InfoHub Logo

Ótken zamanda Ádbilhamıt degen patshanyń ýaqytynda bir adam ekinshi bir adamnan jer satyp alypty. Álgi jer satyp alǵan adam jerin aıdap jatsa, aıdaǵan jerinen bir qumyra altyn taýyp alypty. Jer satyp alǵan adam jer satqan adamǵa baryp: «Seniń satqan jerińnen bir qumyra qyzyl altyn shyqty, ol altyn seniń esińnen shyǵyp ketken eken, sony baryp, alyp ketersiń», — deıdi. Sonda jer satqan adam aıtady: «Men saǵan jerdiń bárin satqanmyn. Ol meniń altynym bolsa, neshe ret aıdap júrgende shyqpas pa edi? Ol altyn — seniń nesibeń, óziń ala ber», — deıdi. Jer alǵan kisi aıtady: «Men seniń jerińdi alǵanmyn, altynyńdy almaımyn» dep. Ekeýi talasyp, Ábdilhamıt degen patshanyń aldyna kelipti. Sonda patsha ekeýin de surap: «Bul ekeýi de dilláni almasa, jerden shyqqan altynda kim alady?» — dep, ýázirlerinen surady. Sonda bir ýázir turyp aıtty: «Bul jerden shyqqan altyn patshanyń nesibesi bolsa kerek», — deıdi. Sonda patsha aıtady: «Qudaıdan qoryqpaǵan adam ekensiń, jer satqan almaıdy, jer alǵan almaıdy, men alyp, meniń qaı ata-babam kóship qonyp edi!» — dep álgi ýázirdi qýyp jiberedi. Sonda ekinshi bir ýáziri aıtqan: «Jer satqan men jer alǵannan surańyz, uly-qyzy bolsa, birin-birine nekelep qosyp, altyndy ul men qyzǵa bersin», — deıdi. Sonda patsha surady: «Qaısyńda ul bar, qaısyńda qyz bar?», — dep. Jer satqan «ulym bar», jer alǵan «qyzym bar» dedi. Ekeýiniń de balasyn shaqyrtyp alyp, qyzdy ulǵa neke qylady. Uldyń aty Haron, qyzdyń aty Sálıma eken. Álgi altyndy ul men qyzǵa beredi. Sonda turyp Sálıma aıtady: «Áı, Haron, meniń saǵan aıtatyn sózim bar!» Haron: «Aıt!» — dedi. «Men aıtsam, ekeýmizdiń atalarymyz almaǵan dúnıeni biz de qalaı alamyz, kimnen qalǵan dúnıe, biz alsaq, muny iship-jep, aqyrynda qandaı jaýap beremiz? Bizder patshaǵa baryp, aryz qylaıyq, bizden alyp, basqa bireýge berseńiz eken, biz bul báleden qutylsaq, Táńiri taǵalam, bizdiń nesibemizdi ázelde mańdaıymyzǵa jazyp qoıǵan bolar, sol nesibemiz taýsylǵanda ólermiz», — dedi. Haron men Sálıma patshaǵa aryz qyldy: «Bul páleni bizden alyp, basqa bireýge berseń eken, bizdiń atalarymyz almaǵan altyndy biz qaıtip alamyz? Bizde Qudaıdyń bergen tamaǵy bar, sony jesek te bolady» dep.

Patsha bularǵa tań qalyp, «Osylardyń tamǵysyz ynsaptaryna bárekeldi!» dep Haron menen Sálımadan altyndy alyp, óziniń qazynasynan kóp dúnıe berip, qaıtarady. Patsha ýázirlerine: «Bul altyndy ne qylasyńdar?» — dedi. Bir ýázir: «Bul altyndy burynǵy shyqqan jerine shuqyr qazyp kómý kerek», — dedi. Taǵy bir Ábdilálim degen ýáziri: «Qudaıdyń bergen dúnıesin jerge kómý kerek emes. Bul dúnıeni qaıyrly iske jumsaý kerek. Kimde-kim bir jemis aǵashyn tamyrymen alyp kelse, sol aǵashty osy altynǵa satyp alyp, jaqsy jerge egip, sol aǵashty baý qylyp, baǵýshylarǵa berip, jemis salǵan ýaqytta beısharaǵa iship-jeýge yqtıar berip qoısa, kóp jaqsy bolar edi», — dedi. Bul sóz patsha men ýázirlerine maqul kórindi. Ábdilhamıt patsha álgi Ábdilálim ýázirine aıtty: «Óziń bir jaqsy, tıisti jerine jumsarsyń», — dedi. Sonda Ábdilálim ýáziri halyqqa habar berip, taýdyń baǵynan jemisti toqsan myń altynǵa satyp aldy. Bul aǵashtardy jaqsy jerge egip, qalǵan altyndardy, otyz adamǵa bólip berip, osy baqshaǵa baqshashy bolarsyzdar», — deıdi.

Bular úsh jylǵa ýáde qylyp, úsh jylǵa deıin otyz adam álgi aǵashtardy baqty. Bul aǵashtar ósip, jemis salypty. Bul aǵashtardyń bári qalyń bolyp, qarańǵy bolyp ketken soń Qudaıdyń qudiretimen on myń túp gaýhar sham paıda bolypty. Bul gaýhar shamnyń jaryǵy kúndiz-túni birdeı jaryq bolyp, japyraqtarynyń arasyndaǵy jemisteri kórinedi. Sol ýaqytta Ábdilálim ýázir Ábdilhamıt patshaǵa habar beredi. «Baıaǵy egilgen aǵashtardy kelip kórińiz» dep. Ábdilhamıt patsha birneshe adamdarmen álgi aǵash egilgen baýǵa barmaqshy bolady, ýázir áýeli neshe túrli tamaq ázirlep qoıdy. Patsha baýǵa kelip, baýdyń ishinde tamasha qylyp otyrdy. Onan soń baqshalardan bireýi bir bastyrǵan jemis ákelip, patshanyń aldyna qoıdy. Patsha aıtty: «Bul jemisterden bizderge jeýge jaramaıdy, bul — jetim-jesirlerdiń aqysy bolsa kerek», — dep. Jemisti qaıtardy. Onan soń bir adam gaýhardy úzip patshanyń aldyna ákele jatqanda, álgi beısharanyń eki qoly quryp, jansyz bolyp qaldy. Bul beıshara Ábdilhamıt patshaǵa aıtyp, málim qyldy. Baǵanaǵy gaýhar úzip alǵan adam tań qalyp otyrady. Ábdilhamıt patsha eki ret namaz oqyp, Alla taǵalaǵa zırat etip, «Ysmaǵul paıǵambardyń qurmeti úshin osy bısharanyń kúnásin keship, azat qylǵaısyń» dep duǵa qyldy. Bul patshanyń dabysyn Alla taǵala qabyl qylyp, álgi qoly quryǵannyń qoly jazyldy. Onan soń patsha aıtty: «Sen munan keıin yqtıat bol, aǵashtardyń jemisinen jeseń de, gaýhar jemiske qol tıgizbeńder, eger qol tıgizseńder qoldaryń maıyp bolady».

Patshanyń bul aıtqanyn barlyq adamdar maqul kórdi. Álgi baqshanyń jemisteri qıamet haıymǵa sheıin taýsylmaıdy, sol baqsha «Jańa Mızandaran» atanypty. Osy kúnge sheıin bar eken. Álbette, anyq bul kúnde baqshada adam jáne maımyl, neshe túrli janýarlar aýqat qylyp júredi eken. Bul dúnıe osyndaı áziz dúnıe eken. «Rasqa daý joq, jalǵanǵa amal joq» degen.

---