InfoHub Logo

(búgingi ballada)

Jońǵar Alataýynan arqyrap aǵyp keletin Sarqan ózeniniń saryly Gúlnur qyzdyń eń jaqyn syrlasy. Bala jasynan beri qulaǵyna ábden sińip qalǵan úzilmeıtin ǵajap ún. Tasqyndy sýy arnasyndaǵy qoı tastarǵa soǵylyp kóbik shashqan ózen óz úıiniń dál irgesinen aǵyp ótýshi edi.

Es bile ózen jaǵasynda oınaıtyn, sonda qýanyp kúlgeni de, qorqyp jylaǵany da sýdyń sarqyrymen birge aǵyp kete beretindeı elesteıtin... Sar-sar dybysy, gúr-gúr úni ózi ǵana túsinetin taýsylmaıtyn keńester aıtatyn...Tasqa soǵylǵandaǵy burqyraǵan sý tamshylarynan kóringen túrli-tústi kemerqosaq ta ózin qýantatyn, ózin ýatatyn tiri beıne sekildi seziletin, ózimen birge oınaıtyn, armandaıtyn...

Sodan ba, tipti boıjetken bolǵan kezde de sol tynymsyz kúrkiregen ózen dybysyn qaıda bolsa da únemi saǵynyp júretin-di.

Biraq, kúıeýge shyqqaly beri ózenniń osy sarqyraǵan dybysyn qatty jek kórip ketti. Óte az sóıleıtin kelbetti jigitiniń anda-sanda ózine aıtqan ádemi sózderin sol ózen ózine jetkizbeı, ádeıi estirtpeı jutyp ákete beretin sekildi. Ózen ózine ǵashyq bolǵandyqtan, myna jigitten qyzǵanyp doldana kúrkireıtin qusaǵan. Ózime kelshi dep, jantalasa dóńbekship jatqandaı.

Osydan bolyp, ózenge aıaýshylyqpen emes, ashýmen qaraıtyn bolyp ketti. Biraq, keıde jigitim de osy ózendeı arynmen meni súıse ǵoı, shirkin dep te oılaıdy.

Sodan ba, Gúlnurdyń kóńiline birdeńe jetpeıdi áıteýir... jigitinen dámetken jalǵyz jalyndy, búkil boıyn balqytyp jiberetin bir sózdi saǵynýmen júr. Átteń, janyn jarqyratatyn sol jalǵyz sóz aıtylyp ketti me eken, ne ózen aǵyzyp ketti me, álde... áli aıtylǵan joq pa...

Túnde tánin balqytqan jigitiniń symbatty denesine súısine qaraǵan saıyn ol keıde jansyz músin sekildi elestep, óne boıy sýyp shoshyp keteni de bar. Sonda janyn jadyratatyn jaqsy sózge qansha shóldegenin shyn sezinip, «eskertkish kúıeýine» renishpen de, úmitpen de qaraǵan kúnderinen jańylady...

Sondaı kezderi ózine ǵashyq aryndy ózendi eske alyp kúrsinetini taǵy bar, ózenniń aýmaıtyn adaldyǵyna súıinip, jaǵasyna baryp ádemi alaqanyna toltyrǵan móldir sýyn shop etkizip jutqanda ózen qýanyshtan eńirep jibergendeı, shýly, dýly sátter júregin jubatatyn...

Júzim sabaǵy kólegeılegen aýlanyń aldy. Kóktemgi júzimniń balapan japyraqtary tańerteńgi kúniń balǵyn sáýlesimen qaýyshyp, bala mahabbatpen baqytqa kenelip turǵandaı edi.

Kúıeýi ekeýi ǵana tańǵy shaılaryn iship otyr, Gúlnurdyń kóz qıyǵy jigitinde, bıik qabaq, búrkit kóz, qıaq murtyna ǵashyq bolyp qansha qarasa da, qaraı-qaraı ol ádemi sýret qusap qalǵandaı.

Ótip bara jatqan mezet kóktemniń sońy, jaz mezgiliniń basy, átteń tura tursashy, deıtin bozbala-boıjetken shaqty eske salady. Ótken kúnderde qalyp bara jatqan saǵynysh keler kúnderdegi qyzyqtan artyq sekildi seziledi.

