InfoHub Logo

Palata ishindegi sýyqtan qorǵanyp, jyly tósekten tura almaı jatqan bizdi:

— Al, qane, jybyrlaıyq. Áıtpese erteńgi astan qur qalyp qoıarmyz, — degen Ádildiń sózi amalsyz qozǵap edi. Tósektiń tor temirin shyqyr etkizip, kórpesin qosaıaqtaı silke, aldymen ushyp turǵan da sol. Aıaq-qoly balǵadaı som deneli jigit. Sóıte turyp qaıdaǵy bir sýyqqa bola áljýazdyq kórsetý uıat ta, árıne. Sonysyn sezingen Ádil ózgemizden buryn batyldyq tanytyp, namysqa tyrysqan bolyp jatyr.

Jartylaı jalańash qalpynda qoldaryn qaptalyna sermeı, kókiregin kórikshe kúmpıtip aldy da, ádemilep turyp bir esinep tastady.

— Ishshaı! — dedi sosyn tanaýy pyshyldap kıinip jatyp. Qalǵan ekeýmizdiń bul sekildi arzan erlik jasaýǵa da qajyrymyz jetpesten, kórpe-tósekke kómilgen boıy kıimge jarmastyq.

Maýsym bastalǵannan beri Ádildiń til qýaty jetkenshe jamandaıtyny sanatorıı-profılaktorıı. Talaı demalys, emdeý ornynda bolyp júrse de, dál osyndaı nasharyn kórmegenin, munda qalyptasqan berik rejımniń joqtyǵyn, emdeýshilerdiń eshkimniń qatań baqylamaıtynyn, taǵamnyń dámsiz, basshylyqtyń kezekti maýsym ótkizýge qamsyz ekenin qaıta-qaıta aıtyp, demalysymyzdy túkke turǵysyz etip bitti.

Korpýstaǵy batareıalardyń bir ysymaı qoıǵanyna kúıingen ol endi jylý júıesinde isteıtinderdi syrttaı talaı jerge aparyp, sybaǵasyn berip-aq tastady. Sóıtip, kúpildegen únmen kúızele sóılep turǵan jigittiń kenetten:

— Oı, anany qarańdar, anany, — dep qýana sańq ete túskeni.

Sońǵy modamen toqylǵan ádemi sport kostúminiń ysyrmasyn jyljyta berip, terezege úńilip qalypty. Shegir kózderi sheńberlene túsip, úlkendeý aýyzy ashylyp ketken. Bar-joǵymyzdy ıyqqa ilip, qymtanyp-shymqanyp kıinip alǵan ekeýmiz jalt buryldyq ta, jarysa umtyldyq.

Korpýstyń syrt jaǵy byltyr tigilgen jas shybyqtardan ózge eshteńe joq jaltań. Keńdeý etip jasalǵan alfalt jol ǵana temir torly qorshaýdy jaǵalap baryp, úıdi orap ótedi. Osyndaı kóńilsizdeý bolǵandyqtan, bul betkeıde demalýshylar neken-saıaq. Al teriskeıden yzǵyryq esken mundaı sýyq kúnderi korpýstyń syrty tipti bos.

Jartylaı qatqaq qar basqan asfált joldyń ústinde qazaqı shapan kıgen, jalba tymaqty bireý júr. Bastan-aıaq muzdaı qazaqsha kıiný bul zamanda sırek bolǵandyqtan da, kózge oǵash. Ásirese dál osyndaı emdelý ornynda. Biraq bizdiń ishegimizdi tartqyzyp, kózimizdi jypylyqtatqan ol emes. Jańaǵy qazaqsha kıingen kisiniń neshe túrli qımyl-qozǵalys jasap, árli-berli julqynyp, kádimgideı dene shynyqtyrý jasap júrýi edi.

