InfoHub Logo

Mádınanyń «Jas tolqyn» serıasymen «Jalyn baspasy» JSHS-nan shyqqan «Ana ǵumyr» atty kitabyna bir romany, qyryq shaqty áńgime, eki aktili drama kiripti. Belgili synshy, mádenıettanýshy Álıa Bópejanovanyń alǵysózinde kitapqa kirgen shyǵarmalar haqynda professıonaldy pikir aıtyp, jazýshynyń negizgi shyǵarmashylyq belgilerin atap ótken.

Avtor áıel adam, kitap pen kitapqa kirgen romannyń aty «Ana ǵumyr» bolǵandyqtan qalyptasyp qalǵan «predrassýdok» boıynsha áıeldik tabıǵattan týatyn kórkemdik sıpat kútkenimiz ras. Olaı bolmaı shyqty. Jazýshylarǵa «jas» degen anyqtaýysh qosatyn jasta bolǵanmen, Mádına jas jazýshyǵa keletin deńgeıden asypty. Osy sebepti shyǵarmalaryna kórkemdik baǵa bergende, jastyǵyna qarap «skıdka» jasaýdyń qajeti joq sıaqty.

Ótken ǵasyrdyń 70-shi jyldarynda bolý kerek, «Batysta qalyń-qalyń romandar oqylmaıdy, endi jol-jónekeı vokzal, aeroportta, ushaq, poezda oqyp tastaýǵa bolatyn mıkroromandardyń dáýiri týdy» degen sózderdi ádebı gazet, jýrnaldarda kezdestirip júrdik. Keıinirek Keńes Odaǵynyń Baltyq jaǵalaýy elderinde, Reseıde ádebı aınalymǵa túse bastaǵan sıaqty edi. Mádınanyń «Ana ǵumyr» romany 25 bet eken, móltek roman dep beripti. Jasyratyn, jabatyny joq, buǵan deıin móltek romandy da, osy taqyrypta jazylǵan taldaýlardy da oqyp kórmegendikten, 25 bette romandyq mazmundy qalaı beredi eken degen qyzyǵýshylyqpen oqyp kettik. Romannyń: «Tóńirek múlgigen tynyshtyqqa kenet orandy», — degen birinshi sóılemindegi «kenet» sóziniń ornyna alǵash kelise almaı baryp, kelesi sóılemderdi, alǵashqy abzasty oqyǵannan keıin baryp durys kórdik. Az kólemde kóp aıtý úshin osyndaı qoldanys qajet eken. Osydan ary qaraı móltek roman mátinine saq qarap, úńile túsip oqý kerek degen oı keldi. Prologta aıtylatyn oqıǵalar áli ádebı oqıǵaǵa, kórkem fabýlaǵa aınalmaǵan. Baıandaý 1-jaq pen 3-jaqtyń sıntezi. 3-jaqtan baıandaýdaǵy «ol», «ony» degender avtor-baıandaýshynyń ózi bolyp seziledi. Baıandaýshy birde jas bala, birde avtorlyq sýretteý deńgeıinde. Ótken shaqty sýretteı otyryp, osy shaqqa aýysa salady. «Taǵy da ájesi esine tústi», — degen sıaqty quraldardy paıdalanyp qaıtadan ótken shaqqa, tym árige kete beredi. Baıandaýshynyń jasy, túr-túsi, aty-jóni áli belgisiz, al kórkemdik ýaqyt birde 9 aılyq balaǵa barsa, odan oqýshy balaǵa kelip, eske alýshy — baıandaýshydan tym áridegi asharshylyq, soǵys jyldaryna ketedi. Bul ýaqyt aıasyndaǵy mol aýysýlar kórkemdik turǵyda kibirtiksiz, tabıǵı jyljıdy.

