InfoHub Logo

Jańa jyldy qalaǵa jaqyn kolhozda qarsy almaq boldyq. «Et degende bet bar ma!» degendeı dastarqan basyna bárinen buryn Tóleýtaı ekeýmiz kelippiz. Ol bolsa áli bas qýsyra qoımaǵan, qý tizesin qushaqtap júrgen jigit, sondyqtan da onyń úıi bolsa da, keıde kúıi bolmaı júredi. Áredikte onyń osylaı júre beretinine kúıip-pisip, keıip-keıip alatynym da bar-dy. Qyzmet aıaqtalyp, saǵat altyny soǵa bergende ol keńse esiginen qylqyń ete tústi.

— E, jol bolsyn!

— Birge bolsyn, kettik kolhozǵa.

— Qoı, bir qonaq bolar jerge qona tústenip, kúni buryn baryp qylqıyp otyrǵanymyz kelispes.

— Apyr-aý, jańa jylǵa alty-aq saǵat qaldy ǵoı.

— Alty saǵat buryn baryp aranym ashylǵandaı otyrǵanymyzdy úı ıesi ne demek?

— Óz basyńdy ǵana oılaısyń-aý, jazǵan. Meniń qarnym ashyp, kádirim qashyp, ishimde bireý ıt júgirtip, túlki alyp júrse...

— E, óz obalyń ózińe.

Qalaı óz obalym ózime, aldyma qoıǵan qazy-qartany qaldyryp ketken jerim bar ma edi. «Jaqsy tamaq qalǵansha jaman qaryn jarylsyn!»

Meniń ashýym oınap basyma shyǵa keldi bilem. Sodan soń onyń qalaı kináli bolatynyn betine aıtyp-aıtyp saldym.

— Ekeý bolmaı turǵan óz obalyń ózińe. Kyzmetten shyqsań qydyryp boı jazbaısyń, úıińnen attap shyqsań, qadamyńdy hattap shyǵasyń. Úıińnen uzap shyǵa almaǵan soń, saǵan qaı qyzǵaldaq qol artyp, qaı qaınańkóz kóz salsyn.

Ol kinásin moıyndaǵandaı, úndeı qoımady. Bar aıtary «Jańa jylda, jańa jylda...» deı beredi, Osyǵan kelgende men de ony aıanqyrap kettim.

Jalma-jan qos etekti túrip alyp, qos kózel avtostansıaǵa keldik. Osy saǵatta avtostansıadan alty júz jeńil mashına júredi eken, biz sonyń ózinde alpys altynshy bolyp tirkeldik.

Kesh aldyndaǵy qarbalasta biz de bir mashınaǵa jarmastyq-aý áıteýir. «Qarny ashqan qarasha úıge shabar dep kolhozǵa Tóleýtaıdyń shashpaýyn kóterip, shoqtyǵyn arttyryp men de jettim.

Kelgenimiz ferma meńgerýshisi Maldybaıdyń úıi. Al qonaq kelgende qoıy baılaýly turatyn qazaq Moldekeń de kútinip otyr eken. Dastarhan toly túrli taǵam, Tóleýtaıdyń jutqynysyna qaraǵanda ısi tanaýyn jaryp bara jatsa kerek. Baıqaımyn, stol ústinde ádettegideı qonaqty kópirtep kókmoıyn da, qyzdyrar qyzylmoıyn da kórine qoımaıdy. Onyń esesine sherbettiń sýy astyń býy baıqalady. Saǵat túngi ondy soqqanda baǵanadan beri silekeıimizdi jutyp, ishpeı-jemeı kútip otyrǵan qurdasymyz Bolatbek esikten kórindi aý, áıteýir.

Kúte kúte kózimiz kógergen batyrlar ony ortaǵa ala bastadyq. Ol keshikken syryn, jyryn aıtyp edi, bárimiz de sol kezde sonymen birge bolmaǵanymyz-aı destik.

Eń aldymen Bolatbek óziniń jyldyq, tapsyrmasyn keshe ǵana zorǵa oryndap qatty qınalǵan eken. Osy jaǵdaıyn baıandaı otyryp, ol Maldybaıǵa jarmasa ketti!

Biraz keshiksem de jana jyldyń josparyn oryndap joıqyn kúshpen qarsy aldym, oryndaı almaı qalsam ne bolar edi, oryndaǵan erdi aıtsańshy. Iapyr-aý, sen kimge kúle qaldyń? Dánin jınasań da eginińniń sabanyn qaldyryp otyrmaýshy ma ediń?