Aýzymyz ashylyp, qadalyp qalyppyz. Kıimi oǵash bolsa da, qımyly dene shynyqtyrý jasaýǵa ábden tóselgen adamdiki. Ózimiz mektepke de, áskerde de san ret aınalysqan kádimgi boı sergitý jattyǵýlary. Qaqaǵan sýyqta mundaı qaırat qylǵandy qoıyp, jyly tósektiń ózin áreń qıyp túregelgen dereńdeı-dereńdeı úsh jigit áınekke jabysqan boıy tańyrqaı qarap turmyz.

— Qarashy-eı, myna kisiniń patrıotyn! — dedi Ádil basyn shaıqap. —Tártip boıynsha munda jatqan emdelýshilerdiń barlyǵy erteńgi fızkýltýraǵa shyǵýy kerek. Biraq, sony istep jatqan kim bar? Árkim jumysyna kelip-ketkendi ǵana biledi. Sanatorıı rejımi durys emes ekenin aıtsaq, renjıdi bári.

— Barlyq rejımdi qaıtyp jónge salasyń? — dedim men daýlasa ketip.

— Palatanyń ishi mynaý, tastaı. Odan emdelýge kelgen baıǵusty fızkýltýra jasa dep aıazǵa aıdap shyqshy, erteńine murttaı ushyp tússin.

Biz osylaı bátýaǵa kele almaı, sóz órshitip jatqanda erteńgi tamaqqa shaqyrǵan qońyraý da bezildep qoıa berdi. Jýynyp-shaıynamyz dep júrip, eptep keshigip te qalyppyz. Qarsy aldymyzdan erteńgi asty qarbytyp alyp, sýattan shyqqan kıikteı qaıqańdaı basyp kele jatqandar da ushyrasty.

Ádil — daýdyrlaǵan kóńildi jigit. Ashanaǵa kirisimen, jańaǵy jalba tymaqtyny izdep, jan-jaǵyna qaranyp, qaradaı áýrege túskeni. Dastarqan basyndaǵy tabaqtas kisilerge álgi oqshaý kórinisti jyrdaı ǵyp jipke tizip berdi de, sonyń kim ekenin bile almaı, dymymyz ábden quryp otyrǵanyn qosa jetkizdi.

— Men osy jumbaqty sheshsem, aqysyna ne beresiz? — dedi altyn tisti áıel syzyla kúlimsirep. Syrty sypaıy, názik kóringen bul kelinshektiń bir adamdy qaǵytarlyq qaljyńy da bar ekenin osy jerde ańǵardyq.

— Ne suradyńyz, sony, — dedi ońtaıly sátti oljalap qalǵysy kelgen Ádil de jalma-jan. İle eki jup kóz ózara asyǵys sharpysyp ótkendeı boldy.

Maýsymnyń bastalǵanyna bir aptadaı ótse de emdelýshilerdiń kópshiligi ózara júztanys bolyp qalǵan ýaqyt. Shetki stolda otyrǵan bákene boıly myna kisi de betpe-bet kelgende jazbaı shyramytatyn sondaı júztanystyń bireýi. Bir ýys júdeý pishinin usaq ájim aıǵyzdaǵan alpystar shamasyndaǵy bul adam eptep kemisteý de. Aıaǵyn sál syltyp basady. Oń jaq kózine tarydaı noǵala túsken. Buryn-sońdy zeıin aýdaryp, nazar jyqpaǵandiki me, basqa jaǵynan, minez-qulyǵynan múlde habar joq. Mańaıymyzda otyrǵandardyń eshqaısysy da bul adamnyń aty-jónin bilmeıtin bolyp shyqty.

Ádil men kelinshek budan ary ol týraly sóz órshitip, bas aýyrtpaı, áńgimeni ekýi ǵana uǵysatyn basqa arnaǵa buryp áketip barady.

