InfoHub Logo

I

Ol kezde kúnde qyzyq, kúnde dýman edi. Tabaldyryqtan attap shyǵyp, joldyń arǵy betine ótken boıda-aq olar shattyqtyń teńizine shym batatyn jáne ýaqytty keremet kóńildi ótkizetinderi sonshalyq, úıge sharshap, aıaǵyn ázer basyp qaıtyp kele jatqan kezderinde, ásirese keshkisin, áldebir ǵajaıyp shetin oqıǵa oryn alar ma eken — órt shyǵar ma eken, úıde náreste dúnıege keler me eken nemese, — shirkin-aı deseńshi! — oılamaǵan jerden qaıtadan tań atsa, jurttyń bári qaıtadan topyrlap kóshege shyǵar edi ǵoı, sóıtip taǵy da taǵy qydyryp, kókoraı shalǵyn men jotalarǵa barýǵa bolar edi ǵoı dep dámelenetinder de tabylatyn. "Árıne, muny túsinýge bolady — denderiń saý, jassyńdar, ne ishem, ne kıem demeısińder" desetin jurt olarǵa. Tipti Tına ekesh Tınanyń ózi de, aýrýhanadan aqsaq bop shyqqanyna da, shyqqan kezde úıinde talǵajaý eterlik túk eshteńe tabylmaǵanyna da qaramaı, basqalardan kem qýanyp, kem shattanyp júrgen joq-ty; kerek deseń, bir joly qurbylarynyń sońynan shoqańdap kele jatyp tura qap eńirep qoıa bergeni de bar, sebebi úıge baryp uıqy soǵý degen aqylǵa syıymsyz nárse ǵoı — kóńil kóterýge ańsaryń aýyp turǵan kezde ýaqytty qur bosqa joǵaltý bop shyǵady ǵoı bul.

Al Djınıa bolsa, mundaı kóńil-kúı aýanyna berilgen shaǵynda onysynan syr ańdatpaıtyn, kerisinshe, áldebir qurbysyn úıine deıin shyǵaryp salatyn da, jolaı qashan ózi aıtaryn túgel aıtyp bitkenshe aýzy aýzyna juqpaı sóıleı beretin, sóıleı beretin. Qoshtasar sát týǵanda olarǵa bir-birine aıtar dáneńe qalmaıtyn — beıne óz betimen júrip kele jatqan jandardaı aralarynda meńireý tynyshtyq ornaıtyn. Djına úıine kóńili tynshý taýyp oralatyn, jalǵyz qalǵanyna sirá da ókinish bildirmeıtin. Árıne, ózderi bıge baratyn senbilik keshter ǵoı eń keremeti. Álbette, basqa kúnder de unamdy; tańerteń jumysqa shyǵyp bara jatqan Djınıa keıde tipti kóshemen júrip ótetininiń ózine qýanatyn. Basqa qyzdar: "Kesh kelsem uıqym qanbaıdy", "Kesh kelsem, urys estımin" desedi. Djınıa bolsa, eshqashan sharshap kórgen emes, al onyń túngi kezekte jumys isteıtin, kúndiz uıyqtap demalatyn aǵasy ony tek keshki astyń ústinde ǵana keziktiredi. Túski tamaqqa úıge kelgeninde Severıno uıqy qushaǵyna endi-endi ǵana enip bara jatady. Qaryny ashyp kelgen Djınıa tamaǵyn ázirlep ústel basyna kelip otyrady da, baspaldaqtar men basqa páterlerden estilgen dybysqa elegizı qulaq túrip, aýzyndaǵy dámin asyqpaı shaınaýǵa kirisedi. Ýaqyt tipten ótip bolmaıdy — shúıirkelesip sóılesetin eshkim joq kezde qashan da solaı ǵoı; sol sebepti Djınıa qoljýǵysh naýasyna jınalyp qalǵan ydys-aıaqty jýyp tastaýǵa, úı-ishiniń ony-munysyn jınastyrýǵa, odan soń tahtaǵa qısaıa ketip, qońyraýly saǵattyń basqa bólmeden estilip turǵan tyqylyn tyńdap jatyp kóz ilindirip alýǵa úlgeredi. Bólme ishi qarańǵylyqqa shomylyp, óziniń múldem ońasha qalǵanyn seziný úshin keıde tereze jaqtaýlaryn jaýyp alatyny da bar. Uıyqtap qalarmyn-aý dep qoryqpaıtyn, óıtkeni saǵat úshte Roza baspaldaqpen tómen túsip, qashan Djınıanyń qulaǵy shalǵansha esikterin, Severınony oıatyp almas úshin, aqyryn-aqyryn tyqyrlatýmen bolatyn. Ekeýi kóshege birge shyǵyp, tramvaı aıaldamasyna qaraı bet alatyn.

Djınıa men Rozany jaqyndastyratyn nárse — tek osy aralyqtaǵy jol men shashtaryndaǵy jasandy injýden jasalǵan juldyzsha ǵana. Biraq, bir kúni ekeýi vıtrına janynan ótip bara jatqan kezde Rozanyń: "Ekeýimiz apaly-sińlili sıaqtymyz" degenin estigennen keıin mundaı juldyzshanyń atkópir ekendigine, jurt ózin de fabrıkada isteıtin qyzmetshi dep oılap qalmasyn dese, jeńil qalpaq kıip júrýi kerektigine kózi jetti; onyń ústine álige deıin áke-sheshesine kiriptar bop otyrǵandyqtan Rozanyń mundaı sándi kıimge taıaý arada qoly jete qoımaıtyn.

Djınıany oıatqannan keıin, ýaqyt áli erteleý bolsa, Roza bulardyń úıine bas suǵatyn, sóıtip Djınıa onyń kómegimen úı-ishin jıystyratyn ári basqa da erkekter sekildi Severınonyń da úıdi kútip ustaý degenniń ne ekeninen habary joqtyǵyna ishinen mysqyldap kúlýmen bolatyn. Roza Djınıaǵa qaljyńdap ony "seniń kúıeýiń" deıtin, al Djınıa bolsa keı-keıde qabaǵyn shytyp, úıdegi sharýańnyń bastan asyp jatatyny, kúıeýińniń joqtyǵy onshalyqty máz bolarlyq nárse emes dep jaýap qatatyn. Árıne, muny ol ánsheıin aıtatyn — ózin úıdiń tolyqqandy ıesi sezinip, ońasha tirlik keshý oǵan unaıtyn, alaıda Roza ózderiniń bálekeı qyz emestigin mezgil-mezgil eske sap qoıǵandy jón sanaıtyn.

Roza kóshede júrgende de ózin durys ustaı almaıtyn, qylymsyp, syqylyqtaı kúlip, júrginshilerge jaltaqtap qaraı beretin — sol úshin Djınıa ony tómpeshtep alýǵa da bar edi. Biraq olar bıge jıi birge baratyn; mine, Rozanyń paıdasy da oǵan tap osy jerde tıetin, sebebi anaý jurttyń bárimen tanys-bilis edi, al onyń áýmeserligi Djınıanyń odan góri áldeqaıda ádepti ekendigin ǵana kórsetip turatyn. Olar óz betimen ǵumyr keshe bastaǵan osynaý ǵajaıyp jazda kóp uzamaı-aq Djınıa óziniń basqalardan ájeptáýir artyqshylyǵy baryn bildi: úıinde de onyń yqtıary ózinde — Severıno jaıyn aıtpaı-aq qoısa da bolady, sondaı-aq, on jetige tolǵan jasynda eresek áıel sıaqty óz biligimen júrip-tura da alady. Al, ázirge Djınıa shashyna juldyzsha taǵyp júrgen jáne Rozaǵa qasyna erýge erik bergen, óıtkeni bul ony kúldirip kóńilin kóteretin. Búkil oramnan kóńili shat kezdegi Rozadaı sholjaqtaıtyn basqa bir qyzdy izdep tabý qıyn edi. Ol kez-kelgen adamnyń jer-jebirine jetip, ony keleke-mazaqqa aınaldyra alatyn, sóıtip uzaqty keshter boıynda jurtqa kúlkiden ezý jıǵyzbaıtyn. Bala qorazdaı sumdyq qyzba-tuǵyn. "Saǵan ne bolǵan, Roza?" dep suraıtyn jigitterdiń biri, jurt orkestrdiń oınaǵanyn kútip jıylyp turǵan kezde. "Jamannan qatty qorqyp turmyn, — deıtin ol (sony aıtqanda kózi sharasynan shyǵardaı alaıyp ketetin).

— Jańa osynda kirgenimde bir shal meni kózimen jep jibererdeı boldy, sirá meni syrtta tosyp turǵan bolýy kerek, qorqam sodan". Jigit buǵan senbeıtin. "Bálkim, ol seniń atań shyǵar". — "Aqymaq". — "Já, bolar, júr bıleıik". — "Joq, men qorqyp turmyn". Bılep júrgen kezde Djınıa álgi jigittiń: "Malǵun! Mystan! Quryp ket sen, quryp ketkir!

Qaıqaı fabrıkańa qaraı!" dep aıqaılap jatqanyn estıtin. Bul sózderge Roza máz bop kúletin, basqalardyń da ishek-silesi qatatyn, al bılep júrgen Djınıa qyzdardy osyndaı qylatyn naq sol fabrıka ǵoı dep oılaıtyn. Buǵan tańǵalatyn da eshteńe joq-ty, muny mehanıkterdiń túr-syqpytynyń ózi-aq aıtyp turǵan-dy — synyqtan ózgeniń bári juǵady degen ǵoı.

Olardyń bireý-mireýi ortaǵa kire qalsa, onda kún qarańǵy tartyp úlgermeı-aq qyzdardyń biri bolmasa biriniń shala búlinip shyǵa keletinine, al ashýy qattylarynyń eńirep jylap jiberetinine kúmán keltirýge bolmaıtyn. Bular da jurtty Roza sekildi keketip-muqatyp bitetin jáne seni shalǵynǵa qaraı ońasha alyp shyqpaq bop álektenetin. Olarmen adamsha sóılesý múmkin emes edi, der kezinde dereý toıtarys berý úshin árdaıym abaı bolýyńa týra keletin. Esesine, keıbir keshterde bular án salatyn jáne ándi ájeptáýir jaqsy aıtatyn, ásirese gıtarasyn ala keletin uzyn boıly, aq-sary shashty jigit Ferýchchonyń daýysy ádemi edi; ol qashan da jumys taba almaı sarsylyp júretin, biraq saýsaǵy álige deıin múıizgek jáne terige sińgen kómir tozańynan qap-qara bolatyn. Osyndaı turpaıy qoldyń keremet sezimtal bola alatynyna senýdiń ózi qıyn-dy, bir joly sony óz qoltyǵy astynan sezingen Djınıa ol gıtara tartyp otyrǵanda qolyna kóz tastaýdan qashqaqtap baǵatyn. Roza buǵan Ferýchchonyń ózi jaıynda eki-úsh márte surastyrǵanyn aıtqan, Djınıa oǵan: "Sálem aıta bar, áýeli tyrnaǵyn alsyn", dep jaýap qaıyrǵan. Kelesi joly kezdeskende Ferýchcho buǵan kúlip qana qoıatyn shyǵar degen, biraq anaý Djınıaǵa tipti kóz qıyǵyn da salǵan joq.

Óstip júrgende bir kúni basyndaǵy qalpaǵyn eki qolymen birdeı túzete kıip ateleden shyǵyp kele jatqan Djınıa kire beristen Rozany keziktirdi; anaý buǵan qaraı tura júgirdi.

— Ne boldy?

— Fabrıkadan qashyp kettim.

Olar tramvaı aıaldamasyna deıin únsiz bardy: Roza basqa eshteńe aıtqan joq, al abdyrap qalǵan Djınıa ne derdi bilmedi. Tek olar tramvaıdan túskennen keıin ǵana Roza kúbirlep, júkti bop qalǵan joqpyn ba dep qorqyp júrmin, dedi. Djınıa ony "jarymes" dep sókti, Roza joq jerden doldandy da, ekeýi tura qap kósheniń qaq buryshynda shartpa-shurt ustasa ketti. Áıtse de arty shyn mánindegi shataqqa aınalǵan joq, sebebi boıyn bılegen úreıdiń saldarynan ashýlanǵan Roza tez sýyndy, biraq Djınıa onyń ózinen de beter tynyshsyzdanyp ketken-di, beıne basqalar qyzyq oıynǵa kirisip jatqanda bólmesinde otyrǵan baladaı, áldekim ózin aldap soqqandaı, áldeneden quralaqan qaldyrǵandaı sezingen jáne quralaqan qaldyrǵan kim deseıshi — ar-namys degen qaperine kirip te shyqpaıtyn Roza ǵoı. "Men ondaı jeńiltek emespin, — dedi Djınıa ishteı, — on jeti jasta ondaıǵa áli tym erte. Eger qýanysh-qyzyǵyn osy bastan talan-taraj qylǵysy kelse, óz obaly ózine". Ol osylaı degen, áıtkenmen bul oqıǵa oıyna oralǵanda paıda bolatyn ózin-ózi qor tutý seziminen qutyla almaı-aq qoıdy: qurbylarynyń bári túgel, buǵan lám dep jaq ashpastan, jigittermen kók shalǵynda oınap-kúlgeni, al munyń, óz biligimen júrgen qyzdyń, álige deıin er adamnyń qoly janasqannyń ózine bola júregi dúrsildep qoıa beretini jaıyndaǵy oıdan tynysy tarylyp ketetin.

— Nege sen álgini aıtý úshin sol kúni maǵan keldiń? — dep surady ol Rozadan bir joly, ekeýi túski astan keıin úıden birge shyǵyp kele jatqan kezde.

— Saǵan aıtpaǵanda kimge aıtam ony? Bittim ǵoı dep oılaǵam.

— Al buryn nege maǵan eshteńe aıtqan joqsyń?

Qazirgi shaqta kóńili tynysh, jaǵasy jaılaý Roza kúlip jiberdi de, oınaqtaı basyp júrip ketti.

— Mundaıdy ishte saqtaǵan jaqsy. Áıtpese kóz tıýi múmkin.

"Jarymes. Qazir ol máz-meıram, al jany murnynyń ushyna kelip alasurǵany keshe ǵana emes pe edi? Bul aqyly áli tolyspaǵan qyz, bar-joǵy sol-aq" dep oılady Djınıa. Biraq jalǵyz ózi jumysqa bara jatqan nemese odan qaıtyp kele jatqan shaqtarda ol: biz áli jas emespiz be, ózińdi óziń qalaı ustaý keregin bilýiń úshin jıyrmaǵa tolýyń kerek shyǵar degen oıǵa keletin.

Bir joly Djınıa keshtiń uzyna boıynda Rozanyń ǵashyǵy — qamytaıaq, tapaltaq Pınony zer sala qadaǵalaýmen boldy; ol ózi tek bılárd oınaýdy ǵana biletin, basqa eshteńemen aınalyspaıtyn, osynyń bárine qosa myńqyldap sóıleıtin. Qandaı aramza ekenine kózi anyq jetkenine qaramaı Rozanyń nelikten onymen birge kınoǵa baratynyn Djınıa túsine almaı júr. Bári qaıyqqa minip serýendegen sol bir jeksenbi oıynan shyqpaı-aq qoıdy, sol kúni ol Pınonyń arqasyn, beıne tat jep qoıǵandaı, túp-túgel sekpil basyp ketkenin kórgen edi. Endi qazir, ekeýiniń arasynda ne bolǵanyn bilgen kezde, sol kúni Rozanyń Pınomen butanyń arasyna kirip ketkeni esine oraldy. Munyń mánisi nede ekenin bul aqymaq qalaı túsinbegen deseńshi sonda? Al Roza bolsa, ekibastan, jarymestiń jarymesi jáne muny oǵan ekeýi kınoǵa barǵan kezde taǵy da qaıtalap aıtty.

Apyraı deseńshi, olar bári talaı ret kompanıa bolyp qaıyqpen serýendep, kúlisip, ázildesip, jarasa qalǵan juptardy kelemejge aınaldyryp júrgen joq pa edi? Basqalardy Djınıa jiti baqylaýmen bolǵan, biraq Roza men Pınodan kóz jazyp qapty. Tapa tal tústegi shyjyǵan ystyqta qaıyqta tek ózi men aqsaq Tına ǵana qalǵan-dy. Óńgeleri, arasynda Roza da bar, jaǵaǵa shyǵyp ketken, olardyń bir-birimen aıqaılasa sóılesip júrgeni de anyq estilip turǵan. Ústinde beldemshesi men blýzkasy bar Tına Djınıaǵa: "Onda men sheshinip, kúnge kúıdirinem, tek bireý-mireý kelip qalmasa eken", dedi. Djınıa bireý kele jatsa habar beretinin aıtty, al ózi jaǵalaýdan demil-demil estilip turǵan daýystarǵa qulaq tosýmen boldy. Uzamaı tymyq sýdyń ústinde tynyshtyq ornady. Bóksesin súlgimen orap alǵan Tına jaıǵasyp jatty da, kúnge shyjǵyryla bastady. Al, Djınıa jaǵaǵa sekirip túsip, jalań aıaq shóp basyp birneshe adym ilgeri júrdi. Barlyǵyn ózimen birge ertip áketken Amelıanyń daýysy endi qaıtyp estilgen joq. Ashyqaýyzdyqqa salynǵan Djınıa olardy jasyrynbaq oınap júr dep oılap, eshkimdi izdeýge qulqy bolmaı, qaıyqqa qaıtyp oraldy.

II

Basqanyń bolmasa da, áıteýir, Amelıanyń ózgeshe ómir-tirshiligi bary burynnan málim edi. Aǵasy mehanık bop isteıtin, biraq sol jylǵy jazda Amelıa bulardyń keshki bas qosýlarynda oqta-tekte ǵana boı kórsetip júrdi, jurtpen birge jadyraı kúlgenimen eshkimmen sheshilip sóılesken emes, sebebi ol on toǵyz ba, álde tipti jıyrma ma, jasqa tolǵan qyz-tuǵyn. Djınıa boıym da sonyń boıyndaı bolsa, sıraǵym da sonyń sıraǵyndaı uzyn da túzý bolsa dep qyzyǵatyn — juqa shulyqtar mundaı sıraqqa ózinen-ózi suranyp turatyn. Alaıda sýǵa shomylatyn lypa kıgende Amelıanyń bókseleri bultıyp shyǵa keletin, jalpy onyń músininde áldenendeı bir oǵashtyq bary baıqalatyn. "Men jumyssyzbyn, — dedi ol Djınıaǵa bir kúni keshkisin, anaý munyń kóılegine tańyrqaı kóz tigip turǵanda, — ýaqytymdy qaıda jibererdi bilmeımin, sondyqtan ózime unaıtyn úlgini kúni boıy otyryp asyqpaı tańdaı alam. Sen sıaqty men de atelede istedim ǵoı, kıim pishýdi sonda júrgende úırengem". Kóılekterińdi óziń tikkennen góri tapsyrys berip tiktirgenge ne jetsin, dep oılady Djınıa, biraq tis jaryp eshteńe aıtqan joq. Sol kúni keshte ekeýi birge qydyrǵan edi, sosyn Djınıa Amelıany úıine deıin shyǵaryp saldy, sebebi ózin sondaı sergek sezinip turǵan, uıqyǵa múldem zaýqy joq-ty. Álginde jańbyr sirkirep ótken, asfált pen aǵashtar áli dymqyl edi, qońyr salqyn lep esetin.

— Baıqaımyn, serýendi sondaı unatady ekensiń, — dep kúldi Amelıa. — Al buǵan aǵań Severıno qalaı qaraıdy?

— Severıno qazir jumysta ǵoı. Kóshe shamdarynyń bárin sol jaǵady jáne olardy qadaǵalap turady.

— Ǵashyqtardyń jolyna jaryq sebelep turatyn sol eken ǵoı? Ol qalaı kıinip júr? Gazshy sekildi me?

— Joǵa, — dep kúlip jiberdi Djınıa. — Ol elektr stansasyndaǵy ajyratqyshtardy qadaǵalaıdy. Túni boıy púlt janynda kezekshilik etedi.

— Sonda ekeýiń ǵana turyp jatyrsyńdar ma? Óıt-búıt dep mıyńdy ashytpaı ma?

Amelıa ańqyldap, qysylyp-qymtyrylmaı, ózimsine sóılep kele jatqan, sondyqtan Djınıa oǵan kóp qınalmaı-aq "sen" deýge kóshti.

— Jumyssyz júrgenińe kóp boldy ma? — dep surady odan.

— Jalpy alǵanda, mende jumys bar. Meniń sýretimdi salady.

Sóziniń áýenine qarap, ony qaljyńdap tur ǵoı dep oılap qalýǵa bolatyn, sol sebepti Djınıa oǵan suraýly júzben kóz tikti.

— Qalaı salady sonda?

— Qarsy aldymnan da, qyrymnan da, kıimsheń de, kıimsiz de salady. Muny natýrashy bolý dep ataıdy.

Áńgimesin jalǵastyra tússin degen oımen Djınıa ony tańyrqanǵandaı keıipte tyńdaýmen boldy, al shyn máninde Amelıanyń aıtyp turǵan jaıynan táp-táýir habardar-tuǵyn. Biraq bul taqyrypta onyń ózi áńgime qozǵaıdy degenge eshqashan senbes edi, óıtkeni shuǵyldanyp júrgen sharýasy jaıynda qyzdardyń eshqaısysyna bir aýyz birdeńe aıtpaǵan bolatyn, tek esik aýzynda otyratyn áıelder arqyly ǵana Roza onyń qupıasyna qanyqqan-dy.

— Sonda sen shynymen-aq sýretshige baryp júrsiń be?

— Barǵam, — dep jaýap qatty Amelıa. — Biraq jaz aılarynda oǵan sýretti taza aýada salǵan arzanǵa túsedi. Al qysta tyr jalańash sheshinýge tym salqyn, nátıjesinde múldem derlik jumys istemeısiń deýge bolady.

— Sen sheshindiń be?

— Árıne, — dedi Amelıa.

Sony aıtyp Djınıany qoltyqtap aldy da, qaıtadan sóılep ketti.

— Bul negizi jaqsy jumys — eshteńe istemeısiń, tek áńgime tyńdaısyń. Kirse shyqqysyz sheberhanasy bar bir sýretshige baryp júrgen kezim boldy, kisiler kelgende onda shaı beriletin. Mine, sol jerde ne bir aqyldy áńgime aıtylatyn, ony tipti kınomen de salystyrýǵa bolmaıdy.

— Sonda olar jalańash otyrǵan shaǵyńda ústińe kiretin be edi?

— Ruqsat suraıtyn. Eń jaqsysy — áıeldermen istes bolý. Áıelderdiń de kartına salatynyn bilesiń be? Jalańash kúıdegi sýretin salý úshin olar qyzǵa aqsha tóleıdi. Ózderi-aq nege aına aldyna baryp turmaıdy eken? Eger erkekterdi salsa bir jón.

— Bálkim, olar erkekterdi de salatyn shyǵar.

— Múmkin, — dedi kire berisiniń aldyna kelip toqtaǵan Amelıa. Sosyn oǵan kózin qysyp qoıdy. — Al, keıbir natýrashyny olar eki baǵasyna jaldaıdy. Ómirde ne qıly nárse bola beredi, sonysynyń ózi jaqsy.

Amelıadan kelip turýyn ótingen Djınıa kóshe shamdary men vıtrınalar jaryǵyna shomylǵan, jyly aýada tolyqtaı derlik keýip te úlgergen asfáltpen jalǵyz ózi úıine qaraı ketti. "Kópti kórgen, biraq aınalysyp júrgen isteri jaıynda bosqa aqtarylady, — dep oılady estigen-bilgenine dán rıza Djınıa. — Ondaı ómirdi bastan ótkerip júrsem, men aılakerleý bolǵan bolar em". Arada eki-úsh kún ótkenimen Amelıanyń tóbe kórsete qoımaǵanyna Djınıa azdy-kem nalyp qaldy. "Shamasy, sol kúngi keshte ózimmen dostasý jaıyn ol tipti qaperine de almaǵan ǵoı. Ondaı jaǵdaıda, — dep oılady Djınıa, — álgindeı nárselerdi árkimge bir aıta beretin bolǵany ǵoı. Endeshe, ol shynymen-aq aýysh bireý. Álde meni joqtan ózgege sene beretin ańqaý qyzǵa balaı ma eken?" Sóıtip júrgende bir kúni keshkilik bir úlken kompanıada Djınıa áldebir dúkennen kartına kórgenin, odan Amelıany tanýǵa bolatynyn aıtyp saldy. Oǵan bári senip qaldy, biraq Djınıa munymen de shektelmeı, ony músinine qarap tanyǵanyn aıtty, sebebi natýrashy tyrdaı jalańash otyrǵan kezde sýretshiler onyń bet-álpetin ádeıi ózgertip jiberedi dedi.

— Iá degen-aı, olar aıaýshylyq jasaı qoıar, — dedi Roza. Sony aıtyp onyń ańǵaldyǵyna kúlip aldy.

— Eger áldebir sýretshi portretimdi salsa, oǵan qosa aqsha tólese, buǵan tek qýanǵan bolar em, — dedi Klara.

Sol arada bári Amelıa sulý ma, sulý emes pe degendi talqylaı bastady. Klaranyń qaıyqta ózderimen birge kele jatqan aǵasy turyp: tyr jalańash kúıimde Amelıadan áldeqaıda ádemimin degendi aıtty. Buǵan bári máz bop kúldi, al Djınıa ózin eshkim tyńdap jatpasa da:

— Músini kelisti bolmasa sýretshi onyń beınesin salmas edi ǵoı, — degendi aıtty.

Sol kúni keshte ol taǵy da ózin jábirlengendeı sezinip, jylarmanǵa keldi. Áıtkenmen, kúnder ótip jatty, sóıtip bir kúni tramvaıdan túsken boıda Amelıany qaıta jolyqtyryp qaldy, olar ár nárse jaıynda áńgime kóıitip, túk eshteńe bolmaǵandaı qydyrystap júrdi. Qalpaǵyn qolyna ustap alǵan, appaq tisin jarqyrata kúletin Amelıadan góri Djınıa súıkimdirek kórinetin.

Kelesi kúni túski astyń kezinde Amelıa onyń úıine kirip shyqty. Kún ystyq bolǵandyqtan esik aıqara ashyq turǵan, qarańǵylaý jerde otyrǵan Djınıa ony aldymen baıqady. Olar bir-birimen qaıta kóriskenine qýanysyp qaldy. Djınıa tereze jaqtaýlaryn ashqan soń Amelıa qalpaǵymen jelpinip turyp jan-jaǵyna qarandy.

— Esikti ashyq qaldyrý — táýir oılap tabylǵan nárse eken, dedi ol — Saǵan jaqsy ǵoı, árıne. Meniń úıimde óıtýge bolmaıdy, óıtkeni biz birinshi qabatta turamyz.

Sosyn ol Severıno uıyqtap jatqan ekinshi bólmege kóz júgirtip:

— Al, bizde ýlyǵan da shýlyǵan. Eki bólmede mysyqtardy eseptemegende bes adam turamyz, — dedi.

Jumysqa baratyn ýaqyt taıaǵan kezde olar ishten birge shyqty, sol arada Djınıa oǵan:

— Birinshi qabatyńnan yǵyr bolǵanda bizdiń úıge kel, munda ońasha otyryp áńgimelese alamyz, — dedi.

Onyń et jaqyn adamdary jóninde jaman sóz aıtqysy kelmeıtinin, jaı ǵana onymen júzdeskenine qýanyshty ekenin, sebebi bir-birin túsinetindigin Amelıanyń ishteı sezingenin ǵana qalaǵan. Iá dep te, joq dep te eshteńe aıtpaǵan Amelıa Djınıa tramvaıǵa otyrar aldynda oǵan bir shyny aıaq kofe áperip syı kórsetti. Erteńine de, odan arǵy kúni de olar kezdesken joq. Sosyn Amelıa bir kúni keshkisin áldeqalaı kele qaldy, bul joly basynda qalpaǵy joq eken, tahtaǵa kep otyrdy da, kúle sóılep sıgaret surady. Djınıa ydys-aıaq jýyp bolyp ta qalǵan, al Severıno qyrynyp jatqan. Severıno oǵan sıgaret usynyp, dymqyl saýsaqtarymen sirińke shaqty, odan soń úsheýi kóshe shamdary jaıynda ázildesti. Severıno jumysqa asyǵys jınalyp jatqan, Djınıaǵa tek túnniń bir ýaǵyna deıin júrme dep qana aıtyp úlgerdi. Ol ketip bara jatqanda Amelıa oǵan kúlimsireı qarap qaldy.

— Bıge sol baıaǵy jerge baryp júrsiń be? — dedi ol Djınıaǵa. — Ondaǵy baldar jaman emes, biraq ish pystyryp jiberedi. Qurbylaryń da sondaı.

Olar úıden shyǵyp, dańǵyldarmen júrip otyryp ortalyqqa qaraı bet aldy, janǵa jaıly keshki salqynda ekeýi de qalpaqsyz, jalań bas kele jatty. Eń áýeli olar balmuzdaq satyp aldy, sony jalap jep, ótip bara jatqan jurtqa kóz jiberip, syqylyqtaı kúlýmen boldy. Amelıamen birge júrgen kezde Djınıaǵa eki dúnıe birdeı kórinetin, búl keshte ne túrli ǵajaıyp oqıǵa oryn alatyndaı sezimge bólenip, shyn peıilden shattanatyn. Jasy jıyrmaǵa tolǵan, jurttyń bárine mensinbeı qarap muryn shúıirip kele jatqan Amelıaǵa arqa súıeýge bolatynyn biletin. Kún ysyp ketkendikten Amelıa tipti shulyǵyn da kıgen joq-ty; sóıtip olar orkestr aqyryn ǵana oınap turatyn, ústelderde abajýrly sham janyp turatyn bı zalynyń janynan ótip bara jatqanda Amelıa ózin soǵan qaraı súıreleı me dep Djınıa jaman qorqyp ketti. Ol mundaı oryndarǵa eshqashan bas suǵyp kórmegen, sondyqtan úreıden tili baılanyp qalǵandaı boldy. Amelıa oǵan:

— Munda kirgiń kep turǵannan saýmysyń? — dedi.

— Ystyq, ári durys kıinip te shyqqan joqpyz. Odan da qydyraıyq, — dep jaýap qatty Djınıa.

— Meniń de zaýqym joq, — dedi Amelıa, — biraq endi ne isteımiz sonda? Kósheniń buryshyna baryp, árli-berli ótkenderge qarap kúlip turmaqsyń ba?

— Al óziń ne istegiń keledi?

— Áıelder qaýymyna jatpasaq qoı, mashınamyz bolar edi, shomylyp qaıtý úshin qazir kólderge qaraı tartyp keter edik.

— Júr, odan da árli-berli serýendep, áńgimeleseıik, — dedi Djınıa.

— Jotaǵa baryp bir shólmekti ortaǵa alyp, án salýǵa bolady. Sharapty unatasyń ba sen?

Djınıa unatpaıtynyn aıtty. Amelıa bı zalyna qaraı bastaıtyn esikke nazar saldy.

— Bir-bir rómkeden ishemiz báribir, — dedi ol — Júr, kettik. Kimniń ishi pyssa, oǵan ózi kináli.

Olar alǵash kezdesken kafeden bir-bir rómkeden ishti, sóıtip syrtqa shyqqandarynda Djınıa aýada buryn ózi baıqamaǵan qońyr salqyn lep baryn sezip, jazda sharaptyń boıdy sergitip jiberetini qandaı jaqsy dep oılady. Al bul kezde Amelıa kúni boıy bos otyrǵan adamnyń eń bolmaǵanda keshkisin jan shaqyrýǵa qaqy bar ekeni jaıynda aıtyp jatty, biraq keı-keıde ýaqyttyń syrǵyp ótip bara jatqanyn oılaǵanda júregiń muzdaı bop ketedi de, alashapqyn júgiriske zaýqyń soqpaı qalady dedi.

— Mundaıdy bastan keship kórdiń be?

— Men tek jumysqa asyqqan kezde ǵana júgirem, — dedi Djınıa. — Óte az qydyram, sondyqtan bul jaıynda oılanýǵa ýaqytym bolmaıdy.

— Sen jassyń, — dedi Amelıa, — al men, tipti jumys istep júrgen kezdiń ózinde de, keıde otyrarǵa oryn tappaı qalam.

— Sýretshiniń aldynda tapjylmaı turatynyń qaıda, — dedi Djınıa.

Amelıa kúlip jiberdi.

— Áste olaı emes. Naǵyz aılaker natýrashylar — sýretshiniń basyn aınaldyra biletinder. Aýyq-aýyq qozǵalyp turmasań ol seniń natýrashy ekenińdi esinen shyǵaryp alady da, saǵan óziniń qyzmetshisi sekildi qaraı bastaıdy. Qoı bolsań qasqyr qashan da qasyńnan tabyla ketedi.

Djınıa jaýap retinde ezý tartyp qana qoıdy, biraq Amelıadan áldene jaıynda suraýǵa ańsary sondaı aýyp turdy jáne budan tartynyp qalý bir rómke lıkerden bas tartýdan áldeqaıda qıyn bolatyn. Osy sebepti ol salqyndaý jerge baryp otyryp, taǵy bir-bir rómkeden isheıik degen usynys aıtty.

— Meıli, — dedi Amelıa. — Úldirik janynda turyp ishken sebebimiz ol jerde bul arzanǵa túsetin.

Ekinshi rómkeden keıin Djınıa ishtegi qyzýdyń qalaı shymyrlap boıǵa jaıyla bastaǵanyn sezdi, sóıtip syrtqa shyqqan kezderinde batyldyǵyn jıyp, Amelıaǵa bylaı dedi:

— Saǵan bir ótinishim bar. Sýretshiniń aldynda otyrǵanyńdy kórgim keledi.

Bul týrasynda olar jolaı kóp áńgimelesti. Natýrashy, meıli ol jalańash bolsyn ne kıimsheń bolsyn, ekinshi bir qyzdy emes, tek erkekterdi ǵana qyzyqtyra alatynyn aıtyp, Amelıa máz bop kúldi. Natýrashy tek ánsheıin otyrady ne túregep turady — oǵan qaraı qalatyndaı ne bar? Djınıa sýretshiniń ony qalaı beıneleıtinin baqylaǵysy keletinin, maıly boıaýmen qalaı sýret salýǵa bolatynyn eshqashan kórmegenin, al muny óte qyzyqty nárse ǵoı dep oılaıtynyn sóz etti.

— Buǵan asyǵys joq, óıtkeni qazir jumyssyz júrsiń ǵoı, — dedi ol. — Biraq qaıtadan áldebir sýretshige bara bastaıtyn bolsań meni ózińmen birge ala ketetinińe ýáde ber.

Amelıa taǵy da kúlip, budan asqan ońaı sharýa joq ekenin, sýretshi sheberhanalary qaıda ornalasqanyn biletinin, ony sonda alyp bara alatynyn aıtty.

