik, tákappar, ańǵal "gýbernatorlar!" Men senderdiń bárindi de saǵynyp, esime alamyn-tirilerińdi de, ólilerińdi de...

Sol "gýbernatorlardyń" bireýi Ashat edi.

...Men Gýbernator kóshesimen qyr astyna buzaý izdeýge ketip baramyn. Qaqpasynyń aldynda zyǵyrdyń sabaǵyndaı appaq shashy kún shapaǵyna malynǵan Ashat túr. Kózderi de zyǵyrdyń gúlindeı kókpeńbek. Men ony tanıtynmyn. Tek osy kezge deıin bir ret te birge oınamaǵanbyz. Ózime tas laqtyrsa, álde tilin shyǵaryp mazaqtasa, "Kindik" dep ájýalaı qalsa, jaýap qaıtarǵaly daıyndalyp kelemin.

— Áı, bala, beri qaraı kel bylaı! — dep aıqaılady ol

— Óziń beri kel. Men buzaý izdep baramyn, — dep turǵan ornymnan tapjylmadym.

— Qoryqpa, tımeımin, — dedi Ashat. Men qaıyryldym. Qajeti bolar dep oń judyryǵymdy túıip, qolymdy arqama qaıyra ustadym. Eki kózi kógildir sáýle shashqan "zyǵyr bas" maǵan qaraı ózi kele jatty. Keldi de jaıýly alaqanymen murnymdy basty.

— Neniń ıisi?

Men sasqanymnan aýzymdy juma qoıdym. Nıeti buzyq bolsa, alaqanyn emes, judyryǵyn ıisketer edi. Tóbeles shyǵaratyndar sóıtedi.

— Aıtshy, neniń ıisi? — dep qaıtalady.

— Ittiń ıisi, — dep aýzyna qoıyp jibergim keldi, tek aqsıa kúlip turǵan soń tımedim. — Joq, eshteńeniń ıisi shyqpaıdy, — dep basymdy shaıqadym.

— Jaqsylap ıiskeshi, — dep qoımady ol, — tanaýyńdy beri ákelseńshi...

Jarylyp ketken las alaqanyn ıiskep kórdim. Tek neniń ıisi ekenin aıyra almadym.

— Áı, sen de, — dep keketti meni Ashat. — Sony da bilmeısiń-aý. Kómesh ıisi, maıǵa pisken kómesh ıisi. Jańa ǵana kómesh jep shyqqanmyn.

Mynaýysy qyzyq eken-maqtanýyn qarashy! Kómesh jegenniń nesi tańsyq!

— Jeseń jepsiń-daǵy. Men buzaý izdeýge baramyn.

— Men de saǵan buzaý izdeseıin be?

— İzdesseń, júre ǵoı...

Shuńǵyl saı degen jerge jetkende Ashat ekeýmiz qol ustasyp aldyq. Lezde-aq bir-birimizge úırenisip, shúıirkelesip ketkenbiz.

— Áı, toqtashy, shalbarymnyń qaltasynda tompaıyp turǵan ne mynaý?

— Qatqan nan.

— Ótirik, tas shyǵar.

Mine, senbeseń, dep men qaltamdaǵy qolaqpandaı qara nandy shyǵaryp kórsettim.

— Buzaýdy aldaýǵa alyp shyqqanmyn. Minekeı...

Buzaýǵa bergeni nesi, ony bylaısha da aıdap qaıtpaımyz ba? Odan da nandy ózimiz soǵyp alaıyq.

— Aý, jańa ǵana maıǵa pisken kómesh jedim dep maqtanǵanyń qaıda...

— Kómeshke tamaǵyń toıa ma, ony qara nanǵa qosyp jegenge ne jetsin.

— Aý, nege qosyp jemediń?

— Qara nan bolmady...

Ómir degen ǵajap qoı. Bireýlerde kileń kómesh, qara nan joq, bireýlerde qara nan bar da kómesh joq. Bizdiń úıde kómesh tek juma kúni bolady. Ashat meniń qolymdaǵy qara nanǵa jutyna qarady da, tamsanyp, ernin sylp etkizdi.

— Má, jeı ǵoı, — dep nannyń synyǵyn usyndym. Nandy qaq bólip, jartysyn qaıtyp berdi. Men basymdy shaıqadym.

— Qara nanǵa qyzyqpaıtyn adamdy kórip turǵanym osy, — dep sıdıǵan sıdam sıraqtaryn sozyp, shóp ústine otyrdy. Tizesine kóıleginiń etegin jazyp, asyqpaı nan jeýge kiristi. Etegine túsken nannyń usaǵyn qaǵyp alyp jeı berdi.

— Nandy túregep turyp jeýge bolmaıdy, — dedi ol, — túregep turyp jeseń, tipti toımaısyń. Usaǵy jerge tússe kúná jasaǵanyń. Kúnáń úshin ólgende tozaq otyna órtenesiń. — Ol sońǵy túıir nandy shaınap jutty. Tek ornynan turýǵa asyqpady. Tamaǵy toıyp, kóńili kóterilgen soń qyzyq bir áńgime bastady.

— Ákem aıtady, burynǵy ótken zamanda salt atty bir patsha dalada ketip bara jatyr eken deıdi. Bara jatyp qarny ashypty. Qoınyndaǵy nanyn alyp, at ústinde jeı bastapty. Murshasy bolmaǵan kórinedi asyqqan patshanyń. Sońǵy túıir nanyn jeı bergende bir usaǵyn jerge túsirip alypty. Patsha attan sekirip túsip, álgi usaqty izdepti. İzdeı beripti, izdeı beripti. Úsh kún, úsh tún eńbektep, izdemegen jeri qalmapty. Qalaı izdese de taba almapty. Tórtinshi kúni úıine qaıtsa, búkil saraıy qaıǵyryp otyrǵan ústinen shyǵypty. Osydan tap úsh kún buryn patshanyń eń súıikti uly sýǵa ketip ólipti. Qudaıdyń budan da jaman kárine ushyrarmyn dep qoryqqan patsha álgi nan usaǵy túsken jerge qos munaraly meshit salypty, — deıdi. Budan soń ony qudaı jarylqap pa, joq pa — onysyn qaıdam...