Ózara túsinisip úlgergen jastarda sharýa qansha, kóz qıyǵymmen baqqanym — jańaǵy kisi. Onda da meni alańdatyp otyrǵan — «qazaqsha kıinip, dene shynyqtyrýmen aınalysyp júrgen bul ózi ne qylǵan jan?» degen ushqalaqtaý, jeńsik oı. Adamnyń nazaryn alyp qashatyn aıryqsha eshteńesi joq, juqaltań ǵana mosqal kisi. Aýzyndaǵysyn asyqpas shaınap, bappen tamaqtanyp otyr. Sary maı jaǵylǵan qara nandy qazydan ármen kertip jep, býy betke shapqan qara shaıdy terlep-tepship urttaıdy. Tamaq ishýge kiriskende tóńiregine tipti nazar aýdarar emes.

Ýaqyttyń kópshiligi emdelýshilerdiń esin shyǵaryp elpeńdetpeı, babymen jyljıdy, ár túrli em-domnan keıingi tirlik — qyzyl buryshta kitap-qaǵaz qarap, shahmat, bılárd oınaý, televızor, kıno kórý. Odan qalsa, korpýstardyń mańynda seıil-serýen qurý, býlyǵyp jatqan ósek-aıańǵa erik berý. Qysyńqyrap turǵan qyz kezi bolǵandyqtan, jurt syrtqa kóp asyǵa bermeıdi. Vestıbúlbde, palatada otyryp, beıbereket áńgimemen ýaqyt ótkizý jaǵy basymdaý.

Kárisi, qyrqyljyńy aralas úlken kisilerdiń ár saqqa júgirgen qıly-qıly áńgimelerin qulaqqa kóp ile qoımaı, boıkúıezdeý kúıde otyrǵamyn. Mıneral sýly vanaǵa denemdi toǵytyp shyqqanym jańa, salqyn bólmeden osy vestıbúldi jón kórip, jaıǵasa salyp edim. Jınalǵan qaýymnyń áldekimdi qaǵyta sóılep, qaıta-qaıta qaljyńdaryn qaıraı bergeni eriksiz eleńdetken. «Batyldaý aıtylyp jatqan osynsha sózge bir qaıyrym jaýap bermeı, únsiz otyrǵan bul neǵylǵan jan» degen oımen buryla qarasam — manaǵy jalba tymaqty shal.

Kópshigi túsken eskileý kresloda eńsesin kótere almaı tuqshyraıyp otyr. Qaptal shapannyń ıyǵynan appaq súlginiń shashaǵy salbyraıdy. Ózine ázil arnaǵan adamnyń betine qarap qoıyp, sıregen sarǵysh tisterin kórsete jymıǵannan basqa bitirgeni joq. «E, e bul kisi ıa sańyraý, ıa saqaý eken ǵoı» degen baılamdy jasap úlgergen shaqta:

— Byljyramaı tynysh otyryńdar! — dep salǵany emes pe tymaqtynyń.

— Oı, aıttym ǵoı, bul ózi úndemeı júrip pále!

— Áne, sender Bákeńdi sóılemeıdi deısińder. Bálem qalaı qatyrady á!

— Mundaı kisiler áıelge ótimdirek bolady teginde, — desip otyrǵandar bir shattanyp qaldy. Shaldyń janyna batar sońǵy sózdi aıtqan mosqal kisi:

— Ánekeı, Bákeńniń tilin men shyǵardym. Baıqamasa, bul ózi qaýyp túsedi, — dep, olqysynbaı-aq arzan bedelge ıe bolyp qalý qamynda. Sóz ańǵarynan baıqaǵanym qatar-qurby zamandastary Bákeńe bir ýaqytsha báıbishe yńǵaılap berý problemasyn sheshý ústinde eken. Osynda dem alyp jatqan úsh-tórt áıeldi kezek-kezek telip, tap qazir-aq qosyp jibererdeı qyzyl keńirdek bolysady.