— Biraq, barynsha abaı bol, olardyń bári ońbaǵan.

Endi oǵan Djınıa da qosyla kúldi.

Sosyn olar birqydyrý ýaqyt sákide otyrdy. Eshkim ótken joq: bir jaǵynan tym kesh, ekinshi jaǵynan tym erte sekildi kórinetin mezgil edi bul. Ekeýi keshti jotadaǵy bı zalynda aıaqtady.

III

Sodan bastap Amelıa oǵan jıi kelgishtep, ekeýi birge qydyryp, áńgimelesip júretin boldy. Bólmege kirgen Amelıa qatty daýystap sóılep, Severınoǵa uıqy bermeıtin. Túski astan keıin Roza Djınıaǵa kelgen kezde olar ketpekshi bop jatatyn. Eger qolynda sıgareti bolsa, Amelıa onysyn tartyp bitkenshe otyra turatyn jáne óziniń Pınosy jaıynda aıtyp úlgergen Rozaǵa aqyl-keńes beretin. İsteıtin is bolmaǵandyqtan Amelıanyń kúni boıy tórt qabyrǵaǵa qamalyp otyra bergisi kelmeıtini túsinikti edi, sol sebepti bularmen bastas bop júrgen-di. Amelıa Rozamen de ázildesip, onyń aıtqanyn oıdan shyǵarǵan ótirikke balap, betine qarap saq-saq kúletin, al ońasha qalǵan kezderinde Djınıa ekeýi ony kelemej qylatyn.

Ótkirligine qaramaı Amelıanyń joq-juqana jan ekenine kózi anyq jetken kezde Djınıa ony ózine jaqyn tarta bastady. Amelıa shulyqsyz júretin, sebebi shulyǵy joq edi; qaıda barsa da ana joly Djınıaǵa aıryqsha unaǵan ádemi kóılegin kıetin, óıtkeni basqa kóılegi joq-ty. Eshteńege qaıǵyrmaı qaıqań qaǵyp júretini de, bálkim, osy sebepten shyǵar: qalpaǵyn kımeı shyqqan shaqtarynda ózin erkinirek sezinetinin Djınıa da baıqaǵan. Roza da ábden jynyna tıip boldy: kiltıpan nede ekenin ol birden sezip qoıǵan-dy. "Kópti kórgen qyz ekeninde daýym joq, — deıtin Roza, — biraq odan ne paıda? Óıtkeni, kóılegin sheshken boıda tósekke jatýyna týra keledi, sebebi basqa kıetin eshteńesi joq". Djınıa áldeneshe ret Amelıadan nege qaıtadan natýrashy bop jaldanbaıtynyn suraǵan, anaý oǵan bir jerden jumys tabý úshin ózińniń turaqty jumysyń bolýy qajet dep jaýap qaıtardy.

Árıne, kúni boıy túk eshteńe istemegenge, sosyn, kúnniń ystyǵy basylǵan shaqta, ekeý bop qydyrǵanǵa, oǵan qosa, ózderi vıtrınany tamashalap jatqan shaqta jurt bulardyń ózin tamashalap jatatyndaı kóz tartarlyq kórikti bolǵanǵa ne jetsin. "Men sıaqty óz erki ózinde bos júrgenniń esh qyzyǵy joq. Jyndanyp kete jazdaımyn keıde" deıdi Amelıa. Shirkin, Amelıa ózime unaıtyn nárseler jaıynda áńgime aıtsa ǵoı dep qıaldanady Djınıa, óıtkeni shyn mánindegi jaqyndastyq degenniń ózi serigińniń oı-armany qandaı ekenin jaqsy bilýge saıady ǵoı, al bireýine unaǵan nárse ekeýine de unaıtyn bolsa, onda olar ımenshektik seziminen arylar edi. Biraq, keshke taman ekeýi pasaj1 arqyly ótip bara jatqan shaqta ózi qyzyǵýshylyq bildirgen nársege Amelıanyń da qyzyǵa qaraıtynyna Djınıanyń kózi jete qoıǵan joq. Djınıaǵa unap qalǵan qalpaqty ne matany Amelıa da sonshalyqty unata qoıady dep eshqashan senimmen aıtýǵa bolmaıtyn, onyń ústine Amelıa ózin Rozany keleke etkenindeı kelekelep júre me dep te qorqa soqtaıtyn. Kúni boıy bireýmen bir aýyz til qatysyp shúıirkelespeıtin bolsa da Amelıa Djınıaǵa unaıtyn, ony qyzyqtyratyn nárseler jaıynda eshqashan áńgime qozǵamaıtyn, qozǵaı qalsa ázil-qaljyńǵa aınaldyryp jiberetin. "Bireýdi kútip turǵan kezińde baıqaǵanyń bar ma — shoshqanyń tumsyǵynan aýmaıtyn tumsyqtar men taýyqtyń sıraǵyndaı sıraqtar degen qısapsyz kóp eken ǵoı. Sumdyq-aı deseńshi!" deıtin Amelıa. Bálkim, ol qaljyńdaıtyn shyǵar, bálkim, kim biledi, shynymen-aq qaıbirde shırek saǵat boıy júrginshilerge qadala kóz tigip, olardy ishteı kekep-muqap turǵan da bolar, degenmen, neǵylǵan kúnde de, áıteýir Djınıa oǵan kartınany qalaı salatynyn kórgim keletinin aıtyp aqymaqtyq jasap aldym-aý dep qorqa bastaǵan edi.

Endi qazir serýenge shyqqanda qaıda baratyndaryn Amelıanyń ózi sheshetin, al Djınıa bolsa onyń aıtqanynyń bárin sózge kelmesten qup alatyn. Sóıtip, ózderi alǵashqy kúngi keshte bolǵan bı zalyna qaıta kelgenderinde, sol joly erekshe kóńildi bolǵan Djınıaǵa mundaǵy shamnyń jaryǵy da, orkestr de — bári beıtanys kórindi, oǵan tek balkon esikteriniń ashyp qoıylǵany jáne odan samal esip turǵany ǵana unady, al munyń báriniń jalǵyz ǵana sebebi — ústelder arasyndaǵy alańqaıǵa bıge shyǵýǵa bolatyndaı táýir kıinip kelmegenin sezip qorynyp turǵan-dy. Biraq sol arada Amelıa ózimen "sen" dep sóılesetin bir jigitpen shúıirkelese ketti, al mýzyka tynǵan kezde ekinshi bir jigit bularǵa qolyn bulǵady, sony kórgen Amelıa basyn buryp: "Anaý senimen sálemdesip jatyr ma?", — dep surady. Áldebireýdiń ózin tanyǵanyna Djınıa qýanyshty bolatyn, biraq ol jigit jyldam qarasyn batyrdy, al ótken joly ózimen bılegen súıkimsiz bozbala buǵan tipti kóz qıyǵyn da salmastan janynan asyǵa basyp ótip ketti. Djınıaǵa alǵashqy kúngi keshte ózderin bıge shaqyrýshylar tym kóp bolǵandaı kórindi — tynys alý úshin ústel basyna kep jaıǵasyp úlgermesten qaıta shyǵyp jatatyn, al endi qazir áldekim kelip ózderin shaqyrǵansha tereze janynda otyryp uzaqtan uzaq tosýǵa májbúr. Sóıtip, birinshi bop tize búkken Amelıa qatty daýystap: "Amal ne, mundaı da kóńil kóterý bolady", dedi. Árıne, zaldaǵy basqa qyzdar da Amelıadan artyq kıinbegen edi, shulyqsyz kelgenderi de kóp-ti, al Djınıa bolsa, negizinen daıashylardyń aq kúrtesine kóbirek nazar aýdaryp, "sirá, kire beriste mashına qaptap turǵan shyǵar" dep oılap otyrdy. Odan soń ol bul aradan Amelıanyń sýretshisin jolyqtyram dep úmittenýdiń esalańdyq bop shyǵatynyn túsindi.

Kúnniń keremet ystyq bop turǵany sonsha, keshkilik úıde qamalyp otyrý múmkin bolmaı qaldy, al Djınıa jaz aılarynyń ne ekenin buryn ózi tipten túsinbegendeı sezindi, óıtkeni kún saıyn keshkisin býlvarlardy kezip qydyryp júrý degen sondaı jan súısinerlik nárse-tuǵyn. Keıde oǵan osynaý jaz eshqashan aıaqtalmaıtyndaı kórinetin, sonymen birge munyń bir mınýtyn da qur jibermeı paıdalanyp qalý qajet degen oı da ushqyndaıtyn, sebebi kúz kelgende áldenendeı bir oqıǵa bolatyndaı da turatyn. Osy sebepti ol endi Rozamen birge eski bı zaly men jaqyn mańaıdaǵy kınoǵa barmaıtyn bolǵan, keıde tipti jalǵyz ózi shyǵatyn da, ortalyqtaǵy áldebir kınoǵa qaraı dedekteı jóneletin: Amelıadan nesi kem onyń?

Bir kúni keshkisin Amelıa soqty oǵan, sosyn ekeýi baspaldaqpen tómen túsip kele jatqan kezde:

— Keshe jumys taptym, — dedi.

Djınıa buǵan tańyrqaǵan joq. Muny kópten kútip júrgen. Baısaldy keıipte Amelıanyń qashan kirisetinin surady.

— Tańerteńnen bastap kirisip te kettim, eki saǵattaı boldym, — dep jaýap qatty anaý.

— Báse, sondaı kóńildi kóringensiń, — dedi Djınıa.

Sosyn sýretshiniń qandaı kartına salyp jatqanyn surady.

— Eshqandaı da. Ol tek nobaı jasaý ústinde. Betimdi beınelep jatyr. Men sóılep otyram, ol qyrymnan qaraǵan túrimdi salady. Bul jumys kóp ýaqytty almaıdy.

— Sonda sen poza kórsetpeıtin bolǵansyń ba? — dedi Djınıa.

— Poza kórsetýdi — mindetti túrde sheshiný jáne tyr jalańash turý dep oılaısyń ba? — dep saldy Amelıa ashýlanyp.

— Erteń oǵan taǵy barasyń ba? — dep surady Djınıa.

Amelıa onda erteńine de bardy, keıin de kóp kún qatarynan baryp júrdi. Keshkisin ol sýretshiniń ornynda bir sát tynym taýyp tura almaıtynyn, Amelıadan bireý-mireý sýretin sheberhanany ózi sekildi osylaı kezip júrip salǵan-salmaǵanyn qaıtalap surap qoımaıtynyn kúlip otyryp aıtyp beretin.

— Búgin tańerteń ol maǵan qarap nú2 saldy. Ol ózi adamnyń túr-keskinin abaımen zerdelep, ne keregin aldyn-ala ańdap alatyn qýlardyń qatarynan. Sóıtedi de, úsh-tórt syzyq tarta qoıady, bitti — sol qalpyńda qaǵazǵa qona ketesiń, odan soń tekke qajetiń bolmaıdy.

Djınıa onyń qandaı adam ekenin surady, Amelıa: suqtanarlyq dáneńesi joq, shapaty ǵana bireý dedi.

— Onymen qalaı tanysyp júrsiń?

— Kezdeısoq. Erteń kel maǵan, — dedi Amelıa. Sóıtip ekeýi oǵan tús qaıta birge barmaq bop kelisti.

Erteńinde, senbide, kún ashyq bop shaǵyrmaqtanyp turdy. Amelıa Djınıany jol boıy kúldirýmen boldy.

Olar buralań baspaldaqpen sheberhanaǵa kóterildi. Bul qara kóleńkelenip qoıylǵan keń bólme bolatyn, tek túkpirdegi perdeler sańylaýynan ǵana jaryq sebezelep tur. Júregi dúrsil qaqqan Djınıa baspaldaqtyń sońǵy tepkishekterine jete bere toqtap qaldy. Amelıa "qaıyrly kún" dep aıqaılady da, qara kóleńke bólmeniń ortasyna deıin júrip ótti. Sol arada perde tasasynan tolyq deneli, saqaly appaq qardaı bir adam shyǵyp, qolyn jaıyp:

— Búgin bir jaqqa barýshy edim, qyzdar. Amal joq endi, — dedi.

Ol ústine bozǵyltym keń blýza kıipti, jaryq kóbirek tússin dep burylyp, perdeni shamaly ysyrǵan kezde baıqalǵanyndaı, blýzasy bozańy basym sarǵysh tústi eken.

— Búgin jumys isteýdiń qajeti joq, qyzdar. Búgin taza aýamen tynystaý kerek.

Djınıa sol burynǵysha baspaldaqta turǵan, ol jerden oǵan Amelıanyń aıaǵy bólmege túsken jaryqtan naqpa-naq músindelip kórinetin. "Keteıikshi júr, Amelıa" dep muryn astynan mińgirleı berdi Djınıa.

— Menimen tanysýǵa qushtar qurbyń osy ma? Aý, bul ózi áli tipten jas qyz ǵoı. Qane, bermen kelshi, — dedi anaý Djınıaǵa qarap, — qane, seni jaryqta jóndep kórip alaıyn.

Djınıa lajsyzdan tabaldyryqtan attady: sýretshiniń surǵyltym kózi qýlana syǵyraıyp, álde, bálkim, qartań adamǵa tán ǵadetpen ánsheıin syqsıyp ózine áýestikpen qarap qalǵanyn sezip turdy. Amelıanyń tiksine sóılegen, ashýly daýysy estildi:

— Biz kelisip edik qoı!

— Amal qansha endi? — dedi sýretshi. — Amal qansha? Sirá, ózderiń de sharshaǵan shyǵarsyńdar. Jumysty asyqpaı bappen isteý kerek. Demalýyńa mursa bergen kezimde qýanyp qalmaýshy ma ediń?

Sol arada Amelıa perde kóleńkesindegi oryndyqqa kep tize búkti, al Djınıa bolsa, turǵan jerine jelimdenip qalǵandaı sezinip, sýretshi men Amelıanyń ózine qas qaqpaı qaraǵanynan yńǵaısyzdanyp, ózin qalaı ustardy bilmedi. Sýretshi qaljyń aıtyp jatqandaı, biraq bularmen emes, ózimen ózi qaljyńdasyp turǵandaı kórindi oǵan; qaıta-qaıta qystyrylyp otyrǵan Amelıaǵa aýyq-aýyq qysqa ǵana til qatyp: "Amal qansha endi?" dep qoıady. Kenet ol artqa qaraı yrǵyp tústi de, perdelerdi keńirek ashyp qoıdy. Qańyraǵan bos bólmeden jańada ǵana jaǵylǵan áktiń ıisi men maıly boıaý ıisi ańqyp tur.

— Qara sýǵa túsip kettik, — dedi Amelıa, — eń bolmasa terimizdi basýǵa mursat etińiz. Durys pa, Djınıa?

Bul kezde bularǵa arqasyn bere burylǵan Saqal aspanǵa qarap ańqıǵan úlken terezelerdi ashyp ta jatqan. Amelıa aıaǵyn aıaǵyna aıqastyryp, sýretshige qarap kúlip otyr edi. Tereze aldynda kenep kerilgen molbert3 turǵan, keneptiń beti boıaý daqtary men qyryp tastalǵan jaǵyndy izderinen shubarlanyp kórinedi.

— Kún jaryqta, dál qazir jumys istemegende qashan jumys isteýge bolady, — dedi Amelıa. — Bás tigýge barmyn, menen aınyp, basqa bir natýrashy qyzǵa beıil bermek sekildisiz.

— Men senen ámanda aını berem! — dep aıqaılady eńkeıip molbert astyndaǵy jáshikti qoparystyryp, ondaǵy paraqtardy, qorapshalar men qyl qalamdardy syrtqa laqtyryp jatqan sýretshi. — Nemene, sen ózińdi aǵashtan nemese attan artyqpyn dep oılaısyń ba? Bile bilseń, men tipti qydyryp júrgen kezimde de jumys isteımin.

Oryndyǵynan atyp turǵan Amelıa qalpaǵyn qolyna alyp, Djınıaǵa kózin qysyp qoıdy.

— Qurbymnyń nobaı sýretin salyp kórseńiz qaıter edi, — dedi sosyn kúle sóılep. — Ol áli eshkimge eshqashan poza kórsetken joq.

Sýretshi basyn burdy.

— Ózim de tap solaı istegeli jatyrmyn. Álpetinde alabóten súıkim bar eken, — dedi ol

Qolyna qaryndash alyp, basyn sál qısaıtyńqyraı ustap, saqalyn saýmalaǵan kúıi, kózin mysyqsha syǵyraıtyp Djınıany oraǵyta aınalyp júre bastady. Djınıa bólmeniń ortasynda qybyr etip qozǵalýǵa dáti jetpeı melshıip turdy da qoıdy. Sosyn ol munyń jaryqqa jaqynyraq kelýin surap, odan kózin aýdarmaǵan kúıi molbertke bir paraq qaǵaz qoıyp, sýret salýǵa kiristi. Terezeden úılerdiń shatyry men sarǵysh bult kórinis berip turǵan. Júregi dúrsil qaqqan Djınıa osy bultqa qadala qarap qaldy, Amelıanyń birdeńe dep sóılegenin, bólmede árli-berli júrgenin, sińbirgenin estip turǵanymen, oǵan bir ret te kóz qıyǵyn salǵan joq.

Amelıa sýretti kórýge shaqyrǵanda Djınıaǵa qarańǵyǵa kóndigý úshin kózin qalqalaýǵa týra keldi. Sosyn paraqqa jaımenen eńkeıip óz qalpaǵyn tanydy, biraq beti basqa bireýdiki sekildi kórindi — uıqydaǵy adamnyń betindeı jansyz edi, al aýzy ashyq qalypty: beıne bir sýrettegi qyz uıqysyrap sóılep jatqan sekildi.

— Neǵylsaq bolady, — dedi Saqal, — shynymen-aq eshkim eshqashan sýretińdi salǵan joq pa?

Ol Djınıany qalpaǵyn sheship tastaýǵa májbúr etti, sosyn tize búgip, Amelıamen áldene jaıynda áńgimelesip otyrýy keregin aıtty. Mine, endi ekeýi kúlkiden jaryla jazdap bir-birine qarsy qarap otyr, al sýretshi bolsa bir paraqtan keıin ekinshisin nobaımen toltyryp jatyr. Amelıa ózin erkin ustap, qybyr etip qozǵalýdan qorqyp otyrǵan Djınıaǵa pozasy jaıynda dáneńe oılamaýy keregin aıtýmen boldy.

— Neǵylsaq bolady, — dedi taǵy da Saqal, Djınıaǵa kóziniń qıyǵymen qarap turyp, — pák taza álpet buldyrlaý kórinetin sekildi me qyrynan qaraǵanda.

Djınıa Amelıadan búgin poza kórsetesiń be dep surap edi, anaý daýystaı sóılep:

— Búgin onyń ańsary saǵan aýyp ketti, endi ol senen aırylmaıdy, — dedi.

Olar ony-muny jaıynda sóılesip otyrdy, sosyn Djınıa Amelıadan burynyraqta salynǵan portretterińdi kórýge bola ma dep surady.

Ornynan turyp bólmeniń túkpirine qaraı ótken Amelıa ol jaqtan bir papkini ákelip Djınıanyń tizesine qoıdy da, ashyp:

— Mine, qara, — dedi.

Djınıa birneshe paraqty aýdardy, tórtinshisin be, álde besinshisin be aýdarǵanda mańdaıynan muzdaı ter burq etti. Sýretshiniń surǵylt kózi kirpik qaqpaı qadalyp turǵanyn sezip qalǵan onyń óz oıyn aıtýǵa da batyly barmady. Birdeńe der me eken dep Amelıa da oǵan qarap qalǵan. Aqyry ol:

— Qalaı, unady ma? — dep surady.

Djınıa basyn kóterip, ezý tartyp kúlmekke tyrysty.

— Seni tipten tanymaı qaldym, — dedi.

Sosyn paraqtyń bárin birinen soń birin qarap shyqty da, birtindep sabasyna tústi. Óıtkeni, qalaı degenmen de, Amelıa qarsy aldynda kıimsheń qalpynda jáne jymıa kúlip turǵan.

Djınıa mılaý bireýshe:

— Osynyń bárin salǵan myna kisi me? — dep surady.

Onyń ne aıtpaq bolǵanyn túsinbegen Amelıa qatty daýystap:

— Árıne, men emes qoı endi, — dedi.

Saqal jumysyn aıaqtaǵan kezde Djınıanyń, beıne kózi jaryqqa áli úırenbegen kisishe, taǵy da kózin jumyp ap kishkene kútip turǵysy keldi. Biraq Amelıa ony qasyna shaqyrdy da, onyń janyna jaqyndaǵan Djınıa úlken paraqtyń aldynda ańyryp turyp qaldy. Onda munyń basynyń bálenbaı túrli beınesi salynypty, biri tipten qısyq, óńgelerinde bet-aýzyn tyjyraıtyp qalǵan, al ondaıdy bul ómiri jasamaǵan edi, biraq shashy, jaǵy, tanaýy óziniki bolatyn.

Ol yrjıa kúlip turǵan Saqalǵa kóz tastady, bul joly onyń kózi buǵan múldem basqa sekildi bop kórindi.

Budan soń Amelıa bul arada bir saǵattaı bolǵandaryn, Djınıa ekeýiniń kóńil kóterý úshin emes, kúneltis úshin jumys istep júrgenin aıtyp aqsha suraı bastady. Ony tómpeshtep alýǵa da daıyn Djınıa munda oǵan kezdeısoq erip kelgenin, Amelıany jep otyrǵan nanynan áste aıyrǵysy kelmeıtinin aıtty. Saqal bolmashy ezý tartty da, ketetin ýaqyty bolǵanyn málim etti.

— Júrińder, senderge balmuzdaq alyp bereıin, sosyn jónimdi tabaıyn.

IV

Kelesi kúni tańerteń ekeýi oǵan qaıtadan birge bardy — bul joly Amelıa poza kórsetýge tıis bolatyn.

— Baıqa, taǵy da ornymdy alyp qoıyp júrme, — dedi ol Djınıaǵa. — Senen balmuzdaqpen ǵana qutylýǵa bolatynyn ana zalym bilip aldy, al seniń, ózi aıtqandaı, pák taza ekeniń ol úshin izdegenge suraǵandaı bop tur.

Sýretin salǵanǵa Djınıa keshe keremet máz bolǵanymen, búgin ondaı qýana qoımady, oıanǵan boıda-aq álgi Amelıa beınelengen nú arasynda qalǵan portretteri men júreginiń keshegi atqaqtap soqqanyn esine aldy. Basynyń beınelerin sýretshiden syılyqqa surap alarmyn degen bolymsyz úmit ushqyndady, óz qolynda saqtaý úshin emes, árıne, kim kóringen áýesqoılyq tanytyp paraqtaı alatyn álgi papkide qala barmaýy úshin ǵana qaıtyp alǵysy kelgen. Basqa bireý bolsa bir sári, biraq myna kári kúzen — Saqaldyń Amelıanyń aıaǵynyń, arqasynyń, qarynynyń, emsheginiń sýretin salyp, ketirip, kóleńke túsirip jatqany onyń aqylyna qonbady. Amelıanyń betine tiktep qaraýǵa da dáti barmady. Sýretshiniń surǵyltym kózi men qaryndashynyń soǵan qaraı oqtalyp, ony oısha ólshep-piship, aınadan da beter timiskilep jatqanyn, al Amelıanyń buǵan bylq etpeı shydap, ol da azdaı, bálkim, tipti shoshańdap, shatty-butty sóılep otyrǵanyn kóz aldyńa elestetýdiń ózi aqıret edi.

— Búgin sizderge bóget bolmaımyn ba? — dep surady Djınıa olar podezge kelip kirgende.

— Bermen qara, — dedi Amelıa, — qalaı poza kórsetetinimdi kórýge qushtar bolǵan óziń emes pe ediń? Endeshe, ne dep tursyń? Túsinip kór budan soń sheshesiniń shaldýar qyzdaryn.

Sheberhanada perdeler keıin ysyrylyp, terezeler ańqıta ashyp qoıylypty, bular Saqaldy kútip otyrǵan kezde ekeýine bas-kóz bola turmaq bop baspaldaqpen ishke kútýshi kempir kelip kirdi. Djınıa Amelıanyń poza kórsetý úshin qaı jerde turatynyn nemese otyratynyn oılap bas qatyrýmen bolǵan, al Amelıa bul eki arada kempirmen kerisip qalǵan, aqyry ony terezelerdi jaýyp qoıýǵa májbúr etti, óıtkeni tańǵy aýadan bólme ishi salqyn tartyp ketken-di. Kempir áldene dep kúńkildedi de qoıdy; bul ózi ábden egde jasqa jetip, eńkish tartqan kári áıel edi, Amelıa ony mazaq qyp betine kúlýmen boldy.

Blýzasyn júre kıip kele jatqan Saqal da aqyry boı kórsetti, kelgen boıda tártip bere bastady; sóıtip, molbert sheberhananyń dıvan-kereýet turǵan túkpirine aparyp qoıyldy, tek osy buryshqa ǵana jaryq túsýi úshin bir perdeden basqasynyń bári jaýyp tastaldy. Osy abyr-sabyrdyń ortasynda qalǵan Djınıa ózin artyq adamdaı sezindi, tipti kempir ekesh kempir de ózine jaqtyrmaı qaraıtyndaı kórindi.

Aınalshyqtap júrgen kempir aqyry ketkennen keıin Amelıa dıvannyń qasyna baryp sheshine bastady; al molberttiń janynda turǵan Djınıa kómir qaryndashpen aqshyltym qaǵazǵa fon qaraıtyp jatqan Saqaldyń jýan saýsaqtaryna qarap qaldy. Saqal qaǵazdan kózin aýdarmaǵan kúıi Djınıadan otyrýyn surady, odan soń Amelıa áldene aıtty. Beıne ózi keshegideı poza kórsetip turǵandaı Djınıa terezeden kórinis bergen shatyrlarǵa qadala kóz tikti, sosyn munym ersi nárse ǵoı dep oılady. Aqyry ózin-ózi kúshtep basyn burdy.

Amelıa, shamasy, tońatyn shyǵar degen oı keldi buǵan áýeli, sosyn Saqaldyń oǵan múldem derlik kóz salmaıtyny jaıynda oı keshti, odan keıin myna aradaǵy naǵyz qolaısyzdyqty osynda áýestik bildirip kelip qalǵan ózi, Djınıa ǵana sezinip turǵan shyǵar dep túıdi. Terisi qońyrqaılaý Amelıanyń denesi kir-qojalaq tárizdi áser qaldyratyn, oǵan qaraýdyń ózi aıanyshty bolatyn. Ol dıvanda, oryndyq arqalyǵyna qoıǵan qolyna betin jasyrǵan kúıde otyr edi; bóksesinen ókshesine deıingi aralyq, bir jaq búıiri men qoltyǵy túgel anyq kórinip turǵan.

Uzamaı Djınıanyń ishi pysty. Saqaldyń salǵanyn qalaı qaıta óshirip, qalaı qaıta salyp jatqanyna qarap turdy, oılanyp mańdaıyn tyrjıtqanyn kórdi, jymıa kúlgen Amelıaǵa ezý tartty, biraq báribir ishi pysyp ketken-di. Alaıda Amelıa ornynan turyp, kerilip, dıvannan túsip ketken trýsıgin kóterip alǵan kezde Djınıanyń júregi taǵy dúrsildep qoıa berdi, biraq bul ózderi ońasha otyrǵan kúnde de paıda bola beretin dánekús debdireý edi jáne bul "bárimiz birdeımiz ǵoı, Amelıany jalańash kúıde kórgen adam ózimdi de sondaı kúıde kórgen sıaqty bolady-aý" deıtin oıdan týyndaǵan-dy. Sodan mazasy ketip qozǵalaqtaı bastady.

Amelıa basyn kótermegen kúıi oǵan:

— Chao, Djınıa, — dedi.

Kóńilin kóterip, tynyshtandyrýǵa osynyń ózi-aq jetkilikti boldy. Sonyń aldynda bir mınýt buryn Amelıanyń tobyǵynda qyzǵyltym jińishke jolaqtar baryn baıqap qalǵan, sóıtip, sol arada ol: "Sheshinýime týra kelse ózimniń de aıaǵymda týflıdiń sondaı izi qalar ma eken", dep oılady. "Terim onykinen táýirleý ári jas" dedi Djınıa ishteı. Sosyn:

— Ol seni maıly boıaýmen salyp kórgen joq pa? — dep surady.

Oǵan Saqal jaýap berdi:

— Boıaýdyń qasıetin eshkim oqyp úırene almaıdy. Ol terezeden kún sáýlesimen birge ózi kiredi. Munda eshqandaı boıaý joq.

— Bul túsinikti ǵoı, — dedi Amelıa, — óıtkeni, shamadan tys sarań adamsyz. Boıaýdyń baǵasy qymbat.

— Japshy aýzyńdy, qudaı aqy, birdeńe biletin kisishe sýmańdamaı, — dep aıqaılap jiberdi sýretshi. — Sen tipti reń degenniń de ne ekenin bilmeısiń — myna sharýadan basqa, jalpy, eshteńeden habaryń joq. Myna aqsary qyz senen áldeqaıda aqyldy.

Amelıa jaýap ornyna ıyǵyn qıqań etkizdi de qoıdy.

Sosyn shatyrlar jaqtan gýdok estildi. Djınıa bólmede árli-berli júrýge kiristi de, tereze aldynan óz portretterin taýyp aldy, biraq suraýǵa batpady. Nobaılardy paraqtap turǵan ol Amelıanyń sýretterin qaıta keziktirip, ózara salystyra bastady, ishteı: "Apyraı, quddy gımnastıka jasaǵandaı myna pozalardy Amelıa qalaı kórsetken", dep oılaýmen boldy. Saqal sekildi mynadaı qart kisiniń qyzdardyń sýretin salyp, olardyń dene bitimi qandaı bolatynyn zertteýmen aınalysýy aqylǵa qona ma? Shamasy, aýysh shyǵar dep oılady ol.

Olar sheberhanadan tús aýa shyqty, adamdar arasyna qaıta kelgen jáne kıimsheń kúıde kóshede júrgen, qalaı ekeni beımálim bolǵanymen, áıteýir, shyn máninde de kún sáýlesinen týyndap jatqan, — túnde kórinbeıtini ras qoı, — ádemi boıaýlardy tamashalaǵan sondaı janǵa jaǵymdy edi. Amelıanyń da kóńili jaı taýyp, Djınıaǵa aperıtıv alyp berdi, al sýretshiler jóninde eshqaısysy áńgime qozǵaǵan joq.

Sol kúni tahtasynda jatyp alyp Djınıa osynyń bárin uzaq ýaqyt oı eleginen ótkizdi, keıingi kúnderde de sóıtti. Amelıanyń qońyrqaı tústi qarynyn, enjarlaý bet-álpeti men salbyrańqy tósin qarańǵyda jatyp oısha kóz aldyna keltirdi. Kıimsheń áıeldi salǵan qyzyqtyraq emes pe?

Sýretshiler jalańash kúıde poza kórsetkendi unatatyn bolsa, onda olardyń oıynda basqa nárse turǵany. Nege erkekterdi salmaıdy eken olar? Anadaı masqarashylyqqa barǵan Amelıanyń ózi de basqa bireýge aınalyp shyǵa keldi. Osyny oılaǵanda Djınıa jylap jiberýge shaq qalatyn.

Biraq Amelıaǵa eshteńe aıtqan joq, onyń qazir tabys taýyp júrgenine jáne ózimen birge kınoǵa barýǵa qashan da yqylas bildiretinine qýanýmen boldy. Sosyn Amelıa ózine shulyq satyp aldy jáne sándi etip shash qoıdy, sóıtip onymen birge qydyrý Djınıa úshin qaıtadan úlken qýanyshqa aınaldy, óıtkeni Amelıa ájeptáýir ajarly qyz edi, endi bularǵa qyzyǵa qarap qalatyndar da kóbeıdi. Jaz osylaı óte shyqty da, bir kúni Amelıa oǵan:

— Saqalyń etúd salýǵa jáne júzim jeýge derevnáǵa ketkeli jatyr. Sóıtkeni tipten jaqsy, áıtpese júıkemdi juqarta bastaǵan bolatyn, — dedi.

Tap sol kúni keshte Amelıa jańa qol sómkemen kelgen, sony kórip Djınıa odan:

— Mynany qoshtasarda sol kisi syılady ma saǵan? — dep surady.

— Kim, ana tas sarań ba? — dedi Amelıa. — Kúlkimdi keltirmeshi. Ol eshteńe tólemeýge tyrysyp baqty, seniń qaıtadan kelgenińe qushtar bolǵany da sodan.

Sol arada ekeýi shapyldasty da qaldy, óıtkeni Amelıa muny odan jasyrǵan edi, bir-birine aýyr-aýyr sózder aıtyp, renjisip tarasty.

"Amelıa ózine ashyna tapqan ǵoı, ol buǵan syılyq beretin bolǵany ǵoı" dep oılady Djınıa úıine jalǵyz qaıtyp kele jatyp, sosyn Amelıanyń ózi yńǵaı bildirse onymen tatýlasýdy uıǵardy.

Onsha yqylasy aýyp turmasa da, tek áıteýir kóńil kóterý úshin Djınıa eski qurbylarymen aradaǵy qatynasyn qalpyna keltirýge tyrysty. Qalaı degenmen de, aldaǵy jazda on jetige tolǵaly tur ǵoı, osy sebepti ol ózin Amelıa sekildi ysqaıaq bireýdeı sezine bastaǵan bolatyn. Ásirese, onymen jolyǵyspaı júrgen dál qazirgi kezde. Kúzdiń osynaý salqyn keshterinde Rozanyń aldynda ózin Amelıa tárizdi ustaýǵa talpyndy. Betine baqyraıa qarap saq-saq kúlip, serýenge alyp shyǵyp, joqtan ózge jaıynda myljyńdasyp júrdi. Pıno tóńireginde qaıta áńgime qozǵady. Biraq jotaǵa bıge aparýǵa táýekel etken joq.

