InfoHub Logo

Tórkini jaqyn qyz damyl tappaıdy. Óziń turatyn qalanyń tap irgesindegi demalys úıine tynyǵý soǵan uqsaıdy eken. Qanshama alańsyz bolamyn degenimen bola almaısyń, eki kúnniń birinde sary portfeldi salaqtatyn, qala qaıdasyń dep, tartyp bara jatqanyń.

Senbiniń keshinde úıge ketip, munda búgin oralsam, bıllıardshy dostarym uıasyn aıý talqandan ketken aradaı gý-gý etedi.

— Oıbaı, osynda tynyǵýǵa jalǵyz qoldy bireý kelipti, bıllıardty ǵajap oınaıdy! Utpaǵan adamy qalǵan joq...

Jaı ǵana myqty bıllıardshy kelipti dese, men árıne, tańyrqamas edim. Al mynaý ózi jalǵyz qoldy, ózi myqty bıllıardshy. Jalǵyz aıaqty keremet júırik bireý kelipti degen sekildi qulaqqa sókettileý estiledi. Kim eken dep, kórip - bilgenshe yntyq boldym.

Sóıtsem, jurttyń órepkip, áńgime etip júrgenderi ózim jaqsy tanıtyn, aǵartý mekemesiniń birinde úp - úlken qyzmet atqaratyn bıazy ásem jigit Halel bolyp shyqty. Men, biraq, onyń bıllıardshy ekenin bilmeıtin em.

Amandasyp bolysymen:

— Aý Halel, seni jurt keremet bıllıardshy deıdi ǵoı? Sondaı da óneriń bar ma? Mundaǵy oıynshylardy jaıpap salǵan kórinesiń? — dedim.

Ózinen shashy buryn qartaıǵan býyryl bas Halel sypaıy ǵana kúlimsirep:

— E, bizdiki degen jaı ermek qoı, — deıdi.

— Ermegiń mynadaı bolǵanda, ermek emesiń qandaı? Múmkin ekeýmiz oınap ta jiberermiz?

— Erkiń bilsin.

Mine, biz bıllıard oınaıtyn bólmedemiz. Osynda táýir eki oıynshy bolsa, birimiz dep júrgenniń ózimin. Halelmen kúsh synasyp kórýge yntaly - aqpyn. Biraq jalǵyz qoldy adam bıllıardty sonshalyq ǵajap oınaıdy degenge ishteı sene de qoımaıtyn tárizdimin.

Haleldiń oń qoly ıyq túpten joq, bary tek sol qol. Ekinshi dúnıe júzilik soǵyspen ol esepti solaı aıyrysqan. Soǵysqa bir qolyn sadaqa etip bergen de, shybyn janyn aman alyp qalǵan.

Halel kı tańdap alyp jatyr. Júzinen utam ba, utylam ba dep tolqyǵandyq baıqalady. Áýeli kıdi salmaqtap kórip, sosyn syǵalap túzýligin baıqaıdy. Jalǵyz qoldyń qımyly erkinde, epti - aq.

Qyryqty mol eńsergen Haleldiń jalpy tulǵasy sportshylardaı jınaqy. Keńse qyzmetindegi bul quralpylas adamdardyń talaıy jigit kezdegi symbattarynan máńgi baqı aırylyp qalyp, qıqy-jıqy bola bastaıdy ǵoı: teńkıgen bókse, salpıǵan qaryn jamap alady, moınynyń terisi qatparlanyp, qalyńdaı túsedi. Al Halel osynyń bárinen de ada. Jaraý attaı qashan kórseń de sergek, samdaǵaı. Soǵan oraı ol kıimdi de qatyp kıinedi: qashan kórseń de appaq aq jeıde, galstýk, kostúmi magazınnen qazir ǵana alyp kıgen tárizdi, eli bir de bir qyry synbaǵan, shań - tozań qonyp úlgermegen. Men oıynnyń ádeıi qıyndaý túrin atap:

- Pıramıda oınaımyz ba? — deımin.

Halelge báribiri

— Bolsyn.

Oınap kelip jiberdik.