Sonshama daý-damaı, ázil-qaljyńnyń oshaǵy bolyp otyryp, urtyna qurt alǵandaı ún shyǵarmaǵany-aý. Sondaǵy bar bildirgen lebizi — álgi. Jeńin serpip jiberip, bilegindegi saǵatyna úńildi de, túıdektelip kelip qalǵan kezekti qaljyńǵa qulaq túrip jatpastan, aıaǵyn syltı dereýesikke umtyldy.

— Vana qabyldaıtyn ýaqyty boldy, — dedi otyrǵandardyń biri.

Munan soń qysyr áńgimeniń qyzyǵy azaıýǵa aınaldy da, ile men de palatama qaraı kettim. Aýyzdary qyshyǵan jurttyń ár tustan andyzdap, bas quraıtyn jeri astyńǵy qabattaǵy aýmaqty vestıbl. Jylyraq kıinip alyp erine basyp jetsem, manaǵy áńgimeshiler toby edáýir ózgerip qalypty, kári-qurtań kisilerdiń kóbi joq. Ortaq áńgimeniń ózegi de ózge. Áńgimeshiler sál jasamystaý bolǵansyn ba, endi sport jaıyndaǵy daý-damaı jurt zeıinin bılep alǵan, eleýsizdeý kirip, esik jaqta turyp qalǵan jalbyr tymaqtyǵa eshkimniń pysqyryp qaramaýy da sondyqtar bolar. Qatar-qurby turǵylastary Bákeń ataǵan bul kisi óz ádetimen jurt aýzyna jaltaqtaǵan kúıi jaq ashpastan úndemeı tura berdi. Adamǵa ashýlanǵandaı sál tikireıe qaraıtyn kishirek kózderinde dál qazir tańyrqaý nyshany basym. Úlkenderdiń túsiniksizdeý áńgimesin elige tyńdaıtyn ańqaý balanyń kúıindeı keıip bar. Sóz hokeı oıynyna aýysqan bir sátte:

— Solar nege talasady ózderi? — dep qaldy Bákeń. Qur tura bermeı, áıteýir, birdeńe aıtqysy kelgeni bolar. Moınyn soza qattyraq daýystaǵanymen, myna bilgishterdiń eshqaısysy oǵan aýyz aýyrtyp jaýap bere qoıǵan joq. Qazirgi boks óneriniń hal-jaǵdaıy taldana bastaǵan kezde Bákeńniń:

—Solar tóbeleskende qastarynda taǵy bireý júgiredi ǵoı ózi. Anaý ekeýin arashalaı ma, qaıtedi? — degenin estip, ishimdi basqan kúıi eriksiz qystyǵa kúldim. «Qaljyńy shyǵar» degen oımen moıyn bursam, bar yqylasymen berile shynynda da jurttan jaýap dámetip otyrǵan túri bar. Shet-pushaqtan myrs-myrs kúlki estigenimen, bul tosyn saýal da domalaǵan tesik doptaı daý órshitken toptyń dodasyna túspeı qala berdi.

Jalpy, sóz láminen baıqaǵanym — Bákeń bastaýysh klastyń balasy biletin keıbir qarapaıym nárseniń ózinen múlde beıhabar eken. Qoıǵan suraqtary basqa bir planetadan kelgen tirshilikıesiniń sózindeı qulaqqa tym tosań estiledi. Bákeń ózi túsine almaǵan jurttyń áńgimesine tańyrqaı qulaq túrse, «alpysqa kelgenshe eshteńe kórmeı, qolbada ósken be, nemene sonsha!» dep oǵan men qaıran qalýlymyn.

Elektr lampasyna belimdi qyzdyryp, etpetimnen jatyrmyn. Sestra kelinshek qundaqtalǵan baladaı qymtap, denemdi ábden tumshalap tastady. Balbyratyp turyp monshaq-monshaq ter shyqqansha qyzdyryp, janyńdy bir kirgizetin bylaý osy.