Al naq osy shaqtaǵy sýretteý bir-aq jerde: «Ol tońa bastaǵanyn sezdi. Biraq keri qaıtqysy kelmedi. Qazir jańbyr quıyp, dúnıe astań-kesteń bolsa da keri qaıta almaıtyndaı». Prologtaǵy árbir sheginis — maǵynalyq bóliktegi oqıǵalar «tolyq emes» — qadaý-qadaý shtrıhtar, keıipkerge, mekenge qatysty eshbir ataýlar, tabıǵat sýreti, adam portreti joqtyń qasy, kórkem fabýla shyǵaratyn, obraz ashatyn kórkemdik elementter az. Osy sebepti bul jerdiń kórkemdigine, sýrettiligine baǵa beretin múmkindikter de az. Alǵash tym jutań boıaýly bolyp kóringenmen, kóp uzamaı-aq óte az kólemde aýqymdy mazmun kótergen jan-jaqty proza bolyp kórindi. Qatal realısik baıandaý da bar: «Esine taǵy ájesi tústi. Qyryq tórtinde dúnıeden ozǵan kenjesiniń qazasyn kótere almady. Ájesi on úsh bala tapqan kempir edi. Soǵys alypty, jut alypty, aýrý-syrqaý alypty. Úsheýi osy kúnge jetti. Solardyń kenjesi bunyń ákesi edi. Ájesi — ol úshin áke de, sheshe de, sondyqtan bolar, esi kirip qalsa da áke ólimi oǵan onsha áser ete qoımaǵan. Ózinen keıin býyny bekimegen tórt bala bar, sheshesi jesir qaldy. Ýlap-shýlap jylda shildehana ótkizetin shańyraq búk tústi. Azamatynan aıyryldy. Bul jaǵdaı onyń qaperine kirip-shyqpapty. Tipti, ol kúnderdi qurby balalarymen oınap, kóńildi ótkizgeni esinde».

Prologta baıandaýshynyń ótken ómirindegi negizgi mejeler kórsetilgen. Realısik sıpatta baıandalǵan. Prologtyń sońǵy kólemdi abzasyndaǵy shyǵarmashylyq tulǵa, Leonardo da Vınchı, Mona Lıza jaıly pálsapalary bar oqymysty baıandaýlar aldyńǵy jaǵynan anyq tómen. Ári qaraı roman toǵyz bólim-áńgimeden turady. Áńgimeler keıde bir jeliniń bóligi bolsa, keıde dara shyǵarma túrinde. Avtor-baıandaýshy bir bólim-áńgimesiniń sońynda: «Sol bir kezder jóninde shaǵyn etúd jazǵan edim», — dep kelesi áńgimesine kóshedi. Alǵashqy «Balalyq shaq» áńgimesinde taza 1-jaqtan baıandaýǵa aýysyp, prologta shtrıh túrinde ǵana aıtyp ótken óleń jazatyn bala qyz taqyrybyn qalyńdata, damyta túsedi. Áli de dıalog joq, sýretteý joqtyń qasy. Biraq obraz shyǵyp kele jatyr. Baıandaýda avtorlyq samoıronıa aıqyn kórinedi. «Qara qyz» dep atalǵan kelesi bóliminde endi baıandaý aıqyn úshinshi jaqqa aýysyp, «Balalyq shaqta» «ózi jaıynda» áńgime aıtqan qyzdy syrt kózben, avtorlyq baıandaýmen sýretteıdi. Aldyńǵy bólimde «ózin-ózi synaǵan» qyzdy endi avtor basqa turǵydan kelip «synaıdy». Osydan obraz tereńdeı ashylyp kele jatyr. Osy bólimniń ekinshi jartysynda baıandaý qaıtadan birinshi jaqqa aýysady: «Qara qyz dep otyrǵanym, ózderińiz sezgen bolarsyzdar — men», — dep áńgime aýanyn etene kúıge qaıta aýystyrady. Áke-sheshesinen erte aıyrylǵan, ájesine qarap qalǵan, odan aıyrylyp, aǵaıyn bosaǵasynda, ınternatta ósip kele jatqan qyzdy «aıamaı» sýrettep, ájeptáýir