Kim utty, kim utyldy, áńgimeniń maqsaty tipti de ol emes. Al eger oqýshy qajet etse, ony da aıtyp bereıin: birde Halel utty, birde men uttym. Jalǵyz qoldy bolsa da shynyn aıtý kerek: Halel bıllıardty kóp jurttan jaqsy oınaıdy eken. Oıynshylyq mádenıeti de, sezimtaldylyǵy da kúshti. Bir qoldyń joqtyǵy oǵan tipti kemdik etpeıtin tárizdi, shardy kez - kelgen jaǵdaıdan soǵady. Qatyryp dál soǵady, qapy jibermeıdi. Saqa bıllıardtyń erneýine jaqyn tursa, kıdiń úshin jaǵaǵa súıep qoıyp, perip kelip qalady. Saqa erneýden alys jatsa, ekinshi sholaq ıyǵyn bult etkizip alǵa tosady da, kıdi endi shaıqamastaı etip soǵan tireıdi. Japyraq kemtar ıyqqa mm izdegenim sen degendeı jabysa ketedi. Soqqynyń salmaǵy, túzýligi eki qoldap soqqannan bir kem emes.

Haleldiń oıynshylyǵyna qarap turǵan jurt ta rıza boldy, men de rıza boldym. (Teń túspeı, oısyrap utylsam, rıza bola qoıar ma edim?! )

Oıyn bitken.. Halel ekeýmiz syrtta seıildep júrmiz. Meniń áńgimem Haleldiń oıynshylyǵy jaıly.

- Jalǵyz qolymen bıllıardshy bolam degen oı mende o basta joq edi ǵoı. Buǵan bir qyzyq jaǵdaı sebep boldy,— dedi Halel.

Ol qandaı qyzyq jaǵdaı?

- Kókeıdegi arhıvin jaıyp sala bermeıtin Halel jaı bir eges sebep boldy dep, áýeli onsha sheshilmedi. Men qadalyp bolmaǵan soń myna áńgimeni aıtty:

- Soǵystan tórtinshi jyldyń kókteminde oraldym. Bir qol bolsyn, bolmasyn, joq. Aýdan ortalyǵyndaǵy úıge keldim. Endi meniń áskerge qajetim joq ta, áskerdiń maǵan qajeti joq. Kóńilim qalǵan bir qyzmetke ornalasyp, jurt qaraly jan baǵyp, kúneltýim kerek.

Soǵysqa Almaty muǵalimder ınstıtýtynyń bir kýrsyn bitirip, ekinshi kýrsyn oqı bastaǵanda ketken edim. Úzilgen oqýdy jalǵaı jatar kez emes qazir. Keıin soǵys bitken soń kóre jatarmyn, ázirshe reti kelse bir mektepke muǵalim bolaıyn dedim.

Asan deıtin jigit orta mektepte menimen birge oqyǵan. (Ol kezde, árıne, bala), Ekeýmiz táýir joldas bolatynbyz, birge júrip, birge turatynbyz. Toǵyzynshyny bitirip, men qalaǵa oqýǵa kettim. Asan onynshy bitirdi, sosyn aýpartkomǵa qyzmetke turdy. Onyń bir aǵasy aýpartkomda orynbasar, jáne bir aǵasy kolhozdyń predsedateli bolatyn. Tuqym -tuqıanymen pysyq, ómir súrýdiń tásilin kúndik jerden boljaıtyn ysqaıaq epti jandar edi. Sol Asan osy kezde aýdandyq oqý bóliminde meńgerýshi eken. Álgindeı eptiliginiń arqasy bolýy kerek, áskerge alynbaǵan. Biz saz keship, soldat bolyp júrgende, minekeı, bir mekemeniń tóbesine qodıyp shyqqan da alǵan.

Sol Asanǵa keldim, jaǵdaıymdy aıttym.

Ol kezde muǵalimniń de, basqa da qyzmetkerlerdiń de jetispeıtin ýaqyty. Asan meni qýanyp qarsy aldy. Eki sózge kelmesten orta mektepke ádebıetten sabaq berýge qolyma buıryq jazyp berdi.