Meni jas baladan árman qundaqtap orap tastady da, massaj jasaýshy áriptesimen qyzý áńgimege kiristi. Kóldeneń sózge qulaq tigip, ózińe arnalmaǵan qupıaǵa ortaqtasý, árıne, kórgendi adamnyń qylyǵy emes. Biraq, osyndaı kiriptar kúıde joqtan ózgege amalsyz kýá bolady ekensiń.

Ýaqytynan eshqashan jańylyspaıdy tipti. Tap bir burap qoıǵan saǵat sıaqty, — dep kele jatqan massajıst áıeldiń sózin meniń emshi sestram tóteden bólip ketti:

— Sosyn, sen baıqadyń ba? Ózi tipti túrine qaramaı kerbez-aq. Ústi-basynan ylǵı da átir ıisi burqyrap júredi. Kıimi tap-taza.

— Qazir, mine, saǵat qansha boldy? E... Endi eki mınýtta jetip kelip qarap turmasa muryndy kesip bereıin. Úlken kisilerdiń kóbi umytshaq, ýaqytynan jarty saǵat, tipti bir saǵat keshigip kelip jatady. Ekeýiniń áńgimesin:

— Ýqalaý... ýqalaý kerek, — degen shyńyltyr daýystyń bólip ketkeni.

— Keldi, áne! — dedi ekpini kúrt basyla qalǵan massaj jasaýshy erin ushymen jyldamdata sóılep.

— Aıttym ǵoı, bul umytýshy ma edi. Endi jaqsylap jasamasań, taǵy pálege qalasań.

— Kirińiz, — dedi sosyn shańqyldaı daýystap.

Ortadaǵy bólmege shyǵa kelgenimde, tuqshyńdap tymaǵy men shapanyn ilip jatqan Bákeńdi kórdim. Men jaqqa salqyn janaryn tiktep kidileý qaraǵan ol lám-mım demesten, astaýǵa asyqqan ata úırekteı shaıqala basyp, qarsy kabınetke ene berdi...

Emdelýshilerdiń ishinde men jaqyn tartyp, ájepteýir joldas bolyp júrgen jigit Ádil edi. Sol bir kúni astynan sý shyqqandaı bizdiń qasymyzdan aýysyp ketti. Bul kisini bir jerde kórgenim anyq. Biraq qaı jerde?

— Áje, júrińiz, qazir vahterden suraıyq, — dedi Ádil qarıanyń qoltyǵynan qaıtadan demep.

Qart kiside qaıbir qaýqar bar. Aıaldamadan beri jaıaý júrip, ájepteýir qaljyrap qalǵan eken, dıvanǵa otyrǵyzyp, demigin bastyrdyq.

— Aqashók degen joq qoı munda, — dedi emdelýshiler tizimine kóz júgirtip shyqqan vahter, qazaq áıeli. — Famılıasy kim, qaıdan kelip edi?

— Pámılási deımisiń? Toqta, toqta sol ózi qaı pámıláde edi. Ákesiniń atynda da eken, álde jaqsy atamnyń... Áı, joq, ákesiniń atynda bolar. Qudaıdyń qýaty, onda Tabynbaev qoı deımin.

Bul joly vahterdiń jelke jaǵynan tóne túsip Ádil ekeýmiz de tizim túgendeýge kirisip kettik. Dál qazir biz úshin dilgir bolyp turǵan Tabynbaev degen famılıanyń kenetten kózime ottaı basylǵany. Jarysa kúlisip, shúıinshi suraǵandaı ájeıge jalt-jalt qarastyq.

— Biraq munda ınısıaldy «A» emes, «B» ǵoı, — dedi kózi jiti vahter biz ańǵarmaǵan jaıtty kóldeneń tartyp.

— E,e — dedi aqyry sańylaýyna birdeńe jetkendeı bolǵan keıýana. — Sol balany «Aqashek» dep júre berippiz ǵoı bárimiz. Álgi pashpyrtyna jazylǵanda Baıahmet bolatyn.