tanymdy obraz deńgeıine jetkizgen. «Qańǵýdy on-on bir jasynda bastaǵan, sheshesi sabaıtyn, qan-josa etip dúreleıtin, taıaq jegendi sýqany súımeıtin, ózi inilerin sabaıtyn, temekini de, araqty da erterek tatqan, sondaı bolǵanyna ókinbeıtin, «Tımýr jáne onyń komandasyndaǵydaı» balalardy sýqany súımeıtin, oǵash qylyqtarymen óz súıkimin ózi ketiretin, osy qylyqtary ómirde kóp kedergi keltirgen, erte óleń jaza bastaǵan» qyzdyń obrazy ábden ashylǵan. Sýretteýi az, kóbi baıandaý arqyly. Avtor óziniń qataldaý realızmin artyqtaý qoldanǵan sıaqty. «Boıaýshy, boıaýshy degenge saqalyn boıaǵandaı». Baıandaýshy eki túrli. 3-jaqtan kelgende ustamdylaý, aqyldylaý avtorlyq baıandaý, 1-jaqtan kelgende baıandaýshy — keıipkerdiń jas shamasyna qaraı ózindik ereksheligin saqtaýǵa tyrysqan. Prologta aıtylyp qana ótken keıipkerin kelesi eki bólimde alǵa jyljytyp, tereńdete túsip ashady. Móltek romannyń kelesi, áńgime, etúd pe, novela ma, bólimderi keıipker ómiri aǵymynyń júıeli barysyn saqtaýǵa tyryspaı, jeke, dara shyǵarmaǵa jaqyn formada berilgen. Romannyń basyndaǵy (prologtaǵy) keıipkermen (áli aty belgisiz) kelesi bólim-áńgimelerdegi keıipkerlermen baılanysy baryn bildirýdi avtor qajet dep turmaǵandaı. Naqty baılanysyn bildiretin ilik, kórkemdik qural joq. Biraq sol keıipker ekeni avtorlyq ıntonasıadan, shyǵarma tabıǵatynan seziledi. «Mahabbat» dep atalǵan bólimde burynǵydan múldem bólek poetıkaǵa, dıalogty mátinge, sýretteýge aýysqan. Negizinde 3-jaqtan baıandalatyn bólimde: «Men mahabbatqa senbeımin. Jáne maǵan bul sezimge eshkim senbeıtindeı kórinedi. Oıyn. Barlyq erejeleri bekitilgen, qalyptasqan, ádemi oıyn», — deıtin bir ǵana 1-jaqtan baıandalatyn abzas bar. Bólimniń óne boıyndaǵy dıalogtar keıipkerlerdiń minezine, obrazyna saı kelip otyrǵanmen, keıde ómirde aıtylatyn sózderden aýytqıtyndaı jerleri bar. Bólim mahabbat jaıly realdy, jaqsy áńgime. Avtor mahabbat jaıyn aıtý úshin ómirdiń bir epızodyn qalqyp qana alǵan, «bárin aıtpaǵan». Bul arada azdap jazýshylyq pendelik te kórinedi. Ómirlik-aq deıtin sýretteýlerdiń, dıalogtardyń ishinde ádebılengen, oqymystylanǵan birer belgiler kezdesip qalady. Osy jerdi qatal, zamanaýı realızm deımiz be, álde biraz shyǵarmashylyq «koketstvosy» bar anyqtama habar deımiz be? Álde avtor «ózin-ózi synaýdy» qyzyqtap ketken be? Bul bólimdegi dıalogtan basqa mátin bólikterin qysqartyp qyrnaı tússe, Hemıngýeıdiń shaǵyn shyǵarmalary poetıkasyn eske túsiretin sıaqty. Osy bólim sońynda jeke-jeke áńgime retinde de júre beretin áńgimelerdi bir shyǵarmaǵa biriktirý úshin be: «...Al, meniń turmysqa shyqqandaǵy hıkaıalarym mynandaı shaǵyn novelalarǵa aınaldy», — dep alǵa siltep jiberedi. «Qoldan jasalǵan sharap» bóliminde dıalogty sýretteýi qoıýlana túsip, dástúrli