Amelıanyń shynymen-aq júretin bireýi bolǵany ǵoı, eski kompanıadaǵy eshkim ony odan qaıtyp kórgen joq. "Iyǵyna iletin birdeńesi bar áıel qashan da jaqsy áser qaldyrady, — dep oılady Djınıa. — Tek seni tyr jalańash qalpyńda eshkim kórmeýi kerek". Biraq mundaı nárse jaıynda Rozamen de, Klaramen de áńgimelesýge bolmaıtyn, olardyń aǵalaryna da aıtýdyń qajeti joq edi, sebebi olar jaman oılap qalyp, buǵan birden kózin súze bastar edi, al Djınıaǵa mundaıdyń múldem keregi joq-ty, óıtkeni dúnıede Ferýchcho men Pınodan da táýirirek erkekter baryn túsinip te úlgergen bolatyn. Birge ótkizgen keshterinde ol bularmen bı bılep, ázil aıtysyp, áńgime-dúken quryp júrdi, alaıda Djınıa munyń bári jaı nárse ekenin, kún shýaǵy men shat áýenderden shala mas bop jeksenbilerde qaıyqpen serýendep júrgen kezderdegideı, jigitterdiń biri áıeldi beınelemek bop bóksesin súlgimen oraı salsa bitti, soǵan bári qyran-topan kúletin kezderdegideı balalyq beıkúná kóńil kóterý ekenin biletin. Al endi qazir jeksenbide jáne jumystan keıingi keshterde Djınıanyń ishi pysyp, nemen aınalysardy bilmedi, sondyqtan qurbylary qaıda bastasa da bara beretin boldy. Tek atelede, qojaıyn áıel tapsyrys berýshi kelinshek kıgen kóılekti túıreýishpen ustatýǵa shaqyrǵanda ǵana kóńili azdy-kem jadyrap qalatyn. Keıbir mılaý klıent kelinshekter aıtatyn hıkaıalardan ishegiń túıilip qala jazdaıtyn. Alaıda qojaıyn áıeldiń oǵan shynymen senetindeı-aq yqylaspen bas shulǵıtynyn, al aınadan ony mazaq etip kúlip otyratynyn kórý odan da qyzyqtyraq edi. Bir joly bir sary shashty áıel keldi, kire beriste ózin jeke mashınasy kútip turǵanyn aıtty. Eger shynymen solaı bolsa, budan góri sándileý atelege barmas pa edi dep oılady Djınıa. Tapsyrys berýshi áıel jas ári suńǵaq boıly bolatyn. Oǵan qosa ádepsiz edi. Biraq ádemi-tuǵyn. Djınıaǵa ol ári ádemi, ári symbatty kórindi, jalǵyz tek túz kıimmen jáne tós tartqyshpen qalǵannyń ózinde de súıkimdi bolatyn. Eger bul poza kórsetse shynymen-aq ádemi kartına shyǵar edi: kim biledi, bálkim, bul rasynda da natýrashy shyǵar, óıtkeni aına aldynda árli-berli júrgen kezinde ózin aýmaǵan Amelıa sıaqty ustaǵan. Arada birneshe kún ótkende Djınıa onyń esep-shotyn kórip qaldy, biraq onda munyń áýlet esimi ǵana tur edi, ol jaıynda budan ózge eshteńe bile alǵan joq. Aq sary shashty bul kelinshek ol úshin natýrashy bop qala berdi.

Bir kúni keshkisin bulardyń úıine sham ákep tastaǵan Severınonyń joldasy muny óz dúkenine shaqyrǵan, erteńine Djınıa oǵan kirip shyqty. Massımo esimdi bul jigit te Severıno sekildi boıdaq edi, onyń aldynda ózin erkin ustaıtyn sebebi ol qashan da kombınezon kıip júretin, sondaı-aq, bar-joǵy bir jylǵa jeter-jetpes ýaqyt buryn Djınıanyń qulaqtarynan ustap turyp, Rımdi kórgiń kele me dep suraıtyn. Endi qazir ol Djınıaǵa aýzynan silekeıi shubyra qaraıtyn bopty. Djınıanyń oǵan barǵan sebebi, bul dúkennen Amelıa úıiniń kire berisi kórinip turatyn, biraq Djınıanyń myljyńdap, kúlip, dúkeninde nelikten uzaq ıdirgeninen, nelikten erteńine taǵy kelgeninen Massımo, árıne, múldem beıhabar edi.

Olar qyzyl jáne kógildir shamdardy qyzyqtady, Djınıa ár nárseni bir aıtyp, áýmeserlenýmen boldy. Vıtrınadan árli-berli ótip jatqan júrginshiler kórinis berip turǵan, sol arada ol Massımodan Amelıanyń aq kóılek kıip júrgeni ras pa, dep surady.

— Ony men qaıdan bileıin? — dedi anaý. — Senderde, qyzdarda, qısap joq. Severınodan surasańshy.

— Nege Severınodan sura deısiń?

— Severınoǵa sondaı baıtaldar unaıdy, — dedi Massımo.

Ol álgi shulyqsyz júretin qyz ba?

— Muny saǵan Severınonyń ózi aıtty ma? — dep surady Djınıa.

— Qaryndasy bola turyp bul jaıynda eshteńe bilmeıtiniń qalaı? — dep kúldi Massımo. — Endeshe, Amelıadan sura. Nuryn ol saǵan kún saıyn derlik baryp turmaýshy ma edi, ótirik deshi osyny?

Mundaı nárse Djınıanyń oıyna da kelmepti. Severınoǵa Amelıanyń unap qalýy, Amelıaǵa solaı dep aıtqany, Amelıanyń ol da ózine unaıtynyn aıtyp jaýap qatqany, sondaı-aq olardyń jasyryn jolyǵysýy da múmkin ekeni jaıyndaǵy oıdan kóńili kúni boıy qulazyp júrdi. Osynyń bári ras bolsa, onda Amelıanyń ózine degen dostyq peıili jaı ánsheıin túlki qýlyq bop shyqpaqshy ǵoı. "Men áli bala ekem ǵoı" dep oılady Djınıa yzadan jylarman bolyp, sosyn, kóńilin tynyshtandyrý úshin, tyr jalańash Amelıa qandaı jerkenishti áser qaldyrǵanyn esine aldy. "Ótirik nárse emes pe eken?" dep oılady ol Severınonyń áldenendeı bir qyzǵa ǵashyq bolýy múmkin-aý degen oı tipten kóńiline qonbady, onyń ústine eger Amelıany poza kórsetip otyrǵan kezinde kórse Severınonyń bul beıbaqtan at-tonyn ala qashatynyna kámil senimdi bolatyn.

Keshke qaraı kóńili edáýir tynysh taýyp, Massımo muny ánsheıin aıta salǵan shyǵar degen baılamǵa keldi. Keshkisin Severınomen birge tamaqtanǵan kezde onyń qolyna, synyp qalǵan tyrnaqtaryna qarap otyryp: "Amelıa múldem basqaǵa boı úıretip alǵan qyz ǵoı" dep oılady. Sosyn, jalǵyz qalǵan soń, qarańǵy jerde otyryp, Amelıa ózine kelip júretin tamyzdyń sol bir tamasha keshterin eske ala bastady, dál osy sátte oıda joqta esik aldynan Amelıanyń daýysy estildi.

V

— Saǵan kirip-shyqqaly keldim, — dedi Amelıa.

Djınıa ún qatqan joq.

— Áli renjip júr ekensiń ǵoı, — dedi Amelıa, — Já, jeter. Aǵataıyń úıde me?

— Jańa ǵana ketti.

Amelıanyń kıgeni sol burynǵy kóılegi edi, biraq ádemi etip qoıǵan shashy men shashyna taqqan marjan monshaǵy bar-dy. Tahtaǵa kelip otyrdy da, salǵan jerden Djınıadan serýendep qaıtýǵa qulqy bar-joǵyn surady. Daýysy burynǵydaı edi, biraq báseńdeý ári tamaǵyna salqyn tıgendeı qyryldańqyrap shyǵatyn.

— Saǵan kim kerek, men be álde Severıno ma? — dedi Djınıa.

— Ne deısiń óziń. Qoı ári. Júr menimen birge, kishkene boı jazǵym keledi.

Djınıa dereý aıaǵyna basqa shulyq kıdi, sosyn ekeýi baspaldaqpen júgire basyp tómen tústi, jolaı ol Amelıaǵa bir aıdyń ishinde nendeı oqıǵa bolǵanyn egjeı-tegjeıli baıandap berdi.

— Al, sen ne istediń? — dep surady sosyn.

— Ne isteýim kerek edi? — dedi qaıtadan kúlki býa bastaǵan Amelıa. — Dymda istegem joq. Búgin ózime ózim: Djınıa Saqaldy áli umytqan joq pa eken, bileıinshi baryp, dedim.

Budan artyqty odan kútýge de bolmaıtyn, biraq Djınıa ony qaıta kórgeniniń ózine qýanyshty edi.

— Júr, bir-bir rómkeden isheıik, — dedi ol.

Ekeýi sharap iship otyrǵan kezde Amelıa odan nege ózine birde bir ret kelmegenin surady.

— Qaıda ekenińdi bilgem joq.

— So da sóz bopty-aý. Men kúni boıy kafeden shyqpaımyn ǵoı.

— Ondaıyńdy maǵan eshqashan aıtpaǵansyń.

Kelesi kúni Djınıa onyń kafesine bardy. Bul pasajda ornalasqan jańa kafe edi. Amelıany izdep jan-jaǵyna qarandy. Ony Amelıanyń ózi atyn atap shaqyrdy — óz úıinde otyrǵandaı qatty daýystady. Sol arada ol Amelıanyń ádemi sur palto, álpetin múldem derlik tanymaıtyndaı ǵyp búrkemelep turǵan shilteri bar qalpaq kıip kelgenin kórdi. Beıne poza kórsetýge kiriskendeı, aıaǵyn aıaǵyna aıqastyryp, judyryǵymen jaǵyn tirep otyr eken.

— Qaraı gór, shynymen-aq kelip tur, — dedi ol kúlip.

— Bireýdi kútip otyrǵan joqsyń ba?

— Men qashan da kútýmen júrem, — dedi Amelıa Djınıaǵa oryn berý úshin yǵysyp jatyp. — Jumysym sondaı. Sýretshi aldynda sheshiný úshin de kezekke turý kerek.

Amelıanyń aldynda, ústelde, gazet pen bir qorap sıgaret jatyr edi. Bul onyń azdy-kem tabys taýyp júrgenin ańǵartatyn.

— Qalpaǵyń ádemi-aq, biraq seni egdeleý ǵyp kórsetedi, — dedi Djınıa oǵan jaltaqtaı qarap.

— Men onsyz da egde tartyp qaldym, — dedi Amelıa. — Bul sózim saǵan onsha unamaı ma?

Amelıa, beıne tahtaǵa jantaıa ketken kisishe, aınaǵa arqasyn súıep emin-erkin otyrǵan. Qarsy aldyna, qarsy qabyrǵadaǵy aınaǵa kóz tigip qalǵan; sol aınadan Djınıa da ózin kórip otyr edi. Tek onyń boıy ántek alasa bolatyn, osy sebepti Amelıa ekeýi syrt kózge sheshesi men qyzy sekildi kórinetin.

— Árdaıym osy arada otyrasyń ba? — dep surady Djınıa. — Munda sýretshiler kele me?

— Kelgisi kelgenderi keledi. Búgin eshkim tóbe kórsetpeı jatyr ǵoı, nege ekenin.

Lústra janyp tur edi, vıtrınadan júrginshiler nópiri kózge shalynatyn. Kafeniń ishi temeki tútinine toly edi, biraq jarqyraǵan tazalyq pen mamyrajaı ahýaldyń en jaılap alǵany sonsha, dybystar men daýystar alystan, áldebir jaqtan estiletindeı áser qaldyratyn. Djınıa túkpirge jaıǵasqan eki qyzdyń ózara sypsyńdasyp jáne daıashymen sóılesip otyrǵanyn baıqap qaldy.

— Analar da natýrashylar ma?

— Olardy tanymaımyn, — dedi Amelıa. — Ne ishesiń: kofe me álde aperıtıv pe?

Kafege qyzdar erkekpen kezdesý úshin ǵana barady dep oılaıtyn edi Djınıa, sondyqtan Amelıanyń munda nelikten saǵattar boıy jalǵyz otyratynyn túsine almady. Biraq ateleden shyqqan boıda pasajben júrip ótý jáne qaıda bara jatqanyńdy bilý sondaı unamdy bolatyn, sol sebepti onda kelesi kúni taǵy bardy. Ózimen júzdeskenine Amelıanyń rıza ekenine nyq senimdi bolsa, ol budan shynymen-aq zor qýanysh tabar edi. Bul joly Amelıa ony áınekten kórip qaldy da, kúte tur degen ısharat jasap, ózi syrtqa shyqty. Ekeýi birge baryp tramvaıǵa otyrdy.

Bul keshte Amelıa sózge tym sarań boldy.

— Ne qıly arsyzdar bar ǵoı, — dep qaldy ol.

— Bireýdi kútip otyr ma ediń? — dep surady Djınıa.

Ekeýi azyn-aýlaq shúıirkelesti, sosyn qoshtasar aldynda erteń kezdesetin bop ýaǵdalasty; Djınıa osyǵan qarap Amelıanyń ózimen júzdesýge yqylasty ekenine, al eger kóńili pás bolsa, onda buǵan kináli áste ózi emes, áldebir sharýasynyń oraıy kelmeýine baılanysty týyndaǵan basqa bir sebepter ekenine anyq kóz jetkizdi.

— Qalaı sonda? Sýretshi saǵan ózi kelip, poza kórsetýge qalaısyń degen usynys jasaı ma? — dep surady ol kúlip.

— Tipti eshqandaı usynys jasamaıtyndary da bar, — dedi Amelıa. — Olarǵa natýrashynyń qajeti joq.

— Sonda olar neniń sýretin salady? — dedi Djınıa.

— Kim bilsin. Mysalǵa, bir keńkeles bar, sender erindi qalaı boıasańdar, men de sýretti solaı salam deıdi. "Erinińdi boıaǵanda sen neniń sýretin salasyń? Mine, men de tap sony salam".

— Dalappen sýret salmaıdy emes pe, ony eringe jaǵady emes pe.

— Ol da kenepke boıaý jaǵady. Ázirge, Djınıa.

Amelıa osylaı kúlmeı qaljyńdaǵan kezde Djınıa úreılenip, toryǵyp qalatyn, bul joly da úıine qaıtyp kele jatyp jalǵyzdyqtan jabyrqap ketti. Baqytyna qaraı, úıinde qol qýsyryp qarap otyrýǵa murshasy bolmady: Severınoǵa keshke kelgende qaýjaıtyn birdeńe ázirleý kerekti, al odan keıin kún qarańǵy tartyp sala beretin, sodan soń Rozamen birge, ne jalǵyz ózi serýenge shyǵatyn ýaqyt jaqyndaıtyn. "Men sıaqty ómir keshetinder bar ma eken. Tańnyń atysy, kúnniń batysy migir joq" dep oılaıtyn ol keıde. Biraq mundaı ómir oǵan unaıtyn, sebebi osyndaı migirsiz tirliktiń ara-arasynda bir saǵattyq bos ýaqyt taýyp, tús mezgilinde nemese keshkisin, kafege Amelıaǵa barǵan kezde, raqattana demalýdyń ózi qandaı ǵanıbet deseńshi. Eger Amelıa bolmasa ol kishkene erkinirek júrer edi, biraq dál qazirgi kún raıy buzylyp, tipti kóshege shyǵýǵa da zaýqyń soqpaıtyn shaqta, ondaı erkindiktiń buǵan ne keregi bar? Eger osy qysta áldenendeı bir oqıǵa oryn alatyn bolsa, — al Djınıa ondaıdyń bolmaı qoımasyn sezip júr, — onda, árıne, bul Roza men Klara syndy shoshaqaılardyń emes, Amelıanyń arqasynda ǵana iske aspaq.

Kafeden ol jańa tanystar taba bastady. Onda Saqaldy eske salatyn bir myrza kelip turatyn, bular úıge qaıtýǵa jınalyp jatqanda Amelıaǵa qolyn bulǵap qalatyn. Bularǵa "siz" dep sóıleıtin. Biraq Amelıa onyń sýretshi emes ekenin aıtty. Keıde úldirik janynan bir jigit boı kórsetetin, ol munda qasyna ádemi kelinshek ertip, mashınamen keletin; Amelıa onyń kim ekenin bilmeıtin, biraq "bul da sýretshi emes" degeni bar.

— Oılap qalma, olar sonshalyqty kóp emes, — dedi ol Djınıaǵa. — Shyndap jumys isteıtinder kafege jolamaıdy.

Túptep kelgende Amelıa kafege kelgishtep júretinderden góri daıashylarmen kóbirek tanys-bilis edi, alaıda Djınıa Amelıanyń sol tanystarynyń ázil-qaljyńyna kúlgenimen, olardyń shamadan tys erkinsip ketýine jol bermeıtin.

Solardyń bireýiniń, aq galstýk taqqan, shashy qoıý, kózi kómirdeı qara jigittiń, esimi Rodrıges edi: ol aýyq-aýyq Amelıanyń janyna kelip jaıǵasatyn jáne alǵashqy joly Djınıamen júzin buryp qaramaı-aq amandasa salǵan. Ol shynynda da ıtalánǵa uqsamaıtyn jáne sóılegende tamaǵyn áldene jybyrlatyp turǵandaı bop sóıleıtin. Amelıa bolsa, oǵan aqyly tolyspaǵan baladaı qaraıtyn: kafege jumsaǵansha kún saıyn birer lıradan jınaı berseń, eki aptadan keıin natýrashyǵa tóleıtin aqsha tabar ediń degendi aıtýdan da uıalmaıtyn. Bulaısha aqylgóısý Djınıanyń kúlkisin keltiretin, biraq Rodrıges buǵan bylq etpeıtin, jótkirinip qoıyp, Amelıany "ádemi áıel", "erke qyz" dep ataǵanynan tanbaı, áńgimesin jalǵastyra beretin. Amelıa máz bop kúletin, sosyn anaý ábden yǵyr qylǵanda qýyp jiberetin. Ondaıda Rodrıges basqa ústelge aýysyp otyratyn da, qaryndashyn alyp, kóziniń qıyǵymen qarap qoıyp olardyń sýretin sala bastaıtyn.

— Oǵan kóńil aýdarma, bálsinip ketedi, — deıtin Amelıa.

Birtindep Djınıa da oǵan baryń ne, joǵyń ne dep qaraýǵa daǵdylanyp aldy.

Bir joly keshkisin ekeýi kafeden shyǵyp, beti aýǵan baǵyttarymen jaıdan-jaı júre berdi. Bular az-kem qydyrystaǵannan keıin jańbyr quıyp berdi de, ekeýi qabyrǵa oıyǵyna tyǵyldy. Kún sýytyp ketken-di, ásirese bul dál qazir, sýǵa malshynǵan shulyqpen bir orynda qybyr etpeı turǵan kezderinde, anyq sezilgen.

— Eger úıinde bolsa Gvıdoǵa kirip shyǵýǵa qalaısyń? — dedi Amelıa.

— Gvıdo degen kim?

Amelıa oıyqtan basyn shyǵaryp, moınyn sozyp, qarsy bettegi úıdiń terezelerine kóz jiberdi.

— Shamy janyp tur. Júr, jańbyr basylǵansha sonda otyra turaıyq.

Olar jetinshi qatarǵa, tipti odan da joǵary bolýy múmkin, áıteýir shatyrdyń astyna deıin kóterildi. Entige tynystap turǵan Amelıa:

— Sen qoryqpaısyń ba? — dep surady.

— Neden qorqam? Ol seniń tanysyń emes pe? — dedi Djınıa.

Esik qaǵyp turǵan olar bólmede áldekimderdiń kúlisip jatqanyn estidi, osynaý aqyryn da aıar kúlki Rodrıgesti Djınıanyń esine oraltty. Bermen bettegen aıaq dybysy estildi, esik ashyldy, biraq bulardyń aldynan shyqqan eshkim bolǵan joq.

— Ruqsat pa eken, — dedi tabaldyryqtan attaǵan Amelıa.

Bólmede shynynda da Rodrıges bar eken — ol tahtada, shaqyraıǵan jaryqtyń astynda, qabyrǵaǵa arqasyn berip jatyr edi. Onda taǵy bireý bar bop shyqty, bul — áskerı shalbar kıgen, kúrtesin sheship qoıǵan, báteńkesi balshyqqa bylǵanǵan, aqshyl sary shashty soldat bolatyn, bularǵa qarap jymıa kúlip tur edi. Djınıanyń kózi jypylyqtap ketti — shaqyraıǵan aq shańqan myna jaryq kóz aýyrtatyn. Bólmeniń úsh qabyrǵasyna túgel kartına ilinipti, al tórtinshi qabyrǵasy tutastaı tereze eken.

Amelıa Rodrıgeske qarap ázil-shyny aralas:

— Júrmeıtin jerińiz joq-aý sizdiń de, — dedi.

Anaý oǵan qolyn bulǵap sálemdesý ısharatyn jasady da:

— Ekinshisiniń esimi — Djınıa, Gvıdo, — dedi.

Odan soń soldat buǵan da qolyn sozyp, kúlmeń-kúlmeń etip ony ımenbesten kózimen iship-jeı bastady.

Djınıa qysylyp-qymtyrylmaı ózin erkin ustaýy keregin túsindi, sóıtip Amelıa men Gvıdonyń basynan asyra kóz tastap, qabyrǵalardaǵy kartınalardy zerdeleı bastady. Bulardyń basym kópshiligi aǵashtar men taýlar beınelengen peızaj edi, ara-arasynda portretter de kezdesip qalatyn. Salynyp bitpegen úılerdegideı, tóbege abajýrsyz ilingen sham jaryq túsirgennen góri kózdi kóbirek qaryqtyryp turǵan. Djınıa munda Saqaldyń bólmesindegideı kóp perde joq ekenin, bólmeniń túkpir jaǵynda bir qyzyl shymyldyq baryn baıqap úlgerdi jáne onyń basqa bólme ekenin ańǵardy.

Gvıdo olardan ishimdik ishkileriń kelmeı me dep surady. Bólmeniń ortasyndaǵy úlken ústelde bótelke men staqandar tur edi.

— Jylynyp shyǵaıyq dep keldik, — dedi Amelıa. — Aıaǵymyzǵa sý ótkizip aldyq, keremet qatty tońdyq.

Gvıdo bárine sharap quıdy — bul qyzyl sharap bolatyn, — sol arada Amelıa tósegine turyp otyrǵan Rodrıgeske staqanǵa qol jalǵap jiberdi. Bári alyp qoıǵannan keıin Amelıa oǵan:

— Gvıdodan keshirim ótinem, biraq endi qazir sizdiń turyp, maǵan oryn bosatýyńyzǵa týra keledi — aıaǵymdy jylytyp alsam deımin. Jatyn oryny — áıelderge arnalǵan oryn. Sen de kel, Djınıa.

Alaıda Djınıa sharaptan boıy jylynǵanyn aıtyp bas tartty da, oryndyqqa tize búkti. Amelıa bolsa, tóplıin sheship, koftasyn sypyryp tastap, kórpeniń astyna kirip aldy. Rodrıges onyń janynda, tahtanyń shetine jaıǵasqan kúıi otyra berdi.

— Áńgimelese berińder. Maǵan jaryq qana bóget bop tur, — dedi Amelıa, sony aıtyp ajyratqyshqa qolyn sozyp, ony burap jiberdi. — Endi ońdy boldy bári. Maǵan sıgaret berińder.

Djınıanyń záre-qutyn alyp, bólme ishi tastaı qarańǵy bop ketti. Biraq ol Gvıdonyń tahtaǵa jaqyndap barǵanyn baıqady, shyrpynyń shyrt etip shaǵylǵan dybysyn estidi, tıtteı jalyn jaryq túsirgen qos álpet pen qabyrǵada oınaǵan kóleńkelerdi kórdi. Odan soń qaıtadan qarańǵylyq qamady, bir mınýt boıy eshkim ún qatpady. Jańbyrdyń terezeni dúbirletken dybysy ǵana estilip turdy.

Bireý bir aýyz birdeńe aıtty, biraq Djınıa áli ózine ózi kele almaǵandyqtan, onyń maǵynasyn túsinbedi. Gvıdonyń bólme ishinde asyqpaı adymdap, temeki tartyp júrgenin ańǵardy. Temekisiniń shoǵyn kórip, basqan adymynyń dybysyn estip turdy. Odan soń ol Amelıa men Rodrıgestiń taǵy da shekisip qalǵanyn túısindi. Birte-birte qarańǵyǵa kózi úırenip, basqalardyń sulbasyn, ústeldi, tipti qabyrǵadaǵy keıbir kartınalardy da ajyrata bastady, tek sonda ǵana jany jaı taýyp, kóńili tynshý tapty. Amelıa birde, syrqattanyp qalǵan kezde, tap osy tahtada uıyqtaǵanyn eske alyp Gvıdomen sóılesip jatty.

— Biraq ol kezde sende kompanon bolmaǵan. Onyń saǵan ne keregi bar? Bálkim, ony tyr jalańash sheshindirip, poza kórsetýge májbúr etetin shyǵarsyń?

Munyń bári ádetten tys nárse bolǵandyqtan Djınıa:

— Kıno kórip otyrǵan sekildimin, — dedi.

— Biraq munda bıletke aqsha tóleýdiń qajeti bolmaıdy, — dedi Rodrıges otyrǵan jerinen ún qatyp.

Al Gvıdo bir bólmeni bir ózi-aq toltyrǵandaı bolyp, sol baıaǵysha árli-berli teńselýmen júrgen; báteńkeleriniń aýyr salmaǵynan aıaǵynyń astyndaǵy eden dirildep turǵan. Bári japatarmaǵaı sóılep jatty, biraq bir mezet Djınıa Amelıanyń únsiz qalǵanyn — temekisiniń qyzyl shoǵy ǵana kórinip turǵan, sondaı-aq Rodrıgestiń de til qatpaıtynyn sezdi. Bólmede áldeneni túsindirip jatqan Gvıdonyń daýysy ǵana estilip tur edi, al onyń neni túsindirip jatqanyn Djınıa qaqpaı qoıdy, sebebi esil-derti tahta jaqta bolatyn. Áınekterden, quddy bir jańbyrdyń elektrli beınesi sekildi bop túngi jaryq sebezelep tur edi, shatyrlar men sýaǵarlardan tamshylap, syldyrap, shúmektep sý aǵyp jatqan. Jańbyr dybysy men Gvıdo daýysy kezdeısoq túrde bir mezgilde tyna qalǵan sátterde denesi burynǵydan da beter tońazyp sala bergendeı kórinetin. Ondaı kezderde Djınıa qarańǵydan Amelıa temekisiniń shoǵyn izdep tappaq bop sol tusqa shuqshıa qarap qalatyn.

VI

Olar kóshede, kire beris janynda qoshtasty. Jańbyr tyıylǵan edi. Tóbesinen sý aǵatyn, kóshedegi fonar sekildi abajýrsyz shamy bar las bólme Djınıanyń áli kóz aldynda turǵan. Sharap quıý úshin nemese áldeneni taýyp alý úshin Gvıdo bul shamdy birneshe ret jaqqan, tahtada jatqan Amelıa kózin qalqalap, sóndirińder dep aıqaılaǵan, al Rodrıges bolsa, onyń aıaq jaǵynda qabyrǵaǵa súıenip qunjıyp otyrǵan.

— Nemene, bólmeni sypyryp qoıatyn eshkimi joq pa? — dep surady Djınıa, ekeýi úılerine qaıtyp kele jatqan kezde.

Gvıdo Rodrıgeske beker senedi, sheberhanasynyń kiltin oǵan beker qaldyrady dedi Amelıa.

— Ana kartınalardy salǵan Gvıdo ma?

— Álgi portýgal solardy satyp jiberip júrmese etti. Gvıdonyń ornynda bolsam, ony úıime kirgizýden boı tartqan bolar em, onymen jarnaǵa bólme jaldap turmas em.

— Sen Gvıdoǵa poza kórsettiń be?

Amelıa jastaý kezinde, áldebireýge poza kórsetip júrgen shaǵynda, Rodrıgespen qalaı tanysqanyn jolaı Djınıaǵa aıtyp berdi. Dál qazirgideı sol kezde de Rodrıges oıda joq jerden tap bola ketetin, sosyn stýdıaǵa kafege kelgendeı jaıǵasyp, bir túkpirde otyryp alyp saǵattar boıy birese buǵan, birese sýretshige telmire qaraıtyn jáne eshqashan til qatyp, tis jarmaıtyn. Sol kezdiń ózinde-aq aq galstýk taǵyp júretin. Amelıaǵa tanys basqa bir natýrashy qyzǵa da osylaı suqtana qaraıtyn.

— Al ózi sýret salmaı ma?

— Onyń aldynda tyr jalańash poza kórsetýge kelisetin paqyrlar kóp dep oılaısyń ba?

Gvıdonyń kartınalaryn taǵy bir kórgisi keldi Djınıanyń boıaýlar kúnniń jaryǵynda ǵana jaqsy kórinetinin ol biletin. Rodrıgestiń stýdıada joqtyǵyna kózi kámil jetip tursa, bálkı, táýekelge bel baılap onda jalǵyz barǵan da bolar edi. Djınıa óziniń baspaldaqpen joǵary kóterilip bara jatatynyn, esik qaǵatynyn, esikti soldat shalbaryn kıgen álgi Gvıdonyń ashatynyn, arada paıda bolar yńǵaısyzdyqtan arylý úshin syqylyqtap kúlip jiberetinin kóz aldyna elestetti. Bul sýretshiniń ózine unap qalǵan sebebi, ol — sýretshige uqsamaıtyn. Onyń qol alysqan kezdegi kóńilge qýanysh uıalatar jymıysyn, sosyn qarańǵydan estilgen daýysyn, sham jaqqan kezdegi bet-álpetin jáne ózine beıne Rodrıges pen Amelıa bir bólek te, ekeýi bir bólek sekildi keıipte qaraǵanyn esine aldy. Biraq qazir Gvıdo stýdıada joq-ty, sondyqtan Rodrıgespen tildesýge týra keletin.

Kelesi kúni kafede ol Amelıadan áskerı qyzmetinen Gvıdo tym bolmaǵanda jeksenbi kúnderi bos bola ma eken dep surady.

— Bir reti kelgende odan surap bileıin, biraq onymen júzdespeı júrgenime kóp boldy, — dedi Amelıa.

— Rodrıges maǵan stýdıaǵa qashan kóńilim soqsa sonda kele berýime bolatynyn aıtty.

— Qaraı gór ózin, — dedi Amelıa.

Biraq Rodrıges kafede birneshe kún boıy tóbe kórsetken joq.

— Bás tigýge barmyn, baspana taýyp alǵandyqtan ol qazir ózimizdiń suranyp barǵanymyzdy kútip otyr, ózin sol bólmeniń qojaıyny sekildi kórsetip, áldeqandaı bolmaq. Beısharanyń bary sol.

— Endeshe, ol qatelesedi, — dep jaýap qatty Djınıa.

Azdy-kem oılanǵannan keıin ol basqa adamdardyń kózinshe Amelıanyń kórpe astyna kirip jatýy men shamdy sóndirýi shamadan tys sholjaqaılyq emes dep túıdi — óıtkeni Gvıdo men Rodrıges buǵan bálendeı mán bergen joq qoı. Áıtse de buryn, bólmege Gvıdonyń bir ózi ıelik etken kezde, Amelıa bul tahtada nendeı ispen aınalysty eken degen oı ony azapqa túsirip júrgen.

— Gvıdo neshede? — dep surady ol odan.

— Menimen shamalas qoı deımin.

Al Rodrıges áli qara kórsetpeı júr edi. Biraq, bir kúni tańerteń tapsyrma oryndaýǵa bara jatqan Djınıa Amelıa ekeýi jańbyrdan boı tasalaǵan kóshege tap boldy. Joǵary qaraı kóz jiberip, naq sol stýdıa ornalasqan úıdiń frontonyn tanydy. Kóp oılanyp jatpaǵan ol taýsylyp bitpesteı bolǵan baspaldaqpen joǵary kóterildi, biraq sońǵy qabattyń dálizine kirgen kezinde qarsy aldynda birneshe esik turǵanyn kórip, qaısysyn qaǵardy bilmeı ańyryp qaldy. Ol Gvıdonyń ataqty bireý emestigin túsindi, sebebi esiginde tipti aty-jóni jazylǵan jaqtaýsha da joq-ty; baspaldaqpen tómen túsip kele jatqanynda abajýrsyz sham oıyna oralyp, kóńili tipten júdep ketti — sýretshi úshin, shamasy, budan asqan masqarashylyq bolmaýǵa tıis shyǵar. Keıin Amelıamen kezdeskende oǵan osynaý sátsiz aıaqtalǵan sapary jaıynda jumǵan aýzyn ashqan joq.

Bir joly Amelıamen shúıirkelesip otyrǵan kezinde jurttyń keskindeme ónerimen ne sebepti aınalysatynyn suraǵan.

— Sebebi, kartına satyp alatyn adamdar bar, — dep jaýap qatty Amelıa.

— Biraq olar barlyq kartınany birdeı almaıdy ǵoı, — dedi Djınıa. — Sonda eshkim eshteńesin satyp almaıtyn sýretshiler qaıtedi?

— Ondaılar muny erikkennen ermek etedi, — dedi Amelıa, — biraq olar qashanda orta qursaq júredi.

— Meniń oıymsha, olardyń kartına salatyn sebebi — bul isten jan raqatyn tabatyn sekildi, — dedi Djınıa.

— Aıtasyń-aý sen de. Kımeıtinińdi bilseń ózińe arnap kóılek tiger me ediń? Bárinen aılakeri Rodrıges: ózin sýretshimin deıdi, biraq qolyna qylqalam alǵanyn eshkim kórgen emes.

Tap sol kúni olar kafeden Rodrıgesti jolyqtyrdy, ol shuqshıyp bloknotyna áldeneniń sýretin salyp jatyr eken.

— Ne istep jatyrsyz? — dep surady Amelıa, sony aıtyp onyń bloknotyn aldy. Djınıa da sýretke áýestene kóz tikti, biraq olar adamnyń qolqasyn eske salatyn ne qıly shımaı-shatpaq syzyqtardy ǵana kórdi.

— Bul ne sonda? Assúttigen be? — dedi Amelıa.

Rodrıges ıá dep te, joq dep te jaýap qatpady, odan soń bular bloknotty paraqtaı bastady. Onda sýret kóp eken: keıbiri ósimdik sabaǵyna uqsaıtyn; arasynda adamnyń bet-álpeti de ushyrasyp qalatyn, biraq kózi salynbapty — ańǵalaǵyn shtrıhtap qara daq qyp qoıypty; sondaı-aq, ne portret ekeni, ne peızaj ekeni belgisiz nárseler de barshylyq edi.

— Bular túnde, gazben janatyn sham jaryǵynda kózge shalynǵan zattar, — dedi Amelıa.

Rodrıges kúlýmen boldy, al Djınıa oǵan keıistik bildirýdiń ornyna aıaýshylyq bildire qarady.

— Kóz tartarlyq eshteńe kórip turǵam joq, — dedi Amelıa. — Eger meni osylaı beıneleseńiz, sizben amandaspaı qoıǵan bolar em.

Rodrıges oǵan qaraǵan kúıi jaýap qatpaı ún-túnsiz tura berdi.

— Ádemi natýrashynyń sizge qajeti joq, odan sizge kelip-keter paıda az, — dedi Amelıa. — Natýrashyny qaıdan taýyp júrsiz? Jerden qazyp ap jatyrsyz ba?