Shynynda Bolatbek múlt ketti.

Eki jyl artta qalypsyń, joldas,— dedi Maldybaı, — Biz jańa jyldy jyl saıyn 1 oktábrde qarsy alatyn bolǵanbyz. Jańa jylǵa osynsha keshigip kelip otyryp mynanyń kebýin qarashy.

Bolatbek bul jaǵdaıdy áli túsine almaı otyr.

— Qalaı birinshi oktábrde? dep suraıdy ol.

— Eki jyldan beri mal sharýashylyq jyly 1 oktábrde qarsy alady. Kolhozdar óz jumysyn jyldyń osy bir shaǵynda qorytady, sen áli jumysta ǵana emes, jalpy habaryn da nashar bolyp shyqty,— dep jaı mánisin túsindirip jatyr, ámse barlyq jaǵyn bilip, túıip júretin jaıaý shejiredeı Tóleýtaı. Al Bolatbek bolsa óziniń bul úıge kelýge keshigýin bylaı dáleldedi. Qyzmetten shyǵysymen ókpesin qolyna ala júgirip sán atelesine keledi. Jańa jyldy jańa kostúm kıip qarsy alǵysy kelgen eken. Osy kezde onyń sózin jańa yza bolyńqyrap qalǵan Maldybaı bólip jiberdi:

— Eı, tapsyrmańdy keshe ǵana oryndap otyryp, seniń jańa kostúm kıgen neńdi alǵan!

— Keshe bitirse de, bitiripti ǵoı, — dep Tóleýtaı ekeýmiz prınsıpti qoıa salyp, ymyrashyldana qaldyq.

Bolatbek áńgimesin sapyryp jatyr.

— Sodan atelege kelsem kezekke kóz jetkisiz. Árqaısymyzdyń kıimimizdi árbir sheberge tapsyrǵan eken. Men kóz kórim jerde tur edim, qolymnan bir qyz jetektep ala jóneldi. Qyz jeteginde ketkenniń armany bar ma jáne onyń jamandyqqa uryndyrǵanyn kórgen joq edim, tartynbaı, murnyn tesken taılaqtaı jetegine ere jóneldim. Kóziń jamandyq kórmegir, sol qyz, mine kostúmniń qalǵan jerin tigip, kıgize saldy. Sol qyz...

— Shirkin-aı, Tóleýtaıdy da súıreı ketetin bir shúıkebas bolmaıdy eken,— deımin men. Al Maldybaıdyń oıy basqada eken, ol áli de Bolatbekti qajaı túskisi keledi.

— Ol da sen sıaqty, tapsyrmasyn ýaqytymen oryndaı almaǵan bireý shyǵar, atele de sondaı. Jalpy ónerkásiptiń... Maldybaı Bolatbekti yzalandyrý úshin «ónerkásiptiń bári» dep otyr. Al Bolatbek oǵan shynyn aıtyp jatyr. «Tutyný kóp, halyq tilegi ósken» deı beredi Al oǵan Maldybaı odan saıyn aranyń tumsyǵyndaı tilin qadaı túsedi:

— Sender jumysty shaban isteseńder, jurt kináli me?

Azdan keıin asyǵa kútken Jańa jyl saǵaty soǵylyp, úı ishinde qysysqan qoldar, «Jańa jyl qutty bolsyn!» degen balalardyń shińgirlek daýystary estildi. Tamaqqa toıyńqyrap qalǵan soń Tóleýtaıdyń alǵashqy renjı shyqqan daýsy da qońyrqaı tartyp arǵy jaǵyna el qonyp qalǵanyn baıqatady. Bolatbek bir nárseni joqtaǵandaı:

— Apyr-aı, aqańnyń kelmegeni-aı!—dedi.

— Joqtap otyrǵanyńdy jutynǵanyńnan tanyp turmyn, aqmaǵambet qoı, á?

— Ermek eteıik, ákelińder aqańdy,— deıdi Bolatbek,

— Qoı, qoı,— deıdi Maldybaı,— onan kórgen qorlyǵymdy aıtpa, odan segiz sógis, elý eskertý alǵanmyn. Endi oǵan qaraı qudaı aýzymdy qısaıtpaı-aq qoısyn. Aqańdy qoıǵaly aǵa atanyp qaldym. Áıtpese, osyndaı meıramdarda joldasym bala, tósegim dala bolýshy edi. Qasqyrdyń qymyzyn ishsek te osy kolhozdan bári tabylady. Aqmaǵambetińdi ataı kórme.