prozaǵa aýysa bastaǵan. Ómirdiń bir sumdyq, soraqy kórinisi — ishkish, adamı ustanymdardan aıyrylǵan ene, ishse toqtaı almaıtyn kúıeý. Biz kóbine Reseı telearnalarynan kóretin jaǵdaı. Bul taraýda keıipker attary (Gúldar, Jáńgir) berilgen, azdaǵan tabıǵat sýreti bar. Enesi ekiqabat Gúldardy araq ish dep qınaýda. Kóp bolmasa da, qazaqtar arasynda da kezdese bastaǵan kórinis. Ashty realısik sıpatta sýrettelgen. Avtor ár adam (obraz), ár sıtýasıaǵa ár túrli adamdardyń ár túrli baǵa beretinin názik taldaýmen kórsetken. Bólimniń sońyndaǵy: «— İshpeımin. Bala emizip júrmin. İshpeımin. — Men Jáńgirge ekiqabat kezimde shampanǵa jerik boldym. Kúnine bireýin, keıde ekeýin ishetinmin. Bir saý júrgen kúnim joq shyǵar. Eshteme joq. Qol-aıaǵyn balǵadaı etip týdym. Baı qylyp otyrsyń ǵoı. — İshpeımin. Boldy. Júregim aınyp ketti. — Onda, balam, má, sen ishe sal. Men onyń betine qaradym. Ol da basyn shaıqady. — Áı, balam-aı, qatynyńnan qorqasyń-aý!». Keıigen keıippen stakandaǵylardy bótelkege qaıta quıa bastady. Saýsaqtary dir-dir etedi. Shashylyp-tógilip jatyr sharaby. Ashýlanyp turǵany, ne maskúnemdikten qaltyrap turǵany belgisiz. Biraq men bul kisiniń qoly qaltyraıtyndaı deńgeıde maskúnem emes ekenin bilemin. İshedi. Jaqsy ishedi. Biraq maskúnem emes. Ázirshe maskúnem emes. Demek, ashý, yza. Maǵan jyndanyp tur. İshteı masaırap, ákemniń quny túgel qaıtpasa da, qaıta bastaǵandaı, áldebir rahat kúıge endim», — degen mátinniń kólemi shaǵyn bolsa da keıipkerdiń (Gúldardyń) jan dúnıesiniń kúrdeli qabattaryn ashyp tur. Ájeptáýir keshirimdi, adam da tanıdy, biraz kekshildigi, pendeligi de bar. «Kóktem balaýsalyǵy ketkende...» áńgime-bólimi bólek áńgime de sıaqty. Biraq romannan tys jeke alǵanda kórkemdik quny tómendep keteri anyq. Áńgimeniń alǵashqy jartysy túgeldeı er adamnyń ishki monology. Aty berilmegen. Monolog ıesiniń oqýshylyq kezeńnen otyzdarǵa kelgen, úılengen, balaly bolǵan kezine deıingi ómiri bir jarym bette baıandalǵan. Bólimniń ortasynda: «Áıelin qashan shyndap jek kóre bastady? Esinde joq», — dep bastap, avtorlyq baıandaýǵa kóshedi. Endi onyń óte pysyq áıeli Gúlzırash sýretteledi. Eki keıipker de daralanǵan, tanymdy, túsinikti obrazdar. Romannyń ón boıynda kele jatqan qyz osy bólimdegi «oıshyldyń» mektepte oqyp júrgende súıgen qyzy bolý kerek. Osy bólimdegi Gúlzırash emes. Osy jerge kelgende aıtarymyz — avtor-baıandaýshy keıipkerdi, oqıǵany ár túrli turǵydan kórip, ár qyryn asha túsýge tyrysady. Obraz, oqıǵa bútindigin qatań saqtaýdy maqsat etpeıdi. Jalpy ómirdi berýge tyrysady. Bólimniń ekinshi jartysynda baıandaý 1-jaqtan, jańaǵy Gúlzırashtyń atynan júredi. Kúıeýine berilgen minezdeme aldyńǵy jartysyndaǵy qalpyn saqtasa, munda aldyńǵy jartysyndaǵy qatal, sýyq, pysyq