Osyndaǵy orta mektepte bizben birge Ǵaısha atty qyz oqyǵan edi. Baıqaǵan bolarsyń, býdannyń kóbi sulý keledi ǵoı. Ǵaıshanyń ákesi qazaq ta, sheshesi tatar - tuǵyn, Ekeýiniń ortasynan kıiktiń laǵyndaı bop, móldirep túsken de qalǵan. Oı, sulýdyń sulýy edi – ay! Orta boıly tolyqsha, dene degenin appaq, kóz degeniń botanyń kózindeı. Aýdandaǵy sylqym jas bozbalalar kóshege shyqsa, Ǵaıshanyń jolyn bógep, júrgizbeıtin. Instıtýt bitirip kelgen jas jigit muǵalimder sabaq oqytyp turyp, Ǵaıshadan kezderin ala almaıtyn. Sulýlyq, ádemilik týrasynda sóz bolǵanda, Ǵaıshany mysalǵa alatyn. Biz, Ǵaıshamen birge oqıtyn er balalar, odan aýlaq júrip, ol úshin birimizben birimiz qyryq pyshaqpyz. Ǵaıshany birimizden birimiz qyzǵanamyz.

Sol Ǵaısha sulý ol - daǵy osy kúni orta mektepte muǵalim eken Taǵdyr meni onymen taǵy ákelip toqaılastyrdy — qyzmettes etti. Ǵaısha áli kúıeýge tımegen, naǵyz kemeline kelip, tolǵan shaǵy. Buryn, mektepte oqyp júrgen kezde, ara qatynasymyz táp-táýir jyly bolatyn. Súıem, kúıem degen sózder, árıne, aıtylǵan joq - ty, biraq kóz qarasymyzdan birimizdi birimiz ish tartqandyq sezilip, baıqalyp turatyn.

Ǵaısha jalpy, minezdi, ónerli de qyz edi. Kórkemóner úıirmesine qatysyp, án aıtatyn, bı bıleıtin. Tamasha qazaqsha ánderdi tamyljytyp aıtqanda, tyńdaýshy jurt jibermeı, qol soǵyp, turyp alatyn.

Soǵystyń aldy, el arasynda oıyn - saýyq molaıǵan kez edi ǵoı. Qazir endi onyń biri de joq tym - tyrys. Oqta - tekte ana úı, myna úıge sýmań etip qara qaǵaz kelip qalady, sonda ǵana tóbelerine jaı túskendeı shurqan bolyp jatady.

Degenmen jastar júrgen jer ún - túnsiz bolsyn ba? Muǵalimder tós - baılaý deıtin ádet taýyp alypty. Qazirgideı qystygúni, kolhozdaǵy qarbalas jumys tynshyp, saıabyr bolǵan kezde, keıde bir jeti, keıde eki jetide bir úıge jınalyp, kóńilderin solaı kóteredi eken. Kesh ábden tarar kezde sol kúngi soıylǵan maldyń pisken tósin laıyq kórgen taǵy bir adamǵa baılap jiberedi. Bul oǵan: kelesi tamashany sen jasaısyń degen sóz. Óstip, kezek qýalap kete barady. Búkil qysqa ári ermek, ári kóńil kóterý.

Tós baılaýdyń belsendi bir múshesi meniń Asan dosym eken. Endi mine men de qatynatyn boldym. Bári derlik ózimizdiń aýyldyń jigit - qyzdary, jatsynatyn orta emes.

Tós baılaýdyń jáne bir múshesi Ǵaısha. Boıjetken Ǵaısha sulý. Baıqasam, Asan Ǵaıshanyń sońyna óńmendep túsip alǵan. Ǵaısha oǵan onsha kóp ılikpeıtin, boıyn tik ustaıtyn tárizdi. Asannan góri maǵan degen iltıpaty moldaý, menimenen úıir - shúıir tez sóılese ketedi, meni kárip, júzi jaınap sala beredi.