Súıkimdi erinine kesesin taıata ustaǵan ýyzdaı jas kelinshek jigitiniń júzine qaraǵyshtaı beredi. Myna tańǵy maıda samaldaı, janyna jyly tıetin bir jyly sóz kúıeýiniń aýyzynan shyǵyp qala ma, dep alańdaýmen otyrǵany azap pa, álde rahat pa aıyrýdan qalǵandaı ekiudaı kúıde.

Jarty jylǵa taıady, tatqan tán lázzattyń bárinen artyq sol ystyq sóz qashan aıtylar eken dep, jaltaqtaı beredi.

Aýlanyń esigi syqyrlady. Ekeýi de qatar jalt qarady. Bomj sıaqty bireý.

Shaǵyn deneli, sergek jigit, ózi jalańaıaq. Bógelmeı taıap keledi, ekpini shaqyrylǵan qonaqtan beter eken. As ústelge entelep kelip toqtady. Jas shamasy otyzdan aspaǵan shyǵar. Oń jaq betinde ótkir tyrnaqtyń izine uqsas úsh taram jańa jaranyń izi bar. Sol jaq kóziniń ústi kógerip isken. Qyrylmaǵan saqaly urystan shyqqan kınoákterdikineı ózine jarasyp tur. Shýaqty qońyr kózi baladaı ańǵal, aıaýshylyqqa toly. Ashqursaq júzi júdeý bolsa da jaıdary eken.

Uıala qysylǵan keıipte Shaımuratqa qos alaqanyn qatar jaıdy:

«Aǵataı, qudaıdan qaıtsyn! Tıyn-teben bolsa bershi!»

Gúlnur kúıeýine moıyn burdy. Áýeli onyń qatty tyjyrynǵan túrin kórdi. Tisteri aqsıyp, eki ezýi qulaǵyna qaraı ketipti. Myna qaıyrshyǵa jany qatty ashyǵan sıqy shyǵar dep, túıdi. Álde, mynandaı jap-jas jigitti curaýshy qylǵan zamanǵa degen jıirkenishin bildirgeni me, dep te qaldy.

Sóıtse... onyń ekeýi de bolmaı shyqty. Gúlnur osy sátte óz qulaǵyna da, óz kózine de senbedi. Shaımurat ornynan turyp suq saýsaǵyn beıshara haldegi jigittiń kózine bezep turyp:

«Ońbaǵan bomj! Joǵal kózime kórinbeı! Seni asyraýǵa aqsha jıyp otyrǵan joqpyn!» dep, aqyrǵanda, kún shuǵylasymen oınap turǵan júzim japyraqtary selk etkendeı, irgeden aǵyp jatqan ózen bir sát ishin tartyp, toqtap qalǵandaı qulaǵyna qyzyq qubylys bilindi.

Gúlnurdyń kókireginde únemi saǵynyshty sybyzǵy sazyn shertip turatyn bir názik qyl tyrs etip úzilip ketti. Dirildegen denesin ázer jyıdy.

Aldarynda qolyn sozǵan qalpy qalshıyp qalǵan qaıyrshy jigitke músirkeı qarap qaldy. Ári tańqaldy. Qaıyrshynyń kóńili qaıtyp, tipti renjigen syńaıy da baıqalmaıdy. Qaıta, ózin qorlaǵan Shaımuratqa aıaýshylyqpen telmirgen kúıi, eki qolyn sylq túsirip turyp qalǵan eken.

Gúlnur belgisiz bir kúshtiń yqpalymen, ústeldegi úıme tabaq týralǵan nandy suraýshy jigittiń sóńkesinen salyp turǵanyn ǵana bildi. Endi, shegine bergende keýdesine bir aýyr judyryq qatty tıip shalqalaı qulap bara jatty.

Ne bolǵanyn ańdamaq bolyp qaraǵanda, óz kúıeýiniń qorqynyshty keıpine kózi tústi. Onyń ózine óshpendilikpen qaraǵan kózi... osy sátte kókiregindegi jel tıgizbeı aıalap júretin súıkimdi báısheshekterin qara daýyl julmalap áketip bara jatqandaı elestep, úreıden esten tandy...

Osy oqıǵadan keıin Gúlnur súıip qosylǵan jigitiniń betine kóz qıyǵyn da salýǵa júregi daýalamady. Qaraıyn dese, judyryǵy keýdesine tıgen kezdegi qyzarǵan kóz, yrjıǵan ezý esinen ketpeıdi. Kúıeýi janyna taıasa, boıyn úreı bılep, qara ter basyp, esi shyǵyp ketetin boldy. Endi, bulaı júre almasyn bilgen soń, so qalpy tórkinine ketti...