— Men natýrashy qyzmetin paıdalanbaımyn. Qaǵazdy bosqa rásýa etkim kelmeıdi, — dedi Rodrıges.

Sol arada Djınıa Gvıdonyń kartınalaryna taǵy bir kóz jibergisi keletinin aıtty. Rodrıges bloknotyn qaltasyna saldy da:

— Men daıynmyn, — dedi.

Aqyr sońynda Amelıa men Djınıa aldaǵy jeksenbi kúni stýdıaǵa barmaq bop ýaǵdalasty. Belgilengen ýaqytqa úlgerý úshin Djınıa tipti messany4 da aıaǵyna deıin tyńdaǵan joq. Ekeýi kire beriste kezdesýi kerek-ti, biraq Amelıa ol jerde bolmaı shyqqan soń Djınıa joǵary kóterildi. Dálizdegi tórt esiktiń qaısysyn qaǵaryn bilmeı taǵy da abdyrap turyp qaldy, sóıtip azdy-kem ańtarylyp turǵannan keıin baspaldaqpen tómen túse bastady. Biraq ortasyna jete bergende ózin-ózi mıǵula dep sókti de, qaıtyp oraldy. Sóıtip, sońǵy esikke jaqyndap, kilt salatyn tesikke qulaǵyn tosyp, tyń tyńdady. Osy sát basqa esikten qolyna shelek ustaǵan, ústinde halaty bar, shashy uıpa-tuıpa bir áıel shyqty, boıyn ázer tiktep úlgergen Djınıa sýretshi qaıda turatynyn surady, biraq anaý buǵan tipti kóz qıyǵyn da salǵan joq, túk jaýap qatpaǵan kúıi dálizdiń túkpirine qaraı ótip kóz tasa boldy. Uıattan beti órtengen, tula boıyn diril basqan Djınıa tynysyn ishke tartyp, aıaq dybysy óshkenshe tosyp turdy da, baspaldaqpen júgire basyp tómen túsip ketti.

Ol qaıtadan kire beriste turyp tosýǵa kiristi; demil-demil bireý kirip, bireý shyǵyp jatty jáne bári buǵan baqyraıyp qaraýmen boldy. Djınıa trotýarmen ilgeri-keıin júre bastady, ábden berekesizdenip ketken edi, óıtkeni kósheniń arǵy betindegi qasapshynyń qol balasy da esiktiń jaqtaýyna súıenip, buǵan kelemejdegen keıipte kóz tigip turǵan. Sol arada esik aýzynda otyratyn áıelden stýdıanyń qaıda ekenin suraýǵa oıy ketken, biraq artynan eń durysy endi Amelıany kútken dep túıdi. Saǵat on ekige taıap qalǵan.

Bárinen de jamany: bul joly Amelıa ekeýi tús qaıta qaı jerden jolyǵysatyndary jaıynda aldyn-ala kelisip almaǵan edi, osy sebepti Djınıaǵa kúnniń ekinshi jartysyn da jalǵyz ótkizýge týra kep turǵan. "Maǵan bári-bári tek osylaı qyryn keledi" dep oılady ol toryǵyp. Dál osy kezde kire beristen Rodrıges boı kórsetip, ymdap ózine shaqyrdy.

— Amelıa joǵaryda ǵoı, — dedi ol túk eshteńe bolmaǵandaı. — Sizdi shaqyryp jatyr.

Djınıa onymen birge únsiz joǵary kóterildi. Sheberhana tap sol dym eshqandaı dybys estilmegen sońǵy esik eken. Tahtaǵa jaıǵasqan Amelıa, beıne bir kafege kelgendeı, temekisin bappen tartyp otyr.

— Nege birden joǵary kóterilmediń? — dep surady ol ustamdy qalypta.

Djınıa ony delquly dep tildedi, biraq Amelıa men Rodrıges eki jaqtap birden joǵaryǵa shyǵýyń kerek edi degendi qaıtalap aıtýmen boldy jáne muny kámil senimdi keıippen dáleldegenderi sonsha, olarmen ójetsýdiń máni qalmady. Óıtkeni, olarǵa esiktiń janynda turyp tyń tyńdadym dep daýryǵa almaıtyn, áıtse odan beter búldirer edi. Alaıda ekeýiniń álpetine qarap-aq olardyń áldeneni jasyryp aıtpaı turǵanyn jáne budan tahta da táp-táýir habardar ekenin túsinýge bolatyn. "Olar meni mıǵula sanaıdy" dep oılady, Amelıanyń shaldyqqan-shaldyqpaǵanyn, Rodrıgestiń kózinen qandaı syr ańǵarýǵa bolatynyn anyqtamaqqa tyrysyp turǵan Djınıa.

Amelıanyń qalpaǵy — álgi, shilteri bary, — ústel ústine tastaı salynypty, terezege arqasyn berip turǵan Rodrıges soǵan kekesinmen kóz tigip qapty.

— Djınıaǵa shilter úıleser me edi? — dedi Amelıa joq jerden.

Djınıa murynyn tyrjıtty da, Amelıanyń tóbesinde ilýli turǵan kartınalarǵa zer sala bastady. Biraq bul shaǵyn etúdter ony qazir múldem qyzyqtyryp turǵan joq-ty. Bólmeniń qolqany qabatyn jaǵymsyz ıisinen Amelıanyń átirin anyq ajyratyp turǵan. Alaıda ótken joly munda qandaı ıis bolǵanyn esine túsire almady.

Sosyn ol qabyrǵalardaǵy kartınalardy qarap, bólmede árli-berli júre bastady. Peızajǵa nemese natúrmortqa kóz tikti; toqtap turdy; biraq odan kózin aýdarýǵa táýekel ete almady; eshkim til qata qoımady. Munda áıelderdiń de portreti bar edi, biraq Djınıaǵa olardyń bet-álpeti beıtanys bolatyn. Bólmeniń túkpir jaǵyna barǵan ol búkil qabyrǵany jaýyp turǵan, tozyǵy jetken qalyń perdeniń aldyna kep toqtady. Rómke alý úshin Gvıdonyń osy perdeniń ar jaǵyna ótkeni esine túsip, jaımen ǵana: "Bola ma?" dedi, biraq ana ekeýi muny estigen joq, sebebi dál osy sátte Rodrıges birdeńe aıtyp jatqan; sodan soń Djınıa perdeni sál ysyrdy da, sańylaýǵa kóz jiberdi, áıtse de jınaýly tósek pen qol jýǵysh naýasynan basqa eshteńeni kóre alǵan joq. Bul aradan da Amelıa átiriniń ıisi sezilip turǵan, Djınıa sony baıqap qaldy, sosyn myna qýysta jalǵyz jatyp uıqy soǵý, shamasy, jan raqaty shyǵar dep oılady.

VII

— Poza kórsetse dep Rodrıgestiń saǵan emeshesi quryp júr, — dedi Djınıa úılerine qaıtyp kele jatqan kezde.

— Qurysa she?

— Shyr aınalyp qasyńnan shyqpaı, baltyryńa qaraǵyshtaı bergenin baıqaǵan joqsyń ba?

— Meıli qaraı bersin.

— Sen Gvıdoǵa eshqashan poza kórsetken joqsyń ba?

— Eshqashan.

Alańnan ótip bara jatqan olar bir jigitpen qushaqtasyp kele jatqan Rozany kórdi, biraq bul Pıno emes, basqa bireý edi. Roza oǵan quddy bir aıaq asty aqsap qalǵandaı asylyp alǵan-dy. Sony kórip Djınıa:

— Anań qara. Bir-birimizden adasyp qalarmyz dep qorqady bilem, — dedi.

— Jeksenbi kúni bári jarasymdy, — dedi Amelıa.

— Biraq alańda óıtýge bolmaıdy ǵoı. Olarǵa qaraýdyń ózi kúlkili.

— Áýeıilik áı-shaıǵa qaratpaıdy, — dep jaýap qatty Amelıa. — Ańsary aýǵanda áýmeser áıel odan da zorǵa barady.

Gvıdonyń keı kúnderi tús aýa ruqsat alyp shyǵatynyn, sheberhanaǵa kelip jumys isteıtinin Djınıa Rodrıgesten surap bilgen-di.

— Múmkindigi bolsa ol sýretti tipti túnde de salar edi. Taza kenep oǵan buqaǵa qyzyl matany kórsetkendeı áser etedi, qashan ony maılap tastaǵansha tynshý tappaıdy, — degen Rodrıges kúlip. Onyń kúlkisi jótelden aýmaıtyn.

Amelıaǵa dáneńe aıtpaǵan Djınıa álgi Rodrıges kafede bolatyn kúndi kútip júrdi de, stýdıaǵa jalǵyz tartyp ketti. Baspaldaqpen kóterilip kele jatqan onyń júregi bul joly múldem basqa sebepten atqaqtaı soqqan edi. Alaıda oǵan esik aldynda eki oıly bop turýdyń reti kelmedi: ol ashyq turǵan bolatyn.

— Kirińiz, — dedi Gvıdo.

Abdyrap qalǵan Djınıa esikti sart etkizip japty da, sýretshiniń aldyna baryp toqtady. Batar kúnniń shapaǵynan týǵan áser me, áıteýir kún sáýlesine shomylyp turǵan barqyt perde bólme ishin tutas qyzǵyltym reńge shylaǵan edi. Basyn bir jaǵyna sál qısaıtyńqyraı ustaǵan Gvıdo onyń aldynan shyǵyp:

— Jaıshylyq pa? — dep surady.

— Meni tanymadyńyz ba?

Ótken jolǵydaı Gvıdo búgin de kúrtesiz bolatyn, ústinde kóılegi, butynda jasyl-sur shalbary bar-tyn.

— Ana qyz da keldi me? — dep surady ol.

Djınıa oǵan jalǵyz kelgenin, Amelıanyń kafede otyrǵanyn aıtty.

— Rodrıges maǵan kartınalardy kórýime ruqsat etken. Biz bir ret tańerteń kelgenbiz, biraq onda siz bolmadyńyz.

— Endeshe, otyr, — dedi Gvıdo. — Myna bir jumysty bitirip tastaıyn.

Ol tereze aldyna qaıta oralyp, aǵash taqtaıdy pyshaqpen qyra bastady. Djınıa tahtaǵa jaıǵasty, ol óte alasa eken, otyryp jatqan kezinde quddy bir qulap bara jatqandaı áserde boldy. Djınıa álgi "otyr" degen sózden qolaısyzdanyp qalǵan edi, biraq sýretshilerdiń de, mehanıkterdiń de qyzǵa birden "sen" dep sóıleı bastaıtyny jaıynda oılaǵanda kúlip jibere jazdady. Áıtse de osynaý qyzǵyltym reńdegi kómeski jaryqta kózin jumyp alyp otyrý oǵan óte unap turǵan.

Gvıdo Amelıa jaıynda áldene dedi.

— Ol meniń qurbym, — dep jaýap qatty Djınıa, — biraq men atelede jumys isteımin.

Kún sáýlesi birtindep solǵyn tartyp bara jatqan, Djınıa ornynan kóterildi de, bir kishkene kartınany basyn olaı da, bylaı da buryp qarap, tamashalap turdy. Bul — qaýyn tilimderi beınelengen natúrmort edi, tilimder ári móldir, ári dymqyl kórindi. Djınıa kartınada sáýle daǵy baryn, biraq munyń shyn mánindegi sáýle emes, qoldan salynǵan sýret ekenin jáne onyń ishke kirgen kezde ózi kóńil aýdarǵan qyzǵyltym reńge uqsaıtynyn baıqady. Sol arada ol sýret salý úshin mundaı nárselerdiń mán-jaıyn jete bilý kerek ekenin uǵyndy, biraq bul jóninde Gvıdoǵa aıtýǵa batyly jetpedi. Gvıdo oǵan art jaǵynan jaqyndap, kartınany onymen birge kóre bastady.

— Bul erterekte salynǵan dúnıe, — dep qaıtalap turdy ol álsin áli.

— Biraq áp-ádemi, — dedi záresi qalmaı debdirep turǵan Djınıa, sebebi Gvıdo endi-endi ıyǵyna qolyn qoıady-aý dep tosýmen bolǵan. — Áp-ádemi, — dep qaıtalady ol. Sony aıtyp bylaıyraq shyqty.

Gvıdo ornynan qozǵalmaı, kartınany qarap tura berdi.

Ol shylym shegýge kiriskende Djınıa, ústelge tirenip turǵan qalpy, odan qabyrǵadaǵy kimderdiń portreti ekenin, Amelıanyń sýretin buryn-sońdy salǵan-salmaǵanyn surady.

— Amelıa natýrashy ǵoı, — dedi ol.

Gvıdo ań-tań bop aýzyn ashyp qaldy — budan múldem beıhabar ekenin aıtty.

— Poza kórsetkenin óz kózimmen kórdim, — dep nyqtady Djınıa.

— Mynaý ǵajap jańalyq eken. Qaı sýretshige?

— Áýlet esimin bilmeımin, biraq oǵan poza kórsetkeni ras.

— Tyr jalańash kúıde me? — dep surady Gvıdo.

— Iá.

Gvıdo qarqyldap kúlip jiberdi.

— Ózine laıyq isti tapqan eken, baltyryn kórsetýdi sondaı unatýshy edi. Sen de natýrashymysyń?

— Men — joq, men jumys isteımin, — dedi shamdanyp qalǵan Djınıa, — atelede jumys isteımin.

Gvıdonyń óz portretin salý jóninde tilek bildirmegenine ol azdap ókpeli bolatyn. Qyrynan qaraǵandaǵy keskini Saqalǵa unaǵan bolsa, Gvıdoǵa nege unamaıdy eken?

— Amelıa ótirikti soǵa beredi, — dedi Djınıa, — ne qıly adam sengisiz nárseni qıystyryp aıtýǵa sheber. Qandaı maqsat kózdeıtinin qaıdam.

— Onyń oılap tappaıtyny joq, — dedi Gvıdo kúlip. — Bul stýdıa ne kórmedi deısiń.

— Qazir de kórip jatyr, — dedi Djınıa. — Amelıa men Rodrıges ýaqytty bosqa ótkizip júrgen joq.

Gvıdo oǵan qarap qaldy — keshkirip kele jatqandyqtan oıly álde oınaqy júzben qaraǵanyn ańǵarý múmkin bolmady. Djınıa ol birdeńe aıta ma dep kútken, biraq jaýap bolmady. Uzaq únsizdikten keıin Gvıdo:

— Sen maǵan unaısyń, Djınıa. Sosyn bar ǵoı, seniń temeki tartpaıtynyń unaıdy maǵan. Shylym shegetin qyzdardyń qashan da áldenendeı bir jan qaıǵysy bolady, — dedi.

— Myna jerden basqa sýretshilerdiń úıindegideı maıly boıaýdyń ıisi ańqyp turǵan joq, — dedi Djınıa.

Gvıdo kúrtesin kıe bastady.

— Bul jerden skıpıdardyń ıisi ańqıdy. Bul unamdy ıis.

Qalaı bolǵanyn ózi de baıqamady, biraq Djınıa kenet týra qarsy aldynan Gvıdonyń bet-álpetin kórip, onyń qolymen jelkesin qarmaǵanyn sezdi, jambasymen ústelge baryp soǵylǵan ol jigitke esi kem bireý qusap baqyraıyp qarap qaldy. Empeńdep, emine túsken Gvıdo oǵan:

— Seniń qoltyǵyńnyń ıisi skıpıdar ıisinen de súıkimdirek, — dedi.

Qyp-qyzyl bop ketken Djınıa ony ıterip jiberdi de, esikke qaraı tura umtylyp, júgirip syrtqa shyǵyp ketti. Tek tramvaı aıaldamasyna jetkende ǵana toqtady. Stýdıada bolǵan oqıǵa jaıynda oılamaý úshin keshki astan keıin kınoǵa bardy.

Alaıda ol báribir bul jóninde oılanbaı tura almady jáne neǵurlym kóbirek oılanǵan saıyn óziniń sonda qaıtyp baratynyna kózi soǵurlym anyq jete tústi. Mine, osy sebepten de otyrarǵa oryn tappaı alasurýmen boldy: óziniń durys jasamaǵanyn, munyń jasyndaǵy qyzdardyń endi ondaı áreketke barmaýǵa tıis ekenin ol biletin edi. Jalǵyz ǵana dámesi: Gvıdo ózine qatty renjigen shyǵar, endi qaıtyp ony qushaqtaýǵa tyryspaıtyn bolar degen úmit qana edi. Baspaldaqpen tómen qaraı júgirip bara jatyp Gvıdonyń munyń sońynan ne dep aıqaılaǵanyna qulaq salmaǵany úshin, shaqyrǵan-shaqyrmaǵanyn bilmeıtini úshin ózine-ózi sondaı renishti bolatyn. Qarakóleńke zalda otyrǵan ol dál qazir qandaı sheshim qabyldamasyn meıli, báribir oǵan qaıta baratyny jaıynda jany kúızele otyryp oı keshti. Áıtpese ony taǵy bir kórýge degen, odan keshirim suraýǵa degen, oǵan óziniń esi kem bireý sekildi bolǵanyn aıtýǵa degen tilekten aýysh bop keterin bilip otyrǵan.

Erteńine Djınıa stýdıaǵa barǵan joq, esesine qoltyǵyn muqıat túrde jýyp, ústine átirdi aıamaı jaqty. Gvıdonyń yntyzarlyǵyn qozdyryp jibergenime ózim aıyptymyn dep túıdi ol, biraq bolar istiń bolǵanyna ara-tura qýanyp ta júrdi, óıtkeni endi ol erkekti qalaı eliktirýdiń amalyn tapqan edi. "Amelıa mundaı nárselerdi jaqsy biledi, biraq bilem dep júrip kóp qorlyq kórýine týra keldi" dep oılady ol.

Kafede ol Amelıa men Rodrıgesti jolyqtyrdy. İshke kirgen sátte bular bárin biletin shyǵar dep qorqyp ketti, óıtkeni Amelıa oǵan birtúrli kózben qaraǵan-dy, alaıda sálden soń kóńili tynysh taýyp, Rodrıgestiń ádettegi myljyńyna qulaq sala otyryp, sharshaǵan ári ishi pysqan sekildi kórinýge tyrysyp baqty, al ózi ishteı Gvıdonyń daýysyn eske alýmen boldy. Qazir ol kóp nárseni: birdeńe aıtqan kezde Rodrıgestiń nelikten Amelıaǵa qaraı eńkeıetinin, nelikten mysyq qusap kózin syǵyraıtatynyn, Amelıanyń nelikten onymen aıaq asty tatýlasa qalǵanyn — bárin túsinetin. "Amelıanyń talǵamy erkektiń talǵamyndaı, ol Gvıdodan da qaýiptirek" dep oılady Djınıa, sosyn soǵan ishteı kúlip qoıdy.

Erteńine ol stýdıaǵa bardy. Tańerteń atelede sınora Bıche qyzdarǵa merekege baılanysty tústen keıin úılerinde qalýǵa bolatynyn qysqa ǵana eskertken. Djınıa kelgende Severıno kóılegin aýystyryp jatyr eken: mıtıńige barmaqshy kórinedi. Bul patrıottyq mereke edi, barlyq jerde jalaý jelbirep turǵan.

— Búgin soldattarǵa qydyrýǵa ruqsat berile me eken? — dedi Djınıa.

— Odan da maǵan uıyqtaýǵa ruqsat berilgeni jaqsy bolar edi, — dep jaýap qatty Severıno.

Djınıanyń kóńilin qýanysh kernep turǵan, sondyqtan ózin izdep kelgen Amelıaǵa nemese Rozaǵa ustalyp qalmas úshin kidirmesten shyǵyp ketti. Ras, keıin, stýdıa ornalasqan úıdiń kire berisinde, Amelıamen birge kelmegenine ókinip qaldy.

"Bir mınýtke kirip shyǵaıyn, Amelıa soqty ma eken, sony suraıyn" dedi ol ózine-ózi. Al shyn máninde ol stýdıadan Amelıany jolyqtyram dep áste oılamaǵan, bul kezde onyń kafede otyratynyn jaqsy biletin. Alaıda esikke jaqyndap, tynys alý úshin toqtaǵan kezinde ishten Rodrıgestiń daýysyn estidi.

VIII

Esik ashyq edi, odan ar jaǵynan kókpeńbek aspan kúlimsiregen tereze kórinip turǵan. Rodrıges qatty daýystap sóılep, áldene jaıynda ójeń-ójeń etip jatqan. Djınıa bólmege bas suǵyp, ústelge súıengen kúıi Rodrıgeske qulaq tigip turǵan Gvıdony kórdi.

— Bola ma? — dep surady ol aqyryn ǵana, biraq ony eshkim estigen joq. Surǵyltym-jasyl kóılek kıgen Gvıdo qarapaıym jumyskerge uqsaıtyn. Buǵan túk túsinbegendeı tesireıe qarap qaldy.

— Amelıany izdep júr edim, — dedi Djınıa názik únmen.

Sol boıda Rodrıges te sózden tyıyldy, Djınıa onyń bir núktege qadala qarap, tahtada tizesin qushaqtap otyrǵanyn kórdi.

— Amelıa joq pa munda?

— Bul kafe emes qoı, — dedi Rodrıges.

Tabaldyryqta turǵan Djınıa Gvıdoǵa kóz tikti. Ol qolyn artyna ustap, buǵan kózin syǵyraıta qarady.

— Myna qyzdar buryn munda kelmeýshi edi, — dedi ol — Bulardy sen be úıir qyp júrgen?

Djınıa basyn tómen saldy, biraq onyń daýysyna qarap ózine ókpeli emestigin sezdi.

— Kirseńshi endi, neǵyp tursyń nágóı qusap, — dedi bireýi oǵan.

Ózi óz bolǵaly Djınıa tap búgingi kúngideı jan raqatyna bólenip kórmegen shyǵar. Ol tek Amelıa kelip bárin búldiredi-aý dep qaýiptenýmen boldy, biraq ýaqyt ótip jatty, Amelıa kele qoımady, al Gvıdo men Rodrıgestiń talasy áli tolas tappaǵan, ara-tura Gvıdo kúlip, buǵan qarap: "Aıtshy mynaǵan, mılaýsyń deshi" dep qoıady. Olar keskindeme jaıynda aıtysyp jatqan, Gvıdo "boıaýdyń aty boıaý" degendi qaıtalap aıtyp, shabyttana sóılep turǵan. Rodrıges sol baıaǵysha tizesin qushaqtap otyrǵan kúıi oǵan órshelene qarsylasatyn, al keı-keıde úndemeı qalatyn nemese mysqyldap shıqyldaı kúletin. Áńgime aýany Djınıaǵa túsiniksiz edi, alaıda Gvıdo sóılegen kezde ony tyńdaý sondaı unamdy bolatyn. Onyń daýysynan qýat pen qushtarlyq seziletin, al kózine kózi túskende Djınıanyń tynysy tarylyp kete jazdaıtyn.

Batar kúnniń shapaǵy úılerdiń shatyrlaryna qonaqtaı bastaǵan; tereze janynda otyrǵan Djınıa keshki aspannan sýretshilerge qaraı kózin aýdaryp, stýdıanyń túkpirindegi anardaı qyzyl perdeni kórdi, sóıtti de, jan balasyna bildirmeı sonyń tasasyna baryp tyǵylyp, bólmede ózin jalǵyz júrgendeı kórgen áldebireýdi syrttaı baqylap turǵan qandaı ǵajap bolar edi dep oılady. Dál osy sátte Gvıdo:

— Salqyn tartyp ketti ǵoı. Bizde ishetin shaı bar ma ózi? — dedi.

— Shaı da, spırt plıtkasy da bar. Tek tisteıtin joq.

— Búgin shaıdy Djınetta ázirleıdi, — dedi Gvıdo buǵan qaraı burylyp. — Spırt plıtkasy ana perdeniń artynda.

— Odan da onyń baryp bizge pechene satyp ákelgeni durys bolar edi, — dedi Rodrıges.

— O ne degenińiz, — dedi Djınıa. — Siz er adamsyz, siz baryńyz.

Gvıdo men Rodrıges úzilgen áńgimesin qaıta jalǵady, bul eki arada Djınıa perdeniń qaltarysynan spırt plıtkasyn, shyny aıaqtar men shaı salynǵan qorapty taýyp, sýdy qaınatýǵa qoıdy da, qol jýǵyshtan sý aǵyzyp shyny aıaqtardy shaıyp aldy. Arqa tusynan sýretshilerdiń daýysy estilip turǵan, biraq plıtka jalyny bolmashy ǵana jaryq sebelegen myna qarańǵy buryshta ol ózin quddy bir múlgigen tynyshtyq ornaǵan, ońasha oı keshýge ońtaıly, qańyrap bos qalǵan úıde otyrǵandaı sezindi. Osynaý jarytymsyz jaryqtan qabyrǵa men perde arasyndaǵy tar qýysta jınaýsyz qalǵan tósek emis-emis qana kózge shalynatyn. Djınıa sol jerde Amelıa jatqanyn kóz aldyna elestetti.

Perdeniń tasasynan beri shyqqan Djınıa Gvıdo men Rodrıges ekeýiniń ózine áýestik bildire qarap qalǵanyn kórdi. Qalpaǵyn álginde sheship qoıǵan Djınıa shashyn keıin silkip jiberdi de, tereze erneýinen boıaýǵa beıne bir palıtra sekildi bylǵanǵan úlken tárelkeni aldy. Onyń tańyrqanǵanyn kórip qalǵan Gvıdo jáshikterdi aqtarystyryp, taza tárelke alyp berdi. Djınıa oǵan áli keýip úlgermegen shyny aıaqtardy qoıdy, sosyn spırt plıtkasyna qaıta oralyp, shaı shyǵardy.

Shaı ústinde Gvıdo bul shyny aıaqtardy oǵan ózi portretin salǵan bir qyzdyń syılaǵanyn, onyń da Djınıa quralyptas ekenin aıtty.

— Ol portret qaıda? — dep surady Djınıa.

— Ol qyz natýrashy emes-ti, — dep kúle jaýap qatty Gvıdo.

— Soldattyqta áli uzaq bolasyz ba? — dedi Djınıa shaıyn urttap qoıyp.

— Rodrıgestiń ókinishine qaraı, bir aıdan keıin bosaımyn, dep jaýap qatty Gvıdo. Sosyn oıda joq jerden: — Sóıtip, endi renjimeısiń ǵoı? — dedi.

Djınıanyń ezý tarta kúlip, basyn ızep úlgergeni sol-aq, Gvıdo:

— Endeshe, "sen" dep sóılesetin bolamyz, — dep saldy. Keshki astan keıin Djınıa tipten kóńildenip ketti. Ony izdep kelgen Amelıa da óte kóńildi bolatyn — sebebi, jurt eshqandaı ispen aınalyspaıtyn mereke kúnderi men de ózimdi baqytty sezinem dedi ol Olar qydyrystap, ázildesip, esi kem bireýlerdeı saqyldap kúlýmen boldy.

— Búgin qaıda boldyń, ne istediń? — dep surady Amelıa.

— Aıtarlyqtaı eshteńe joq, — dedi Djınıa. — Jotaǵa baryp bılep qaıtamyz ba?

— Ondaǵy jaǵdaı qazir jazdaǵydaı emes, balshyqtan aıaq alyp júre almaısyń.

Ǵaıyptan taıyp olar stýdıa ornalasqan kósheden bir-aq shyqty.

— Onda barmaımyn. Sýretshileriń ábden mezi qyldy, — dedi Djınıa.

— Sonda baramyz dep kim aıtty saǵan? Bul ózimiz ótkizetin kesh, bizge eshkimniń keregi joq.

Olar jaryqtyń sý betine shaǵylysqan ásem sýretin tamashalap kópir ústinde az-kem turdy.

— Saqaldy kórdim, seni surady, — dedi Amelıa.

— Sýretińdi salýdan áli jalyqqan joq pa ol?

— Ony kafeden kezdestirgem.

— Portretterimdi qaıtaryp bermes pe eken maǵan?

Amelıamen Saqal týrasynda áńgimelesip turǵan Djınıa múldem basqa nárse jaıynda oılap ketken-di.

— Ótken jyly Gvıdoǵa baryp júrgenińde ekeýiń nemen aınalystyńdar?

— Senińshe, nemen aınalysýymyz múmkin? İshek-silemiz qata kúlip, staqandardy syndyrýmen boldyq.

— Sosyn ursysyp qaldyńdar ma?

— O ne degeniń. Odan soń ol derevnáǵa ketti — sheberhanasyna qulyp saldy da, jónine kete bardy.

— Onymen qalaı tanysyp júrsiń?

— Esimde tura ma ondaı nárse. Aý, natýrashy emespin be men?

Djınıa úndegen joq — búgingi keshte urys shyǵarǵysy kelmegen. Kópirdiń ústi salqyn edi. Amelıa tas kenerege súıenip shylym shegip turǵan.

— Sen kóshede júrip te tartasyń ba? — dedi Djınıa.

— Kóshede tarttyń ne, kafede tarttyń ne — báribir emes pe? — dep jaýap qatty Amelıa.

Biraq olar kafege barǵan joq, sebebi Amelıanyń ol jerde otyra-otyra kúndizdiń ózinde ábden yǵyry shyqqan edi. Olar úıge qaraı burylyp, kınonyń janyna kep toqtady. İshke kirýdiń máni joq-ty — sońǵy seans aıaqtalyp qalǵan. Ekeýi fotosýretterdi qarap turǵan kezde kınodan jaýar bulttaı túnerip Severıno shyqty — áldenege renjýli ekeni álpetinen-aq ańǵarylyp turǵan. Severıno Amelıaǵa bas ızedi de, qastarynan óte berdi, sosyn qaıtyp oralyp olarmen sóılese bastady, Djınıa onyń munshalyqty sypaıy sóıleıtinin ómiri estip kórmegen edi. Ol tipti Amelıaǵa shilterine qatysty qoshemet te bildirip qoıdy. Sosyn bulardy kúldirý úshin fılmniń mazmunyn aıtyp berdi, Amelıa buǵan kúldi, biraq kafede daıashylar ózine áldene aıtqan kezdegideı emes, óz kompanıasynda júrgen qyzdaı, isterin aqsıtyp saqyldap kúldi, — mundaı qylyqty ol kópten kórsetpegen. Daýysy tym qarlyǵyńqy shyǵatyn, sirá bul temeki tartatyndyǵynan bolar dep oılady Djınıa. Severıno olardy barǵa aparyp kofe áperdi, al Amelıaǵa bir yńǵaıyn taýyp jeksenbide kezdessek qaıter edi degendi aıtty.

— Bıge barý úshin be?

— Árıne.

— Onda Djınıa da birge barsyn.

Djınıa kúlip jibere jazdap shaq turdy.

Olar Amelıany kire berisine deıin shyǵaryp saldy, ol ishke kirip esikti japqannan keıin úıge birge qaıtty. "Gvıdo jas jaǵynan Severınomen quralyptas, — dep oılady Djınıa, — onyń óz aǵaıym bop shyǵýy da múmkin edi ǵoı". Sosyn taǵy: "Ómirde ne bolmaıdy deısiń. Men Gvıdonyń kim ekenin tipten bilmeımin, biraq qoltyqtasyp kele jatatynymyzdy, burysh aınalǵan saıyn toqtap, bir-birimizden kóz almaı qarap turatynymyzdy kóz aldyma elestetip júrmin. Ol úshin men Djınettamyn. Bireýge ǵashyq bolý úshin bir-birińdi jaqsy bilý shart emes" dep oılady. Osylar jaıynda oı keshken ol áli de sol baıaǵy jasóspirim qyz sekildi sezimmen Severınonyń janynda tompańdap kele jatty. Aıaq astynan Djınıa odan Amelıa saǵan unaı ma dep surady jáne sol boıda-aq onyń mundaı suraqty kútpegenin túsine qoıdy.

— Ol kúndiz nemen aınalysady? — dep surady Severıno jaýap qatýdyń ornyna.

— Ol — natýrashy.

Severıno, shamasy, natýrashyny manekenshimen shatastyryp alsa kerek, sebebi "Amelıanyń kıgen kóılekteri ámanda ıyǵyna qona ketedi" degendi aıtty. Sony kórgen Djınıa áńgime aýanyn ózgertip:

— Saǵat on eki bop ta qaldy ma? — dep surady.

— Baıqa, — dedi Severıno. — Amelıanyń upaıy túgel, al sen onyń janyna ergen jalbaqaı sıaqtysyń.

Djınıa oǵan ekeýiniń sırek jolyǵysatynyn aıtty, Severıno únsiz qaldy, sosyn júrip kele jatyp temeki tutatty; olar úıdiń kire berisine árqaısysy óz aldyna jeke-dara kelgendeı ahýalda jetti.

Bul túni Djınıanyń uıqysy qashty, jamylǵan kórpesi de zil batpan aýyr sezildi. Basyna ne túrli oı kelip, biriniń esalańdyǵy ekinshisinen asyp túsip jatty. Stýdıadaǵy buryshta, ana jolǵy tósekte, jalǵyz ózi jaıǵasatynyn, perdeniń ar jaǵynan Gvıdonyń árli-berli júrgen aıaq dybysyn estıtinin, onymen birge turatynyn, ony súıip alatynyn jáne oǵan as ázirlep júretinin kóz aldyna elestetti. Soldattyqqa ketpes buryn onyń qaı jerde tamaqtanǵanyn qudaı biledi. Odan soń soldatpen áýeıi bolarmyn degen oı eshqashan qaperine kirip-shyqpaǵany jaıynda, biraq jaı kıim kıingen Gvıdonyń aqsary shashty ári qaıratty, ádemi erkekke aınalýǵa tıis ekendigi jóninde oılandy, sosyn onyń daýysyn eske túsirýge talpyndy, Rodrıgestiń daýysy jadynda turǵanymen, Gvıdonyń daýysyn umytyp ta qalǵan edi. Amelıanyń nelikten onymen emes, Rodrıgespen áýeıi bolý sebebin qansha oılansa da túsine almady. Staqan syndyrýmen aınalysqan kezderinde Amelıa men Gvıdonyń ne istegenin bilmeı-aq qoısa, ol buǵan tek qýanǵan bolar edi.

Saǵat qońyraýy shyryldaǵanda ol oıaý bolatyn, tósekte raqattana kerilip-sozylyp, joqtan ózge jaıynda oı keship jatqan. Tań aǵaryp atqan edi, sol arada Djınıa qys túskenine, endi kún sáýlesinen týyndaıtyn kórkem boıaýlardy tamashalaý múmkin emestigine ókinish bildirdi. Bul týrasynda Gvıdo oılandy ma eken, sony biler me edi shirkin, sebebi onyń "boıaýdyń aty boıaý" degeni bar edi ǵoı. "Netken sulýlyq" dedi Djınıa ishteı, sosyn tóseginen turdy.