Biraq jalpy top úshin Asannyń salmaǵy menen góri aýyrlaý, óıtkeni ol bárimizdiń bastyǵymyz. Sondyqtan bedeldileý. Saýyq keshte Asanǵa oryn tórden usynylady, alǵash qoıylǵan rúmka onyń aldyna qoıylady. Ádeıi basshylyqqa, tórde otyrýǵa jaratylǵandaı Asan ózin keremet mańǵaz ustaıdy, sózdi álde kimderge eliktep oılap, kesek etip sóıleýge tyrysyp turady.

Soǵys araq sharapty da qurtyp jibergen, ońaılyqpen tabylmaıdy. Dúkenge aǵash bóshkemen, zýbrovka degen sarǵysh ashshy araq ákelinedi. İshetinimiz sol jáne qoldan ashytqan qoımaljyń qant syra.

Álgi zýbrovka aqshaǵa jáne satylmaıdy, astyqqa, kartopqa satylady.

Saýyq keshke jınalatyndardyń kópshiligi jastar bolǵandyqtan oıyn - saýyq jaǵy mol bolady. Jartybaı deıtin qylı kez garmonshymyz bar. Qyza kele búkil denesimen bulǵańdap, ózi de garmon bolyp ketedi, Mańdaı aldy bıshimiz Ǵaısha, ásirese, jeke bıdi odan myqty bıleıtin adam . joq. Aıaqty tars - tars teýip bılegende, taqtaı edendi opyryp, tesip jibere jazdaıdy. Kóıleginiń qysqalaý eteginen appaq aq sany jarq - jarq etip kórinip, typ-tyǵyz tolyq keýdesi dirdek qaǵyp, eki beti alaýlap elirip bılegende sol úıdiń bar shanyn aspanǵa shyǵarady.

Ekeý bolyp bıleıtinder tipti az. Asan bıleıdi. Ol bıge ámende Ǵaıshany shaqyrady. Men bıden marqummyn. Asannyń Ǵaıshany qushaǵyna qysyp, taqalyp alyp, shyr kóbelek aına lyp alyp bılegenine ishim qyz - qyz qaınaıdy. Osyǵan deıin úırenbegenimdi ózimniń eń zor kemshiligim dep sanaımyn.

«Erinbegen etikshi, uıalmaǵan óleńshi bolady» deıdi qazaq. Asan baıaǵyda, mektepte oqyp júrgende, bı kórse, bilsin - bilmesin, qoıyp ketetin. Bıshi qyzdardyń sońynan qalmaıtyn úıret dep. Áne, sonyń paıdasyn kórip júr osy kúni. Men bolsam Asandaı emes, buıyǵymyn, kóńilim qalap turǵan nárseniń ózine aıaǵymdy tartynyp ázer basam. Sóıtip, jurttan keıin qalyp qoıǵanymdy sońyra bir - aq bilip, ókinip júrem.

* * *

Tós baılaýdyń kezegi bir kúni Asanǵa keldi. Shaqyrdy bárimizdi: qoı soıǵan, jaqsylap daıyndalǵan. Aýyl qonaǵynyń syryn ózin bilesiń — laq etip birden kele qalmaıdy bári. Úzdik - sozdyq bop, úı ıesin biraz tostyryp jınalýdy ózderiniń dáreje kóredi. Shaqyrylǵan qonaqtar jarym - jartylap qana jınalǵan kez.

— Kel, shahmat oınap turaıyq — dedi Asan maǵan.

Ekeýmiz shahmat oınaýǵa kiristik.

Soǵysqa deıin mektepte shahmat úıirmesi bolǵan. Oǵan Asan da, men de qatysatynbyz. Táýir oıynshylardyń qatarynda ekeýmiz de barmyz. Odan beri arada eki-úsh jyldaı ýaqyt ótip ketti...

Bizdiń shahmat oınaǵanymyzdy tamashalap, qarap turǵandardyń arasynda Ǵaısha da bar. Ol maǵan bolysyp, anany alaı júr dep, keńes berip qoıady. Meniń utýymdy qalaıtyny kómeıinen belgili.

Asanǵa bul unamaıdy, aıtpaı jaıyńa tur degendeı bolyp, ol Ǵaıshaǵa syzdanyp qarap qoıady. Ǵaısha biraq tyńdamaıdy, men utsam qolyn shapalaqtap qýanady. Asandy bir túrli keleke etkendeı bolady.