Endi emdelýshiler tirkeletin arnaýly jýrnaldy aqtarmalaı bastaǵan vahterdiń:

— Toqta, — degen daýsy shyǵyp ketti kenet. — Tabynbaev Baıahmet 1924 jyly týǵan, polıatrıttiń sozylmaly túrimen aýyrady. Bul bala emes qoı, áje-aý. Tipti, jigit te emes. Endi shal dep aıtpaı-aq qoıaıyn, biraq baıaǵyda-aq mosqal tartqan kisi ǵoı mynaýyńyz? Qaı palata... on jetinshi eken. On jetinshide kim bar edi?

— Osy sátte oıda joq bir oqys qımyldyń bárimizdi selt etkizgeni. Jap-jalpaq etti alaqandaryn boks qolǵabyndaı gúmp etkizipsoǵyp qalǵan Ádil eken. İle kesek tisteriniń arasynan kósheniń buzaqy jasóspirimderine uqsap syzdyqtata ysqyryp ta jiberdi.

— Oıbaı-aý, bul — Bákeń ǵoı. On jetinshi palatadaǵy Bákeń! Esime jańa tústi, ol kisiniń famılıasy da Tabynbaev.

Qapylysta bul kisini qaıdan kórdim degen mazasyz saýaldyń oıyma nege kelgenin endi ǵana eptep uǵa bastadym. Myna shúıkedeı bet-aýzy tup-týra Bákeńniń óziniki ǵoı.

— Áje, — dedi vahtermen qosanjarlasyp qasyna jetip barǵan Ádil, - Bákeń shynymen sizdiń balańyz ba!

Shesheıdiń bul suraqta tipti sharýasy bolyp otyrǵan joq.

— O, qudaıdyń qýaty. Báse, osynda eken ǵoı. Qaıda júr ózi? Qol-aıaǵy aman ba qulynymnyń! Densaýlyǵy qalaı qazir? Myna kókirek tanyp tur ǵoı. Sezdim ǵoı osy jerde ekenin. Al, sender jańylysqan shyǵarsyń deısińder maǵan. Qaıda júr Aqashók? Shyraqtarym, tezdetip shaqyryńdarshy.

Qaıtalaı qoıylǵan saýal ǵana ájeıdiń áńgimesin áriden qaıtarýǵa sebepshi:

— E, ózim balam bolmaı, bireý maǵan qaryzǵa bala berip pe? Álde maǵan ondaı balany qımaı otyrsyńdar ma? — dep, kádimgideı kósile sóılep sheshilip kele jatyr edi, «Tabynbaev ornynda joq» degen jedel habardyń jetip úlgergeni. Ánsheıinde, ózine-ózi qatań rejım taǵaıyndap, sonysyn udaıy buljytpaı oryndap kele jatqan Bákeń búgin aıaq asty buzylyp, bir-eki shalmen qala jaqqa shyǵyp ketipti. Maýsym taýsylýǵa taqap, em-domy bitkesin, eptep erkindikke bet bursa kerek.

— Sonda qaıda ketipti? — dedi shesheı habar alyp kelgen Ádilge qadala túsip. — Qudaıdyń qýaty, onysy nesi eken-eı, Aqashóktiń? Qalada nesi bar deımin bunyń, á ókimettiń bergen jerinde tynysh jatpaı. Óı, aqyry búgin myna kúrertinen shyǵatyn kúni emes pe? Úıden attanarda aqylymdy ábden aıttym osy balaǵa. «Saq júr, baıqap júr». Ruqsatsyz betaldy eshqaıda qańǵyma» dep. Qarashy-eı, endi kisiniń aıtqan jón sózin tyńdamaýyn, — dep, keıýana keıı sóılep, jabyrqap qaldy. — Qalada sonsha nesi bar onyń? Qańǵımyn dep adasyp keter me eken. Qudaı saqtasyn, kóshe toly zaýlaǵan máshıne, sonyń biri qaǵyp ketse qaıtedi. Tentek bireýlerge kezdesse... apyraı, á?