Qaıdaǵyny biledi-aý, qý bala! Shyqylyq-shyqylyq etip tas tóbemizden bir dúrkin saýysqan ushyp ótti. Muny bilem: alaqanat saýysqan balapandaryn ushýǵa baýlyp júr. Ótken aptada ǵana qara torǵaılar men qarlyǵashtar balapandaryn ushyrǵan bolatyn. Búgin saýysqandar ushyrady. Dereý bir tasty ala salyp, saýysqandardy kózdep laqtyrdym.

— Saýysqan, saýysqan, jumyrtqasyn taýysqan!

— Tıip ketse qaıtesiń? — dep atyp turdy Ashat.

— Tıse, tıe bersin, sandýǵashtyń balapany emes qoı.

— Saýysqanǵa da óz balapany aıaýly. Onyń da jany bar. Dúnıedegi barlyq zattyń jany bar-aǵashtardyń da, tastardyń da, óleń shóptiń de... jany bolmasa, ómir súre ala ma olar? Bizdiń saýsaǵymyz kesilse qyzyl qan aǵady, aǵash butaǵy qyrqylsa, aq qan aǵady. Temirge temirdi soqsań, shyqyldaıdy ǵoı, solaı emes pe? Temirdiń shyqyldaǵany-jylaǵany.

Bilmeıtini joq bul Ashattyń. Adam ba ózi? Onyń aq shashy, kókpeńbek kózi, sary kirpikterinen kúdiktenip qaldym. Osy mańaıdaǵy appaq bala bir ózi-qara taýyqtyń uıasynda ósken úırektiń úlbiregen ań balapany sıaqty. Besikte jatqanda peri aıyrbastap ketpedi me eken? Peri oz balasyn qaldyryp, kisi balasyn alyp ketetin kórinedi ǵoı. Qoı, olaı emes shyǵar! Peri balasyna mundaı aqyl, mundaı jaqsy bolý qaıda!

Biz Shuńǵyl saıdy da, Tereń saıdy da túgel aralap, Taýdyń ar jaǵyn aınalyp shyqtyq. Jókeli qol ormanyna jettik, Múkish bulaǵynan sý ishtik. Talaı buzaýǵa kezdestik, áıteýir, bizdiń Aqmańdaıdyń izin de tappadyq. Aryp-sharshap úıge qaıttyq. Qaıtyp kelsek, Aqmańdaı bizdiń sharbaqtyń kóleńkesinde mańqıyp jatyr. Dereý qaqpany ashyp, buzaýdy qaqpaılaı qýyp, qoraǵa qamadyq.

Lashyqtyń syrtynda aınalaqtap júrgen Úlken sheshem meni maqtap jatyr.

— Bárekeldi, balam, eseıip, erjetkeniń, qolǵanat bolǵanyń ǵoı endi.

— Men emes, apa, eseıgen myna buzaý ǵoı...

— Onda ekeýińniń de eseıgeniń.

— Apa, mynaý Ashat degen bala. Maǵan buzaý izdeýge kómektesti.

— Oǵan da raqmet. Endeshe úsheýiń de úlkeıgensińder. Qoımaǵa baryp, qonaǵyńmen salqyn qatyq ishińder.

— Nanmen isheıik pe?

— Nan osynda.

— Jaraıdy, men qaıtaıyn endi, — dep mińgirledi Ashat, — úıde jumyrtqa pisirip qoıǵan shyǵar.

Muny esitken Úlken sheshem qýlana jymıyp, Ashatty jibermeýge tyrysty.

As-asqa, áp astyń orny basqa. Jumyrtqaǵa da oryn tabylar. Qatyq quıǵan tostaǵandaryńa bir qasyqtan qaımaq qos. Sońǵy sózderin ol maǵan arnap aıtty.

Ashat kóp jalyndyrmady... Lashyqtaǵy salqyn saıada qatyqty sylqytyp soqtyq. Qonaq tostaǵanyn jalap qoıdy da, bir jańalyq aıtty:

— Baǵana kómesh jedim degenim shylǵı ótirik. Ashyqqan soń ózimdi aldarqatý úshin aıtqanym ǵoı. Jumyrtqa da solaı. Eki aptadan beri kúnine bir ret pisirgen atala kójemen kún kórip otyrmyz. Ákem meshitten kelmedi, aǵam qalaǵa ketken. Úıdegi tiriliktiń bári İbyraı ekeýimizdiń moınymyzda. — Endi onyń daýysynda manaǵy tákappar toqmeıildikten túk joq. Aldymda shúıkedeı shal óziniń muń-zaryn qaqsap otyrǵandaı. — Qazir denemizde tıtteı de maı qalmaǵan. Keshe Ybyraı ekeýmiz qarnymyzdy biraz kúnge qyzdyryp jattyq. Jylt etken maı kórinbedi. Sodan aǵamdy mazaqtap óleń shyǵardym. Eshkimge aıtpaıtyn bolsań, oqyp bereıin.

— Nan ursyn, aıtpaýǵa ant etemin! — dedim men.

— Bylaı da, ant bermeseń de senemin.

Ybyraı jatyr maqtanyp, Kúnge qarnyn qaqtanyp, Eki qadaq maı shyqqan Sharbysyna shattanyp.

— Tamasha. Ybyraı ne dedi buǵan?

— Shabata tigetin qalyppen qaq mańdaıdan qondyrdy. Shekem isip ketti. Jazylar, máńgi turar deısiń be, biraq myna óleń este qalady. Ony qalyppen uryp qurta almaısyń.

Ashat ańqyldaǵan aq kóńil bala eken. Bar syryn jaıyp saldy.

— Meniń qosalqy atym "Sary masa", — dedi ol — Túrime, tilime qaraı qoıylǵan at. Tilim ashshy. "Barlyq pále tilden" degendeı, osy tilimnen jazyp júrmin.