Men Asanǵa bir ret mat qoıaıyn. Eki ret mat qoıaıyn. Mine, endi eregisip, ekeýmiz úshinshi ret oınap otyrmyz. Yza bolǵany sonsha, Asanda sur qalmaǵan, eki betiniń júni úrpıip, qabaǵyn qars túıip alǵan. Birese astyńǵy ernin, birese ústine erkin qymqyryp tisteleı beredi.

Masqara bolǵanda men ony úshinshi ret utaıyn.

Dál osy kezde Asan kútpegen oqys minez kórsetti. Shahmat taqtasyn ústindegi fıgýralarymen qosa aldynan syryp tastap, ushyp túregeldi. Suq qolyn meniń keýdeme qadap turyp:

— Men senimen bıllıardta kezdesem! — dedi. Sony aıtty da, ol kisi óltirgen adamdaı qap - qara bop, syrtqa shyǵyp ketti.

Men otyrǵan kúıimshe qaldym. Asannan mundaı minez shyǵady dep, tipti de kútken joq edim.

Basqa muǵalimder de bir sát jym-jyrt boldy, kemtarsyń dep, qor sanap aıtqany - aý »? Sen endi múgedek, jarym - jansyn! Nemenege máz bolasyń? Shahmattan utqanyń men endi seniń ómirde utylar da, qatardan shyǵyp qalar da keziń kóp! Sony bilip qoı, múgedektigimdi betime basyp, qorlaǵanyń ǵoı.

Asandy men de basqalar da tap osylaı uqqan edik, jáne dál uqqan edik. Jurttyń áýelgi sátte tym-tyrys tyna qalýy da sodan bolatyn.

Qorlanǵanda men jaman qorlandym. Ornymnan turyp, ketip qalaıyn dep bir oıladym da, ketpedim. Ózimdi ózim tejep, shydap baqtym.

Jasy úlken bireýler yńǵaısyzdyq jaǵdaıdy jýyp - shaıǵan bolyp jatyr:

— Osy balalar qyzyq, oıynǵa da sonsha kúıip-pisedi.

— Qurdas emes pe? Qurdas bolǵan soń bular aıamaı qaljyńdasady. Biriniń biri kóńiline kelip qalar - aý demeıdi.

* * *

Soǵystyń aldynda osyndaǵy aýdandyq klýbqa shary úlken ádemi bıllıard alyp kelgen. Sonyń basy - qasynan ketpeı, qyzyǵyp oınaýshylardyń biri men edim de, biri Asan edi. Shahmat sekildi onda da, kebine kep, teń túsetinbiz: birde Asan utady, birde men utam.

Sol bıllıard qazir de bar eken. Men áskerden kelgeli beri jigitterdiń dýyldap oınap jatqanyn birneshe ret kórgem. Qastaryna baryp, bir kezde ezim de táýir oınaǵanym esime kel ishim qyz - qyz qaınap, qarap ta turǵam.

Ádemi bıllıard bul kezde tozyp bitipti. Sharynyń kóbi ketilip, synyp, qojyr - qojyr bolypty. Keı sharlar múldem joǵalǵan, ornyna basqa bóten sharlar qosylǵan. Ádemi tórt kıi bolýshy edi, bul kúnde eki ǵana kıdiń sholtıǵan tamtyǵy qalǵan.

Asannyń álginde aıtqan «Men senimen bıllıardta kezdesem» degen sózi óńeshime súıek bolyp keptelip turǵan da qalǵan. Kúndiz - túni oılaımyn, tynysh taba almaımyn.

Sodan beri ol da únsiz.

Kelip, aǵat ketken bir aýyz sezim úshin keshir dep, jýyp - shaıar túri baıqalmaıdy.

«Men senimen bıllıardta kezdesem!» Jáne nyǵarlap, suq qolyn keýdeme qadap turyp aıtty – aý! Ant etkendeı shegelep, barsha jurtqa estirtip, sert etip aıtty.