— Ol eskirgen ermek qoı, — deıdi Tóleýtaı...

Eskirgen ermek jaıynda qaldy. Dastarhan basynda árqaısysymyz ustatpaı ketken Ǵaınıimizdi, jete almaǵan Jibegimizdi ánge qosyp óz ónerimizdi kórsetip jatyrmyz. Bireý bar daýsymen baryldap, bireý shińgirlep, aıanysyp qalmadyq. Azdan keıin úıdiń aýasy tarylyp, býymyz burqyrap syrtqa shyqtyq. Jańa jyldyń juldyzy jypyrlap, aıazy bet qarıdy. Onysyn eshqaısymyz eleń qyla qoımadyq bilem. Qaladaǵy muz aıdynyna baraıyq desti jigitter. Kolhozdyń gazıgine minip bárimiz keldik. Muz aıdynyna jaqyndap kelgenimizde kóptiń arasynan balasyn qolynan jetelep shyqqan áıel oǵan qatal sóıledi:

— Saǵan men bir saǵat syrǵanaýǵa ǵana ruqsat etip edim ǵoı — deıdi.

— Mama, men bir-aq saǵat syrǵanadym,— deıdi balasy aýzyn tompaıtyp.

— Endi nege úsh saǵat boıy joǵalyp kettiń? Eki saǵat kezek kútip turdym. Syrǵanaqtyń eskirgen ermek emestigin bárimiz de bilemiz. Biraq, sóıte tura muny nege keńeıtip, kópshilik paıdalanatyn jaǵdaıǵa keltirmeıdi eken deımiz. Aqyry birer saǵat turyp, muz aıdynynyń kezegine jete almaı teatrǵa tartyp kettik.

Tún ortasy aýyp barady. Teatr esigine kelgenimizde bireý kirip, bireý shyǵyp júr. Úlken zalda orkestr oınap, kúı júıe-júıemizge túsip barady. Jóbishendige elige eltı qoımaıtyn Tóleýtaı da aıaǵyn uryp, sekeń-sekeń etip qoıady. Muny kórgender álde «eskirgen ermekten» bul da saý emes shyǵar der edi, shynyn aıtý kerek, buryn «sorlasam men-aq sorlaıyn!» dep tartyp jiberetini bolýshy edi, bul joly obalyn kótere almadyq.

Jastardyń yń-jyńyna, bı-bılesip, án salǵanyna qarap turyp talaı ýaqytymyzdy ótkizip alyppyz. Naq osy kezde zalda konsert bastalyp ketip edi, bárimiz qulaq uryp tyńdasa qaldyq. Tómenin mesomen, joǵarysyn koloratýramen alatyn bir artıska «Bulbul» ánin shyrqaı kep saldy dersiń. Bárimizdiń de qabaǵymyz ashylyp, qatty rıza bolysyp qaldyq. Endi bir artıs shyǵyp edi, konferanse «Aqaısha» ánin aıtady dedi. Osy ánniń atyn estigende Tóleýtaı renishin ishine búgip qala almady:

— Jyl jańarsa da, án jańarmaıdy eken,— deıdi

ol,

— «Aqaıshany» alty jyldan beri estip kele jatyrmyz,— dedi Bolatbek.— Munyń ózi neǵylǵan eskirmeıtin repertýar.

— Muny da eskirgen ermektiń qataryna qossa, onsha teris bola qoımas edi. Bul eskirmeıtin repertýardy eringenniń ermegi ǵana etken jon ǵoı,— dedi Maldybaı. Bárimiz de qoshtaǵandaı basymyzdy ızestik. Naq osy saǵatta tań qulan ıektene bastady. Barar jerimiz tolyp jatyr edi, amal ne, bir tún ýaqyt jetpeı qaldy. Talaı dostardyń da, talaı ásem buryshtardyń da kóńilin aýlaı almadyq. Ony árıne, jańa jylǵa qaldyrdyq. Ia, umytyp barady ekenbiz. Tóleýtaıdyń toıy da keıinge qalyp barady. Amal ne! Áıteýir endi sol birjola Tóleýtaı esinen shyǵyp ketpegeı edi...

1955

---