Gúlzırashtyń júreginiń túkpirlerinde meıirimdilik nyshandary da bar ekeni kórsetilip, obraz retinde tereńdeı túsken. Romannyń «Aıym da sen...» jáne «Ǵalıa» bólim-áńgimelerin bólmese de bolar edi. Gúlzırashtyń kúıeýi (osy bólimderde Jádiger dep atalady) oqýshy kezinde súıgen qyzyn izdep Almatydan 2500 shaqyrymdaǵy Qaıyńdyǵa attanady. Ǵalıa jalǵyz, jupyny turady, turmysqa shyqpaǵan. Keıinirek esi aýysqany bilinedi. Bir besiktegi balany urlap ákelip, Jádigerge kórsetedi. « — Mynda qara. Tórde besik tur. Ǵalıa qolymen ymdap shaqyrdy. Bala jatyr. Tiri bala, pysyldap uıyqtap jatyr. Men Ǵalıaǵa qaradym. Ol jymyń-jymyń etedi. — Ekeýimizdiń qyzymyz. — Qa-laısha? — Sen meni tastap ketkende ishimde qalyp edi bul qyz. Ekeýimizdiń qyzymyz. — Múmkin nemeremiz shyǵar. Men onyń esýas ekenin kenet, bir mezette túsindim. Jalǵyz, eshkimmen aralaspaıdy, bireýdiń balasyn urlap ákelip, aıtyp turǵany mynaý. Sýyq terim burq ete tústi. — Joq. Ǵalıa basyndaǵy oramalyn sypyryp, betin basty. — Qyzymyz dep turmyn ǵoı, qyzymyz. — Ǵalıa, Ǵalıash, qaıdan aldyń balany, aıt, maǵan aıtshy, qoryqpa. — Esińde me, sen maǵan úılenbeımin dediń ǵoı. Úılenbeımin dediń. Sonda men bala kóterip qalǵan edim senen. Biraq aıtpadym. Bala úshin, amalsyz qaldyrǵym kelmedi qasymda. Mynaý sol bala. Senseń de, senbeseń de osy. Men bilip turmyn ǵoı. Bul sol bala qaıta kelip tur, kórdiń be, besigimen. Bizdiń qosylǵanymyzdy bilip, qaıta kelip tur». Jádiger esi shyǵyp, «Ketemin» degen sózdi aıta almaı turǵanda «Sen bizdi qaıta tastamaqsyń ba?», — degen suraqty estip, tura qashpaq bolǵanda: «Bar, kete ber, túsinbegen ekensiń» degen sózdi estip úıden shyǵa jóneledi. Bul bólim «Ana ǵumyr» romanynyń eń kórkem bóligi. Joǵary deńgeıdegi epıkalyq proza. Realısik sıpat ta, psıhologıa da bar. Osy stılinen tanbasa, Mádınanyń jaqsy prozaık bolmaǵy anyq. Romannyń sońǵy bólimi «Qarǵys» dep atalypty. Romannyń basyndaǵy basty keıipkerdiń baıaǵy ishkish enesi. Sondaǵy Jáńgir munda Jádiger dep te atalady. Romannyń aıaǵyna qaraı Gúlzırash dep atalǵan keıipker munda «kelin» dep qana júr. Enesi Jáńgir — Jádigerdiń joǵalýyna sen kinálisiń dep, Ǵalıa oqıǵasyn da aıtyp beredi. Onda Ǵalıany balasy «tastap ketip» sodan sýǵa batyp ólgen deıdi. Basty keıipkerimizdi «Bizdi baqpasań qarǵaımyn» dep qorqytady. Roman sońynda epılog berilgen. Shaǵyn epılogty oıly, salmaqty sóılemdermen bastap, ári qaraı kóterińki romantıkalyq stılde birer sóılem qurap, aqyrynda áıeldik, analyq tabıǵattan týatyn oılarmen aıaqtalǵan. Kólemi shaǵyn povesteı ǵana romandy kúdikpen oqı bastap edik. Aıaǵynda kózimiz jetkeni — roman ekeni. Romandyq mazmun, ómir anyq bar. Mádınanyń «Ana ǵumyr» jınaǵyna kirgen áńgimeleri qyryq shaqty, jınaqtyń negizgi bóligi. Jınaqtaǵy