InfoHub Logo

Ybyraı Altynsaryuly Qostanaı mańynda 1841 jyly týyp, 1889 jyly ólgen.

Ybyraı bir jaǵynan aqyn bolsa, ekinshi jaǵynan Halyq aǵartý maıdanynda qyzmet qylǵan adam. Eń birinshi ret qazaqtyń ana tilinde oqý quralyn jazǵan jáne sol, ana tilinde qazaq balasyn oqytqan eń alǵashqy tuńǵysh oqytýshysy bolǵan. Jáne ol qazaq ádebıetin Eýropa jolyna, óner jolyna buryp, bastaǵan eń tuńǵysh jańashyl kúresshil aqyn.

Ybyraıdyń shyǵarmalarynyń máni, sanasy — negizinde bıler (feodaldar) tabynyki, sol zamańdaǵy orys eliniń, ónerge, ónerkásipterine aıaq basý arqasyndaǵy orys oqyǵandarynan shyqqan, jańashyldardyń áserimen jáne qazaq dalasyna saýda kapıtalynyń, otarshyldyqtyń myqtap sheńgel salýynyń, áserimen Ybyraı jastardy oqýǵa, ónerge shaqyrdy. Endi odan basqa joldyń joq ekenin bildi.

Onsoń Ybyraı, arab álippesiniń qazaq eliniń bilim maıdanynda tez ilgerileýine úlken bóget bolatynyn Ybyraı sol zamanda-aq bilgen. Arab qarpyna qarsy bolǵan. Sondyqtan qazaqtyń ana tilinde jazǵan óziniń oqý quralyn orys qarpymen jazǵan. Bul rette Ybyraıdy orys mısıonerleri paıdalanbaq bolyp, Ybyraımen jaqyndasqan. Ybyraı olardan qashpaı olardy ózi paıdalanyp júrgen. Sondyqtan, Qazaq eskishilderi ony shoqyndy dep shyǵarǵan talaı ósekter taratqan.

Osy kúnde keıbireýler Ybyraıdyń isterimen tanys bolmaǵandyqtan, sol burynǵy eskishilder taratqan ósekteriniń qaldyq sarynymen «Ybyraı óz zamanynda qazaq kópshiligine qadirsiz bolǵan edi» degen sıaqty teris sózderdi maldanatyn sıaqty. Rasynda, oqýǵa talpyna bastaǵan qazaq jastaryna Ybyraı aıryqsha qadirli bolǵan adam. Jas býynǵa arnap shyǵarǵan Ybyraıdyń «Kel, balalar oqylyǵyn» jatqa bilmegen oqýshy bolmaǵan. Al, jas býyn qadirlegen Ybyraıdyń qazaq kópshiligine qadiri joq edi» deýshilik — tek Qazaqtyń keshegi kúninen eshteme bilmegendikten týǵan sóz. Ádebıet tarıhymyzǵa kerek bolsyn dep ázirshe Ybyraıdyń osy sózderin jınap jiberdik.

20-sáýir, 1934 jyl.

Almaty

---