Bul ataǵymnan uıalmaımyn. Bir jerim kemip qalar deısiń be? "Sary masa" degende ne tur...

— Meniń de qosalqy atym bar, — dedim odan qalǵym kelmeı. — Tek jurt aıtqanda uıalam.

— A-ha-ha!-dep shek-silesi qatyp kúldi Ashat. — Seniń atyń keremet — Kindik! Dúnıedegi eń qajetti nárse Kindik qoı. Arbanyń qańqasyn ustap turatyn ne? Arysy, kindigi! Eń qurmetti, ataqty adamdy ne deıdi? "Jerdiń kindigi" deıdi. Buǵan qosa, seniń aýylda bóbek týǵan saıyn úı-úıdi aralap jurttan syı kóretiniń sol kindiktiń arqasy!

— Taǵy aıta berseń tóbelesemin, — dep eskerttim men.

— Óı, áýmeser, seniń atyńdy maǵan berse, maqtanar edim.

— Maqtanatyn túgi joq, — dep short kestim men, ol da sózdi sozbady.

Áıtse de, "Kindikti" Ashattyń aýzynan esitkende pálendeı yzalanbadym. Ony qaıyryp tastaǵanym jaqtyrmaǵandyqtan emes, "qonaq, jónińdi bil" degendi eskertkenim edi. Al basqalar aıtsa, jynym keledi. Taıaýda Hamıtjanmen qorazdaı qyrqysyp, qanǵa batqanymyz sol úshin ǵoı. Biraq "Kindik" kele-kele tisteseń de, tyrnasań da aıyrylmaıtyndaı myqtap jabysty. Túbinde ol meni jeńdi, jeńilgenimdi moıyndadym...

Bir kún ishinde Ashat meni baýrap aldy. Úıine qaıtyp ketken soń ony saǵyna bastadym. Osydan soń biz ajyramas dos bolyp kettik.

Ashat ómirde baǵy janbaǵan sorly. Ómir boıy basy shyrǵalańnan shyqpady. Qurban aıtynyń aldynda basyna birden eki qasiret tap boldy.

Mal óristen qaıtqan kezde sharbaqtyń bir shetinen shyǵyp, Ashattyń úıine bardym. Aǵasy Ybyraı ekeýi qoraǵa malyn qamap jatyr eken. Ógizi qoraǵa birden kirdi de, sıyry kegejektep, jolamaı qoıdy. Jalynsa da, shybyqtasa da qasarysyp qaldy. Qorasynan bezgen-aý, shamasy. Aılasy qalmaǵan Ybyraı sıyrdyń ústine minip, qoraǵa kirgizgisi keldi. Buǵan da kónbedi. Sıyr kenet móńkip qaldy da, abaısyzda taqymy bos shabandozdy úıilip jatqan qoqyrdyń ústine alyp urdy. Óz obaly ózine. Kisige kúlip, qyljaqtaýǵa qumar ǵoı, sazaıyn tartsyn.

İnisi taban astynda taqpaq shyǵardy:

Atyń aryq, Ybyraı!

Artyń jaryq, Ybyraı!

Qos múıizdi tulparyń.

Júırik eken, sumyraı!

İbyraı Ashatqa kezin baqyraıta tap bergende, inisi dereý jaltaryp:

— Ógiz kúshti me, sıyr kúshti me? — dedi.

— Ógiz! — dedik biz Ybyraı ekeýmiz qabattasyp. Erkek kindiktiń kúshti bolatynyn quıttaı bala da biledi.

— Júrińder, onda sıyrdy súırep kirgizemiz.

— Qalaısha?

— Quıryǵyn ógizdiń quıryǵyna baılaımyz!

Ybyraı maýbas bala. Mundaı qýlyq onyń úsh uıyqtasa túsine kirmeıdi. Biraq inisine boı bermeýge tyrysty:

— Qystyryla ketetin, naısap! Bul aqyldy ózim de taýyp turǵanmyn. Aǵańnyń shaýjaıynan alǵandy qaıdan shyǵardyń?

— Jaı aıtyp jatqanym ǵoı.

— Aǵań aman júrse, qor bolmaısyń, baýyrym, bizdiń bas sarqylmas qazyna ǵoı, — dep maqtana jóneldi "gýbernator" qoqılanyp. Muny meniń kózimshe ádeıi aıtyp túr. — Bar, ákel ógizdi!

Ashat jýas ala ógizdi sıyrdyń qasyna aıdap keldi. Ybyraı olardyń quıryqtaryn myqtap baılady. Ashat ógizdiń múıizinen ustap, aqyryn qoraǵa qaraı tartty. Tórttaǵandap keri shegingen sıyr turǵan ornynan tapjylmady. Ógiz ójettene tartyp, omyraýlap alǵa umtyldy. Ekeýiniń quıryqtary da sozylyp, jińishkerip ketti. Demeý bolar dep Ybyraı uzyn shybyqpen ógizdiń jonynan shyqpyrtty. Birdeńe shyrt etti. Jalt qarasaq, ógizdiń quıryǵy bir qarystaı bolyp sholtıyp qalypty. Julynǵan jerden qan burq etti. Ógiz yshqyna ókirip jiberdi de, qorany basyna kóterip, aýlany shyr aınala shapqylady. Úıdiń qasyndaǵy qısaıyp turǵan sharbaqtan shapshyp, qulatyp ketti. Ólerdeı qorqyp, esinen tanǵan sorly sonaý qyr astyna qaraı shyǵyna qashty.

Úsheýimiz ógizdiń izinen tura júgirdik. Tek ony ińir túse keri alyp qaıttyq. Quıryǵynyń aýyrǵanyna shydaı almaı, shaba-shaba silesi qurypty. Basyn da kótere almaıdy. Aýzynan silekeıi shubyryp tur.

Basyna sáldesin orap, meshitke quptan namazyna barýǵa shyqqan Eskendir aǵaı bizdi qaqpa aldynda qarsy aldy. Manaǵy ógiz oqıǵasyn Ashattyń apasy kórip turǵandy. Bárin ákesine jetkizgen bolýy kerek, shamasy. Sondyqtan Eskendir aǵaı áı-shaıǵa qaramady:

— Mynaý qaı ıttiń tapqany? — dep qolyndaǵy ógiz quıryǵyn sholtań etkizdi.

