InfoHub Logo

Fý Sı — ejelgi zamandaǵy úlken áýlıe. Ol týylǵan kezde ǵajaıyp ýaqıǵa boldy. Ańyz boıynsha, onyń anasy Hýa Sıý Shi Qytaıdyń soltústik-batysynda ómir súrgen. Bir kúni Hýa Sıý Shi tabıǵatqa shyǵyp, qydyryp júrgende bir úlken aıaqtyń izin kóredi. Ol iz naızaǵaı qudaıynyń izi edi. Hýa Sıý Shi óz aıaǵyn sol izdiń ústine qoıyp, salystyrady. Sol kezde denesi bir túrli dir ete túsedi. Sóıtse, ol júkti bolyp, bir ul týady. Onyń atyn Fý Sı dep qoıady. Keıinnen jurt Fý Sıdi naızaǵaı qudaıynyń uly dep atap ketedi. Onyń basy adamdiki, al denesi aıdahardikindeı bolady. Jel soqqan saıyn ol ósip, óte bıik jáne úlken bolady.

Sol kezde halyqtyń turmys-jaǵdaıy nashar, turaqty mekeni joq, egin egýdi bilmeı, tek ań aýlaýmen ǵana ómir súretin. Sondyqtan da birde tamaq bar, birde joq bolatyn. Ózen kóp bolǵanymen, halyq tor jasaýdy bilmeıtin. Adamdar ózen jaǵasynda turyp, balyq júzip bara jatqanda aǵashpen uratyn bolǵan. Biraq bulaı balyq aýlaý óte qıyn bolatyn.

Halyqtyń osyndaı jaǵdaıyn kórip, Fý Sı qatty qınalady. Ol halyqtyń kóp balyq aýlaýyn ańsaıdy. Bir kúni ol aǵashtyń astynda jatyp, oıǵa batyp ketedi. Kenetten ol bir zatty baıqaıdy. Sol zattyń ne ekenin kórip qarasa, eki aǵashtyń ortasyndaǵy órmekshiniń toryn kóredi. Birazdan keıin sol torǵa bir shybyn ushyp kelip qonady. Tordan bosanaıyn dese, bosana almaı qalady. Sodan soń dzıa qurty kelip, ol da torǵa jabysyp qalady. Osylaı buryshta tyǵylyp turǵan órmekshi kelip, olardy asyqpaı jep qoıady. Osynyń bárine muqıat qarap turǵan Fý Sıge oı keledi. Ol qýanǵanynan «Men amal taptym», — dep aıqaı salady.

Fý Sı taýǵa baryp, kóptegen aǵashtyń butaqtaryn alyp kelip, órmekshiniń toryndaı bir-birinen ótkizip jasaıdy. Sodan soń ol bir uzyn aǵashty sol tordyń ústine baılap, ózen jaǵasyna baryp, tordy ózenniń ishine salyp qoıady. Biraz ýaqyt ótken soń tordy kóterip qarasa ishinde kóptegen balyqtar júredi. Bul adamdardyń ertede paıdalanǵan balyq aýlaıtyn tory bolady. Fý Sı bul ádisti halyqqa aıtyp, halyq tormen balyq aýlaýdy úırenedi. Biraqtan Fý Sı adamdardyń shıki balyqty jegendikten olardyń ishi ótip, aýyratyndaryn kórip, ákesine baryp, aspan otyn alyp keledi de, halyqqa tamaqty pisirip jeýdi úıretedi. «Osylaı jeseńder, ishteriń ótpeıdi ári ol taza jáne vıtamıny kóp bolyp, densaýlyqtaryńdy jaqsartady»,—dep aqyl aıtady. Osy tor jasaý arqyly Fý Sı taǵy qus aýlaıtyn quraldy oılap tabady. Odan basqa Fý Sı halyqqa úı janýaryn baǵýdy jáne turaqty jerde turýdy úıretedi. Ol taǵy chıen, kýn, djen, kán, lı,si, sıoń, geń degensegiz belgini tabady. Olar — aspan men jer betindegi isterdiń belgisi. Fý Sı olardy «ba gýa» dep ataıdy. Bul ejelgi zamannyń eń birinshi mádenıettiń qalyptasýyna zor septigin tıgizdi. Sodan soń Fý Sı kóktem qudaıy jáne bilim men eńbektiktiń belgisi retinde baǵalanyp, Aspan patshasy bolyp, Dzúı Mańmen birge Shyǵystyń jerin basqarady.

---