Sodan keıin, Gúlnur aýyldan ketip, Almatydaǵy «Bolashaq» degen bazarda mata satýdy janbaǵys kásip qyldy. «Sarqannyń sulýy» degen baıaǵy dańqyn mundaǵylar endi bilmeıdi, ózi de umytty. «Ózen ǵashyǵy» ǵana ózgermeıtin kókeıindegi asyly ekendigin endi, ábden moıyndady.

«Aýatkomnyń seri uly» degen ataǵyna jyǵylyp shyqqan symbatty jigiti de esinen múlde shyqqan.

Sóıtip, bazardaǵy bir júk tasýshy jigitpen qaıta turmys qurdy. Ol ózine usynys aıtqan kezde onyń túrine nazar aýdarmaýǵa ishteı ant etti. Onyń jaǵdaıyna da qaramady. Tek qana, qashanda úıirilip turatyn qamqor minezi men qońyr úndi jyly sózine jyǵyldy...

Gúlnur aqyryn jyljyǵan kóleńkedeı bop áldeneshe jyldyń óte shyqqanyn da bilmeı qaldy. Áldebir kúni kúıeýi ekeýi bazardan kelip, «Shańyraq» aýdanyndaǵy eń shettegi uıadaı ǵana «vremánka» tamdarynda keshki shaılaryn iship otyrǵan-dy.

Kúzdiń sary kúni batystaǵy saıdyń jıegindegi sarala qamystyń arasyna qaraı eńkeıip, odan súzilip shyqqan jumsaq shuǵyla terezeden tógilip, erli-zaıyptylardy zerlep, sahnadaǵydaı áserlep turǵan kez edi. Qaıta aılanbaıtyn ókinishi az, qýanyshy kóp ótpeli mezet.

Gúlnur sondaǵy serti boıynsha úılengeli beri kúıeýiniń júzine bir sát kóz toqtatyp qaramapty da. Jańa jigitiniń ár qımyl, ár sózinen onyń búkil jaǵdaıyn kózben kórgennen de artyq sezinetin bir kúıge túsken-di. Óziniń óte názik kóńili jigitine sińip ketken be, álde jigitiniń syrtqy erekshe sypaıy minezi ózine aýysqan ba, ekeýi bir adamdaı bop ketken haline tańyrqaıdy. Kókireginiń túkpirinen estilip turǵandaı beıtanys ádemi áýendi kúıeýiniń de ishki qyl tamyrlary qatar shertip turǵandaı seziletini qyzyq-aq...

Gúlnur ótip bara jatqan dál osy mezette sol syry belgisiz óz ishindegi áýenge eltip otyrǵan-dy. Máni qandaı, joǵaltyp alǵan joqtaý ma, tabylǵan jolyǵý ma, nendeı áýen ózi?!

Tamnyń esigi qatty dúrsildedi. Gúlnur jeńil turyp baryp, esikti ashqan qalpy sileıip turyp qaldy. Qarsy aldynda alba-julba kıimdi, shashy balshyqpen uıysqan, tyrnaǵy ósken kir-kir qolyn qaltyraı jaıǵan qaıyrshy:

«Aınalaıyn, bir úzim nan bershi!» dep, qyryldaı ún qatty.

Jas áıel boıyn bılegen úreı men ókinishten qaltyraı júrip, dúkennen ákelgen dorbashadaǵy nandy muqtaj miskinniń qolyna ustata saldy. Onyń ketip bara jatqan beıshara túrine nazar aýdarǵyny sol edi, kózinen eriksiz jas sorǵalap, eki ıyǵy selkildep ketti. Kúıeýi qasyna keldi:

«Gúlim, ne boldy saǵan?!»

Gúlnur uıat pen aıanysh qatar tilgilegen júregi qars aıyrylǵandaı:

«Esen, ne deıin saǵan, jańaǵy qaıyrshy meniń burynǵy kúıeýim ǵoı...» dedi, sybyrlaı ún qatyp.

Gúlnurdyń jańa kúıeýi ádemi kelinsheginiń jas jýǵan júzin qos alaqanymen aıalaı ustap, ózine qaratyp turyp bylaı dedi:

«Iá, ony men de tanydym... Gúlim, sen bilesiń be, men baıaǵy osy kúıeýiń qýyp jibergen qaıyrshymyn ǵoı!..»

---