O laı bolsa, nege kezdespeske?!

Soǵystan jalǵyz qolmen qaıtqandardyń talaıyn men bilem. Solardyń keıbiri eki qol atqaratyn jumystyń kóbin isteıdi: at erttep minedi, aǵash ta jarady. «Komıtern» kolhozynda Ysqaq deıtin sholaq bar, ol tipti jalǵyz qolmen kókpar da tartady. Bıllıard sonda, sodan qıyn bolyp pa?

Topar deıtin zavklýbymyz bar, kóksaý, Kóksaýlyǵyna qaramastan, araqty tabylsa, shelektep ishedi. Sol Topardyń kóńilin taptym da klýbtyń kiltin alyn aldym. Klýb sizdiń úıge jap - jaqyn, kósheniń arǵy betinde ǵana. Kúnde keshqurym jalǵyz ózim kelem de, esik - terezeni bitse tastap, shamdy jaǵyp, jalǵyz qolmen bıllıard oınaýǵa jattyǵam. Áýelgi kezde, shynyn aıtsam, qıyndaý boldy, úırenbegen adam kıdi bir qolmen jóndep ustaı da almaıdy eken. Bara - bara tóseleıin dedim. Eń kem degende kúnine eki saǵat jattyǵam, Odan da kóp oınap, únemi tik júrýden eki aıaǵym syrqyrap, úıge qaljyrap qashar kezderim az bolmaıdy. Qolym erteńine kótertpeı qalady. Onyń ústine klýb jáne sýyq, ot jóndep jaǵylmaıdy. Paltodan góri yńǵaılyraq bolsyn dep, ústime maqtaly qalyń fýfaıka kıip baram.

Sonymen qoıshy, bas - aıaǵy eki jetiniń ishinde bıllıardty bir qolmen erkin oınaıtyn halge jettim.

Baıaǵy sol tós baılaý, qashan jaz shyǵyp, taramaıynsha ol toqtamaıdy. Bir kúni saýyq keshin ótkizýi kezegi maǵan keldi, ıaǵnı tós maǵan baılandy. Jaqsy. Jurt qatarly meniń de bir dýman istep berýge shamam keledi.

Men jurtty ádeıi demalys kúnge kúndizgi saǵat birde shaqyrdym. Muǵalimder bireýlep, ekeýlep kele bastady. Olar asyqpasa, men de asyqpaımyn. Jasalyp daıyn turǵan dastarhan áli kórinbeıdi.

Jurttyń bas - aıaǵy túgel kelgen shaqta qonaqtaryma asa sypaıy únmen:

— Sizder keshirińizder, — dedim, — apam jalǵyzgilikti bolyp, asty úlgere almaı jatqan kórinedi. Qazir dastarqan jasalǵansha odan da klýb jaqqa baryp azyraq bıllıard oınap keleıik» Anada Asannyń senimen bıllıardta kezdesem degen serti bar edi, sózi jerde qalmasyn.

— Nesi bar, oınasaq, oınaımyz, — dep Acan kúlip, meniń sózimdi oıynǵa aınaldyryp, ilip áketti.

Anadaǵy ýaqıǵadan keıin ol menimen tosyrqap jóndi sóılespeıtin.

Qonaǵymnyń bárin ertip, klýbqa keldim. Kilt qaltamda, ashtym. Bıllıardty tazalap súrtip, taıaqtaryn jóndep daıyndap qoıǵam.

Asannyń júzinde cezim týyp qaldy.

— Al tańdaǵan kıińdi – dedim. Aldy,

—. Buz.

— Sen buz.

Maqul. Kıdi bılláardtyń erneýinen súıep turaıyn da, sharlardyń qaq mańdaıynan aıamaı perip kelip qalaıyn. Tym-tyraqaı boldy, bir shar buryshtaǵy tesikke zyp ete qaldy. Jáne biri daıaras boldy.

Asan muny kútpegen menen. Eki kezi atyzdaı boldy. Daıarasty jáne salyp qaldym.