— Ashattyń tapqamy, — dedi Ybyraı, — úsh uıyqtasam túsime kirmeıtin nárse, áke.

— Á, taǵy da sen tapqan ekensiń ǵoı! Ákeń jaqsy, shesheń keıýana, óziń tóbetten týǵan kúshiksiń!

Meshit saǵalaıtyn dindar qart shamdanǵan shaqta talaı dóreki, bylapyt sózderdi aıtyp saldy da, kenje balasynyń qulaǵyna shap berip, ekinshi qolyndaǵy ógizdiń jýan qandy quıryǵymen Ashattyń arqasyn osyp-osyp jiberip, qoraǵa qaraı dirdektete súırep ketti. Quptan namazynyń ornyna qart qaıystaı qatqan aryq balasyn esten tanǵansha sabady. Ybyraı taban astynda zym-zıa joǵalyp ketti. Ashatta ún joq, tek ógizdiń quıryǵy sýyldap, arqasyna shyrpyldap tıip jatyr. Tastaı qarańǵy. Aqyrynda qoranyń ishinen Eskendirdiń aq sáldesi sýmań etti.

— Saǵan ne kerek munda? Bar, úıińe qaıt! — dep jekirdi maǵan. Biraq qaıyrylmaı kete berdi. Esik aldyndaǵy qumandy teýip, ushyryp túsirdi de, úıge kirdi.

Men Ashattyń qasyna júgirip bardym. Ol úıilgen qıdyń ústine qulashyn jaıa etpetinen qulapty. Ara-tura solqyldap qoıady. Ne derimdi bilmeı, ańqıyp turmyn. Bas jaǵyna tizerlep otyra qaldym. Ol aqyryn qolyn sozyp, meniń tizemdi sıpady. Sol sát tap túbimizden Úlken sheshemniń meni shaqyrǵan daýysy sańq etti.

— Men mundamyn, apa!

— Qaıdasyń?

— Qoranyń ishinde otyrmyn. Eskendir aǵaıdyń qorasynda! — Daýysym shyqqanymen, turyp ketýge ál-dármenim joq pa, álde zeıinim jetpeı me, melshıip otyra berdim.

Úlken sheshem qoranyń aýzyna keldi.

— Kisiniń qorasynda ne bitirip otyrsyń, tastaı qarańǵyda?

— Ashatty ákesi óltire sabady. Ógizdiń quıryǵy úshin. Tura almaı jatyr.

"Ógizi nesi, quıryǵy nesi?" dep táptishtep bir ornynda turmady sheshem. Qarańǵyda qarmanyp júrip yńyrsyp jatqan Ashatty tapty da, aqyryn qolynan tartyp turǵyzdy.

— Júr, balam, úıge baraıyq.

— Oıbaı, arqam! — dep aıqaılap jiberdi Ashat. Úlken sheshem ony qolynan jetektep, úıge alyp kirdi.

Eskendirdiń tórinde soqyr sham jyltyrap túr. Úıdegi jan bitken shymyldyqtyń ishine tyǵylǵan ǵoı, shamasy. Selt etken dybys joq. Eskendir bir qýysta sáki ústinde tasbıq sanap otyr.

— Tasbıǵyńdy qoıa turshy, Eskendir! — dedi Úlken sheshem daýsyn kótere túsip. Anaý tyńdamady. — Saǵan aıtam! — dep nyǵarlady sheshem. — Shal tasbıǵyn tastamady, tek sanaǵanyn qoıdy. Alǵa sozylǵan eki qolynyń saýsaqtary tasbıq tizbegin ustaǵan qalpynda siresip, qatyp qaldy.

— Kelińiz, jeńgeı. Hosh kelipsiz... — dedi tisiniń arasynan ysyldap. — Tórletińiz.

— Imanyń bar ma seniń? — Ol Ashattyń borsha-borsha tilingen arqasyn ashyp kórsetti. — Naǵyz jyrtqysh ekensiń sen. Haıýan da óz balasyn osylaı soıyp tastamas. Sen haıýannan da qatalsyń. Qudaıdan qoryqpasań, adamnan uıalsańshy. Osy qanypezerligińe qaramaı, meshitte namaz oqyǵanyń qurysyn!

— Táńirińniń ámirine til tıgizbe, jeńgeı. Qudaıdyń qarǵysyna ushyrarsyń...

Sen adam balasyn renjitpe. Adam qarǵasa, kórińde de tynysh jata almassyń.

Úlken sheshemniń bulaı ashýlanǵanyn men buryn-sońdy kórmegenmin. Balapanyn qorǵap, bóktergige shyryldaı júgirgen mama qaz sıaqty. Ári óz balapany emes qoı. Óz balapany emes deımin-aý... Úlken sheshem Ashattyń da kindik sheshesi edi.

— Baıqa, — dep eskertti ol qartqa, — endigári mańdaıyna shertpe balanyń. Onyń kóńiline qazir dyq salsań, keıin azap tartasyń. Jazanyń jamany-áke men balanyń óshpendiligi.

Eskendir qart odan ári egespedi. Basqa bireý oǵan osylaı til tıgizip, shymbaıyna batyrsa, shaptyǵar edi. Meniń Úlken shesheme qarsy tura almaıdy. Aýylda onyń betine keler bir jan joq.

— Áı, shymyldyq ishinde kim bar? — dep daýystady Eskendir. — Qonaq kelgenin esitpedińder me, nemene? Samaýyr qoıyńdar!

Bir qýystan birdeńe tysyr etip, birdeńe saldyrlady, biraq eshkim jaýap qatpady. Úlken sheshem Ashatty qolynan ustap, sákige otyrǵyzdy da, biz qaıtyp kettik.

— Ógizdiń julynǵan quıryǵy jetile me, apa? — dep suradym men qaıtyp bara jatqanda.