IX

Kelesi kúni tús mezgilinde Amelıa Djınıanyń úıine keldi, biraq ol ústel basynda Severıno otyrǵandyqtan, ekeýi tek anaý-mynaý áńgimemen ǵana shekteldi. Ekeýi kóshege shyqqan kezde Amelıa búgin tańerteń bir sýretshi áıelde bolǵanyn, ol ózin jaldamaqshy ekenin aıtty. Djınıaǵa da soǵan nege barmasqa? Álgi aýysh qatyn qushaqtasyp otyrǵan eki áıelge qarap kartına salmaqshy eken, sol sebepti munyń da ózimen birge poza kórsetýine bolar edi.

— Ol nege aınaǵa qarap turyp ózin-ózi salmaıdy eken? — dep jaýap qatty Djınıa.

— Sonda ol, senińshe, sýretti tyr jalańash turyp salýy kerek pe? — dep kúldi Amelıa.

Djınıa ateleden qaı kezde kóńili soqsa sol kezde kete almaıtynyn aıtty.

— Biraq, ol bizge aqsha tóleıdi ǵoı, túsinemisiń? — dedi Amelıa. — Mundaı kartınany salýdyń áýresi kóp, sondyqtan bul uzaqqa sozylatyn jumys. Eger sen barmasań, ol meni de almaıdy.

— Nemene, oǵan bir natýrashy azdyq etip tur ma?

— Túsinseńshi, oǵan kúresip jatqan eki áıeldi salý kerek. Sondyqtan eki natýrashy qajet. Bul úlken kartına. Bizden tek bılep júrgen sekildi pozada turýymyz talap etiledi.

— Meniń poza kórsetýge zaýqym joq, — dedi Djınıa.

— Neden qorqasyń sonsha? Ol áıel adam ǵoı.

— Zaýqym joq dedim, boldy.

Olar tramvaı aıaldamasyna jetkenshe salǵylasty, Amelıa ashýlana bastady. Djınıaǵa qyryn qarap turǵan kúıi: "Kıimimniń astynda kózdiń qarashyǵyndaı saqtaıtyn kıeli birdeńe bar degen oıdan amansyń ba óziń?" dedi. Djınıa jaýap qatqan joq. Biraq Amelıa: eger Saqal ótinse, ol, Djınıa, sheshinýden bas tartpas edi degendi aıtqan kezde onyń betine qarap saqyldap turyp kúldi. Olar óte salqyn qoshtasty jáne Amelıanyń muny keshirmeıtini belgili boldy. Alǵashta ıyǵyn qıqań etkizgen de qoıǵan Djınıaǵa keıin Amelıa ózin Gvıdo men Rodrıgestiń aldynda kúlki-mazaq etetin shyǵar, kim biledi, bularǵa ilesip Gvıdo da ózin ájýalap kúletin bolar degen tosyn oı kelip, qorqyp ketti. "Al, Gvıdoǵa poza kórseter-aq edim, eger tek ózi qalasa" dep túıdi ol. Biraq ózine qaraǵanda Amelıanyń músini symbattylaý ekenin, qaı sýretshi de sony tańdaıtynyn ol jaqsy biletin. Amelıa kemel jastaǵy áıelge kóbirek uqsaıtyn.

Amelıanyń aldyn oraý úshin ol keshke qaraı stýdıaǵa soqty. Gvıdo oǵan osy mezgilde qashan da sonda bolatynyn aıtqan. Biraq esik qulyptaýly tur eken. Gvıdo Amelıamen jáne Rodrıgespen birge kafede otyrǵan shyǵar degen oı keldi Djınıaǵa. Ol sonda bardy, biraq vıtrınadan qolymen ıegin tirep, shylym shegip otyrǵan Amelıany ǵana kórdi. "Sorqaınaǵan-aı", dep oılady Djınıa, úıine qaıtyp kele jatyp.

Keshki astan keıin kóshede qydyrystap júrgen ol stýdıanyń terezesinde jaryq baryn kórip qýanyp, joǵaryǵa júgirip shyqty. Esikti Rodrıges ashyp, ishke kirýin ótinip, onyń kózinshe aýqattanatynyna keshirim ótindi — qaryny keremet ashyp qalǵanyn aıtty. Ústel janyna barǵan ol kolbasany qaǵazǵa oraýly turǵan kúıi jep jatty, al bólmeniń shamy Djınıa munda alǵash kelgen kezdegideı adamnyń jigerin qum qyla shaqyraıyp turǵan bolatyn. Rodrıges bala qusap tutas bólkeniń shetinen tistep jep turdy, eger onyń bet-álpeti qońyrqaı, kózi aldamshy bolmasa Djınıa, bálkim, munysyna ázil aıtqan da bolar edi. Ol buǵan da júrek jalǵaýǵa usynys bildirdi, biraq Djınıa Gvıdonyń qaıda ekenin surady da qoıdy.

— Onyń oralmaı jatqany — kezekshilikte ekenin, kazarmada qalýǵa májbúr bolǵanyn bildiredi, — dedi Rodrıges.

"Olaı bolsa, keteıin" dep oılady Djınıa, biraq muny daýystap aıtýǵa batpady, óıtkeni ózine tesile qarap turǵan Rodrıges munyń tek Gvıdony kórip qaıtý úshin ǵana kelgenin túsinip qoıatyn edi. Ne isterin bilmegen ol mynadaı jaryqta shekten tys jadaý kórinip turǵan bólmeni kózben sholyp ótti, edende shashylyp jatqan qaǵazdar men temeki tuqyldaryna kóz kidirtti, sosyn Rodrıgesten bireýdi kútip tursyń ba dep surady.

— Iá, kútip turmyn, — dedi shaınańdaýdan tyıyla qalǵan Rodrıges.

Djınıa ketip qalýǵa tipti tap osy jerde de táýekel ete almady. Odan Amelıany kórgen-kórmegenin surady.

— Sender tek bir-birińdi izdeısińder de júresińder, — dedi Rodrıges oǵan qadala qarap. — Bularyń qalaı? Ekeýiń de áıel adam emessińder me?

— Ol ne degen sóz? — dep surady Djınıa túsinbeı.

— Ol ma? — dedi Rodrıges kúlimsirep. — Basqa-basqa, muny sender jaqsy bilýge tıis edińder. İshki túısik arqyly sezýleriń kerek edi. Óıtkeni, ishki túısik áıelderge etene tán qasıet emes pe?

Djınıa azdy-kem irkildi de:

— Amelıa meni izdedi me? — dep surady.

— İzdeý degen ne, saǵan degen saǵynyshtan óle jazdap júr, — dedi Rodrıges.

Bólme túkpirindegi perde qaq jarylyp, ar jaǵynan Amelıa shyqty. Ol Rodrıgeske tap berdi de, anaý bólkeniń bir kesegin tisimen úzip alǵan kúıi ústeldi aınala qashty. Ekeýi quddy bir qýyspaq oınaǵandaı boldy. Amelıanyń basynda qalpaǵy joq-ty jáne qatty ashýlanyp turǵandaı kóringen, biraq bólmeniń ortasyna jetip toqtady da, kúle bastady. Alaıda munysy onsha úılesimdi shyqpady.

— Sen ekensiń ǵoı, ony biz qaıdan bileıik, — dedi ol.

— Tamaq iship jatqan boldyńdar ǵoı, — dedi Djınıa salqyn ǵana.

— Biz ońasha syrlasyp otyryp tamaqtanyp jatqanbyz, — dedi Rodrıges. — Eger úsheý bolsaq, syrlasý odan da sándirek bola túspek.

— Gvıdony izdep júr me ediń? — dep surady Amelıa.

— Bir mınýtqa ǵana kirip shyǵaıyn dep kelgem, meni Roza kútip otyr. Kún kesh bop ketti.

— Toqta, mıǵula! — dep aıqaılady Amelıa onyń sońynan.

Biraq Djınıa oǵan:

— Men mıǵula emespin, — dep jaýap qatty. Sosyn baspaldaqpen júgirip tómen túsip ketti.

Buryshtan aınalyp bara jatqan kezinde art jaǵynan tyrp-tyrp basqan óksheniń dybysy estildi: bireý sońynan júgirip kele jatyr edi. Bul Amelıa bolatyn, basynda qalpaǵy joq-ty.

— Nege ketip barasyń? Rodrıgestiń sandyraǵyna shynymen senip qaldyń ba?

Djınıa júrisin úzbegen kúıi oǵan:

— Basymdy qatyrma, — dedi.

Osy oqıǵany eske alǵanda ózin quddy bir álige deıin stýdıadan qashyp bara jatqandaı kórip júregi kóp kún boıy dúrsil qaǵýmen boldy. Amelıa men Rodrıges jaıynda oılaǵanda yza bop judyryǵyn túıip alatyn. Al Gvıdo týraly tipti oılaýǵa da batyly jetpedi jáne onymen qalaı jolyǵysýǵa bolatynyn da bilmedi. Odan da aırylyp qalǵanyna esh kúmáni joq-ty.

Aqyry bir kúni ózine-ózi: "Esi kem bireýmin ǵoı, nege kileń áldekimniń sońynan júgirem de júrem? Jalǵyzdyqta ómir súrýdi áli úırengem joq. Kerek etken adam meni ózi-aq izdep tappaı ma", dedi.

Osydan bastap kóńili tynysh taýyp, Gvıdo jaıynda júregi alyp-ushpaı-aq oı keshetin boldy, sóıtip Severınoǵa kóbirek nazar aýdara bastady. Ol bolsa muny keı-keıde tańyrqatyp qoıatyndy shyǵardy: oǵan bireý birdeńe aıtqan kezde jaýap qaıtarmas buryn tómen qarap turyp qalatyn, álgi adamnyń aıtqanyn maquldap bas shulǵı qoımaıtyn, az sóılep kóp tyńdaıtyn. Jalpy alǵanda, erkek bolǵanyna qaramastan, ol onsha aqylsyz da emes-ti. Al, ózi osy kúnge deıin Roza sekildi qylyq kórsetýmen boldy. Sondyqtan jurttyń Rozaǵa qalaı qarasa, buǵan da solaı qarap júrgenine tańǵalatyn ne bar.

Budan keıin ol eshkimdi izdegen joq, kıno men bı zalyna da barǵan joq, kóshede jalǵyz sendelip júrgendi, keı-keıde ortalyqta bolyp qaıtqandy qanaǵat tutty. Qazir qarasha aıy edi, kún salqyn tartyp ketken, sondyqtan keı kúni keshkisin tramvaıǵa otyryp pasajdan túsip qalatyn da, azyn-aýlaq ýaqyt tentirep júrip úıine qaıtyp oralatyn. Gvıdony jolyqtyryp qalam ba degen úmiti áli úzilmegen edi, osy sebepti soldat ataýlynyń júzine kez salmaı ótpeıtin. Bir joly ol Amelıany izdep — ánsheıin kóz tastaý úshin, júregi lúp-lúp soǵyp, kafege keldi. Onda adam kóp eken, biraq Amelıa joq bop shyqty.

Ýaqyt ótip bolmady, biraq kúnniń sýytýyna baılanysty úıde otyrýdan taýqymet tarta qoıǵan joq. Osynaý súreńsiz kúnderde Djınıa keshegideı kóńildi jazdy endi eshqashan kóre almaıtyn shyǵarmyn, — dep túıdi. "Men qazir tipten basqa áıelmin, — dep oılady ol, — sol kezde qandaı sholjaqaı bolǵanyma qazir tipti ózim de sene almaı júrmin. Qalaı ǵana ot baspaı aman qalǵanmyn deseńshi". Aldaǵy jyly taǵy da jaz shyǵatyny oǵan múldem múmkin emesteı kórindi. Sóıtip, ol jyp-jyly keshte óziniń kóp jylaǵannan kózi bulaýdaı bop býlvarmen kele jatatynyn, quddy bir otyzdaǵy kári qyz qusap, úıden jumysqa, jumystan úıge, kúndegisin kúnde osylaı júretinin kóz aldyna elestetti. Bárinen de jamany qarańǵylyqta jarty saǵat jata turýdyń endigi jerde esh qyzyǵy qalmaǵany edi. Tipti as úıde kúıbeńdep júrgen kezinde de stýdıa jaıyn oıdan shyǵarmaıtyn, keıde bir núktege qadala qaraǵan qalpy túk istemeı uzaq turyp qalatyn.

Odan soń ol osylaı eki aptadaı ǵana ýaqyt ótkizgenin uqty. Ateleden shyqqan shaǵynda bireý ózin kire beristen kútip turady-aý dep árdaıym úmit etetin, al ondaı eshkimniń joqtyǵyn kórgende bul kún bosqa quryǵandaı, ózi tek erteńgi, búrsikúngi úmitpen tirlik etip, eshqashan oryndalmaıtyn álde bir nárseni bosqa kútip júrgendeı sezinetin. "Áli on jetige de tolǵam joq, alda kóp ýaqytym bar" dep jubatty ol ózin-ózi. Biraq kóshede sońynan jalań bas júgirgen Amelıanyń nege osy kúnge deıin tóbe kórsetpeı jatqanyn túsine almaı-aq qoıdy. Bálkim, ózi jaıynda biletinderin Djınıa jurtqa jaıyp júre me dep qoryqqan shyǵar.

Bir kúni keshke taman sınora Bıche ony telefonǵa shaqyrdy. "Seni erkek daýysty bir áıel suraıdy" dedi. Bul Amelıa edi.

— Beri qara, Djınıa, ana jaqtaǵylarǵa Severıno syrqat dep ótirikti soq ta, bizge kel Gvıdo da osynda. Keshki asty birge otyryp isheıik.

— Al Severınony qaıtem?

— Úıińe baryp tamaǵyn ázirle, sosyn osynda kel Seni kútip otyrmyz.

Djınıa tap solaı istedi: júgirip úıine baryp Severınoǵa keshki asty Amelıamen birge ishetinin aıtty, odan soń shashyn jónge keltirip aldy da, úıden shyqty. Jańbyr jaýyp turǵan. "Amelıanyń daýysy ókpe aýrýymen aýyratyndardyń daýysyndaı. Sorqaınaǵan-aı" dep oılady ol.

Onda Gvıdo bolmasa birden ketip qalaıyn dep uıǵarǵan edi Djınıa. Stýdıadan Amelıa men Rodrıgesti keziktirdi, ekeýi qarakóleńkede kerosınkany jaǵyp jatyr eken.

— Gvıdo qaıda? — dep surady ol.

Amelıa boıyn tiktep, alaqanynyń syrtymen mańdaıyn bir sıpap ótti de, perdeni nusqady. Gvıdo perdeden basyn shyǵaryp Djınıaǵa: "Sálem!" dep aıqaılady. Djınıa jymıa kúldi. Ústeldiń ústinde qaǵaz tárelkeler men azyq-túlik taý bop úıilip jatyr edi. Tóbeden kerosınka jaryǵynyń sáýlesi — sarǵysh sheńber kórinis berdi.

— Shamdy jaǵyńdar! — dep aıqaılady Gvıdo.

— Qajeti joq, osylaı jaqsy, — dedi Amelıa.

Bólme ishi salqyndaý bolatyn, bári paltomen júrgen. Djınıa qol jýǵysh turǵan qýysqa baryp, perdeni bylaı ysyryp, qatty daýystap:

— Bul kimniń qurmetine arnalǵan otyrmaq? — dep surady.

— Qalasań, seniń qurmetińe, — dedi qolyn súrtip turǵan Gvıdo oǵan aqyryn ǵana. — Nege kelmeı kettiń?

— Ana joly kelgem, biraq siz bolmadyńyz, — dedi Djınıa sybyrlap.

— Maǵan "sen" dep sóıle, — dedi Gvıdo, — búgingi keshte bárimiz de — "senbiz".

— Siz kezekshilikte boldyńyz ba? — dedi Djınıa.

— Sen kezekshilikte boldy, — dedi Gvıdo ony shashynan sıpap turyp.

Osy sát Djınıanyń arqa tusynan sham jaǵyldy da, perdeni jibere qoıǵan ol qaýyn beınesi bar kartınaǵa qadala qarap turyp qaldy.

Bólmeniń jylynǵanyn kútip, ústel basyna eshkim otyrǵan joq. Palto kıip, qolyn qaltasyna salyp alǵan olar bir buryshtan ekinshi buryshqa sendelip júrdi de qoıdy: osyǵan qarap bulardy beıne kafede júr me dep qalýǵa bolatyn. Rodrıges ózine sharap quıyp aldy, sosyn basqa úsh staqandy toltyrdy. "Kishkene kidire turyńdar" dedi Amelıa, al Rodrıges: bastaıtyn ýaqyt boldy dedi. Odan soń olar ústindegi sharaby tógilip qalmas úshin abaılap kóterip ústeldi tahtanyń janyna ákep qoıdy. Sol arada Djınıa yldym-jyldym qımyldap Amelıanyń janyna baryp otyryp aldy.

Kolbasa, jemister, táttiler men taldan toqylǵan qaby bar eki úlken shyny saýyt dastarqan mázirin quraıtyn. Amelıa men Gvıdo buryn da osyndaı otyrys jasaǵan-aý, shamasy, dep oılady Djınıa, sosyn, sharap iship alǵan soń, olardan osy týrasynda surady, al analar bul stýdıada qandaı tentektik jasaǵandaryn kúlip otyryp aıtyp berdi. Muny tyńdap otyrǵan Djınıanyń qyzǵanyshtan ishi kúıip bitti, ózin dúnıege tym kesh kelgendeı kórdi, sol úshin ózin-ózi esi kem dep sókti. Sýretshilermen tálimsýdiń qajeti joǵyn ol túsinetin, óıtkeni bulardyń ómiri basqalardyń ómirine uqsamaıtyn; birde-bir kartına salyp kórmegen myna Rodrıgesti alaıyq: mine ol qoıdan jýas keıipte tamaq jep otyr, al birdeńe aıtsa, dáıim tek keketip-muqatýmen bolady.

Ol buǵan kóziniń astymen qýlana qarap qoıyp otyrǵan; sodan ba, Gvıdonyń Amelıamen qalaı kóńil kótergeni jaıyndaǵy áńgimeden týǵan ashý-yzasyn Djınıa Rodrıgeske baǵyshtaýmen boldy.

— Muny maǵan aıtyp otyrǵandaryń durys emes, — dedi Djınıa shaǵynǵandaı bop. — Ol kezde munda bolmaǵanym sondaı ókintedi.

— Al qazir endi osynda emessiń be, kótere ber kóńilińdi, — dedi Amelıa.

Sol arada Djınıanyń boıynda Gvıdomen ońasha qalýǵa degen keremet qushtarlyq paıda boldy. Alaıda qasynda Amelıa otyrǵandyqtan ǵana boıyna osyndaı batyldyq kirgenin de túsinetin. Áıtpese, áldeqashan qashyp keter edi.

"Óz yrqyma ózim ıe bolýdy áli úırengem joq. Alaburtpaýym kerek" degendi ol ishteı san qaıtalap aıtýmen boldy.

Odan soń bári shylym shegýge kiristi, oǵan da sıgaret berildi. Djınıanyń tartqysy kelmegen, biraq Gvıdo qasyna kep otyryp, temekisin tutatyp bermekke sirińke shaqty da, tútindi ishke jutpaýy keregin aıtty. Amelıa men Rodrıges tahtanyń shetinde áldenemen áýre bop jatqan.

Gvıdony bylaıyraq yǵystyrǵan Djınıa ornynan atyp turdy da, sıgaretti qoıa salyp, bir aýyz til qatpastan stýdıanyń túkpirine qaraı ketti; sosyn perdeni serpip, arǵy betine ótip, qarańǵy jerde ún-túnsiz turyp qaldy. Art jaǵynda sóılep jatqandardyń daýysy alys qıyrdan shyqqandaı tym báseń estiletin.

— Gvıdo, — dedi ol teris qarap turǵan qalpy kúbirlep, sony aıtyp kereýetke etpetinen qulaı ketti.

X

Tórteýi úıden birge shyqty, eshqaısysy lám dep jaq ashqan joq, Gvıdo men Rodrıges olardy tramvaıǵa deıin shyǵaryp saldy. Beretin kózine túsire kıgen Gvıdo múldem basqa adam tárizdi kórindi. Djınıanyń qolyn eki qolymen qysa ustap, oǵan: "Djınetta, súıiktim", dedi. Aıaǵynyń astyndaǵy trotýar qozǵalyp bara jatqandaı, Djınıa táltirektep ketti. Amelıa ony qoltyqtap aldy.

Olar tramvaıdy tosyp turǵanda áńgime velosıpedter jaıyna oıysty. Al Gvıdo Djınıanyń qasyna jaqyndap, oǵan aqyryn ǵana:

— Baıqa, aınyp qap júrme. Áıtpese portretińdi salmaımyn, — dedi.

Djınıa jymıa ezý tartyp, ony qolynan ustady.

Tramvaıda ol júrgizýshiniń arqasynan kóz aýdarmaǵan qalpy únsiz otyrdy.

— Úıge barǵan boıda birden tósegińe jat, — dedi Amelıa. — Basqadan góri sharaptan kóbirek shaldyǵyp qalǵandaısyń.

— Oılama, mas emespin, — dedi Djınıa.

— Bola turaıyn ba qasyńda? — dedi Amelıa.

— Jaıyma qaldyrǵanyń jaqsy bolar edi.

Odan soń Amelıa ótken joly áńgimeleri jaraspaǵany jaıynda sóz qozǵady, biraq Djınıa eshteńe estigen joq, ol tramvaıdyń tarsyl-gúrsilin tyńdap otyrǵan bolatyn.

Úıine kep ońasha qalǵan kezde ózin áldeqaıda jaqsyraq sezindi, sebebi eshkim tesireıip qarap turmaǵan. Kereýetke kep tize búgip, uzaq ýaqyt boıy edenge qarap otyrdy da qoıdy. Sosyn shuǵyl sheshindi de, kórpeniń astyna súńgip, jaryqty óshirdi.

Erteńine kún jaımashýaq bop turdy, naýqasynan qulan taza arylǵan jandaı qýtyńdaǵan Djınıa kıine bastady. Gvıdonyń uıqydan turǵanyna úsh saǵattaı bop ta qaldy-aý, dep oılady, sosyn aınaǵa qarap turǵan kúıi ózine-ózi kúlimsireı ezý tartyp, súıdim degen ısharat jasady. Sóıtti de, jumystan oralatyn Severınony kútpesten, úıden shyǵyp júre berdi.

Ol kóshemen ádettegideı júrip kele jatqanyna, tamaq ishýge ańsary aýyp turǵanyna tańyrqandy jáne tek bir ǵana nárse týrasynda oı keshýmen boldy: endigi jerde ol Gvıdomen ana ekeýinen ońasha kezdesýge tıis. Biraq, Gvıdonyń oǵan bar aıtqany: stýdıaǵa kelip tur, dedi; basqa bir jerde ońasha júzdesý jaıynda áńgime bolǵan joq. "Sirá, men ony shyn júrekten súıetin shyǵarmyn, — dep oılady ol, — áıtpese meniń kim bolǵanym". Oǵan oıda joq, túste joq jerden jaz qaıtyp oralǵandaı, betiń aýǵan jaqqa bara berýge, kúlýge, ázil-qaljyń aıtýǵa qushtarlyǵyń oıanatyn, dúnıedeginiń bári saǵan qýanysh syılaıtyn jaz shyqqandaı kórinip ketti. Bolǵan oqıǵa oǵan shyndyqqa múldem derlik janaspaıtyn nárse sekildi sezildi. Eger óziniń ornynda Amelıa jatqanda qarańǵyda Gvıdonyń muny baıqamaı da qalýy múmkin ekenin oılaǵanda ony kúlki kernep ketti. "Sirá, meniń qalaı sóıleıtinim, qalaı kóz qıyǵyn salatynym, álpetim men symbatym oǵan unaıtyn bolsa kerek; ol meni qurbysy retinde unatady, ol meni súıedi. On jetige tolǵanyma ol senbeı qoıdy, meni kózimnen súıdi; men naǵyz áıelge aınaldym".

Endi oǵan stýdıa jaıynda oı keship, keshtiń túsýin kútip kúni boıy jumys isteý zor qýanysh ákeletin boldy. "Men Gvıdo úshin ánsheıin natýrashy emespin, — dep oılady ol, — biz ekeýmiz dospyz". Gvıdo kartınalarynyń artyqshylyǵy nede ekeni qaperine kirip te shyqpaıtyn Amelıany qatty aıap ketti. Biraq saǵat ekide Amelıa úıine izdep kelgende Djınıa debdirep qaldy: Amelıadan áldene jaıynda suramaq edi, biraq áńgimeni neden bastardy bilmedi. Al bul jaıynda Gvıdodan suraýǵa júregi daýalamaıtyny kámil-di.

— Bireý-mireýlerdi kórdiń be? — dep surady ol.

Amelıa ıyǵyn qıqań etkizdi.

— Keshe sen jaryqty óshirgende meniń basym aınalyp ketti, shamasy, aıqaılap jiberdim ǵoı deımin. Aıqaılaǵanymdy estidiń be?

Amelıa ony barynsha baısaldy keıipte tyńdap turǵan.

— Men eshteńe de óshirgen joqpyn, — dedi ol jaı ǵana. — Bar biletinim, sen bir jaqqa ǵaıyp bop kettiń. Gvıdo seni soıyp jatyr eken dep oılap qalýǵa bolatyn. Kóńil kótere aldyńdar ma, áıteýir?

Djınıa týra aldyna qarap kele jatqan boıy murnyn kirjıtti. Olar kelesi aıaldamaǵa deıin jaıaý kete bardy.

— Rodrıgesti súıesiń be? — dep surady Djınıa.

Amelıa kúrsinip aldy da:

— Qoryqpa. Maǵan sary shashty jigitter unamaıdy. Shynymdy aıtsam, olardan góri maǵan sary shashty qyzdar kóbirek unaıdy, — dedi.

Djınıa ezý tartty da qoıdy. Ol Amelıamen birge kele jatqanyna, ekeýiniń tatý ekenine dán rıza bolatyn.

Ekeýi pasajdyń janynda únsiz ajyrasty. Buryshqa jetken soń Djınıa burylyp, Amelıa álgi sýretshi áıelge bara jatyr ma eken dep, sońynan qarap turdy.

Al ózi saǵat jetide qaıtadan stýdıaǵa bardy, sosyn alqynyp qalmaıyn dep asyqpaı basyp altynshy qabatqa kóterildi. Aıaǵyn asyqpaı basqanymen eki tepkishekten birden attap kele jatqan-dy. Jol boıy ol tek: eger Gvıdo bólmede bolmasa, onda munyń aıyby joq dep oılaýmen ǵana boldy. Alaıda esik ashyq eken. Gvıdo onyń aıaq dybysyn estip aldynan shyqty. Qazir Djınıa shyn máninde de sheksiz qýanyshty bolatyn.

Djınıanyń onymen sóıleskisi, oǵan kóp nárse jaıynda aıtqysy kelgen, biraq Gvıdo esikti qulyptady da, ony qushaqtaı aldy. Terezeden áli jaryq sebelep turǵan, Djınıa onyń ıyǵyna betin basty. Kóıleginiń syrtynan denesiniń jylýyn sezdi. Ekeýi tahtaǵa otyrdy, sol arada Djınıa dáneńe demesten jylap jiberdi.

Jylap otyrǵan ol: "Gvıdo da qosyla jylasa etti", dep oılady; júreginiń syzdap qoıa bergenin sezdi, sodan býyny bosap, basy aınalyp bara jatqandaı boldy. Biraq, oılamaǵan jerden taıanyshynan aırylyp qaldy; Gvıdonyń ornynan turǵanyn sezgen ol kózin ashyp aldy. Gvıdo oǵan tańyrqaı qarap janynda tur edi. Sol kez Djınıa da jylaýdan tyıyldy, sebebi jurttyń kózinshe jylap otyrǵandaı bolǵan. Aınala-tóńireginen eshteńe derlik ajyrata almaı qalǵan Djınıa Gvıdonyń kóz aldynda janary taǵy da jasqa tola bastaǵanyn ańǵardy.

— Já, bolar endi, — dedi Gvıdo oınaqy únmen, — ómir onsyz da qysqa, jylaýdyń qajeti joq.

— Men qýanyshtan jyladym, — dedi Djınıa.

— Onda eshteńe etpes, — dedi Gvıdo, — biraq kelesi joly solaı dep birden ashyp aıt.

Sóıtip arada jarty saǵattaı ótti, biraq odan Amelıa jaıynda, ózi jaıynda, kartınalary jóninde, keshkilik nemen aınalysatyny haqynda, ózin súıetin-súımeıtini týrasynda — osyndaı kóptegen jaılar tóńireginde egjeı-tegjeıli surap bilgisi kelgen Djınıanyń buǵan aqyry batyly jetpedi, bar-joǵy tek ony perdeniń tasasyna barýǵa ǵana kóndire aldy, óıtkeni jaryqta jurt olarǵa qarap turatyndaı sezimde bolǵan. Sol jerde, ekeýi súıisip jatqan kezde, Djınıa oǵan aqyryn ǵana: "Keshe qatty aýyrtqanyń sonsha, baqyryp jiberýge shaq qaldym" degendi aıtty, budan keıin Gvıdo ekpinin sál báseńdetip, qulaǵyna: "Kór de tur, ol ýaqytsha nárse, kór de tur. Mine, qazir aýyrtty ma?" dep sybyrlap, ony jubatyp, aımalaýǵa kiristi. Keıin, ekeýi bir-birin denesiniń qyzýymen jylytyp, jan raqatyn taýyp maýjyrap jatqan shaqta, Gvıdo oǵan kóp nárseni túsindirip berdi, "sendeı qyzǵa jamanshylyq jasamaımyn, bul jaıynda alańdamaýyńa bolady" dedi. Sol arada Djınıa qarańǵyda onyń qolyn qarmap, súıip aldy.

Gvıdonyń jaqsy jigit ekenin bilgennen keıin Djınıanyń batyldyǵy arta tústi, osy sebepti onyń ıyǵyna basyn qoıyp, ózińmen árdaıym ońasha kezdeskim keledi, sebebi ózińmen birge bolǵan maǵan óte unaıdy, al basqalarmen olaı emes dedi.

— Keshkisin munda Rodrıges qonýǵa keledi, ony qalaı dalaǵa qýyp salam, — dedi Gvıdo, — Bul jer jumys isteıtin oryn ǵoı, túsinemisiń?

Djınıa oǵan ózine tek bir saǵat qana, birneshe mınýt qana jetetinin, óziniń de jumys istep júrgenin, munda kúnde keshkisin osy ýaqytta kirip shyǵatynyn, biraq sol kezde tek jalǵyz ózi ǵana bolǵanyn qalaıtynyn aıtty.

— Rodrıges munda óziń áskerı qyzmetten bosaǵannan keıin de kelip júre me? — dep surady ol — Seniń sýretti qalaı salatynyńdy sondaı kórgim keledi, biraq basqa eshkim bolmasa eken.

Sosyn oǵan poza kórsetýge qarsy emestigin, biraq tek jańaǵy sharttyń oryndalýy keregin aıtty. Olar qarańǵy jerde jatqan, sondyqtan Djınıa qarańǵylyq qoıýlanyp ketkenin baıqamaı qaldy. Bul kúni Severınoǵa jumysqa qurǵaq tamaq iship kete barýyna týra keldi, biraq mundaı jaǵdaı alǵash ret jolyǵyp turmaǵandyqtan, ol buǵan eshqandaı renish bildirmeıtin. Djınıa stýdıadan Rodrıges kelgen soń ǵana ketti.

Áskerı qyzmetten bosar aldyndaǵy osynaý sońǵy kúnderde Gvıdo keshkilik kenepterge tóseme boıaý jaǵyp, olardy keptirdi, molbertti rettedi, óstip bárin jónge keltirýmen shuǵyldandy. Eshqaıda shyqqan joq. Rodrıgestiń budan bylaı da onymen birge turatyny sheshilgen másele ekeni baıqaldy. Biraq Rodrıgestiń barlyǵyn bylyqtyrý men Gvıdonyń sińbirýge murshasy bolmaı jatqan kezde bos sózben jolyn bógeýden basqa qolynan eshteńe kelmeıtin. Djınıa stýdıany tazalap, tártipke keltirýge qýana-qýana qol ushyn berer de edi Gvıdoǵa, biraq Rodrıgestiń ár nárseni aıtyp soqtyǵyp, bularǵa qol baılaý bolatynyn jaqsy biletin. İsterge is joqtyqtan Djınıa qaıtadan Amelıamen qydyrystaı bastady. Kóbine-kóp olar kınoǵa baratyn, sebebi ekeýi de bir-birinen áldene jasyryp júrgendikten, olarǵa keshti myljyńdasýmen ótkizý aýyr soǵatyn. Amelıanyń oıynda birdeńe bary, sony aıtýdyń amalyn tappaı áýrege túsip júrgeni belgili edi — aq sary shashty qyzdar men jigitter jaıynda demil-demil ázildep qoıatyny tegin emes-ti. Biraq Djınıa oǵan ábden baýyr basyp qalǵan, sondyqtan sezimin jasyrýǵa sharasyz bolatyn. Birde keshkisin, úıge qaıtyp kele jatqan kezderinde, Amelıadan álgi sýretshi áıelmen bátýaǵa kelgen-kelmegenin surady. Amelıa tańyrqaǵandaı túr kórsetti de, bul jaıynda áńgime etýdiń ózi artyq ekenin aıtty.

— Nege olaı deısiń, — dedi Djınıa. — Men eshqashan poza kórsetkem joq, biraq maǵan bola bul jumystan aıyrylyp qalsań, ózimdi óte yńǵaısyz sezinem ǵoı.

— Qudaı aqy, qoıa turshy, — dedi Amelıa. — Sen ózińe naqsúıer taptyń, endi jurtqa túkirgeniń bar. Onyń durys ta shyǵar. Biraq seniń ornyńda bolsam, saqtanǵan bolar edim.

— Ne sebepti? — dep surady Djınıa.

— Severıno ne deıdi? Kúıeý bala oǵan unaı ma? — dedi Amelıa kúlip.

— Ne sebepti saqtanýǵa tıispin? — dep surady Djınıa.

— Táýir sýretshimdi tartyp alasyń da, túk eshteńe bilmegendeı bolasyń, á?

Djınıanyń júregi qylp ete tústi. Amelıanyń ózinen kóz aýdarmaı kele jatqanyn sezgen kúıi bir mınýtteı únsiz qaldy, sosyn:

— Sen Gvıdoǵa poza kórsettiń be? — dep surady.

Amelıa ony qoltyqtap aldy da:

— Ánsheıin aıtam, — deı saldy.

Sodan soń azdy-kem únsizdikten keıin:

— Qyzdardyń qadyr-qasıetin túsinbeıtin, alǵash kezikken bireýdiń sońynan súmeńdep erip ketetin arsyzdarmen áýeıi bop, saý basqa saqına tilegenshe, sen de áıel, men de áıel, ekeý bop qydyrǵanymyz jaqsy emes pe? — dedi.

— Biraq sen Rodrıgespen kóńil qosyp júrsiń ǵoı, — dedi Djınıa.