Jan-jaqtan shesheıdi álimiz jetkenshe jubatqan bolyp jatyrmyz. Bul sátte erigip ermek izdegen jurttyń birazy tóńiregimizde tolyp qalǵan edi.

— Osynda balasyn izdep bir ájeı kelipti deıdi.

— Bala dep júrgeni shal kisi kórinedi.

— Oıbaı, Bákeńniń áli kúnge sheshesi bar eken. Sol kisi izdep kelipti, — degen sońǵy habar onsyz da abyr-sabyr bolyp jatqan korpýstyń ishine lez arasynda tarap ta ketti. Bir áıelder shesheıdi ózderiniń palatasyna qaraı súımeldep alyp barady. Qyzmet babynda otyrǵan vahter de kese-sháınegin usynyp ábiger. Jolǵa qamdaný, kelinshektermen qoshtasý tárizdi qarbalas kútip turǵan. Ádildiń budan ári qaraılaýǵa múrshasy joq edi. Ájeıdiń áńgimesin estigim kelip, yńǵaısyzdaý bolsa da áıelder tobyna ilestim.

Qyzyl kúreń shaıdan biraz ishkennen keıin ǵana ájeıdiń júzi jadyraı bastady. Qalaǵa ketken «balanyń» ýaıymy da basylǵan sıaqty. Jan-jaqtan qolqalaǵan jurt mundaıda sóıletpeı qoıa ma. Onyń ústine ájeıdiń oı-sanasy áli de sergek, ońaılyqpen sózge des beretin túri baıqalmaıdy.

— Jasym seksenniń úshinde, al myna bala bıyl alpys birge keledi, — dedi ol sál damyldap alǵasyn. — Eki qyzdyń ortasynda kózi tiri jalǵyz ul. Qyz degen jat jurtqa jaralǵan ǵoı. Ertede irge bólip ketti de, bertinirek qaıtys boldy ekeýi. Qolymda qalǵany osy bala ǵana.

— Sheshe, dap-dardaı shaldy «bala, bala» deı bergenińiz ne sonshama kishireıtip?..

— Ana degen shirkin, mine, osy ǵoı. Uly alpysqa kelse de, áli bala bul úshin.

— Nemere, shóberelerińiz de bar shyǵar. Bákeńdi budan bylaı bala degendi qoıyńyz, — desip, tyńdap otyrǵan áıelder bir qozǵalysyp qaldy. Osy jerge kelgende sózdi úzip tastap, ájeıdiń bir sát únsizdikke erik bergenin árkim ózinshe jorydy.

«Nemere, shóbereńiz de bar shyǵar» degen bir aýyz sózdiń bireý jaranyń betin tyrnap ótkenin artynan ańǵardyq.

Bákeńniń shyn aty — Baıahmet ekenin jýrnaldaǵy tizimdi kórgenen keıin bilip otyrmyz ǵoı. Tegi ózinen aty-jónin anyqtap surap alǵan bireý «Bákeń» degen de, emdelýshiler arasynda solaı tarap ketken tárizdi. Al shesheeıdiń «Aqashók» onyń atynyń ekinshi jartysyndaǵy «Ahmetten» shyqqan kórinedi. «Baı» degen sózdiń ózi saqtyqpen aıtylatyn sonaý jıyrmasynshy jyldardyń aıaǵynda jas balany tek Ahmet dep atap, odan erkeletip Aqashókke aınaldyrǵan.