— Jetiledi. Bári de jetiledi. Tek úzilgen úmit pen qalǵan kóńil túzelmeıdi, — onyń osy sońǵy sózderiniń maǵynasyn men, árıne, tereń túsine almadym.

Ekinshi bále Ashatqa erteń qurban aıt degen kúni keldi. Kósheniń barlyq balasy meıram kúni tústen keıin Aqmanaı kóline at jaldaýǵa barmaq bolyp, kúni buryn ýáde baılasqanbyz. Murtaza aǵam maǵan kók aıǵyrdy bermekshi. Aqmanaıǵa at jaldaýdyń ózi tamasha. Oǵan barǵansha ár bala óz atynyń jal-quıryǵyn taraqpen tarap, tikenekten tazartady, tipti qyzdardyń burymy sıaqty órip qoıady. Ásempazdar álgi burymdarǵa túrli-túrli jemelik qosyp óredi. Bizdiń úı mundaıdy unatpaıdy. Men kók aıǵyrdy boıym jetkenshe jerde turyp, boıym jetpegenin ústine minip tarap, sylap-sıpadym da Ashattyń úıine kettim. Ashattyń arqasyndaǵy jaranyń qabyrshaqtary qara qotyr bolyp túse bastady, betindegi qaraıyp qalǵan jerleri de sarǵysh tartyp kele jatty. "Ne boldy?" dep suraǵandarǵa ol: "Ógiz súzdi" dep jaýap qaıtaratyn. Maǵan da solaı deýdi ótindi. Bar aıypty baıǵus ógizdiń basyna aýdara salatynymyz nelikten ekenin qaıdam? Buǵan aqylym jete bermeıdi áli.

Qoranyń ortasynda kúıeýge uzatylatyn qalyńdyqtaı jasandyryp, sándep qoıǵan syńar kóz qara bıe mańqıyp túr. Bıe emes, ón boıy sýret. Qos qulaǵyna kestelep tigilgen shashaqty bet-oramaldar baılanǵan, tipti aldyńǵy aıaqtaryna aq shúberek oralǵan, jalyna qyzyl ala jemelik qosyp órilgen, quıryǵyna irili-ýaqty teńgeler taǵylǵan. Qara súlikteı jyltyldap tur. Átteń, kózi jalǵyz. Ol da túlen túrtkendeı tynymsyz jypylyqtap, iriń aǵady, qasqa. Mundaı mol jıhaz qara bıege qaıdan keldi eken deısiz be? Shamasy, balalar eki apasynyń sandyǵyn sarqa aqtarǵan bolýy kerek. Bálkim, bulaı emes shyǵar. Apalary qolynan berýi de múmkin. Ajal aýzynan qalǵan Ashatty ekeýi de músirkep, qatty aıaıtyn.

Osylaı áshirepilep sándegen qysqa moıyn, salpy qaryn qara bıeniń jókeden esken noqtasyn eki jaǵynan Ybyraı men Ashat ustap, taqpaq aıtyp, sekire bılep júr:

Shý, qara jorǵa! Shý, qara jorǵa!
Aqqý moıyn, burań bel,
Jeldeı júıtkip, jeldeı jel
Shý, qara jorǵa!
Toty quıryq, tik qulaq,
Bir adymy bes bolar.
Ony mingen shabandoz,
Han qyzyna kez bolar.
Shý, qara jorǵa! Shý, qara jorǵa!
Altyn tuıaq, jibek jal!
Bir jalt etip qarap qal!
Qarap qal; qarap qal!

Munsha maqtaǵanda qara bıe tipti basyn da shulǵymady, quıryǵyn da qımyldatpady, miz baqpaı tura berdi. "Qarap qal, qarap qal!" dep jalynǵanda sál selt etken sıaqty. Shamasy, osynsha marapat-madaqty jaqtyrmaǵan-aý. Ashat jaqqa basyn jalt buryp, abaısyzda onyń sol qulaǵyn túbinen tistep, qyrshyp tústi. Qap, erteńinde qurban aıty edi...

Sóıtip, bıylǵy meıramnyń berekesi qashty. Men qan túkirip jattym, dosym ómir boıy syńar qulaq bolyp qaldy.

Kóp uzamaı Úshátesh kóshesindegi Qadyrqul qarttyń jeti jyldan beri bedeý júrgen jas zaıyby ul tapty. Men sońǵy márte osy shildehananyń dastarqanynan syı kórip, raqattanyp bóbek monshasyna tústim. Qadyrqul ataı sharýasy kúıli kisi, týǵan-týysqany da tolyp jatyr. Shashý mol, jurt qaımaqqa qaryq bolǵanymen, úı ıeleriniń kóńili kóterile qoımady. Enjar qarsy aldy jurt balany. Úlken sheshemniń bir kempirmen as úıde sybyrlasyp aıtqan sózderine qaıran qaldym.

Keskinine qarashy, aınymaǵan quzǵyn ǵoı, — dedi álgi kempir.

— Kimnen týsa da dúnıege kelgen pende, — dedi Úlken sheshem, — Óz tilegimen keldi deısiń be, ózgelerdiń tilegimen kelgen, biraq báribir ózi úshin týǵan, oz taǵdyryn ala týǵan. Jyly shyraımen qabyldańyz. Shúbálanyp, shek keltirmeńiz, kúlli rýyńyz uıatqa qalar. Qaǵyp-soǵyp renjitpeńiz, obaly bar-dy. Kim bilsin, bálkim, kıeli bala shyǵar. Tipti paıǵambardyń qaısybiri osyndaı jeńil júristen jaralǵan kórinedi.

Basym qatty: quzǵynnan aınymaıtyny nesi? "Jeńil júrisi" qalaı? Álde bul balany bireý qus uıasynan taýyp aldy ma desem... Áı, qaıdam! Bópeni "qudyqtan alady-mys" álde "tyrnanyń uıasynan taýyp alady-mys" degen ertegilerge senýdiń zamany ótkeni qashan. Adamnyń qalaı týǵanyn da, kimnen týǵanyn da bilemiz endi. Sondyqtan "quzǵyn" degeni aqylǵa syımaıdy-aý. Osy aqylǵa syımas nárseniń syryna birneshe jyl ótken soń qandym. Baıqap qarasam, bári de qarapaıym-aq jaı eken...