Amelıa ıyǵyn qıqań etkizdi de, myrs etip kúldi. Sosyn:

— Maǵan bir nárseni aıtshy. Gvıdo qalaı qylǵanda da, tym qatty ketpeı me? — dep surady.

— Bilmeımin, — dedi Djınıa.

Amelıa ony toqtatyp, ıeginen ustap:

— Betime týra qarashy, — dedi.

Djınıa qarsylasqan joq, sebebi áńgime Gvıdo jaıynda bop jatqan. Olar kire beristiń kóleńkesine kep toqtady da, Amelıa ony á degenshe bolmaı erninen súıip aldy.

XI

Olar ármen ketti, shoshynyp qalǵan Djınıa ebedeısiz kúlimsirep, oǵan Amelıa únsiz kóz tigip kele jatty.

— Dalapty súrtip tasta, — dedi Amelıa túk bolmaǵandaı.

Djınıa júrip kele jatqan kúıi aınasyn alyp, kelesi kóshe shamyna jetkenshe aınaǵa qadalýmen boldy: kózin qaıta-qaıta anyqtap qarady, shashyn túzetti.

— Meni qyzyńqyrap qaldy dep oıladyń ba? — dedi Amelıa, olar kóshe shamynan ári asqannan keıin.

Aınasyn salyp qoıǵan Djınıa túk jaýap qatpaı ármen júre berdi. Óksheleriniń trotýardy tyq-tyq urǵan dybysy qulaq shyńyldatyp turǵan. Buryshqa jetkende Amelıa toqtamaqshy bolǵan, biraq Djınıa:

— Bizge bylaı júrý kerek, — dedi.

Olar buryshtan aınalyp ári ketti, kire beriske jetken soń Amelıa:

— Já, endi, ázirge, — dedi.

— Ázirge, — dedi Djınıa, sosyn ármen qaraı jalǵyz ketti.

Kelesi kúni ol stýdıaǵa kirgen kezde Gvıdo sham jaqty, óıtkeni syrtta kún tuman bolatyn, terezeniń aýmaqty áınekterin tumshalap tastaǵan tuman bulardy da tumshalap turǵandaı áser qaldyratyn.

— Kerosınkany nege jaqpaısyń? — dep surady Djınıa.

— Kerosınka janyp tur, — dedi Gvıdo. Bul joly onyń ústinde kúrte bar edi. — Qoryqpa, qysta kamın jaǵatyn bolamyz.

Bólmeni aralap júrgen Djınıa qabyrǵaǵa shegelengen mata kesindisin kóterip, tasasynan býma-býma kitap pen ne qıly qoqyr-soqyrǵa lyq toly kishkene kamındi kórdi.

— Qandaı jaqsy. Sonda poza kórsetetinder osy arada tura ma?

— Eger tyr jalańash kórsetse, — dedi Gvıdo.

Sosyn ol kereýet astynan shamadan shyǵardy, oǵan jaı kıimi salynǵan eken.

— Saǵan natýrashy qyzdar poza kórsetti me? — dep surady Djınıa. — Sýret salynǵan papkilerińdi bershi maǵan.

Gvıdo ony qolynan shyntaǵynan joǵarylaý jerden ustady.

— Baıqaımyn, sýretshiler jaıynda biraz nárse biletin sıaqtysyń. Aıtshy, bizdiń aǵaıyndardan kimderdi tanısyń?

Oınaqylanyp, ernine saýsaǵyn qoıǵan Djınıa bosap shyqpaqqa tyrysty.

— Odan da maǵan papkilerińdi kórset. Amelıa ekeýiń munda talaı qyzdyń kelgenin aıtqansyńdar.

— Belgili emes pe, — dedi Gvıdo, — mamandyǵymnyń ózi sondaı ǵoı. — Sosyn Djınıa bulqyna bermes úshin ony súıip aldy. — Sóıtip, kimderdi biletinińdi aıtshy.

— Eshkimdi de, — dedi Djınıa ony qushaqtap. — Men tek jalǵyz seni ǵana bilsem deımin jáne munda endi eshkimniń kelmegenin tileımin.

— Onda ishimiz pysyp keter edi, — dedi Gvıdo.

Bul keshte Djınıa eden sypyrǵysy kelgen, biraq eden shótkesi joq bop shyqty, budan soń ol eń bolmasa perdeniń ar jaǵyndaǵy jabaıy ańnyń apanyndaı bop sasyp ketken tósekke jańa aq jaıma jabaıyn dep sheshti.

— Sen osy arada uıyqtaısyń ba? — dep surady ol.

Gvıdo túnde juldyzdarǵa qaraǵandy unatatynyn, sondyqtan tahtada jatatynyn aıtty.

— Endeshe jaımasyn aýystyrmaımyn, — dedi Djınıa.

Kelesi kúni ol qol sómkesine kishkene túıinshek salyp keldi.

Bul Gvıdoǵa arnalǵan galstýk bolatyn. Gvıdo qaljyńdap ony óziniń jasyl-sur tústi gımnasterkasyna shaqtap kórdi.

— Jaı kıim kıgen kezińde bul saǵan úılese ketedi, — dedi Djınıa.

Budan soń olar perdeniń ar jaǵyna ótti de, bólme salqyn bolǵandyqtan kórpe jamylyp, jınalmaǵan tósekke jata ketip qushaq aıqastyrdy. Gvıdo oǵan ózi syılyq berýge tıis ekenin aıtty, al Djınıa bolsa, murnyn kirjıtti de, stýdıaǵa eden shótkesin alýyn surady.

Ekeýi osylaı tıip-qashyp jolyǵysyp júrgen bul kúnder keremet qyzyqty bolatyn, tek olarǵa ońasha otyryp asyqpaı áńgimelesýge eshqashan ýaqyt tabylmaıtyn, sebebi Rodrıgestiń aıaq asty kirip kelýi múmkin edi, al Djınıa anaý ózin jalańash kúıde kórip qala ma dep degbirsizdenýmen bolatyn. Biraq sońǵy kúnderdiń birinde Gvıdo onyń aldynda ózin qaryzdar sezinip júrgenin aıtty, sóıtip olar keshki astan keıin bir jaqqa barmaqqa ýádelesti.

— Kınoǵa baraıyq, — dedi Gvıdo.

— Ne úshin? Odan da qydyraıyq, ekeýmiz birge serýendegenge eshteńe jetpeıdi.

— Kún salqyn ǵoı, — dedi Gvıdo.

— Onda kafege nemese bı zalyna barýymyzǵa bolady.

— Bı degendi sýqanym súımeıdi, — dedi Gvıdo.

Olar keshkisin kezdesti. Kóshede serjantpen birge kele jatqany Djınıaǵa bir túrli aqylǵa qonbaıtyn nárse sekildi kórindi, biraq munyń sol baıaǵy Gvıdo ekenin ol ózine-ózi ishteı qaıtalap aıtýmen boldy. Áýelde Gvıdo ony kishkentaı qyz qusatyp qolynan ustap kele jatqan, alaıda ofıserlerge álsin-áli sálem ısharatyn jasaýǵa májbúr bolǵandyqtan, Djınıa arǵy jaǵyna shyqty da, onyń qolyna ózi jarmasa ketti. Olar osylaı kele jatty, al Djınıaǵa tipti kósheniń ózi basqa sekildi bop kórindi.

"Amelıany keziktirip qalsaq qaıter edik?" dep oılady ol sosyn kúlkiden ázer tejelip, Gvıdoǵa sınora Bıche jaıynda aıtyp berdi. Gvıdo qaljyńǵa saıyp:

— Úsh kúnnen keıin myna maımyldarǵa sálemdesýden qutylam. Qarashy kespirlerine — kirpishpen bir pergendi tilep tur emes pe, — dedi.

— Amelıa da júrginshilerdi mysqyldaǵandy unatady, — dedi Djınıa. — Tura qalady da, betterine qarap saq-saq kúledi.

— Amelıa keıde shekten shyǵyp ketedi. Ony kópten biletin be eń?

— Biz kórshi turamyz, — dedi Djınıa. — Al óziń she?

Sol jerde Gvıdo áne bir jyly stýdıany jalǵa alǵany, ózine stýdent dostarynyń kelip turǵany, bireýiniń keıin monah bop ketkeni týrasynda aıtyp berdi. Amelıa ol kezde natýrashy emes-ti, biraq kóńil kótergendi keremet unatatyn, olar oǵan kúndiz de, túnde de kelip, yrdý-dyrdý jasap, sharap iship otyratyn, al bul kezde ol jumys istemek bop áýrelenip jatatyn. Amelıamen qalaı tanysqany Gvıdonyń esinde joq. Keıin dostarynyń biri armıaǵa ketti, ekinshisi emtıhan tapsyrdy, úshinshisi úılendi, sóıtip kóńildi kúnder de támam boldy.

— Buǵan ókinip júrsiń be? — dedi Djınıa, Gvıdoǵa jaltaqtaı qarap.

— Kóbinese monah jaıynda ǵana ókinem, keıde ol maǵan hat jazady, qalaı jumys istep jatqanymdy, eski dostardan kimdermen kezdesip turatynymdy suraıdy.

— Saǵan basqalary da jazsa bolmaıtyn ba edi?

— Onyń maǵan keregi qansha, túrmede otyrǵam joq qoı, — dedi Gvıdo. — Kartınalarym jalǵyz tek álgi monah bop ketken jigitke ǵana unaıtyn. Ony kórseń etti: ózim sekildi uzyn boıly, eńgezerdeı erkek, biraq kózi qyz balanyń kózindeı. Ókinishti-aq, ol bárin túsinetin.

— Al ózińniń monah bop ketýiń múmkin be, Gvıdo?

— Ondaı qaýip joq.

— Rodrıgeske kartınalaryń unamaıdy. Al ózi shynymen-aq sváshennıkten aýmaıdy.

Biraq Gvıdo Rodrıgesti jaqtap, ol keremet jaqsy sýretshi, sýret salmas buryn bárin aldyn-ala oılastyryp alady, nendeı ispen bolsyn kezdeısoq aınalyspaıdy, jumystaryna tek boıaý ǵana jetispeıdi dedi.

— Onyń otany boıaýǵa ǵalamat baı, — dedi ol — Bala kezinde soǵan meldektep toıǵan, endi boıaýsyz salǵysy keledi. Biraq kózi qandaı deseńshi, qoly qandaı!

— Boıaýmen salǵan kezińde maǵan kórip turýǵa ruqsat etesiń be? — dedi Djınıa onyń qolyn qysa túsip.

— Eger tek áskerı kıimimdi sheshkennen keıin sondaı sýret salýǵa qabiletti bolsam. Ras, buryn kádimgideı-aq jumys istegem. Apta saıyn bir kartına salǵam. Ol kezde qandaı is bolsyn ári tez, ári táp-táýir tyndyrylatyn. Ol kúnder ótip ketti.

— Al meniń saǵan eshqandaı septigim joq pa? — dep surady Djınıa.

Gvıdo onyń qolyn keýdesine basty.

— Kúnniń júzi kórinbese jazdyń da qyzyǵy joq, al sen kún emessiń ǵoı. Kartına salý degenniń ne ekenin sen bilmeısiń. Aqylym tolyǵýy úshin saǵan ǵashyq bolýym kerek edi, biraq onda ýaqytymdy joǵaltar em. Saǵan aıtyp qoıǵanym artyq bolmas, ózin túsinetin dostary bar adam ǵana ónimdi jumys isteı alady.

— Sonda sen eshqashan ǵashyq bop kórgen joqsyń ba? — dep surady aldyna qarap júrip kele jatqan Djınıa.

— Ǵashyq boldyń ba deımisiń? Ondaıǵa ýaqytym joq.

Kóshe kezýden sharshaǵan olar ózderin ǵashyqtar ispetti kórsetpek bop kafege tartty. Gvıdo shylym shegip, Djınıanyń kirip-shyǵyp jatqan kelimsekterge kóz tastap qoıyp aıtyp jatqan áńgimesin tyńdap otyrdy. Onyń kóńilin kóterý úshin mármár ústelge qyrynan qaraǵandaǵy sýretin qaryndashpen salyp qoıdy. Mańaıda eshkim joq kezdiń oraıyn taýyp Djınıa oǵan:

— Eshkimge ǵashyq bolmaǵanyńa sondaı qýanyshtymyn, — dedi.

— Bul saǵan unaıtyn bolsa, tipten jaqsy, — dedi Gvıdo.

Kesh kóńilsizdeý aıaqtaldy, sebebi sheshesiniń amandyq-saýlyǵyn bilý úshin Gvıdo áskerı qyzmetten bosaǵan boıda týǵan jerine baryp-qaıtýǵa tıis eken. Djınıa Gvıdodan onyń úıi, otbasy, balalyq shaǵy, ákesiniń aınalysatyn isi jaıynda surap, qolynan kelgeninshe ózin jubatyp baqty. Lýıza esimdi qaryndasy baryn bildi, oǵan qosa Gvıdo, týrasyn aıtqanda, qarapaıym sharýa bop shyqty — bul oǵan unamaı qaldy. "Bala kezimde jalańaıaq júrgem" dep shynyn aıtty ol kúlip; onyń qoly nelikten sonsha áleýetti, daýysy nelikten sonsha zor ekenin Djınıa tek sonda ǵana bildi. Sharýadan sýretshi shyǵatynyna onyń sengisi kelmedi, al Gvıdo, tańqalarlyǵy, muny maqtan tutýmen boldy, sosyn Djınıa: "Biraq sen osynda turasyń ǵoı" degendi aıtqanynda, oǵan naǵyz sýretshi derevnáda turýǵa tıis dep jaýap qatty.

— Biraq sen osynda turasyń ǵoı — dep qaıtalady Djınıa, sol kez Gvıdo:

— Tek jotanyń basynda ǵana janym jaı tabady, — dedi.

Sodan beri Djınıa, nege ekeni belgisiz, Gvıdonyń qaryndasy bolý baqytyna qol jetkizgen álgi Lýıza jóninde oılaı beretin boldy jáne oǵan qyzǵanysh bildiretindi shyǵardy, sondaı-aq bozbala shaǵynda Gvıdonyń onymen ne jaıynda sóıleskenin kóz aldyna elestetýge tyrysyp baqty. Amelıanyń nege oǵan ashkózdik bildirmegenin endi ǵana túsindi. "Eger ol sýretshi bolmasa, qarapaıym mujyq bop qalar edi" dep oılady Djınıa, sosyn ony naýryz aıynda soldatqa alynatyn, moıynyna oramal salyp, ańyratyp án aıtyp júretin derevná jigitteriniń biri retinde kóz aldyna elestetti. "Biraq ol osynda turady ǵoı, — dep oılady Djınıa, jáne bilimdi, stýdent bolǵan, oǵan qosa shashymyzdyń da túsi birdeı. Qyzyq, Lýıza da aqquba ma eken?" Sol kúni keshte Djınıa úıine kelgen boıda esikti kilttep tastady da, aına aldyna baryp sheshinip, denesin zer sala qarap shyqty. Sol alǵashqy joly Gvıdo janǵa batatyndaı áreket jasaǵannan keıin táninde álginiń eshqandaı izi qalmaǵany oǵan tańǵalarlyq kórindi. Ózin Gvıdonyń aldynda poza kórsetip otyrǵan sekildi elestetip, Saqaldyń stýdıasynda Amelıa oryndyqqa qalaı jaıǵassa, ózi de solaı jaıǵasty. Gvıdonyń qansha qyzdy tyr jalańash kúıde kórgenin kim biledi. Al ózin áli kúnge durystap kóre alǵan joq. Osy týrasyndaǵy oıdyń ózinen júregi atqaqtap qoıa berdi. Oılamaǵan jerden Amelıa qusap qaratory, symbatty jáne samarqaý bop shyǵa kelse ǵoı, shirkin. Al bylaıynsha, Gvıdoǵa ol tyr jalańash kórine almaıdy. Bul úshin áýeli olar úılenýge tıis.

Áıtse de, qansha jerden ǵashyq bolmasyn, onyń ózine úılenbeıtinin Djınıa biletin. Muny oǵan óz yqtıarymen berilgen sol alǵashqy túnde-aq bilgen. Barǵan kezinde Gvıdonyń jumysyn tastaı sap, onymen birge áli kúnge perdeniń ar jaǵyna ótip júrgeniniń ózine de raqmet. Tek oǵan natýrashy bolǵanda ǵana onymen kezdesýin odan ári jalǵastyra alatynyn ol túsinetin. Áıtpese sáti túsken bir kúni basqa bir qyzdy ala qoıady.

Aına aldynda tyr jalańash otyrǵan Djınıa tońa bastady, terisiniń búrtiktenip ketkenin sezip, paltosyn jamyla saldy. "Poza kórsetsem tap osyndaı bolar edim" dedi ol, qymsyný degennen beı maqurym Amelıaǵa ishteı qyzǵanysh bildirip.

XII

Gvıdo jol júrer aldyndaǵy sol kúngi keshte onyń qushaǵynda jatqan Djınıa jan raqatyn tabý ústinde jan tapsyrý degenniń ne ekenin aıaq asty ap-anyq sezindi; ál-dármennen aıyrylyp álsirep qalǵany sonsha, oǵan ne bolǵanyn bilý úshin Gvıdo perdeni túrip tastady, biraq ol qolymen betin basa qoıdy. Keıin Rodrıges kelip Gvıdomen myljyńdasa bastaǵan kezde Djınıa nekeli bolmaý men kúndiz-túni birge júre almaýdyń nendeı nárse ekenin jaqsy uǵyndy. Baspaldaqtan abyrjyp-abdyraǵan ahýalda tómen túsip kele jatty, oǵan qosa óziniń ózgergenine, burynǵyǵa uqsamaıtynyna jáne muny jurttyń bári bilip turǵanyna nyq senimdi bolatyn. "Mahabbattyń áldenendeı bir tyıym salynǵan nárse sanalatynynyń sebebi de osy eken ǵoı, áńgime qaıda" dep túıdi ol Muny Amelıa da, Roza da bastan ótkerdi me eken dep dal boldy sosyn. Vıtrınalardan óziniń mas adam sıaqty júrip kele jatqanyn kórdi, osynaý kóleńke sekildi elbektegen býaldyr beıne de onyń basqa bireýge aınalǵanyn dáleldep turǵandaı edi. Aktrısa ataýlynyń nelikten kózi kilmıip náýetektenip júretinin ol endi ǵana túsindi. Biraq júkti bolýǵa munyń sirá da qatysy joq shyǵar dep oılady ol, óıtkeni, ádette, aktrısalarda bala bolmaıdy ǵoı.

Severıno shyǵyp ketken boıda Djınıa esikti qulyptap aldy da, aına aldyna kep tyr jalańash sheshindi. Biraq óziniń sol baıaǵy qalpynda ekenin baıqady, bul oǵan múldem aqylǵa syıymsyz kórindi. Ol terisi táninen sylynyp qalǵandaı sezimde boldy, oǵan qosa salqynnan azdap shimirigip te turdy, biraq ol ózgermegen edi, sol baıaǵydaı qýqyltym, ádettegideı appaq bolatyn. "Osy arada Gvıdo bolǵanda, — degen oı qylań berdi, — oǵan ózime kóz salýǵa ruqsat eter em. Endi ózimniń naǵyz áıelge aınalǵanymdy aıtar em".

Jeksenbi de jetti, biraq ony Gvıdosyz ótkizýdiń qyzyǵy bolǵan joq. Amelıa keldi, Djınıa buǵan qýanyp qaldy, sebebi endi odan qoryqpaıtyn jáne Gvıdo jaıyndaǵy oılarymen otyryp onyń sózine mán bermeýine bolatyn. Djınıa onyń bet aldy myljyńdaýyna bóget jasamady, al ózi bul kezde óz qupıasy jaıynda oı keshýmen boldy. Beıshara Amelıa jalǵyzdyqtyń zardabyn ózinen de góri kóbirek tartyp júrgen-di.

Amelıa da qaıda barardy bilmeıtin. Kún bulyńǵyr ári salqyn edi, dalany dymqyl tuman basyp turǵan, tipti fýtbol da qyzyqtyrmaıtyn. Amelıa bir shyny aıaq kofe surap ishti jáne úıde qalyp, tahtada jatyp áńgime soǵýǵa da ketári emes-ti. Biraq Djınıa qalpaǵyn kıip aldy da:

— Shyǵaıyq. Jotaǵa barǵym kep tur, — dedi.

Tańqalarlyǵy, Amelıa qarsylyq bildire almady: bul kúni ol birtúrli bolbyr edi. Asyǵarlyq eshteńe joǵy ózderine jaqsy málim bola tursa da, tezirek jetý úshin olar tramvaıǵa otyrdy. Djınıa ózi bılep-tóstep, beıne aıqyn maqsaty bar adamsha qaı kóshemen júrý keregin kórsetip, Amelıany ertip kele jatty. Olar taýǵa kóterile bastaǵanda jańbyr sirkirep qoıa bergen, sony kórgen Amelıa malmandaı sý bolatyndary jaıynda qyńqyldaýǵa kirisken, biraq, Djınıa:

— Saspa, tuman ǵoı bul shógip jatqan, — dedi.

Osy tusta olar aǵashtar aıasyna, bos jatqan tas jolǵa shyqqan-dy; bul arada ózińdi dúnıeniń qıyr shetine tap bolǵandaı sezinetinsiń, tek aryqtaǵy sýdyń sholpyly men álde bir tustan, art jaqtan, tramvaıdyń tarsyl-gúrsili ǵana talyp estiletin. Aýa salqyn ári dymqyl edi; shirı bastaǵan japyraq ıisi sezilip turǵan. Amelıaǵa az-azdap jan kire bastady, sóıtip qoltyqtasyp alǵan olar ózderiniń aýysh bop ketkenderin, mundaı kúnde jotaǵa tipti ǵashyqtar da barmaıtynyn aıtyp kúlip, asfáltpen jyldam basyp júrip bara jatty.

Olardy alabóten ádemi mashına qýyp jetti, alǵa ótińkirep baryp, júrisin baıaýlatty.

— Bizde osyndaı mashına bolsashy, — dedi Amelıa.

Mashınadan surǵylt jeńdi qol shyǵyp, olardy shaqyrǵan ısharat jasady.

— Jetkizip tastaýǵa ruqsat etesizder me? — dedi bir kózinde monokli bar adam, olar jaqyndaǵan kezde.

— Serýendep qaıtamyz ba, Amelıa? — dep sybyrlady Djınıa kúlip.

— Sorlap qap júrmeıik, — dedi Amelıa. — Qaıdaǵy bir qıan túkpirge aparyp túsirip ketse, keıin qaraı qalaı jaıaý salpańdaısyń sosyn.

Olar júrisin jalǵady, al ana áýmeser joqtan ózgeni shatyp, sıgnal berip, sońdarynan erip kele jatty.

— Jaraıdy, men otyraıyn, týflı tozdyrǵannan táýir ǵoı áıteýir, — dedi Amelıa.

— Ana aqsary qyz barmaı ma? — dedi mashınadan ytqyp shyqqan qyryqtardaǵy jańqadaı juqa beıtanys erkek.

Olar mashınaǵa mindi: Amelıa — ortasyna, al Djınıa eń shetine, esikke qaraı syǵylysa jaıǵasty. Juqa sınor rólge kep otyryp, Amelıany ıyǵynan qushaqtady. Onyń súıegi arbıǵan qońyrqaı qolyn qulaǵynyń naq túbinen kórgen Djınıa: "Maǵan qolyn tıgizer bolsa, tistep alam", dep túıdi. Biraq olar birden júrip ketti de, samaıynda úlken tyrtyǵy bar álgi sınor barlyq nazaryn jolǵa aýdardy, al Djınıa bolsa, betin terezege taqaǵan qalpy, Gvıdo kelgenshe osy aptany osylaı mashınaǵa minip qydyrystaýmen ótkizgen qandaı ǵanıbet bolar edi dep oılap otyrdy.

Biraq bul qyzyq osymen támam boldy. Mashına júrisin báseńdetip, alańshaǵa kelip toqtady. Endi aınala-mańda ádemi jasyl aǵashtar joq-ty, tuman tumshalaǵan, telegraf symdary syzǵylaǵan bos keńistik qana jatqan. Jotanyń betkeıi tik jarǵabaq tárizdi bop elesteıdi.

— Osy aradan túspek pe edińizder? — dep surady bularǵa qaraı burylǵan monokldi sınor. Onysyn kózinen álige de deıin almaı kele jatqan.

Sol arada Djınıa oqystan:

— Sizder kafege bara berińizder. Men jaıaý qaıtam, — dedi.

Amelıa tańyrqap qalǵandaı túr kórsetti.

— Bul neǵylǵan naqurystyq, — dedi erkek.

— Men jaıaý qaıtam, — dedi Djınıa qaıtalap. — Sizder ekeýsizder, úshinshi bireý artyq bolady.

— Jarymes, — dedi Amelıa oǵan sybyrlap, ekeýi mashınadan túsip jatqan kezde, — mynanyń qur sózben shyǵaryp salmaıtynyn, aqsha tóleıtinin qalaısha túsinbeısiń?

Biraq, Djınıa pırýet5 jasady da:

— Kóp raqmet sizge! Qurbymdy úıine aparyp salyńyz! — dep aıqaılady.

Jolǵa shyqqan ol tóńirekti jaılaǵan tynyshtyqqa qulaq tigip turyp qaldy — tuman arasynan ot alǵan motor dybysy estilmes pe eken degen. Sosyn kúlip jiberdi de, etekke qaraı túse bastady. "Mine, kórdiń be, Gvıdo, seniń aldyńda tazamyn ǵoı" dep oılady ol, sony aıtyp salqyn aýa men jańbyr ıisin qushyrlana jutyp, betkeılerge kóz jiberdi. Gvıdo da qazir jalańash jotalar arasynda, týyp-ósken óńirinde edi. Bálkim, ol qazir úıinde, janyp jatqan ot janynda shylym shegip otyrǵan shyǵar: jylyný úshin stýdıada shylym shegetini bar emes pe edi. Osy sát Djınıa júrisin úzip toqtaı qaldy, sebebi perdeniń ar jaǵyndaǵy jyly da qarańǵy qýysty, beınebir tap qazir sol arada turǵandaı, kóz aldyna ap-anyq elestetken edi. "Oı, Gvıdo, oralshy tezirek" dedi ishteı, qolyn paltosynyń qaltasyna salyp alǵan ol judyryǵyn túıe túsip.

Djınıa úıine erte keldi, biraq sharshap, shashyn sý qylyp, shulyǵyn balshyqqa bylǵap keldi; óz oıymen ózi bop ketkendikten jalǵyzdyqtan japa shegýge muǵdarly bolmady. Tóplıin sheship, tahtaǵa jatty, sosyn, boıy jylynǵan soń, Gvıdomen myljyńdasty. Alabóten ádemi mashına jaıynda oı keshti, odan soń Amelıanyń qalaı qushaq qyzyǵyna túsip jatqanyn kóz aldyna elestetti, álgi sınordy onyń burynnan bilýi de ábden múmkin-aý dep oılady.

Severıno kelgen kezde oǵan atelede jumys isteýden ábden mezi bolǵanyn aıtty.

— Olaı bolsa ket te qal, basqa bir oryn taýyp al, — dedi ol aspaı-saspaı. — Tek endi meni as-sýsyz qaldyrma. Sharýalaryńdy tyndyratyn basqa bir qolaıly ýaqyt tap.

— Onsyz da murnymnan shanshylyp júrmin.

— Úıde otyrǵanyń durys degendi mamamyz saǵan qansha aıtty. Aqshany kúrep taýyp júrgen kisideı!

Djınıa tahtadan ushyp turdy:

— Bıyl zıratqa barǵan joqpyz.

— Men bardym, — dedi Severıno. — Múláıimsime, muny sen jaqsy biletinsiń.

Atele jaıynda Djınıa jaı ánsheıin aıta salǵan. Tabysy qanshalyqty az bolǵanymen, mundaı aqsha qaltasynda júrmese kıetin kıimge de zar bolar edi, ydys-aıaq jýǵanda qoly jarylmas úshin rezeńke qolǵap ta satyp ala almas edi. Qalpaqqa, átirge, dalapqa jáne Gvıdoǵa beretin syılyqtarǵa da aqsha tappas edi, sóıtip fabrıkada isteıtin Roza sekildi qyzdardan esh aıyrmashylyǵy bolmas edi. Oǵan jetpeıtini tek ýaqyt bolatyn. Oǵan qajeti tús kezinde aıaqtalatyn jumys edi.

Ekinshi jaǵynan, birdeńemen aınalysqannyń ózindik paıdasy da bar. Eger úıde otyratyn bolsa, Gvıdodan qol úzip qalǵan bul kúnderi nemen shuǵyldanar edi? Bir bólmeden ekinshi bólmege ótip, uzaqty kún boıy árli-berli teńselýmen bop, ábden mıy ashyp, máńgirip qalǵansha bir ǵana nárse jaıynda qaıta aınalyp oılaı berýmen shuǵyldanar ma edi? Al, aınalysar isi bolǵan soń, Djınıa kelesi kúni tańerteń turdy da atelege ketti, sóıtip kún de óte shyqty. Júgirip úıine baryp Severınoǵa dámdi etip keshki as ázirledi: osy kúnder ishinde Djınıa aǵasynyń barynsha babyn tabýdy uıǵarǵan, sebebi keıin onyń keı-keıde ystyq tamaqsyz qalary anyq-ty.

Amelıa kórinbeı qoıdy. Keı kúni keshkisin Djınıa kafege barýǵa da qulshynǵan, biraq Amelıany izdemeýge ózine sert bergenin esine alyp, kerek bolsam ózi keler dep oılap úıde otyryp qalǵan. Tiktirgisi kep júrgen kóıleginiń úlgisin kórsetpek bop bir joly Roza tóbe kórsetti, Djınıa bolsa, onymen tipti ne jaıynda sóıleserin de bilmedi. Olar Pıno jóninde áńgime etisti, biraq Roza qazir basqa bireýmen qydyratyny jóninde jumǵan aýzyn ashqan joq. Tek ne isterdi bilmeı ishi pysyp ólerdeı bop júrgenin aıtyp:

— Biraq, amal qansha? Kúıeýge shyqsań kórgen kúniń kún bolmaıdy, — degendi qaıtalaı berdi.

Gvıdo jaıyndaǵy jabysqaq oı Djınıaǵa uıqy bermeı qoıdy; ara-tura tipti: tezirek qaıtyp oralýy keregin Gvıdo qalaı túsinbeıdi eken dep ashýlanyp ta júrdi. "Onyń dúısenbi kúni keler-kelmesin kim biledi, — dep oılady ol, — bálkim, kelmeıtin de shyǵar". Djınıanyń dúnıedegi eń jek kóretin adamy — Lýıza bolatyn, sebebi ol Gvıdonyń qaryndasy edi jáne aǵasymen kúni boıy dıdarlasa alatyn. Tynyshy ketkeni sonsha, stýdıaǵa baryp Rodrıgesten Gvıdo sózine turatyn adam ba dep te suraǵysy keldi.

Biraq onyń ornyna Djınıa Amelıamen jolyǵysý úshin kafege bardy.

— Qalaı, jeksenbide jaqsy kóńil kóterdiń be? — dep surady ol.

Shylym shegip otyrǵan Amelıa ádetinshe ezý tartyp kúlgen joq, tek aqyryn ǵana:

— Jaqsy, — deı saldy.

— Seni úıińe jetkizip saldy ma?

— Árıne, — dedi Amelıa. Sosyn: — Nege qashyp kettiń? — dep surady.

— Ana kisi renjip qaldy ma?

— O ne degeniń, — dep jaýap qatty Amelıa, oǵan tesile qarap otyryp. — Ol tek: "Aqyldy qyzalaq" dedi de qoıdy. Nege qashyp kettiń?

Djınıa uıalǵannan beti dý ete qalǵanyn sezdi.

— Shynymdy aıtsam, monokl taqqan kespiri kisiniń kúlkisin keltiredi.

— Jarymes, — dedi Amelıa.

— Rodrıges qalaı?

— Ol jańa ǵana ketti.

Olar úıge birge qaıtty, sosyn Amelıa oǵan:

— Sońyra saǵan soǵyp shyǵam, — dedi.

Bul keshte bir jaqqa bara qoıaıyq dep eshqaısysy qulshynǵan joq. Ydys-aıaqty jýyp bolǵan soń Djınıa Amelıa jatqan tahtanyń shetine kep tize búkti.

Olar uzaq ýaqyt boıy jaq ashpady, sosyn Amelıa óziniń qyryldaǵan daýysymen:

— Aqyldy qyzalaq, — dedi.

Djınıa otyrǵan qalpy ıyǵyn qıqań etkizdi, Amelıa qolyn sozyp, ony shashynan sıpady.

— Tıispeshi maǵan, — dedi Djınıa.

Aýyr kúrsinip alǵan Amelıa shyntaǵyna kóterildi.

— Men saǵan ǵashyqpyn, — dedi ol daýysy qyryldap. Selk ete túsken Djınıa oǵan qadala qarap qaldy. — Biraq seni súıe almaımyn. Merezben aýyram.

XIII

— Onyń ne ekenin biletin be eń?

Djınıa únsiz bas shulǵydy.

— Al men bilgen joqpyn.

— Aýyratynyńdy saǵan kim aıtty?

— Daýysymnyń qandaı ekenin estip otyrǵan joqsyń ba?

— Bul temekiden ǵoı.

— Men de solaı dep oılaǵam, — dedi Amelıa. — Biraq bizdi jeksenbide mashınasyna otyrǵyzǵan meıirban adam dáriger bolatyn. Qarashy.

Ol blýzkasynyń ilgegin aǵytyp, bir emshegin shyǵardy.

— Bunyń merez ekenine senbeımin, — dedi Djınıa.

Amelıa emshegin ustap otyrǵan kúıi oǵan tikilene kóz tastady.

— Endeshe súıe ǵoı, — dedi ol báseń únmen, — mine, myna isinip turǵan jerden.

Olar bir mınýttaı bir-birine qas qaqpaı qarap qaldy; sosyn Djınıa kózin jumdy da, Amelıanyń keýdesine qaraı eńkeıdi.

— Já, qoıa tur, qajeti joq, — dedi Amelıa, — onsyz da seni bir ret súıip alǵam.

Djınıa tula boıyn muzdaı ter basqanyn sezdi, sosyn beti qyp-qyzyl bop ebedeısiz ezý tartty. Amelıa oǵan ún-túnsiz qarap otyrdy.

— Qandaı aqymaqsyń sen, — dedi ol aqyry. — Gvıdoǵa ǵashyq bop júrgen, sóıtip meni múldem esten shyǵarǵan dál qazirgi shaǵyńda meni súıetinińdi dáleldegiń keledi. — Ol blýzkasynyń ilgegin sala bastady, sol arada Djınıa onyń qolynyń eti qashqanyn kórdi.

— Meni múldem esten shyǵarǵanyńdy moıynda.