Meniń bir uryp, eki shar salýym qarap turǵandarǵa da ǵajap áser etti. Keıbiri tańyrqasyp, keıbiri máz bolysyp jatyr. Asannyń anadaǵy sózi meniń ishimde áli kúnge shemen bolyp jatyr dep, olar, múmkin, oılamas. Degenmen kópshiliktiń tileýi bir degennen men jaqqa aýdy. Ǵaısha bastap meni maqtap, meni qolpashtaýshylar kóbeıip ketti.

Asannyń eńsesi taǵy da túse bastady.

Birinshi oıyndy men uttym. Ekinshini Asan utty.

Mine endi úshinshi — eń sheshýshi oıyndy bastadyq. Qazir kim utsa, sol bárin utqan bolady.

Men utýym kerek, qalaı da. Óıtkeni, sońynan Asanǵa myqtap turyp aıtar sózim bar. Sol sóz aıtylmaıynsha tarqamaıtyn, ketpeıtin shemenim bar ishimde.

Oıyn eki jaqtan da asa saqtyqpen shıelenisip bastaldy. Men bir shar salsam, Asan bir shar salady. Men ekeý, ol ekeý. Úzeńgi talastyryp shapqan attar tárizdimiz.

Sórege kim buryp jeter eken!

Men jeteý, Asan jeteý! Stol ústinde qalǵany eki-aq shar.

Jalǵyz qoldyń aty jalǵyz qol, kemshiligi bolady eken. Ana jaǵalaýda jatqan shardy myna jaǵalaýǵa soǵamyn dep múlt jiberip aldym. Shtraf! Mende endi alty-aq shar qaldy.

Asannyń túıilip alǵan qabaǵy ashyla tústi. Oǵan endi bir shar salsa, bolǵany.

Men utý úshin eki shar salýym kerek. Mindet aýyr.

Biraq, jigerimdi jasytpaımyn. Qalaı da utamyn dep, ishimnen tistenip, egese túsem.

Tesikke jaqyn jaǵalaýda eki shar jatyr. Syǵymdap qatty ursa, aldyńǵysy ketip qalýy ǵajap emes. Úrý kezek Asandiki. Kıdiń úshin ol tym uzaq barlap, sharlarǵa kóz qıyǵymen oılana qaraıdy. Urar, urmasyn bilmeıdi.

Urýǵa bel baılap, shúıile tústi. Meniń janym murnymnyń úshine keldi.

Urdy. Bir adamdaı syǵyp, qatty - aq urdy. Biraq shar túspedi. Tesikke keptelip, daıaras bolyp, turyp qaldy. Óziniń urǵan shary anadaı ashyqqa shyǵyp ketti.

— Qap!—dep, sanyn uryp jatqandar bar.

Daıarasty salyp alý men úshin op - ońaı. Ashyqqa shyqqan shardyń tóbe tusynan alyp, óńmeńdete perip qalyp em, ekeýi birdeı tesikke kúmp bergeni.

Birden segiz boldym. Uttym!

Jurt ý-shý! Asan ekeýmizdiń oıynymyz tek ázil úshin emes ekenin olar mana - aq uqqan. Bizben birge kúızelip, árkim ishterinen ár qaısymyzdyń tileýimizdi tilep turǵan. Ǵaısha balasha máz bolyp, meniń kelip betimnen súıip alsyn.

İshimdegi bombam burq etip birden jaryldy. Kıdi stol ústine laqtyryp tastap, Asannyń betine tike qarap turyp:

— Opasyz! — dedim, — nemene, sen meni ómir boıy qor bolyp kem bolyp qalady dep oılap pa ediń! Qatelesesiń! Tórt múshem túgel qyrqylǵan kúnde de men saǵan keýdemdi bastyrmaımyn! Ar-namysymdy taptatpaımyn! Bar osy toıǵanymen!

— Taǵy ne aıtasyń?

— Aıtarym joq.

Asan lám demedi, kıindi de, kete bardy. Men oǵan tokta dep aıtqan joqpyn. Mine meniń jalǵyz qolymmen bıllıardshy bolýyna osyndaı bir jaǵdaı sebep bolǵan edi dep, Halel sózin aıaqtady.

---