Qadyrqul qarttyń syrtynan aıtylǵan ósektiń bir ushy quzǵyn atanǵan Ysmaǵulǵa tireletin tárizdi. Ekeýiniń arasynda salaly saı bar, saıdyń túbinde jyltyrap aǵyp jatqan jylǵashyq bar. Saı onsha tereń emes, jylǵashyǵy onsha keń emes. Qadyrqul qart qalaǵa ún satýǵa ketken túnder onsha qarańǵy da, onsha jaryq ta bolmasa kerek. Adaspaı kóriserlik, ońasha syrlasarlyq, áıteýir, oıdaǵydaı bolǵan ǵoı sol túnder. Aý, qaıdaǵyny soǵyp turmyn men munda! Ne bolǵanyn kózimmen kórip, qulaǵymmen estippin be? Qoı, kisiniń sózi kisi óltirer degen bar...

Esmyrza esimdi bala aı óserin kún ósti. Ósken saıyn Qadyrquldyń jan-júregin baýrap, súıikti perzentke aınaldy. Esmyrza alǵash at jalyn tartyp mingende Qadyrqul qurdastaryna qyzyq bir hıkaıa aıtypty. "Esmyrzanyń sheshesi kelinshek bop túsken kóktemde, — depti ol, — meniń kartop egetin baqshamda bir alma aǵashtyń shybyǵy kogsrip shyqty. Qolymnan kóshetin tigip, ne tuqymyn ekken emespin. Tuqymyn qudaıtaǵalanyń qudiretimen jel ushyryp ákelgen. Qansha qyraý, qansha shyqqa malyndy álgi názik shybyq. Ystyqqa kúıdi, sýyqqa tońdy. Sonaý qystaǵy surapyl boranda alma aǵashtarynyń úlkenderi úsip qurydy. Mynaý aman qaldy. Nebir qıyndyqtarmen alty jyl arpalysyp, jetinshi jyl kóktemde táńiri maǵan kenje ulymdy syılady. Aq jarylqap, kún týdy".

— Paı-paı,-dep bas ızeıdi kópti kórgen kóneler. — Alma aǵashtyń hıkaıasyn qart ózi aıtpaı, muny onyń tilimen ózgeler shyǵarǵan-aý, shamasy...

Solaı bolýy da yqtımal. Talaı kezdessem de Qadyrquldyń óz aýzynan esitken emespin mundaı sózdi. Áıteýir, Esmyrza qaıǵy-qasiret kórmeı óse berdi...

...Osy Esmyrzanyń syıynan men Ashatqa da biraz sarqyt ákep berdim. Eki qaltamdy syqaı toltyryp, bal qosqan shaqshaq alyp qaıtqanmyn. Bir qaltamdaǵyny qaryndasym men inime bólip berdim de, ekinshisine tımedim. Keshke taman kók aıǵyrdy tóbeniń syrtyna jaıýǵa bara jatqanda Gýbernator kóshesi arqyly júrdim de, Ashattyń aýlasyna soqtym. Ol da qara bıesin minip shyqty. Tereń saıdyń ar jaǵyna shyǵyp, attardy shiderlep jibergen soń kók shalǵynǵa kósilip jattyq. Dosyma arnalǵan sarqytty shyǵarmaqshy bolyp qolymdy qaltama salsam, bal qosqan shaq-shaq ezilip, shalbarymnyń bir jambasyna jabysyp qalypty. Qaltamdy teris aınaldyryp, áreń degende sypyryp aldyq. Sarqyttyń teń jartysyn Ashat ózime qaıta usyndy.

— Keńirdegime kelgenshe toıǵanmyn, mine, — dep aýzymdy ashyp kórsettim.

Ol kádimgi ádetinshe shaq-shaqty asyqpaı shaınaýǵa kiristi.

— Búgin taǵy da bálege qaldym, — dedi ol shunaq qulaǵynyń ornyn sıpap.

— Nege?

— Óleń shyǵarǵanmyn. Tańerteń tursam, ákemniń bet-aýzy qazdyń mamyǵynan kórinbeıdi. Túnde jastyǵynyń tysy jyrtylypty. Men tabanda myna óleńdi sýyryp saldym:

Ákeıimniń minderi —

Pyr-pyr ushqan júnderi.

Ákem tozyp barady,

Minderinen ilgeri.

— "Oı, jaǵyń qarysqyr!" dep aıqaılap, kón sharyqpen qoıyp qaldy. Jandy jerime dop tıdi. Búktelip tústim. Ózim de ósermin-aý, tilimde tikenim bar.

Aq bas, shunaq Ashat birden qaraǵanda bir tutqasy túsken samaýyrdan aınymaıdy. Batyp bara jatqan kún shapaǵy sol samaýyrdyń búıirinde qubylyp oınaǵanda onyń shashyn da jaltyratyp jiberdi. Tóbeniń baýraıyna úlbiregen kók torǵyndaı kógildir araı jyljyp kele jatty.

— Anaý kógildir araı, — deıdi Ashat, — kókten túsedi. Kúni boıy kúmbezi qyzady da keshke taman odan kógildir araı shashyrap, tóńirekke kók tozań shashady.

Árıne, durys aıtady ol Áıtpese, qaıdan shashyrasyn mundaı kógildir araı? Jerden kóterilse, bý bolyp burqyrar edi ǵoı. Jer beti áldeqandaı muńdy tynyshtyq qushaǵynda maýjyrap jatyr. Joǵaryda bult, tómende jel joq. Taıaý tustaǵy toǵaıdan áldekimniń óte muńdy, óte zarly áni álgi tynyshtyqty tilip ótti. Atty kisi-aý, shamasy. Jaıaý kele jatqan kisi mundaı erkin, mundaı zarly ándi shyrqaı almas edi. Men ózim de atqa taqymym tıse, kóńilim kóterilip, sherimdi tarqatam, álde qatty muńaıamyn.