Djınıa ne aıtardy bilmedi, sebebi álgindeı iske qalaısha táýekel etpek bolǵanyn ózi de túsine almaı dal bop otyr edi. Biraq ol Amelıaǵa renjigen joq, óıtkeni tyr jalańash qalpyndaǵy sýreti beınelengen paraqtardyń, pozalary men aıtqan áńgimeleriniń astarynda ne jatqanyn endi ǵana túsingen bolatyn. Ol Amelıanyń sher tarqatýyna erik berdi, alaıda óziniń zyqysy shyǵyp otyrǵan: mundaı kúıdi bala kezinde sýǵa shomylý úshin pesh janyndaǵy oryndyqqa sheshinip jatqan shaqta bastan keshetin.

Biraq Amelıa aýrýdy qan arqyly anyqtaıtynyn aıtqanda Djınıa shoshyp ketti.

— Qalaısha sonda? — dep surady ol.

Amelıa baıandap bergen soń kishkene jeńileıip qaldy. Anaý Djınıaǵa ınemen qoldan qan alatynyn, óz qanynyń qap-qara bop ketkenin aıtty. Sosyn sheshinýge májbúr etetinin, jarty saǵattan astam salqyn jerde ustaıtynyn, dárigerdiń dáıim ashýly bolatynyn jáne aýrýhanaǵa attandyram dep qorqytatynyn málim qyldy.

— Onyń óıtýge qaqy joq, — dedi Djınıa.

— Sen áli sary aýyz balapansyń, — dedi Amelıa. — Qalasa, ol meni tipti túrmege de otyrǵyza alady. Merezdiń ne ekenin sen áli bilmeısiń.

— Sonda ony qaıdan juqtyryp júrsiń?

Amelıa oǵan kóziniń astymen qarap qoıdy.

— Merezdi tósekten juqtyrady.

— Bul úshin ekeýdiń biri áýelden aýrý bolýǵa tıis qoı.

— Álbette, — dedi Amelıa.

Tahtada otyrǵan Amelıa tósin blýzkasynyń syrtynan ustaǵan kúıi bir núktege qadala qarap qalǵan-dy; shilter taqpaǵan, tyǵyryqqa tirelgeni túr-álpetinen ańǵarylyp turǵan ol bóten bireý sekildi kórinetin. Aýyq-aýyq qyzyl ıegin kórsete tistenip qoıady.

— Rodrıgestiń túrin kórseń etti, — dedi ol kenet sol baıaǵy qarlyqqan daýyspen. — Merezden adam soqyr bop qalady, tula boıy jaradan qabyrshaqtanyp ketedi dep onyń ózi aıtyp otyratyn. Oǵan aýrý ekenimdi habarlaǵanymda beti shúberekteı bozaryp ketti. — Amelıa túkirgisi kelgendeı ernin shúıirdi. — Qashan da solaı. Ol qulan taza bop shyqty.

Djınıa asyǵyp-úsigip odan: buǵan kóziń anyq jete me, dep surady, Amelıa sasyp qaldy.

— Abyrjymaı-aq qoı, odan da qan aldy. Ondaı súmelekterdiń jany siri keledi. Ne, sen Gvıdony oılap qorqyp otyrsyń ba?

Djınıa ezý tartpaq bop dalbasalady, kózi jypylyqtap ketti. Amelıa únsiz qaldy, — únsizdigi tutas bir jylǵa sozylǵandaı kórindi, — sosyn:

— Shyn aıtam, Gvıdo maǵan eshqashan jolaǵan emes, — dedi.

Djınıa keremet qýanyp ketti. Qatty qýanǵany sonsha, qolyn Amelıanyń ıyǵyna qoıdy.

— Maǵan janasýdan qoryqpaısyń ba? — dedi anaý.

— Men tósektesiń emespin ǵoı, — dep dybdyrlady Djınıa.

Amelıa Gvıdo jaıynda áńgimeleýge kiristi, budan soń Djınıa júreginiń atqaqtaǵany da birtindep basyldy. Amelıa oǵan: Gvıdomen tipti súıisip te kórgen emespin, óıtkeni kóringenniń bárimen ashyna — jaı bola berýge bolmaıdy ǵoı, dedi. Biraq Gvıdonyń ózine unaıtynyn, alaıda onyń nelikten Djınıaǵa da unaıtynyn túsinbeıtinin, sebebi ol da, bul da aqsary ekenin aıtty. Álginde ǵana úreıden tula boıy muzdap ketken Djınıa denesiniń jylynyp bara jatqanyn sezdi, sodan jany raqat taba bastady.

— Eger Rodrıgeste eshteńe bolmasa, sende de eshteńe bolmaǵany, — dedi ol — Dárigerler qatelesken shyǵar.

Amelıa oǵan qabaǵynyń astymen qarady.

— Maǵan aýrý juqtyrǵan sol dep otyrsyń ba?

— Bilmeımin, — dedi Djınıa.

— Saǵan aıttym ǵoı, onyń záresi ushyp ketti dep, — dedi Amelıa. — Joq, ol emes. Biraq qudaıdyń qarǵysynan qashyp qutyla almaısyń. Muny maǵan syılaǵan ana surqıa qatynnyń aýrýy menikinen de asqynyp ketken. Ol munysyn áli bilmeıdi, soqyr bop qalǵansha solaı júre bersin.

— Sonda bul saǵan áıelden juqqan ba? — dep surady Djınıa báseń daýyspen.

— Syrqatqa shaldyqqanyma eki aıdan asty. Sol qatynnyń syılyǵy bul, — dedi Amelıa, tósine qolyn tıgizip.

Keshtiń óne boıynda Djınıa qolynan kelgeninshe onyń kóńilin kótermekke tyrysty, sonymen qosa Amelıanyń ózine janaspaýyn da qadaǵalady jáne ekeýiniń tek qoltyqtasyp qana júrgenin eske alyp ózin-ózi tynyshtandyrýmen boldy, onyń ústine Amelıanyń ózi oǵan áldenendeı syzat-jarasy bar adam ǵana aýrýǵa shaldyǵatynyn, óıtkeni kesel qanda bolatynyn aıtqan-dy. Odan soń Djınıa, jarıa qylýǵa táýekeli jetpese de, mundaı nárseler naq osy Amelıa sekildi kúnákarlardyń ǵana basyna tap bolatynyna kámil senimdi edi, ondaı jaǵdaıda, oılap qarasaq, bárimiz de syrqat bolýǵa tıispiz ǵoı.

Ekeýi baspaldaqpen tómen túsip kele jatqan kezde Djınıa oǵan álgi áıelden ósh alǵanyń durys emes, óıtkeni anaý óziniń aýrý ekenin bilmese, ony kinálaýǵa bolmaıdy degendi aıtty. Tepkishekte tura qalǵan Amelıa ony bólip jiberdi de:

— Onda, bálkim, oǵan gúl shoǵyn jiberýim kerek shyǵar? — dedi.

Olar erteń kafede kezdesýge ýádelesti, Djınıa onyń sońynan kóńili alaburtqan kúıde qarap qaldy.

Biraq erteńine beıjaı, súlesoq halde oıandy. Úıden kóshe shamdary áli janyp turǵan shaqta, ádettegiden bir saǵat erte shyqty da, júgire basyp stýdıaǵa qaraı tartty. Rodrıges áli uıyqtap jatqan shyǵar dep oılap, birden joǵary kóterilýge batpady, sóıtip tósekte olaı-bulaı aýnaqshyǵanda qandaı sezimdi bastan keshetin bolsa, tap sondaı sezimmen tereze túbinde sýyqtan búrseń qaǵyp árli-berli teńselip júre bastady. Qaltyrap tońǵan ol aqyry joǵary kóterilip, esik qaqty.

Rodrıgestiń butynda pıjamasy bar eken. Buǵan uıqyly-oıaý kúıde meńireıe qarady da, baıaǵysha barynsha byryǵyp jatqan ári barynsha jaryq bólmeni sekekteı basyp júgirip ótip, kereýettiń shetine baryp otyrdy. Djınıa áldene jaıynda dybdyrlaı bastady, al Rodrıges anaý ózinen dárigerge bardyń ba dep suraǵansha tobyǵyn qasýmen boldy. Sol arada ekeýi Amelıany jerden alyp, jerge salýǵa kiristi. Rodrıgestiń jerkenishti aıaǵyna qaraǵysy kelmeı, júzin basqa jaqqa buryp turǵan Djınıanyń qatty tolqyǵannan tipti daýsy dirildep ketti.

Sosyn Rodrıges:

— Tósekke jatam, tońyp qaldym, — dedi de, kórpesin jamylyp jata ketti.

Búrseń qaǵyp turǵan Djınıa oǵan ana joly Amelıanyń ózin súıip alǵanyn aıtqanda anaý shyntaǵyna kóterilip kúlip jiberdi.

— Endeshe, sen de maǵan muńdas ekensiń ǵoı, — dedi ol, — Tek súıdi de qoıdy ma?

— Iá, — dedi Djınıa. — Bul qaýipti me?

— Qalaı súıdi?

Djınıa uqpaı qaldy. Rodrıges oǵan ne suraǵysy kelgenin túsindirgen soń, Djınıa Amelıanyń ózin basqadaı bir pıǵyl-nıetpen emes, bir qyz ekinshi qyzdy qalaı súıse, ol da solaı súıgenin aıtyp ant-sý ishti.

— Endeshe budan túk te bolmaıdy, bosqa abyrjyma, — dedi Rodrıges.

Djınıa perdeniń janynda tur edi; ústel ústinde kómeskileý jyltyrap las staqan turǵan, aınalasynda apelsın qabyqtary shashylyp jatqan.

— Gvıdo qashan keledi? — dep surady Djınıa.

— Dúısenbide, — dedi Rodrıges, sosyn staqandy nusqap: — Kórdiń be? Ony natúrmort tosyp tur ǵoı, — dep qosyp qoıdy.

Djınıa ezý tartyp kúldi de, esikke qaraı bet aldy.

— Otyra tur, Djınıa. Kel, myna araǵa, kereýetke otyr.

— Jumysqa barýym kerek, keshigip qalam, — dedi Djınıa.

Rodrıges ózin oıatyp jibergenin, endi onymen tipti bir mınýt birge bolǵysy da kelmeıtinin aıtyp oǵan ókpe arta bastady.

— Janap ótken qaterdiń qurmetine, — dedi ol.

Djınıa túrilip qoıǵan perdeniń janyna, kereýet shetine tize búkti.

— Amelıaǵa sondaı janym ashıdy, — dedi ol — Beıshara-aı. Qatty qaıǵyryp júr. Merezden adam shynymen soqyr bop qala ma?

— Joǵa, — dedi Rodrıges, — saýyǵyp ketedi. Onyń saý jerin qaldyrmaı ıne shanshady, keı jerleriniń terisin kesip tastaıdy, sosyn, kór de tur, sol dáriger áli onymen tósekke de jatady. Ótirik aıtsam ońbaı keteıin.

Djınıa kúlkisin tejeýge tyrysyp baqty, al áńgimesin ármen jalǵaǵan Rodrıges:

— Ol senderdi jotaǵa alyp bardy ma? — dep surady.

Osyny aıtyp otyryp ol Djınıanyń qolyn quddy bir mysyqty arqasynan sıpaǵandaı sıpalaýmen boldy.

— Qolyń qatyp qalypty ǵoı, — dedi ol — Jylyný úshin kórpeme kire qoısań qaıtedi?

Djınıa "keregi joq, keregi joq" dep dybdyrlaǵan kúıi oǵan moıynynan súıgizdi, sosyn qyp-qyzyl bop ketti de, ushyp turyp syrtqa qaraı júgire jóneldi.

XIV

Keshkisin Rodrıges te kafege kelip, kórshi ústeldiń Djınıa otyrǵan jaq betine jaıǵasty.

— Daýys qalaı? — dep surady ol oıyny álde shyny ekeni belgisiz.

Dál osy kezde Djınıa merezden saýyǵyp shyǵýǵa bolatynyn aıtyp Amelıany jubatýǵa tyrysyp jatqan, endi aýzyn jaba turýǵa týra keletinine ózi de qýanyp qaldy. Rodrıges ekeýi bir-birine kóz qıyǵyn tastap qana qoıdy.

Amelıa da únsiz otyrǵan, Djınıa ýaqyt qansha bolǵanyn suraýǵa endi oqtalǵan kezde Rodrıges kekesindi únmen sóılep qoıa berdi:

— Jetisipsiń, jas balalardy da joldan taıdyryp júr ekensiń ǵoı óziń, — dedi.

Amelıa munyń mánin birden uǵa qoıǵan joq, qorqyp ketken Djınıa onyń jaýabyn tosyp kózin tars jumyp aldy. Kózin qaıta ashqan kezde Amelıanyń zildene sóılegen daýsyn estidi:

— Myna jarymes qyz saǵan ne shatyp júr?

Rodrıges, shamasy, aıaýshylyq jasaıyn degen shyǵar, óıtkeni:

— Bul maǵan búgin tańerteń kirip shyqty, ol kezde áli tósekte jatqam. Óziń jaıynda surady, — dedi.

— Erikken neme, — dedi Amelıa.

Bul kúnderi Djınıa barynsha ınabatty bolýǵa tyrysty, sóıtkende Gvıdo da shynymen keletinine senimdi edi. Ol taǵy da Rodrıgespen jolyǵysýǵa bardy. Biraq ótken jolǵydaı ózine jarmasyp júrer dep qorqyp ári sol bir maýbasty uıqysynan oıatqysy kelmeı, tań alageýimnen stýdıaǵa tartqan joq, Rodrıges tústenetin jáne qaıtyp oralǵan kezde Gvıdo da tamaqtanatyn trattorıaǵa6 tús mezgilinde bardy. Trattorıa tramvaı aıaldamasy bar kóshede ornalasqan edi, áńgimelesip, jańalyq bilý úshin Djınıa oǵan jolshybaı soǵa ketti. Ol ózin Amelıa sekildi ustap, Rodrıgesti qaljyńmen qaǵytýmen boldy, biraq anaý munyń jaıyn túsingen edi, sondyqtan qol júgirtýden birjola tyıylǵan. Djınıa onymen jeksenbi kúni Gvıdo keler aldynda stýdıany az-maz retke keltirip qoıatyn bop kelisti.

— Biz, merezben aýyratyndar, eshteńeden qoryqpaımyz, — dedi Rodrıges.

Al Amelıa endi onda barmaıtyn bolǵan-dy. Djınıa onymen senbi kúni tús aýa kezdesip, ýkol salyp júrgen dárigerine shyǵaryp saldy. Olar kire beriste eki oıly bop irkilip qalǵan, aqyry Amelıa:

— Joǵary shyqpaı-aq qoı, áıtpese ol senen de áldenendeı bir syrqat taýyp alady, — dep saldy, sosyn baspaldaqpen júgire basyp bara jatyp: — Ázirge, Djınıa, — dedi.

Osyǵan deıin kóńili sondaı kóterińki Djınıanyń júregi muzdap qoıa berdi, sóıtip úıge qatty jabyrqap oraldy. Tipti búrsigúni Gvıdonyń keletini jaıyndaǵy oı da ony jubata almady.

Sóıtip, mine jeksenbi de kórgen tústeı óte shyqty. Djınıa kúni boıy stýdıada boldy — sypyrdy, shań súrtti, bárin tártipke keltirdi. Oǵan qyryndaý Rodrıgestiń qaperine de kirgen joq. Djınıaǵa taý-tóbe bop jınalǵan jaramsyz qaǵazdar men qoqyr-soqyrdy qoqys tógetin jerge shyǵarýǵa kómektesti. Sosyn olar kamınde jatqan kitaptardy shańnan tazartyp, jáshikke quddy bir kitap sóresine qoıǵandaı etip jınady. Al ekeýi qylqalamdardy jýyp jatqan kezde Djınıa jadylanǵan jandaı bir mınýtqa máńgirip turyp qaldy: skıpıdardyń ıisi Gvıdony eske túsirip edi, ol beıne tap osy jerde, qasynda turǵandaı bop kóz aldyna elestegen. Rodrıges oǵan ań-tań bop qarap qaldy, Djınıa ezý tartty.

— Julmyrdyń joly boldy, — dedi Rodrıges, bólmeni jınastyryp bolǵan Djınıa qolyna súlgi ustap perdeden beri shyqqan kezde. — Bólmeniń mynadaı tap-taza bop turatyny onyń tipti túsine de kirmesi kámil.

Sosyn olar buryshta, kerosınka janynda otyryp shaı iship, Gvıdonyń kitaptar astynan tabylǵan papkilerin qaraı bastady, biraq buǵan Djınıanyń kóńili tolmaı qaldy, óıtkeni onda tek peızajdar men shaldyń basy beınelengen sýret qana bar eken.

— Tura tur, tura tur, saǵan ne keregin túsindim, — dedi Rodrıges.

Uzamaı áıelder beınesi aǵyndady. Bular sán úlgisin kórsetetin sýretterdi eske salatyn: Djınıa qyzyqtaı qarap qaldy, sebebi bular budan eki jyl burynǵy sán úlgisi edi. Odan soń jalańash áıelder jóńkildi. Sosyn jalańash erkekter paıda boldy — qabyrǵaǵa arqasyn súıep, tý syrtynan qarap otyrǵan Rodrıgesten uıalǵan Djınıa bul paraqtardyń tezirek betin aýdaryp jiberdi. Aqyry taǵy bir kıimsheń áıel kezikti — bul belýaryna deıin beınelengen jalpaq bet derevná qyzy bolatyn.

— Mynaý kim? — dep surady Djınıa.

— Qaryndasy ǵoı deımin, — dedi Rodrıges.

— Lýıza ma?

— Onysyn bilmedim.

Djınıa onyń baqyraıǵan úlken kózi men jup-juqa erinin muqıat zerdeledi. Bul qyz eshkimge uqsamaıtyn.

— Kelisti-aq, — dedi Djınıa. — Portrettiń bári osyndaı bolsa ǵoı. Áıtpese sender, sýretshiler, salǵan beınede adamdar dáıim uıqyly-oıaý kúıde kórinis beredi.

— Muny sen onyń ózine aıt, meniń buǵan túk qatysym joq, — dedi Rodrıges.

Djınıanyń júregin qýanysh kernep ketken, eger Rodrıges muny sezip qalǵanda ony mindetti túrde súıip alǵan bolar edi. Al ol, kerisinshe, áldeneni oılap qamyǵyp ketti, eger tereze áıneginen áli de jaryq sebelep turmaǵanda, tahtada otyrǵan Gvıdo eken dep oılap qalǵan Djınıanyń ony qushaqtap aımalaı bastaýy da yqtımal edi. Gvıdo oıyna oralǵan ol kózin jumyp aldy.

— Qandaı raqat, — dedi Djınıa daýystap.

Sosyn ol Rodrıgesten erteń Gvıdonyń saǵat neshelerde keletinin bilmeısiń be dep taǵy bir qaıtalap surady. Rodrıges dál neshede ekenin bilmeıtinin, biraq velosıpedpen kelýi múmkin ekenin aıtty. Sol arada ekeýi Gvıdonyń týyp-ósken jeri jaıynda áńgimeleı bastady da, onda buryn eshqashan bolyp kórmegen Rodrıges qaljyń úshin Djınıaǵa ol jaqty qaptaǵan shoshqa qora men taýyq qora túrinde sýrettep berdi jáne ol aradan shyǵyp ketýdiń ózi ońaı emes, sebebi joldarynyń nasharlyǵy sonsha, qazirgideı shaqta qarǵa adym uzaýdyń ózi aqıret dedi. Djınıa qabaǵyn túıip aldy da, odan bos sózdi doǵarýyn surady.

Ekeýi stýdıadan birge shyqty. Rodrıges endi temeki kúlin kez-kelgen jerge tastaı bermeýge ýáde etti.

— Búgin ózi bir jerden sáki taýyp, sonda túnegenim durys pa deımin. Qalaı qaraısyń?

Olar máz bola kúlip, syrtqa shyqty. Sosyn Djınıa tramvaıǵa otyrdy da, Amelıa men sýretterden kórgen qyzdary jaıynda oı keship, ózin olarmen oısha salystyra bastady. Amelıa ekeýiniń jotada bolǵandary kúni keshe ǵana sekildi edi, endi mine Gvıdo da qaıtyp kele jatyr.

Erteńine ol uıqydan quty qashyp, berekesizdenip turdy. Túski asqa deıingi ýaqyt kirpik qaǵymda óte shyqty. Rodrıgespen keliskenindeı, Gvıdo kelse ekeýi kafede bolýǵa tıisti. Tynysyn ishke tartyp kafege jaqyndaǵan Djınıa vıtrınadan ekeýiniń úldirik janynda turǵanyn kórdi. Gvıdo aıaǵyn kóldeneń aǵashqa qoıypty; plash kıgendikten túri kózge júdeýleý kórinedi. Eger jalǵyz tursa, Djınıa ony tanymaı da qalar edi. Plashynyń óńirin ashyp tastapty, odan surǵyltym tústi galstýgy kórinip tur — biraq, bul Djınıa syılaǵan galstýk emes edi. Jaı kıim kıgen Gvıdony qazir jas jigit dep aıtýǵa aýyz barmaıtyn.

Rodrıges pen ekeýi áldene jaıynda kúle sóılesip tur edi. "Osy arada Amelıa otyrǵanda ǵoı. Soǵan jolyqpaq bolǵansyp baǵar em" dep oılady Djınıa. Boıkúıezdikten arylý úshin oǵan stýdıany tazalap, tártipke keltirgenin ózine-ózi eskertip qoıýyna týra keldi.

Gvıdo ony tabaldyryqtan attaı bergende-aq baıqady, al Djınıa oǵan qaraı munda kezdeısoq kirgendeı keıippen qadam basty. Onyń aldynda dál qazirgi sáttegideı eshqashan qatty yńǵaısyzdanbaǵan shyǵar. Abyr-sabyr qareket ústindegi Gvıdo buǵan artyna qarap Rodrıgeske áldene aıtyp jatqan qalpy qolyn sozdy.

Ekeýi bir-birimen múldem derlik tildespedi dese de bolady. Gvıdo ózinen de góri asyǵys edi, óıtkeni ony áldebireý kútip turǵan. Djınıaǵa jyly ushyraı kúldi de:

— Al háliń qalaı? Durys pa bári? — dedi.

Al, esik aldyna barǵanda:

— Saý bol! — dep aıqaılady.

Jarymes bireý sekildi jymıa kúlgen qalpy Djınıa tramvaıǵa otyrmaqqa bet aldy. Kenet áldekim qarynan ustaı aldy, sosyn ózine jaqsy tanys daýys, Gvıdonyń daýysy, qulaǵyna:

— Djınetta! — dep sybyrlady.

Olar toqtaı qaldy, Djınıanyń kózine jas úıirildi.

— Qaıda bara jatyr ediń? — dep surady Gvıdo.

— Úıge.

— Maǵan bir aýyz jyly sóz aıtpaı kete barmaq pa ediń? — dedi Gvıdo, sosyn oǵan súısine kóz tigip, qolyn qysyp qoıdy.

— Oı, Gvıdo, — dedi Djınıa, — seni sondaı saǵyndym.

Olar únsiz trotýarǵa qaıtyp oraldy, sonan soń Gvıdo:

— Endi úıińe bara ber, al maǵan kelgende jylamaýyńdy ótinem, — dedi.

— Qashan, búgin keshke me?

— Búgin keshke.

Keshkisin, úıden shyǵar aldynda, Djınıa Gvıdo úshin arnaıy sýǵa shomyldy. Aldaǵy jolyǵysýdyń jaıyn oılaǵanda aıaǵynan ál ketip, táltirektep qap turdy. Júregi zý-zý etip baspaldaqpen joǵary kóterilgen Djınıa esikke taıap kep tyń tyńdady. Stýdıada jaryq bar edi, biraq tym-tyrys bolatyn. Djınıa jótkirindi, buryn da bir ret sóıtip kórgeni bar-dy, biraq ar jaqtan eshqandaı dybys estilmedi, budan soń ol esik qaǵýdy uıǵardy.

XV

Oǵan áldenege máz Gvıdo esik ashty, osy kezde bólmeniń túkpir jaǵynan bir qyzdyń:

— Ol kim? — degen daýysy estildi.

Gvıdo Djınıaǵa qolyn sozyp:

— Kir ishke, — dedi.

Kúńgirtteý jaryqta, perdeniń tap janynda, áldebir qyz plashyn kıip jatyr edi. Qalpaqsyz kelipti. Beıne osy úıdiń bıbisi ózi tárizdi Djınıaǵa mardymsı qaraıdy.

— Bul meniń áriptesim, — dedi Gvıdo. — Al mynaý jaı ǵana Djınıa.

Qyz ernin tistelegen kúıi tereze janyna baryp turdy da, qarańǵy áınekke aınaǵa qaraǵandaı qarap qaldy. Júrisi Amelıany eske salatyn. Djınıa birese oǵan, birese Gvıdoǵa qarap jaltaqtaýmen boldy.

— Mine, solaı, Djınıa, — dedi Gvıdo.

Aqyry qyz shyǵyp ketti, biraq tabaldyryqtan attar aldynda Djınıany taǵy da oqty kózimen atty. Esik jabylyp, alystap bara jatqan aıaq dybysy estildi.

— Natýrashy qyz ǵoı, — dedi Gvıdo.

Bul túni olar tahtada jatty, shamnyń shaqyraıa janyp turǵanyna eleń etken eshqaısysy bolmady. Djınıanyń ústine birdeńe jamylýǵa da zaýqy soqpady. Olar kerosınkany tahtanyń janyna ákep qoıǵan, biraq odan bular jylyna qoımady. Gvıdo ózine bir mınýttaı tesile qarap turǵannan keıin ǵana Djınıa qaıtadan kórpe jamylýǵa májbúr boldy. Gvıdoǵa jabysyp jatyp alyp, naǵyz mahabbat osy ǵoı dep oılaýdan artyq eshteńe joq edi oǵan.

Gvıdo turyp, tyr jalańash qalpy sharap ákelýge ketti de, dirdek qaǵa tońyp qaıtyp oraldy. Olar staqandaryn kerosınkanyń ústine ustap turyp jylytty, sosyn tósekte Gvıdodan sharap ıisi ańqyp turdy, biraq Djınıaǵa onyń denesiniń jyly ıisi kóbirek unaıtyn. Gvıdonyń keýdesinde buıra jún bar edi, keýdesi ashyq qalǵan kezde Djınıa ony óz denesindegi dál sondaı sarǵysh túkpen salystyratyn da, ári uıalyp, ári birtúrli qýanyp qalatyn. Gvıdonyń qulaǵyna sybyrlap, oǵan qaraýǵa qorqatynyn aıtty, al Gvıdo oǵan:

— Qoryqsań qaramaı-aq qoı, — dep jaýap qatty.

Qushaqtasyp jatqan olar Amelıa jaıynda áńgimeleı bastady, sol arada Djınıa onyń bir áıeldiń qyrsyǵynan baqytsyzdyqqa ushyraǵanyn jaıyp saldy.

— Ózine sol kerek, — dedi Gvıdo. — Mundaımen oınaýǵa bola ma?

— Senen sharap ıisi shyǵyp tur, — dedi Djınıa aqyryn ǵana.

— Tósekte budan basqa da ıister shyǵady, — dep jaýap qatty Gvıdo, biraq Djınıa onyń aýzyn alaqanymen jaba qoıdy.

Sodan soń olar shamdy sóndirdi. Djınıa tóbege qaraǵan kúıi árqıly nárse jaıynda oılap jatty, Gvıdonyń demi betine tıip turdy. Terezeden qıyrǵa baryp jutylyp jatqan byjynaǵan jaryq kózge shalynatyn. Sharaptyń ıisi men Gvıdonyń jyly demi Djınıany onyń týyp-ósken jeri jaıynda oı keshýge ıtermeledi. Budan soń ol: bir aýyz til qatpastan saý jerimdi qaldyrmaı súıgen Gvıdo sondaı aryq bolǵanyma qaramastan tánimdi shynymen-aq unata ma eken álde ol da qaratory ári ádemi Amelıany artyq kóre me eken dep oılady.

Sosyn ol Gvıdonyń uıqtap ketkenin baıqady; tap osylaı qushaqtasyp jatyp uıyqtaý degen múldem qısynsyz nársedeı kórinip ketti de, jaımenen jyljyp ármenirek jatty, biraq deneleriniń qyzýy jylytpaǵan jańa orynda ózin óte jaısyz sezindi — tyr jalańash ári jalǵyz jatqandaı boldy. Baıaǵy bala kezde jýynǵandaǵydaı taǵy da kóńili jabyrqap, júregi syzdap sala berdi. Sol arada ózine: Gvıdo menimen ne úshin qoıyndasyp júr eken degen saýal qoıdy, erteńgi kúni ne bolatyny jaıynda oı keshti, ony osynsha kún taǵatsyzdana tosqany esine tústi, sóıtip kóz janary jasqa tolyp, Gvıdo estip qoımasyn dep bildirmeı jylap aldy.

Olar tas qarańǵyda kıindi, osy tas qarańǵyda Djınıa aıaq asty odan álgi natýrashy qyzdyń kim ekenin surady.

— Jaı júrgen beıshara. Bireýden qaıtyp kelgenim jaıynda estipti, sosyn kirip shyqqany ǵoı.

— Ol sulý ma? — dep surady Djınıa.

— Óziń kórgen joqsyń ba ony?

— Biraq mynadaı sýyqta qalaı poza kórsetýge bolady?

— Sender, qyzdar úshin, sýyq degen buıym emes, — dedi Gvıdo. — Sender tyr jalańash bolý úshin jaratylǵansyńdar.

— Men óıte almas edim, — dedi Djınıa.

— Ay, jańa ǵana tyr jalańash jattyń emes pe? Sham jaǵylǵan soń Gvıdo oǵan kúlimsireı kóz tikti.

— Yrzasyń ba? — dep surady ol.

Olar tahtaǵa kep otyrdy, onyń kózine tiktep qaramas úshin Djınıa basyn Gvıdonyń ıyǵyna qoıdy.

— Meni súımeısiń-aý degen oıdan jaman qorqam, — dedi ol.

Sosyn Djınıa shaı ázirleı bastady, al Gvıdo bul kezde tahtada otyryp temeki tartty.

— Ne tileseń sonyń bárin oryndap júrgen sekildimin. Tipti Rodrıgesti de keshkisin úıde bolmaýǵa májbúr ettim.

— Ol qazir qaıtyp orala ma? — dep surady Djınıa.

— Onda kire beristiń kilti joq. Oǵan ózim baryp esik asham. Ekeýi kire beris janynda qoshtasty, sebebi Djınıanyń Rodrıgesti kórgisi kelmegen. Úıine tramvaımen áli quryp, tıtyqtap oraldy, áldene jaıynda oı kesherlik ahýaly bolǵan joq.

Onyń jańa ómiri osylaı bastaldy, óıtkeni Gvıdo ekeýi birin-biri tyr jalańash kúıde kórgennen keıin, ol úshin bári basqasha sıpat alǵan edi. Qazir ol ózin shynymen-aq kúıeýge shyqqandaı sezinetin, tipti ońasha otyrǵan keziniń ózinde de Gvıdonyń kóz janary jaıynda oılansa boldy, qaıtip qaraǵanyn esine túsirse boldy, jalǵyzdyq sezimi sol boıda seıilip júre beretin. "Kúıeýge shyǵý degen osy eken ǵoı". Gvıdomen istegen nársemdi mamam da istedi me eken dep surady ol ózinen. Basqa bireýlerdiń mundaıǵa batyly barýy oǵan tipten múmkin emesteı kórindi. Birde-bir áıeldiń, birde-bir qyzdyń jalańash erkekti ózi Gvıdony kórgendegideı kórip alýy múmkin emes. Mundaı nárse ómirde jalǵyz-aq ret bolady.

Alaıda ol esi kem bireý emes-ti, áıel ataýlynyń bári osylaı oılaıtynyn túsinetin. Ózine-ózi qol salmaqshy bolǵanda Roza da osylaı oılaǵan. Aıyrmashylyq — onyń Pınomen shalǵynda bolǵanynda, Gvıdomen kezdesip, áńgimelesýdiń qandaı ǵanıbet ekeninen habary joqtyǵynda ǵana.

Áıtse de Gvıdomen shalǵynda bolý da raqat shyǵar. Bul Djınıanyń jatsa-tursa oıynan ketpeı júrdi. Bárine kedergi keltirip turǵan qar men sýyqqa qarǵys jaýdyryp, ekeýi jotaǵa baratyn, túnde serýendeıtin, terezelerdi ashyp qoıatyn jaz aılary jaıynda jany eljireı otyryp oı keshti. Gvıdo oǵan:

— Meni derevnáda kórseń ǵoı. Sýretti sol jerde ǵana jaqsy salam. Jotalarmen birde-bir qyz teńese almaıdy, — degen edi.

Gvıdonyń natýrashy qyzdy jalǵa almaǵanyna, búkil bólmeni beldeýlep jatatyn, beıne bir qabyrǵadaǵy sańylaýdan qaraǵandaǵydaı, jotalar men bultsyz aspan jan-jaqtan kórinis berip turatyn kartına salýǵa kiriskenine Djınıa sondaı qýanyp júrdi. Bul kartınasyn ol soldat kezinde-aq oılastyra bastaǵan, endi qazir, ázirge tek baıqap kórý úshin ǵana, uzaqty kún boıy qaǵaz paraqtarymen áýre bop, olarǵa boıaý jaǵyp jatqan. Birde ol Djınıaǵa:

— Portretińdi salarlyqtaı seni áli jaqsy bilmeımin. Keıin kóre jatarmyz, — dedi.

Rodrıges múldem derlik kórinbeı ketti: Djınıa keshkisin stýdıaǵa kelgende ol dáıim kafede otyratyn. Esesine basqa tanystary kelip Gvıdomen birge kóńil kóterip turatyn, olardyń arasynda áıelder de bolatyn: bir joly Djınıa edende dalap juqqan tuqyl jatqanyn kórdi. Gvıdonyń kóńilin tappaqqa nıettengen Djınıa ony mazalaı bergisi kelmeıtinin jáne álgi adamdardan uıalatynyn aıtyp, oǵan: óziń jalǵyz otyrǵan ári menimen kezdeskiń kelgen jaǵdaıda ǵana esikti ashyq qaldyr dep, mine, tap osy tusta usynys jasaǵan edi.

— Saǵan kúnbe-kún kelip turar edim, Gvıdo, — dedi ol, — biraq seniń óz ómiriń bar ekenin bilem. Ekeýimiz kezdeskende ońasha bolsaq deımin jáne saǵan eshqashan qol baılaý bolmasam deımin.

Djınıa oǵan osyndaı sózderdi aıtqanda ekeýi qushaqtasyp jatqan kezdegideı keremet lázzat alatyn. Biraq esiktiń kiltteýli turǵanyn kórgen alǵashqy joly-aq ony tarsyldatyp qaǵa bastady.

