InfoHub Logo

Kez kelgen halyq óziniń saıasatkerlerimen, qoǵam qaıratkerlerimen, aqyn-jazýshylarymen maqtan tutady. Zamanaýı Qazaqstanda óziniń búkil eresek ómirin saýatsyzdyqty joıýǵa, qazaq halqyn orys jáne álemdik mádenıettiń qundylyqtarymen tanystyrýǵa arnaǵan Ybyraı Altynsarın týraly estelik erekshe qurmetke ıe.

180 jyl buryn (1841-1889) Ybyraı Altynsarın dúnıege keldi - qazaq biliminiń kórnekti ókili, muǵalim, mekteptegi bilim berý salasyndaǵy qoǵam qaıratkeri.

Torǵaı oblysy Nıkolaev aýdanynyń Arakaragaı bolysynda dúnıege kelgen. Ákesinen erte aırylyp, ol ákesi Balqoj bıdiń úlken aǵasynyń otbasynda tárbıelendi.

Onyń praktıkalyq eńbeginiń ishinde - alǵashqy halyq mektebiniń ashylýy (1864), qazaq tilinde antologıa shyǵarylýy jáne ıslamdy ana tilinde oqytý páni retinde engizý. Ol qazaq balalaryn óz halqyna paıdaly etip, aýyl sharýashylyǵy men ónerkásiptiń jetistikterine qosyla alatyndaı etip oqytýǵa tyrysty.

Ol aǵartýshy retinde qoǵam men árbir adamnyń jeke basynyń damýy úshin únemdeıtin bilimge degen senim men senimniń kúltine ıe. Ybyraı Altynsarınniń ádebı qyzmetin onyń kózi tirisinde-aq ustanǵan zamandastary onyń halyqtyń qajettilikterine qanshalyqty saı keletindigin baǵalaı bildi. Erekshelikter qatarynda óziniń jeke ádebı shyǵarmashylyǵymen qatar, ana tilindegi halyqtyń rýhyna jaýap beretin antologıa qurastyrý, halyq poezıasynyń alǵashqy jınaqtary men alǵashqy halyqtyq oqýǵa arnalǵan alǵashqy kitap shyǵarmalaryn qurastyrý bar. Biraq Ybyraı tek muǵalim-tárbıeshi ǵana emes, ol teoretık-etnograf, tarıhshy, ekonomıs jáne bunyń bárine qosa, qarsylasýǵa, aramza men jala jabylǵanyna qaramastan óz isin qorǵaýǵa jáne máselelerdi sheshýge májbúr bolǵan sheneýnik. Ol sózbe-sóz oqý oryndaryn uıymdastyrý, kadrlardy jınaý, mektepterdi jabdyqtaý jáne jabdyqtaý boıynsha tıtanıkalyq jumysty oryndaıdy; balalarǵa, kúndelikti ómirdegi usaq-túıekterge kútim jasaý, qarjylyq esep berý jáne t.b.

Altynsarınniń dúnıetanymynyń mańyzdy elementi onyń ıslamdy túsindirýi bolyp tabylady, ony onyń ıslam týraly oqýlyq qurastyrǵanyna qarap baǵalaýǵa bolady. Ybyraı aǵartylǵan lıberaldy ıslam ustanymyn jaqtady. Altynsarınniń barlyq jumystary jańashyldyqtardy halyqtyń dástúrleri men ádet-ǵuryptaryna organıkalyq túrde beıimdeý ıdeıasymen sińgen.

Altynsarınniń aǵartýshylyq daryny qazaq halqynyń mádenı jáne rýhanı damýyna orasan zor áser etti.

Naýanova A. R. Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-niń Shyǵystaný fakúltetiniń 1 kýrs stýdenti

---