Biz ánniń tek sońǵy sózderin anyq esittik.

Shortan órler, sýdyń erine,

Kisi kirmes, kisi kórine...

— Shaıhynyń balasy Ramazan bul — Ashat ánshini daýsynan tanı ketti. — Ákesi marqumdy joqtaǵany ǵoı.

Bárin biledi Ashat...

Osydan bir apta buryn bolǵan oqıǵa búkil aýyldy tebirentti. Kashafetdın men Sháıhúlla atty aǵaıyndy eki kisi Lekarevka degen orys derevnásynyń qasynda Dım ózenine kópir salyp jatyr eken. Kápir endi-endi bitti degende Kashafetdın jańsaq basyp, sýǵa qulap túsken. Júzý bilmeıtin aǵasyn qutqarmaq bolyp Sháıhúlla Dımge sekirgen. Súńgip ketip, qaıtyp shyqpaǵan. Kashafetdın áreń degende jaǵaǵa shyǵyp, Sháıhúlla ushty-kúıli ǵaıyp bolǵan. Úsh kún ótken soń ǵana onyń denesi Dımniń tómengi salasynan qalqyp shyqqan. Basy sýdyń astyndaǵy eski baǵananyń túbirine soǵylypty. Sodan esinen tanyp, batyp ólgen.

Ramazannyń daýsy tynsa da, sózi men áýeni kóńilimizde saırap qaldy.

Kisi kirmes, kisi kórine...

— Ashat, áý, Ashat, — dedim men muńaıyp qalǵan dosyma. — Oılap qarasań, Shaıhy óziniń kórine emes, aǵasynyń kórine kirgen-aý. Kashafetdın aǵaı ólýge tıis edi ǵoı.

— Qaıdan bileıin, — Ashat basyn shaıqady, — muny men bilmeımin. Úlken shesheńnen sura. Adamnyń týýy týraly bárin biledi, ólim týraly da biletin shyǵar.

Biraq Úlken sheshemnen men muny suramadym. Ólim týraly táptishtegendi jaqtyrmaıdy.

Biraz únsiz otyrǵan soń Ashat bir túrli syrly únmen áńgime bastady.

— Men qazir ózim úshin ómir súrip júrgenim joq, ózge bir bala úshin ómir súrip jatyrmyn. Eshkimge jarıalamaıtyn bolsań, eki túrli syrymdy aıtam. Aıtpaýǵa ant beresiń be?

— Nan ustaıyn.

— Sen sizdiń kósheniń basyndaǵy shymqaı qara shashty, qara kózdi Farıza degen jetim qyzdy bilesiń ǵoı. Álgi úıi bıik...

— Bilem.

— Sol Farızany ógeı sheshesi kún saıyn balaǵattap, sabaıdy. Men sıaqty ol da baqytsyz jan. Biz jetim Farıza ekeýmiz muńdaspyz. Maǵan bul týraly anaý Áýlıe bulaqtyń qasyndaǵy qos qaıyńnyń bireýi aıtty. Jalǵandaǵy jalǵyz aıaıtynym tap sol qyz. Ózimdi de sondaı aıap kórgen emespin. Ol jaıynda óleń de shyǵardym.

Bıik-bıik yzmala

Zar jylaıdy qyz bala.

Zar jylaǵan qyz balany

Aıaımyn da qyzǵanam.

— Osy óleńdi aıtamyn da jylaımyn.

— Seniń jylaǵanyńnan oǵan ne paıda?

— Ázirshe túk paıda joq. Erjetken soń men oǵan ǵashyq bolmaqpyn. Kúnderdiń kúninde, kóktemgi kún shyǵyp kele jatqan sátte, men ony jetektep alamyn da kúnge qaraı tartam. Biz árden órge órleımiz. Tóbemizde qustar tolassyz saırap turady, aldymyzda kólbeńdegen aq kóbelekter ushyp, bizge jol silteıdi. Qýanyshymyzdy kórip, gúlder bas ıedi, jylan inine, qasqyr úńgirine qashady. Biz dúnıeniń eń shyrqaý shyńyna-Qyzdar taýynan da bıigirek taý basyna sharyqtap shyǵamyz, tipti kóktiń ózi tómende qalady. Budan kúlli álemniń barlyq aýyldary, barsha qalalary kórinip turady. Taýdyń ústi kókoraı shalǵyn, qalyń shóp. Sál eńkeısek, múldem kórinbeı ketemiz. Sol kók shalǵyndy búrkenip, qyzdyń sol jaq betiniń almasynan súıip alamyn. Sol betinde ádemi meńi bar...

— Túý! Tapqan ekensiń. — Ashattyń súıiskeni maǵan unamady. Ásirese qalyń shópke jasyrynyp, betin súıgizgen Farızanyń qylyǵy tipten ersi kórindi.

— Ǵashyqtar súıisýi kerek. Súımese bolmaıdy. Men dál qazir deımisiń, ósken soń... Farıza jetim bolmasa, ógeı sheshesi ony jábirlemese, bálkim men oǵan ǵashyq bolmas edim... Baqytty adamǵa meniń de keregim bir tıyn. Álgi qos qaıyńnyń bireýi maǵan: "Bireýge bireý kerek, qısyqqa tireý kerek" dedi. Farıza men meniń isim qısyq. Bir-birimizge tireý bolýymyz kerek. Tek búl jaıynda jan balasyna jarıalaýshy bolma endi.

— Ant ettim ǵoı, — dedim men, — nemene, antqa senbeısiń be?

— Senemin.

Nege ekenin qaıdam, Ashattyń myna "syry" kóńilime qona qoımady. Bilem, ol qalasa Farızany eń bıik taýǵa da alyp shyǵady, kún nuryna da oraıdy, saıraǵysh qustardy da ustap beredi oǵan, bulaqtardan úırengen ánderin de shyrqaıdy. Kókten asyp, shyǵanǵa sharyqtaıdy. Qudiretinde shek joq onyń.