alǵashqy áńgime «Emshi apa» 1-jaqtan dál, únemdi stılmen baıandalǵan, dıalogtar arasynda qysqa sýretteýleri bar, ótkir sújetsiz, shymyr tartyssyz lırıkalyq jobadaǵy áńgime. Shuǵyl dınamıka, qyzyqty oqıǵa bolmasa da avtor adam oıyna, jan dúnıesine áserli áńgime shyǵarǵan. Áńgime poetıkasy — dál, jyly, kisilikti sıpatta. «Bárin» (peızaj, portret, qımyl, mımıka) ala bermeı, kórkemdik maqsatyna keregin ǵana alǵan. Áńgime rýhanı fýnksıasyn tolyq atqaryp tur. «Jaqsy kórý» áńgimesi negizinen dıalogtardan turady. Ómir tek dıalogtardan turmaıdy. Áńgimede ádebı maqsat úshin dıalogtardy utymdy paıdalanǵan, jasandy bolyp kórinbeıdi. Oqyp otyrǵanda 4-5 jasar balanyń erke, tentek minezben anasyn jaqsy kórýi názik baıqaǵyshtyqpen berilgen. Óte realdy. Áńgime fınalynda anasyn jaqsy kórýi shekten shyǵyp, mazasyzdyqqa aınalǵan balany 4-5 jasar dep otyrǵanymyzda «Ol bar bolǵany toǵyzda edi» deýi kóńilimizge qona qoımady. «Qudaıy tamaq» áńgimesinde aýyldaǵy bir tıpti kórinisti bergen. Áńgimelik sújet, oqıǵa joq dese de bolady. Jyly, baıqaǵysh kóńilden shyqqan sýret qana. Avtor kishkentaıdy kóre alǵan jáne bere alǵan. «Qysta» áńgimesinde de ádebı fabýla, sújet joq derlik. Biraq úlken ómir bar, sýret bar, aıaýshylyq sezim bar. Kári adam, kári úı, kári ómir. Jarty bet áńgime — tolyqqandy áńgime. Mádınanyń romanynda tentek qyz obrazy basym júrse, mundaǵy qyz basqasha — eresek, baıypty, tereń. Álde romandaǵy qyz tentek bolyp kóringisi keldi me eken. Áńgimeniń sońǵy sóılemi óte myqty: «Sol joly aıaldamaǵa kele jatyp, jaqynda kóktem shyǵady dep ózimdi qansha sendirgim kelse de ılana almadym». Mádına myqty peızajıs emes. «Jańbyr» áńgimesiniń basynda azdaǵan tabıǵat sýreti bar. Tabıǵatty tek shyǵarmanyń kóńil-kúıin asha túsý úshin ǵana alatyndaı. «Meniń aýylym» áńgimesi qazaq ádebıetindegi eń bir tıpti taqyryptardyń birine jazylǵan. Bes balasy bolsa da úıde jalǵyz qalyp jol baqqan kári ana: «Aman bolsyn áıteýir...» deýmen otyr. Bárimizdiń aýylymyzda kezdesetin kórinis. Kóp jazylǵan taqyryp. Mádına eń qysqa joldy tańdap alǵan. «Mahabbat týraly» áńgimesi trıptıh. «Azamat», «Gúlim», «Ásel» dep úshke jiktegen. Óte realdy oı-áreketter sýrettelgen. Avtor asyryp, ne tómendetip jibermeıdi. Shyndyqtan da qashpaı, ózin de aıamaı, qurǵaq, qysqa baıandaýdyń bir jaqsy úlgisin jasaǵan. Osy kólemnen aýytqymaıdy, keıde mol, keıde shól emes, tup-týra. Tili dál, naqty. Mahabbatty ásirelemegen. Osynysyna tańqalasyń. Dál fızıologıalyq mahabbat. Avtor-baıandaýshy ózin de «ádemilemeıdi». Osynysymen azdap «bravada» jasaı ma dep qalasyń. Jalpy, Mádınada qysqa mınıatúra, etúdter túrindegi de, tolyqqandy epıkalyq sıpatta jazylǵan kólemdi áńgimeler de bar. Qatal realızm men jyly lırıka, gýmanısik saryn kirigip