Eki qyzdyń artyndaǵy jalǵyz ul kishkentaıynda qyzylshaǵa shaldyqty da, kemtar bolyp ósti. Shaly erterek qaıtqan shesheıdiń nebir qıyn-qystaý jyldary moınyna burshaq salyp júrip tilegeni osy jalǵyz uldyń ǵana amandyǵy eken. «Tipti qyzdarymdy alsań da, osy jaryǵyma tıispeshi» degen sózge deıin aıtqan. «Kim bilsin, sodan ba Aqashóktiń jalǵyz qalǵany» dep qoıady shesheı. Soǵys jyldary jasy jetkenimen, densaýlyǵyna baılanysty Baıahmet áskerge alynbaıdy. Aýyldan alysqa jiberip oqytýǵa jaǵdaı taǵy joq. Eń bastysy, shesheı kózine aı men kúndeı bolyp kóringen jalǵyzyn bir sát te qolynan shyǵarǵysy, úı mańynan uzatqysy kelmeıdi. Áýeli kolhozdyń maı tasýshysy, kúzetshi sekildi jeńil-jelpi jumystaryna yńǵaılanǵan Bákeń keıin aýylǵa monsha ornaǵanda bir jola soǵan ıelik etip qalady. Mine, qanshama jyl Jırenaıǵyr aýylynyń bildeı monshashysy osy kisi. Artynan bilsem, Jırenaıǵyr «Alǵa» sovhozynda, osydan seksen shaqyrym jerde eken. Bir ret úılenip, onysy sátsiz bolǵanan keıin qaıtyp bas qurýǵa talap qylmapty. «Nemere, shóbere» degen sózdiń shesheıdiń júregine shyq etip aýyr tıýi sodan.

— E, balańyz boıdaq bolsa, kelin izdep ketken boldy endeshe, — dedi ózimshe taýyp aıtqansyp. Shesheıdiń jabyrqaý tartqan kóńilin oraıly ázilmen kóterip tastaǵym kelgeni.

— Alys jerge alǵash kelip otyr edi. Syrtqa shyǵyp kórmegen bala birdemege ushyrap qala ma dep ádeıi kelgenim ǵoı, — dedi ájeı áıelderdiń álginde «bala» týrasynda aıtqan eskertýin taban astynda umytyp úlgerip. Aldyna qarar ákesi, ıa aǵasy, artynan erer inisi joq Bákeń jalǵyz sheshesinen shyrǵalap shyǵa almaı, úıkúshik bolyp ósipti. Óziniń kemdiginen qorǵanyp, teńdes qatar-qurbysymen de kóp aralaspaǵan...

— «At erqashty, erkek etekbasty» degen bir zaman ǵoı. Ony nesine qazbalaısyń, shyraǵym? — dep ájeı bul áńgimege ári qaraı basqan joq. — O, qudaıdyń qýaty, baryp bilshi, qaraǵym. Aqashók oraldy ma eken? Keshikti ǵoı ózi ábden.

Bizdi alyp qaıtýǵa kelgen Ádildiń joldasy «Jıgýlıin» qańtaryp, manadan beri kútip turypty. Meniń chemodanymdy aparyp, mashınaǵa salyp ta qoıǵan kórinedi. «Bol, bol. Asyǵyspyn», dep dikildep, jan alqymǵa alyp bara jatqannan keıin, ájeıge jaltaqtap amalsyz ornymnan kóterile berdim.

— Saý bolyńyz, shesheı.

— Aman bol, qalqam. Aqashókti kórseń, aıt, tezirek kelsin de.

Qasyna altyn tisti, súıkimdi kelinshekti otyrǵyzyp alǵan Ádildiń jaǵasy jaılaý, tósi qystaý. Jan-jaǵyna jaırańdaı qarap, ezýi jıylar emes. Óńi qyzylshyraılanyp, tership alypty. Aıaqtyǵa jol, aýyzdyǵa sóz bermeı, ekpindegen kúıi ese sóılep otyr.

Qalyń aǵashtyń qalqasyna qaraı júıitkı yǵysyp, alystaı bergen bir aıǵy mekenimiz áp-sátte kózden tasa bolyp ta úlgirdi.

Bul ýaqytta meni mazalap kele jatqan — «Ana men bala qalaı kezdeser eken? Kóre almadym-aý» degen bir ókinishti sezimniń qyjyly.

1983

---