Biraq álgi Farızany da bilemin. Onyń úıiniń qasynan ótken saıyn taqıamdy jóndep, qıǵashtap kıemin, murnymdy da sıregirek tartýǵa tyrysamyn... Beker aıtty Ashat búl "syryn". Súmbil qara shashty, qara kózdi, sol betinde qara meńi bar jetim qyzdyń teńi emes kórinemin men Sebebi, áli azap shegip kórmeppin.

Qandaı qıyndyq kórsem de dosymnyń syryn jan balasyna aıtpaspyn Aq túıeni kórgenim joq... Meniń kóńilimde arpalysyp jatqan alasapyran oılardy dosym sezbedi. Onyń óz qıaly ezine jetetin.

— Qus bolsaq, qazir-aq ushyp keter edik, — dedi Ashat. — Men ony qalaıda kóndirer edim.

— Sen qandaı qus bolýdy qalaısyń-suńqar ma, aqqý ma, álde qaratorǵaı ma? — dedim men. Ol bir sát oılanyp qaldy da, birazdan soń jaýap qaıtardy:

— Joq, men báribir qus bolmas edim. Qusqa aınalsam, meni izdep kelgen quıyn taba almaı, keıin qaıtady ǵoı.

— Qandaı quıyn?

— Ekinshi syrym osy quıyn. Antyńdy qaıtala.

— Nan ustaıyn!

Ashattyń júdeý júzine qaradym. Onyń kók kózderi oıǵa toly.

— Men bul jerde emes, basqa elde-jibek maısa, tátti jemister pisken saharada týǵanmyn. Bir kezde qatty surapyl soǵyp, meni kóterip, asqar taýlar, darqan darıalar, qara ormandar asyryp, osynda ákelip tastaǵan. Meniń ornyma osydan basqa balany ushyryp áketken. Álgige raqat, maǵan beınet kórý úshin solaı etken. Mezgili jetkende bizdi qaıtadan almastyrady. Jat jerden kelmegen bolsam, meni jat uıanyń balapany sıaqty osylaı shetteter me edi? Búl beınettiń de shegi bar shyǵar. Anaý qaıyńdy kól jaqtan kóterilip kelip, meni alady da ketedi. Daýyl turǵan saıyn men qoranyń basyna shyǵyp, kútemin. Tek ázirshe mezgil jetken joq. Tatatyn dámim bar, keshetin otym bar, kóretin beınetim bar.

Meniń júregim sý etti.

— Onda seni peri aıyrbastaǵan ǵoı... Periniń balasy shyǵarsyń

— Joq, periniń balasy aq emes, qara bolady. Aıtyp turmyn ǵoı, meni ózge dúnıeden, baqyttylar elinen ákelip tastaǵan. Meni túbinde izdep tabady...

Budan soń da talaı surapyl soqty, quıyn kóterildi, biraq bári de meniń dosyma tımedi. Ashattyń ezi de qaıtalamady búl áńgimesin. Men de qaıtyp esine salmadym.

Taǵdyrmen talasa túlep óstik. Býynymyz bekip, qanatymyz qatty. Ashat oıly, baısaldy jigit boldy. Kishkentaı kezinde ákesi oǵan: "Shaıtannyń sabaǵyna jolama!" dep mektepke barýǵa tyıym saldy, keıin ózi de yqylastanbady. Shala saýatty qalpynda qaldy. Biraq búkil aýylǵa sóz tapqyr, ánshi, ári jyrshy atandy. Ashshy tili, ótkir sózi úshin talaı taıaq jedi. "Jazyqty janǵa jaza kóp" bolsa da ol tilin tyımady, aıtqanynan qaıtpady.

Bir zamanda kúlli el ústine zulmat qara quıyn tóndi. Ol jigitterdi úıirip-úıirip, qıanǵa áketti. Baqyt elinen emes, baqytsyzdyq elinen kelgen búl alapat. Ol kerisinshe, bizdi raqat dúnıesinen qaýip dúnıesine laqtyrdy. Jibek maısa, ǵazız atameken Ashatqa sonda erekshe ystyq sezildi. Sol surapyl shaıqastarda shyńdaldyq. Birimiz ajalǵa keziksek, birimiz dańqqa bólendik. Biraq týǵan topyraǵymyzdyń izgi nury bárinen bıik kóterilip, tirilerdiń rýhyna, ólilerdiń qabirine shuǵyla shashty.

Kóbimizdi otty quıyn ıt arqasy qıanǵa alyp ketti. Ashat ta habar-osharsyz ǵaıyp boldy. Joq, buǵan sene almaımyn. Ol habarsyz ketetin jan emes. Múmkin, onyń kók kózderi kógildir aspanǵa qosylyp ketken shyǵar. Ólgende ol jerde typyrshyp, jıyrylyp ólmegen bolar: at ústinen ushyp túsken shyǵar, álde ushaqta samǵap kele jatqanda áýede lapyldap janyp ketken bolar. Ol ańqyldaǵan, sulý adam edi. Jaltyraq emes, has sulý edi. Aq kóńil asyl adamnyń jaman ólýi múmkin emes. Ol aqyn edi. Aqynnyń jaman ólýi múmkin emes.

Ashatty zaman tuńǵıyǵyna birjola batyp ketti desem, kop jyl ótken soń ol týraly kózge kórinbes jel sıaqty, qulaq esitpes nur sıaqty bir habar el ishine tolqı tarady. Bul habardy ǵaryshqa jol ashqan erlerdiń bireýi jetkizgen kórinedi. Sol ǵaryshtan kelgen azamat shyrqaý shaǵandaǵy galaktıkalardyń birinde planetadan — planetaǵa sekire attap júrgen aq basty, kók kózdi, syńar qulaq jas jigitti baıqap qalǵan. Qolynda lapyldaǵan shyraǵy bar eken. Sol shyraǵymen jigit jahandaǵy sóngen juldyzdardy birtindep qaıta jandyryp, sónip bara jatqandaryna ot tamyzyp júr eken. Buǵan kámil senýge bolady. Óıtkeni ol aqyn edi. Demek, aqyn óziniń basty isimen aınalysqany ǵoı...

---