júretin de, árqaısy jeke turyp áńgimeniń negizgi qyryna aınalatyn da jerleri bar. Anyq áńgimeshi. Romany da jeke áńgimelerden quralyp órbigen. Sýrettep otyrǵanyna qadap baǵa berip, tikeleı pikirin kórsetpeıdi. Kompozısıa, sújet, tartys, t.b. kórkemdik elementterdi arnaıy qadaǵalamaıdy. Mádınada, árıne, jóni kelmeıtin de áńgimeler bar. «Kúzgi bir keshte» áńgimesinde 5-6 jastaǵy qyz balanyń anomaldy mahabbaty sýrettelse, «Jartas basynda» áńgimesinde ne aıtpaq oıy bar ekenin túsine almadyq. Mádınanyń ózi túsine me eken? Basqa da birneshe áńgimesin jınaqqa kirgizbese de bolar edi dep oıladyq. Jınaqqa kirgen «Konák qosylǵan kofe» atty eki aktyly dramasyna «hıchkokshalaǵanda» dep anyqtama beripti. Munyń ne ekenin bilmedik. Arǵy atalary batyr, bı, sheshen bolǵan, óz áke-sheshesi qyzmet istegen, aýqatty otbasynda týyp-ósken Batyr men ákesiniń kim ekenin bilmeıtin, balalar úıinde ósken, bylapyt ómir keshken sheshesi bar, sheshesiniń kezekti kóńildesi 12-13 jasynda balıǵatynan aıyrǵan Shámenniń úılenýinen drama oqıǵasy órbıdi. Keıin Shámen týǵan qyzyńa kóz saldyń degen aıyppen kúıeýi Batyrdy ý berip óltiredi. Drama mátinine zer salǵanda Batyrdyń ata-anasyna toǵyshar degendeı aıyp taǵylsa, Shámenniń sheshesi adam qalpynan ketken áıel. Qyzy anaý. Bul dramada avtor beıtarap degenmen de, kez kelgen shyǵarmada avtorlyq tendensıa bolady. Osy turǵyda ádebıette áıgili mysal bar. Goncharovtyń «Oblomov» romanynda jany taza, biraq meılinshe enjar, jalqaý Ilá atty bas keıipker bar. Ómiri negizinde dıvan ústinde ótedi. Atalǵan roman jaıly jazǵan «Chto takoe oblomovshına» atty maqalasynda Nıkolaı Dobrolúbov revolúsıalyq tendensıa tabady. Buǵan roman avtory qatty týlap qarsy bolǵan. Mádınanyń dramasyn oqyǵanda da avtorlyq tendensıany baıqaǵandaı boldyq. Batyrdyń toǵyshar otbasynan Shámenniń bylapyt sheshesin, Shámendi joǵary qoıatyndaı. Osy arada Mádına «hıchkokshylap» ketken sıaqty kórindi. «Ana ǵumyr» kitabyna jazǵan alǵysózinde synshy, mádenıettanýshy Álıa Bópejanova M.Omarova shyǵarmashylyǵy jaıynda: «...dástúr men postmodernniń arasyndaǵy qarama-qaıshylyqty joıatyn postrealıstik jazýdyń mashyqtary», — depti. Postrealızmniń dál ne ekenin bile qoımaǵandyqtan Mádına prozasynyń jaqsy úlgilerinen biraz zamanaýılanǵan Beıimbet Maılın mánerin kórgendeı boldyq. Shaǵyn etúd, mınıatúra túrindegi áńgimeleriniń eń jaqsylarynan Sherhan Murtazanyń móltek áńgimelerindegi poetıkany, lırıkalyq lepti baıqadyq. Qazirgi jastardyń álemdik ádebıet aǵymynan qulaǵdarlyǵyn, biz atyn estimegen avtorlardy oqıtyndyǵyn, orys, shet tilderindegi qalyń jýrnaldardy aqtaratyndyǵyn estımiz. Sondyqtan bizdiń avtor stıli jaıly pikirlerimiz óz aýylymyzdyń aıasynan shyǵyp otyr.

Rafat Ábdiǵulov, QÁ №5 /3325/ 20013 j.

---