Keıde tús kezinde oǵan jaǵy sýalyp, kóziniń asty kógeris tartqan Amelıa soǵatyn. Olar sol boıda syrtqa shyǵatyn, sebebi Djınıa onyń tahtaǵa baryp otyryp alýyna jol bermeýge tyrysatyn, sóıtip ekeýi saǵat úshterge deıin kóshede bos sendelip júretin. Amelıa esh qysylyp-qymtyrylmaı barǵa kirip, kofe ishetin: shyny aıaqtarda dalap daǵy qalyp jatatyn — óńiniń qýqyldyǵyn bildirmes úshin ol boıaýdy battastyryp jaǵyp júrgen. Djınıa oǵan: keıin myna shyny aıaqtardan kofe ishken adamdar aýrý juqtyrýy múmkin ǵoı degendi aıtqanda Amelıa ıyǵyn qıqań etkizip:

— Jýsyn, kerek bolsa. Sen, ne, bilmeısiń be? Dúnıede men sıaqtylar qaraqurym. Aramyzdaǵy aıyrmashylyq — olardyń budan beıhabar ekendiginde, — dep jaýap qatty.

— Baıqaýymsha, táýir bop kele jatqan sıaqtysyń, — dedi Djınıa. — Daýysyń burynǵydaı emes.

— Solaı ma? — dedi Amelıa.

Olar tek osy tóńirekte ǵana áńgimelesti. Djınıa Amelıadan kóp nárse jaıynda suraǵysy kelgen, biraq batyly jetpedi. Tek bir joly Rodrıges týrasynda qulaq qaǵys etken kezinde Amelıa murnyn tyrjıtyp:

— Qoıshy, sol ekeýin, — deı saldy.

Biraq bir kúni keshkisin ol Djınıaǵa kelip:

— Búgin keshke Gvıdoǵa barasyń ba? — dep surady.

— Bilmeı turmyn, — dedi Djınıa. — Sirá, onda adam kóp bolatyn shyǵar.

— Sonda odan uıalasyń ba, mazasyn alǵyń kelmeı me? Ony óziń joqta kóńil kóterýge daǵdylandyryp júrsiń be? Jarymes, óıtip qysylyp-qymtyryla bergenińdi qoımasań eshqashan jolyń bolmaıdy.

Stýdıaǵa bara jatqan jolda Djınıa oǵan:

— Seni Rodrıgespen ursysyp qalǵan eken dep oılaǵam, — dedi.

— Súmelektiń aty súmelek qoı, — dep jaýap qatty Amelıa. — Zalalymdy tıgizbeı aman saqtap qaldym emes pe ony. Ne, saǵan biz ursysyp qaldyq dedi me ol?

— Joq. Tek álgi dárigermen oınap-kúlýge jaqsy syltaý taýyp alǵanyń jaıynda ǵana aıtyp júr.

Amelıa ashýǵa býlyǵa kúldi. Kire beriske jaqyndap, joǵarydaǵy terezede jaryq baryn kórgen Djınıanyń unjyrǵasy túsip ketti, sebebi dál sol sátke deıin Gvıdo úıde bolmaıtyn shyǵar dep úmittenip kelgen.

— Anda eshkim joq, — dedi ol sonda da bolsa. — Joǵary kóterilmeı-aq qoıaıyq.

Biraq Amelıa áı-shaıǵa qaramaı kire beriske enip ketti.

Olar stýdıadan kamınge ot jaǵyp jatqan Gvıdo men Rodrıgesti jolyqtyrdy. Birinshi bop ishke Amelıa kirdi, sosyn zorlana ezý tartyp Djınıa qadam basty.

— Seni de kóretin kún bar eken ǵoı! — dedi Gvıdo.

XVI

Biz bóget jasamaımyz ba dep surady Djınıa. Gvıdo oǵan kúlmeńdeı qarap qoıdy, buǵan Djınıa ájeptáýir yńǵaısyzdanyp qaldy. Kamın janynda otyn jınaýly túr edi. Bul eki arada Amelıa tahtaǵa qaraı bet alyp, sonda baryp jaıǵasqan soń búgin kún salqyn bop turǵanyn aıtty.

— Áńgime kimniń qany qandaı ekeninde, — dep kúbir etti kamın janynda kúıbeńdep jatqan Rodrıges.

Kamınge ot jaǵýy jaı emes shyǵar, kimdi kútip otyr eken bular, degen suraq qoıdy ózine ózi Djınıa. Myna otyn keshe bolmaǵan. Bir sátke bári únsiz qaldy, Amelıanyń betsizdigine Djınıa qatty uıaldy. Ot gúrildep jana bastaǵan kezde Gvıdo teris qarap turǵan kúıi Rodrıgeske:

— Tartymy táýir eken áli, — dedi.

Amelıa esalań adam sekildi tarqyldap kúldi, Rodrıges te máz bola tisin aqsıtty. Gvıdo ornynan turyp, jaryqty óshirip tastady. Kóleńke oınaq sala bastaǵan bólme múldem basqa túrge endi.

— Mine, bárimiz qaıta bas qostyq, — dedi Amelıa. — Qandaı raqat.

— Kashtan ǵana jetispeı tur, — dedi Gvıdo. — Sharap bar.

Ózin myrǵamǵa batqandaı sezingen Amelıa qalpaǵyn sheship qoıdy da, buryshta bir kempirdiń qýyrylǵan kashtan satyp turǵanyn aıtty.

— Rodrıges baryp kelsin, — dedi Amelıa.

Olardyń ara-qatynasynda kirbiń qalmaǵanyna qýanǵan Djınıa ózi júgirip baspaldaqpen tómen túsip ketti. Sýyqtan dirdek qaǵyp, zyr júgirip talaı jerge barýyna týra keldi, sebebi buryshtaǵy kempir ketip qalǵan-dy, sóıtip kashtan izdep shyr aınalyp júrgen ol ishteı: kim úshin bolsyn meıli, Amelıa bulaısha sabylmas edi dep oılady. Djınıa bólmege entige basyp kirdi. Mundaǵy nárseniń bári oǵan bılep turǵandaı kórindi. Ana jolǵydaı Rodrıges tahtada jatqan Amelıanyń aıaq jaǵynda otyr edi, al Gvıdo qyzǵyltym reńdegi qara kóleńkede áldene jaıynda aıtyp temeki tartyp tur edi.

Olar staqandardy toltyryp ta qoıypty, endi kartınalar tóńireginde áńgimeni kóıitýge kirisipti. Gvıdo salmaq bop júrgen jotasy jaıynda, ony tósin kúnge berip jatqan áıel poshymynda beınelemek oıy bary jóninde jáne bul kartınaǵa áıel denesine tán jumsaqtyq pen jyly shyraı bergisi keletini týrasynda aıtyp turǵan.

— Ondaı nárse bolǵan. Basqa birdeńe oılap tap. Ondaı nárse bolǵan, — dedi Rodrıges.

Sol arada olar mundaı kartına shyn máninde salyndy ma álde salynǵan joq pa degenniń tóńireginde aıtysyp ketti, ári kashtan jep qabyǵyn kamınge laqtyrýmen boldy, al Amelıa ony edenge tastap jatty. Aqyr sońynda Gvıdo:

— Joq, eshkim eshqashan ekeýin jymdastyryp salǵan emes. Men áıeldi ashyq aspan tusyndaǵy jota sekildi bop kórinetindeı poshymda jatqyzam, — dedi.

— Endeshe, sen sımvoldyq kartına salmaqsyń ǵoı. Ondaı jaǵdaıda áıel sýretin ǵana salasyń, jotanyń sýretin sala almaısyń, — dedi Rodrıges yza bolyp.

Djınıa munyń jaıyn birazǵa deıin uǵa almady, biraq sol eki arada Amelıa Gvıdoǵa poza kórsetýge qulshyndy, anaý oǵan qarsylyq bildire qoıǵan joq.

— Osyndaı sýyqta ma? — dep surady Djınıa.

Oǵan jaýap qatqan eshkim bolmady, Gvıdo men Rodrıges kamınniń jylýy men jaryqty úılestirý úshin tahtany qaı jerge aparyp qoısa bolatyny jaıynda aqyldasa bastady.

— Amelıa syrqat emes pe, — dedi Djınıa.

— Bolsam she? — dep óre túregeldi Amelıa. — Meniń mindetim — qozǵalmaı typ-tynysh jatý ǵana.

— Bul boıynda asa joǵary adamgershilik qasıeti bar kartına bop shyǵady, — dedi Rodrıges, — álemdegi eń adamgershiligi mol kartına bolady.

Olar osy tóńirekte ár nárseni aıtyp yrjaqtasyp, kúlisip jatty, al áý basta saqtanyp sharaptan bas tartqan Amelıa bolsa, aqyr sońynda bir staqanyn ishýge qulshyndy, biraq keıin staqandy sabyndap jýý keregin eskertti. Óz úıinde de osylaı isteıtinin aıtyp, Gvıdoǵa álgi dárigerdiń ózin qalaı emdep jatqany jaıynda áńgimelep berdi. Odan soń olar ýkoldar tóńireginde ázildesti. Amelıa Gvıdoǵa qoryqpaı-aq qoıýyna bolatynyn, terisi taza ekenin, odan eshteńe juqpaıtynyn qulaǵdar etti. Ósh alýǵa oqtalǵan Djınıa odan: tósindegi isigiń ketti me dep surady, buǵan Amelıa bulqan-talqan bolyp, óziniń tósi Djınıanyń tósinen áldeqaıda ádemi ekenin aıtyp jaýap qatty.

— Kóreıik, — dedi Gvıdo.

Bári kúlip, bir-birine kóz tastap qoıdy. Amelıa blýzkasynyń óńirin ashty da, tós tartqyshyn aǵytyp, eki qolymen eki tósin ustap kórsetti. Sham jaǵyldy, Amelıaǵa kóziniń qıyǵyn salǵan Djınıa onyń ózine óshige ári masattana qarap otyrǵanyn baıqap qaldy.

— Endi senikin kóreıik, — dedi Rodrıges.

Biraq Djınıa samarqaý túrde bas shaıqady, Gvıdonyń ózine qarap qalǵanyn kórip, kózin tómen saldy. Únsizdik birazǵa sozyldy, alaıda Gvıdo dáneńe degen joq.

— Bolsańshy, — dedi Rodrıges, — tósiń úshin tost kóteremiz qazir.

Gvıdo áli únsiz edi. Djınıa dereý kamınge qaraı burylyp otyrdy, arqa tusynan bireýdiń: "Jarymes" degeni estildi.

Sóıtip erteńine jumysqa barǵan Djınıa Gvıdonyń tyr jalańash Amelıamen ońasha otyrǵanyn oılaýmen júrdi. Aýyq-aýyq júregi qars aıryla kúrsinedi. Amelıaǵa tesile qarap turǵan Gvıdonyń túrin udaıy kóz aldyna elestetedi.

Rodrıges te sonda shyǵar degen úmit qana kóńiline medeý bolatyn.

Túski úzilisten keıin ony esep-shot alyp barýǵa jumsaǵan, sony paıdalanǵan ol stýdıaǵa soǵa ketti. Esik kiltteýli tur eken. Tyń tyńdap kórip edi, eshqandaı dybys estile qoımady. Kóńili ornyna túskendeı boldy.

Saǵat jetide olardyń bárin kafeden jolyqtyrdy. Gvıdo ózi syılaǵan galstýkty taǵyp alyp, áldene jaıynda bósip otyr eken, al Amelıa shylym shegip, ony muqıat tyńdap qalypty. Olar Djınıaǵa, beıne kishkentaı qyz balaǵa aıtqandaı, "otyr" deı saldy. Ótken kúnder jaıynda sóz qozǵaldy da, Amelıa tanys sýretshiler jaıynda áńgimeleı bastady.

— Al, sen bizge ne jóninde aıtar ekensiń? — dedi Rodrıges Djınıanyń qulaǵyna aýzyn taqap.

— Qoıa tur, — dedi Djınıa oǵan burylyp ta qaramastan.

Budan soń bári birge pasajben júrip ótti, sol arada Djınıa Gvıdodan keshkisin jolyǵysa alamyz ba dep surady.

— Rodrıgesti qaıda jiberemiz? — dedi Gvıdo.

Djınıa oǵan kúıine kóz tikti, sosyn olar kezdesip, az ýaqyt serýen jasaýǵa ýádelesti.

Keshkisin qar japalaqtaı bastaǵan, Gvıdo kafege kirip pýnsh ishýge usynys jasady. Ekeýi pýnshty úldirik janynda turyp ishti. Keremet qatty tońyp ketken Djınıa odan mynadaı sýyqta Amelıanyń qalaısha poza kórsetetinin surady.

— Kamın jylytady ǵoı, — dedi Gvıdo, — oǵan qosa, onyń eti úırenip ketken.

— Men shydaı almas edim, — dedi Djınıa.

— Saǵan sóıt dep jatqan kim bar?

— Oı, Gvıdo, — dedi Djınıa, — nege maǵan ondaı aýyr sóz aıtasyń? Men bul jaıynda tek Amelıa aýrý bolǵandyqtan ǵana sóz etip tur emespin be?

Olar syrtqa shyqty, Gvıdo ony qoltyqtap aldy. Japalaqtap jaýǵan qar aýyzǵa, kózge kirip, ekeýiniń ústi-basyn appaq qyp jiberdi.

— Bylaı isteıik, — dedi Gvıdo. — Ne aıtpaq bolǵanyńdy túsinip turmyn. Tipti nendeı nársemen áýeılenetinderińdi de bilem. Onda turǵan dáneńe joq. Qyzdardyń bári de súıiskendi jaqsy kóredi. Sondyqtan bul áńgimeńdi qoı.

— Al, ana Rodrıges she... — dedi Djınıa.

— Bir-birińnen aıyrmań az. Qalasań Rodrıgeske óziń poza kórsetýińe bolady. Kele qal, endeshe, erteń. Kúni boıy ózińmen óziń júrgende ne isteıtiniń jaıynda suramaımyn ǵoı senen.

— Rodrıgeske poza kórsetýge eshqandaı qulqym joq.

Olar kire beris janynda qoshtasty. Ústi-basyn qar basqan, sadaqa suraıtyn, basqa eshteńe jaıynda oılamaıtyn qaıyrshylarǵa sondaı qatty qyzǵanysh bildirýmen bolǵan Djınıa úıine oraldy.

Kelesi kúni saǵat onda ol stýdıadan tabyldy, esikti ashqan Gvıdoǵa jumystan suranyp shyqqanyn aıtty.

— Bul Djınıa eken, — dedi Gvıdo artyna burylyp qarap.

Terezeden qar japqan shatyrlar aǵarańdap turǵan. Ot jaǵylǵan kamınniń qarsy aldyna qoıylǵan tahtada otyrǵan tyr jalańash Amelıa sýyqtan búrisip, esikti jabýlaryn surap jalyndy.

— Bizge qarap turǵyń kelgen eken ǵoı, — dedi Gvıdo molbertke qaıta oralyp. — Qaısymyzdy qyzǵanasyń sonda?

Renjip qalǵan Djınıa kamınniń janyna júreleı ketti. Amelıaǵa qaraǵan da joq, Gvıdonyń da qasyna jaqyndamady. Otyn ústeý úshin Gvıdo kamınniń qasyna keldi, al ot bolsa, tipti jalańash adamnyń ózi de tońa qoımaıtyndaı bop laýlap janyp jatyr edi.

Ótip bara jatyp Gvıdo Djınıany jelkesinen jaımen nuqyp qaldy, sosyn Amelıany tizesinen sıpady, biraq quddy kúıdirip alǵandaı, qolyn tez tartyp aldy. Otqa búıirin berip shalqasynan jatqan Amelıa Gvıdo tereze janyna qaıtyp oralǵannan keıin qyryldaǵan daýyspen:

— Maǵan qarap turý úshin keldiń be? — sybyrlady.

— Rodrıges ketip qaldy ma? — dep surady Djınıa.

Gvıdo qatty daýystap:

— Tizeńdi kishkene joǵary kóter, — dedi.

Osy arada Djınıa burylyp qaramaqqa oqtaldy, ystyqtap ketkendikten ottan ármenirek ysyrylyp otyrǵan ol Amelıaǵa qyzǵanyshpen kóz tikti. Gvıdo olarǵa molberttiń ar jaǵynan aýyq-aýyq kóz tastap, qaıtadan paraqqa qaraı eńkeıip turdy.

Aqyry ol:

— Kıin, men boldym, — dedi.

Amelıa turyp otyrdy da, paltosyn ıyǵyna jamyldy.

— İs támam, — dedi ol kúlip Djınıaǵa.

Djınıa jaımen basyp molbertke jaqyndady. Qaǵazdyń uzynshubaq paraǵyna Gvıdo kómir qaryndashpen Amelıa denesiniń nobaıyn túsiripti. Bular múldem qarabaıyr, keı-keıde bir-birimen qıylysyp qalatyn syzyqtar ǵana edi. Amelıa sýǵa aınalyp, qaǵaz betimen aǵyp jatqandaı kórinetin.

— Unaı ma saǵan? — dep surady Gvıdo.

Amelıanyń turpatyn anyqtap kórip alýǵa tyrysyp turǵan Djınıa basyn ızedi. Gvıdo oǵan kúle qarady. Sol jerde Djınıa júregi dúrsil qaǵyp:

— Meni de salshy, — dedi. Gvıdo oǵan júzin burdy.

— Poza kórsetkiń kele me? Jalańash kúıde me? — dep surady ol.

Djınıa Amelıaǵa qarap qoıyp:

— Iá, — dedi.

— Estidiń be? Djınıa tyr jalańash poza kórsetkisi keledi, — dep daýystaı sóıledi Gvıdo.

Amelıa shıq-shıq kúldi. Sosyn ornynan atyp turdy da, paltosyn qymtanyp alyp perdege qaraı bet aldy.

— Myna jerge, ottyń janyna sheshin. Men kıinem. Djınıa qar basqan shatyrlarǵa sońǵy ret kóz tastady da:

— Mindetti túrde sheshiný kerek pe? — dep dybdyrlady.

— Sheshin, sheshin. Munda bóten adam joq, — dedi Gvıdo. Júregi atqaqtaı soqqan, qatty abyrjyǵannan boıyn diril bılegen Djınıa ot janynda sheshine bastady, perdeniń tasasyna kirip ketkeni úshin, ózin kórmeıtini úshin Amelıaǵa ishteı alǵys jaýdyrýmen boldy. Gvıdo molberttegi paraqty alyp tastap, ornyna jańasyn bekitti. Djınıa ústindegi kıimin birinen soń birin tahtaǵa qoıyp jatty. Gvıdo otty kósep jibermekke kamınge keldi.

— Tezdet, áıtpese otyn shaq kelmeıtin túri bar, — dedi ol.

— Qoryqpa! — dep aıqaılady Amelıa perdeniń tasasynan.

Djınıa tyr jalańash sheshingennen keıin Gvıdo ony baıypty kózben baısaldy keıipte sholyp shyqty. Sosyn qolynan aldy da, kórpeniń bir shetin edenge túsirip jiberip:

— Mynaǵan shyǵyp tur da otqa qara. Seni túregelip turǵan qalpyńda salam, — dedi.

Djınıa otqa qadala qarap qaldy, al ózi Amelıa qýystan shyqty ma eken dep oılaýmen boldy. Ottyń sáýlesi terisine altyn tústi reń berip, qyzýy denesin sharpyp turǵanyn baıqady. Sol arada ol basyn burmaǵan qalpy shatyrlarda jatqan qarǵa kóz qıyǵyn tastady.

— Qolyńmen qalqalama. Beıne balkondy tirep turǵandaı qolyńdy joǵary kóterip usta, — degen daýysy estildi Gvıdonyń.

XVII

Djınıa ezý tartqan qalpy otqa qarap turǵan. Bir kez jota-jony shymyr ete qaldy. Amelıanyń aqyryn basqan aıaq dybysy estildi; ol beldigin júre jóndep tereze janyna, Gvıdonyń qasyna baryp turǵan kezde Djınıa oǵan basyn buryp qaramaı-aq jymıa kúldi.

Kenet ol tahtanyń janynan taǵy bir aıaq dybysyn estip, qolyn tómen túsirip jibere jazdady.

— Qozǵalmaı tur, — dedi Gvıdo.

— Nege sonsha qup-qý bop kettiń? — dedi Amelıa. — Kóńil aýdarma.

Osy sot Djınıa mán-jaıdy birden túsine qoıdy, qatty shoshynǵannan tipti burylyp qaraýǵa da shaqtysy bolmady. Manadan beri Rodrıges perdeniń ar jaǵynda otyrǵan, endi qazir bólmeniń ortasyna shyǵyp oǵan qarap turǵan. Djınıa tipten onyń tynys alǵanyn da sezingendeı boldy. Tula boıy dir-dir etip, esi kem bireýdeı jalynnan kóz aýdarmaı tura berdi, aqyry burylyp qaraǵan joq.

Tynyshtyq uzaqqa sozyldy. Eshkim qybyr etip qozǵalmady, tek Gvıdo ǵana qaryndashpen qaǵazdy syzbalap jatty.

— Tońyp baram, — dep dybdyrlady Djınıa.

— Koftańdy jamyl onda, — dedi Gvıdo.

— Qaıtsin-aı, — dedi Amelıa.

Djınıa sol boıda artyna jalt qarap, ózin kózimen iship-jep turǵan Rodrıgesti kórdi de, kıimderin qushaqtaı alyp denesin qalqalady. Tahtaǵa tizesimen tirenip, alǵa qaraı umsynyńqyrap turǵan Rodrıges balyq qusap aýzymen aýa qarmap, oǵan qarap murnyn kirjıtti.

— Aıtatyny joq, — dedi ol túk eshteńe bolmaǵandaı.

Bári máz bola kúlip Djınıanyń kóńilin aýlaı bastady, biraq ol eshqandaı sózge qulaq aspastan jalań aıaq qalpy júgirip perdeniń tasasyna bardy da, asyǵys-úsigis kıinip aldy. Eshkim sońynan kelgen joq. Asyǵam dep trýsıiniń rezeńkesin de úzip aldy. Sosyn uıpa-tuıpasy shyqqan tósekke qarańǵy jerde turyp jerkenishpen kóz tikti. Bólmedegilerde ún joq edi.

— Djınıa, kirýge bola ma? — dedi perde syrtynan Amelıanyń daýysy.

Perdeni qolymen qarmap alǵan Djınıa túk ún qatqan joq.

— Neǵylasyń ol áýmeserdi, — degen Gvıdonyń daýysy estildi.

Muny estigen Djınıa perdege jarmasqan kúıi únsiz egile jylady. Anada Gvıdo uıyqtap qalǵan túni jylaǵanyndaı jany shyrqyrap ketti. Gvıdomen kezdeskeli beri tek eńireýden basqa eshteńe bitirmegendeı kórindi oǵan. "Olar nege ketpeıdi eken?" dep oılady mezgil-mezgil Tóplıi men shulyǵy tahtanyń janynda qalǵan-dy.

Djınıa solqyldap uzaq jylady, oılamaǵan jerden perde ysyrylyp Rodrıges ózine tóplıin usynǵan kezde ol jylap-syqtaýdan máńgirip qalǵandaı halde bolatyn. Djınıa tóplıin ún-túnsiz ala saldy, álginiń álpeti men stýdıanyń bir buryshy ǵana kózine shalyndy. Aqylsyzdyq jasaǵanyn dál osy qas qaǵymda ǵana túsindi — shamadan tys qatty tolqyp ketkendikten basqalar da kúlkiden pyshaq kesti tyıylǵan-dy. Sosyn Rodrıgestiń perde janynan ketpeı turǵanyn baıqady.

Sol arada boıyn: "Qazir Gvıdo kelip ózimdi aıaýsyz masqaralaı bastaıdy-aý", degen keremet úreı bıledi. "Gvıdonyń tegi — sharýa, — dep oılady ol — ol maǵan jan ashyrlyq bildirip jatpaıdy. Ne istedim deseńshi! Meniń de basqalarǵa qosylyp kúlýim kerek edi". Ol shulyǵy men tóplıin kıip aldy.

Perde tasasynan shyqqan Djınıa Rodrıgeske qaraǵan da joq, Eshkimge kóz toqtatqan joq. Tek molbert janynda turǵan Gvıdonyń basy men shatyrlarda jatqan qardy ǵana kózi shaldy. Amelıa jymıa kúlip tahtadan turdy.

Djınıa tahtadan bir qolymen paltosyn, ekinshi qolymen qalpaǵyn ilip aldy da, júgire basyp esikten shyǵyp ketti.

Qar basqan kóshege shyqqan ol ózin áli tyr jalańash turǵandaı sezindi. Kósheler qańyrap jatyr edi, Djınıa qaıda bararyn bilmedi. Joǵarydaǵylardyń buǵan jóndi kóńil aýdarmaǵany sonshalyq, tipti osyndaı beıýaqta nege keldi eken dep tańyrqaǵan da eshkim bolmady. Ózi kútip júrgen jazdyń endi eshqashan shyqpaıtyny, óıtkeni endi japadan-jalǵyz qalǵany, eshkimmen tildespeıtini, tek sınora Bıcheni máz-meıram ǵyp kúni boıy alańsyz jumys isteıtini jaıyndaǵy oılarmen ózin-ózi mújgileı berdi. Bir ýaqta ol munda Rodrıgestiń kinási tipten az ekenin uǵyndy, sebebi ol dáıim saǵat on ekige deıin uıyqtaıtyn, al bular ony oıatyp jibergen bolatyn, sondyqtan onyń buǵan suqtana qaraǵany da túsinikti edi. "Ózimdi Amelıa sekildi ustasam, bárin qaıran qaldyrǵan bolar em. Al men botadaı bozdadym". Osy jaıynda oılaǵannyń ózine bola kózine taǵy jas tyǵyldy.

Degenmen, Djınıanyń shyndap qasiret shegerlik shaqtysy bolmady. Bárine kináli ózi ekenin túsinetin. Sol kúni tańerteń ol ózine-ózi qol salǵany nemese quryǵanda ókpesine salqyn tıgizip alǵany qandaı jaqsy bolar edi dep oılaýmen boldy. Ondaı jaǵdaıda buǵan analar kináli bop shyǵar edi de, ar-uıatynyń aldynda azap sheger edi. Biraq ózińdi ólimge qıýdyń qajeti joq. Kemeline kelgen áıel sekildi kóringisi kep álektengen ózi ǵoı. Alaıda budan eshteńe shyqpady. Qaltań kótermeıtin qymbat dúnıege toly dúkenge kirgeniń úshin ózińdi óziń óltirý durys bola ma. Aqylsyz ekensiń, úıden attap shyqpa. "Baqytsyz beıbaqpyn ǵoı men" dedi Djınıa úılerdiń qabyrǵasyna qaraı tyqsyryla túsip.

Túski úzilisten keıin atelege kelgeninde sınora Bıche ony kórgen boıda-aq:

— Áı, qyzdar, sender nendeı ispen aınalysyp júrsińder osy! Túrińe qarap seni býaz áıel dep oılap qalýǵa bolady, — dep aıqaılady.

Djınıa erteńgisin qyzýy kóterilgenin aıtty. Kóńili de ósip qaldy: qalaı degenmen de, túrinen qasiret shegip júrgeni kórinip tur eken ǵoı. Biraq úıine qaıtyp oralǵan kezde baspaldaqta kidirip, betine opa jaǵyp aldy, sebebi Severınodan uıalatyn.

Sol kúni keshkisin ol Roza keler ne Amelıa keler dep kútti, tipti Rodrıges te kep qalar dep úmittendi jáne kim kelse de, esikti ashqan boıda qaıtadan sart etkizip jaýyp almaqqa bekindi. Biraq eshkim kelgen joq. Bul da az bolǵandaı, Severıno ókshesi tesik shulyqtaryn ústel ústine laqtyra saldy da, jalań aıaq júrsin deımisiń meni, dedi.

— Saǵan úılenetin mıǵulanyń mańdaıynyń sory bes eli, dedi ol — Mamamyz tiri bolǵanda saǵan kórsetetin edi.

Kózi qyzaryp ketken, kóńili alaı-túleı bop turǵan Djınıa zorlana kúlip, kúıeýge shyqqansha asylyp ólgeni jaqsy ekenin aıtty. Bul keshte ol ydys-aıaq jýǵan joq. Birqydyrý ýaqyt tyń tyńdap esik janynda turdy, sosyn as úıde árli-berli sendelip júrdi, biraq qar basyp appaq bop jatqan shatyrlarǵa qaramaý úshin terezege jaqyndamady. Severıno beshpetiniń qaltasynan sıgaret taýyp, shylym shegýge árekettendi. Buǵan ebi baryn kórip, ústi-ústine sorǵyshtady da, erteńnen bastap temeki tartýdy uıǵaryp, tahtaǵa qulaı ketti.

Endi Djınıaǵa sharýany shapshań rettep jibereıin dep janyǵýdyń qajeti bolmaı qalǵan, biraq budan ol qýanysh tapqan joq, sebebi úıdegi ony-muny isti jedel tyndyryp tastaýǵa mashyqtanyp ta alǵan edi, sondyqtan oılanýyna kóp ýaqyt qalatyn. Temeki tartý oǵan azdyq etti — óziniń qalaı temeki tartyp júrgenin basqa bireý kórse dep ólerdeı qumartty, biraq oǵan tipti Roza da tóbe kórsetpedi. Keshkisin, Severıno ketkennen keıin, kóńili sondaı jabyrqap sala beretin; sóıtip, ońasha qalǵan, syrtqa shyǵýǵa táýekeli jetpegen Djınıa áldebireý keler dep sarǵaıa kútýmen bolatyn. Bir joly, tósekke jataıyn dep sheshinip jatqan kezinde, aıalap-aımalaǵan kezdegideı boıyn tátti diril basty, sóıtken soń aınanyń aldyna baryp turdy da, denesin qymsynyp-qymtyrylmaı baıyppen sholyp shyqty, sosyn qolyn basynan asyra joǵary kóterip, endi bolmasa jylap jiberetinin sezinip, turǵan ornynda bir aınaldy. "Tap qazir Gvıdo kirip kelse ne der edi?" dep surady ol ózinen, Gvıdonyń muny áldeqashan esten shyǵarǵanyn jaqsy bilip tursa da. "Biz tipti qoshtasqan da joqpyz ǵoı" dep kúbirledi, odan soń tyr jalańash turǵan kúıde jylamas úshin tezdetip tósegine jata qaldy.

Keı-keıde Djınıa kóshede kele jatyp tosynnan-tosyn toqtaı qalatyn, óıtkeni jaz aıyndaǵy keshter tutqıyldan kóz aldyna eles berip ketetin, tipti jyp-jyly aýaǵa taraǵan hosh ıisterdi sezingendeı, dybystardy estip, boıaýlar men shynar aǵash kóleńkelerin kózben kórgendeı bolatyn. Burysh-buryshtarda kidiristep, balshyq pen qardyń ortasynda turǵan qalpy osynyń bári jaıynda saǵynyshpen arman etetin. "Jaz, árıne, shyqpaı qoımaıdy, basqasha bolýy múlde múmkin emes" dedi ol ózine, alaıda dál qazir, jalǵyz qalǵan shaqta, jazdyń shyǵatyny oǵan aqylǵa qonbaıtyn nárse sekildi kórinip turǵan. "Men kári kempirmin, áńgime sonda. Kórer qyzyǵymdy kórip bolǵan janmyn".

Sóıtip júrgende bir kúni keshkisin asyǵa basyp úıine oralǵan Djınıa kire beristen Amelıany keziktirip qaldy. Abyrjyp ketken olar tipti amandasqan da joq, biraq Djınıa kidirdi. Táp-táýir kıingen, basynda shilterli qalpaǵy bar Amelıa áldebireýdi kútkendeı árli-berli teńselip júr eken.

— Bul jerde ne istep júrsiń, — dep surady Djınıa.

— Rozany kútip júrmin, — dedi Amelıa qarlyǵyńqy daýyspen. Sosyn ekeýi bir-birine baǵjıa qarady.

Djınıa ernin jymqyryp aldy da, baspaldaqpen júgire basyp joǵary kóterilip ketti.

— Búgin ne bolǵan saǵan? — dedi Severıno oǵan as iship otyrǵan kezde. — Jigitiń kezdesýge kelmeı qalǵannan saý ma?

Ońasha qalǵan Djınıa shynymen qatty jabyrqap ketti. Ol tipti jylaǵan da joq. Esalań bireý qusap bólmede olaı-bulaı sendelip júrdi de qoıdy. Sodan soń tahtaǵa baryp qulaı ketti.

Alaıda, sol kúni keshkisin oǵan Amelıa keldi. Esikti ashqan Djınıa óz kózine ózi senbedi. Amelıa ádettegishe ishke kirdi, Severıno úıde me dep surady, sosyn tahtaǵa baryp otyrdy.

Djınıa tipti temeki tartýdy da umytyp ketti. Únsiz otyra bermeý úshin ony-muny jaıynda ánsheıin birer aýyz til qatysty. Amelıa qalpaǵyn sheship, aıaǵyn aıaǵyna aıqastyra qoıyp otyrdy. Tómenirek túsirilgen shamnyń janynda ústelge qolyn tirep turǵan Djınıaǵa onyń júzi kórinbeı qalǵan. Kúnniń qaıta sýytyp ketkeni jaıynda áńgime boldy da, Amelıa:

— Búgin tańerteń tońǵanym-aı, — dedi.

— Áli emdelip júrsiń be? — dep surady Djınıa.

— Ne, ózgerippin be?

— Bilmeımin, — dedi Djınıa.

Amelıa temeki surady: ústel ústinde sıgaret qoraby jatyr edi.

— Men de tartyp júrmin, — dedi Djınıa.

Olar shylym tutatyp jatqan kezde Amelıa:

— Qalaı, ashýyń tarqady ma? — dedi.

Djınıa qyp-qyzyl bop ketti, biraq jaýap qatqan joq. Amelıa sıgaretine qarap otyrǵan kúıi:

— Ózim de solaı oılaǵam, — dedi.

— Ana jaqtan keldiń be? — dep dybdyrlady Djınıa.

— Báribir emes pe, — dep jaýap qatty Amelıa. — Kınoǵa barýǵa qalaısyń?

Temekisin tartyp bola bergen Amelıa kúle sóılep:

— Rodrıges saǵan ketári emes sıaqty. Menen ózińdi unatatyn-unatpaıtynymdy surady. Endi Gvıdo seni odan qyzǵanyp júr, — dedi.

Djınıa ezý tartqansydy, al Amelıa sózin jalǵap:

— Sáti tússe, kóktemge qaraı saýyǵyp shyǵam. Dáriger seni der kezinde qolǵa aldym, — deıdi. Beri qara, Djınıa, kınoda qyzyqty eshteńe kórsetilip jatqan joq, — dedi.

— Onda qalaǵan jaǵyńa baraıyq, — dedi Djınıa. — Bastaı ber.

---