InfoHub Logo

Ol qoly jetip mınıstrlikke jumysqa ornalasyp edi. Alǵashqyda barlyǵy qyzyq kóringen. Búkil eldik sharýalardyń bastaýy osy jer dep oılaǵan. Mınıstrliktiń esiginen kirgen kisige birden kózge túsetin sýret mynaý: qabaqtary qatý, tústeri sýyq, beıne bir sharýalary qaýyrt adamdaı bir-birine soqtyǵa júgirisken qyzmetkerler, býma-býma qaǵaz, tapsyrma, baqylaýdaǵy qujattardyń oryndalýy, bir kabınettegi yǵy-jyǵy adam, abyr-sabyr tirshilik.

Aldymen kabınettegi onshaqty kisiniń deni qarakóz áıel azamattar ekenin kórip, bir marqaıyp qalǵan. Áýeli anaý buryshta otyrǵan kemıek, beti myrjy-tyrjy kelinshektiń telefonmen shańq-shańq etip, orysshalap sóıleskeni nazaryna ilikti:

“ — Da chto vy govorıte, my chto vam spravochnoe búro? Samı ne znaete chto ı kogo ıshıte, pozvonıte v drýgoı raz, ý mená vremenı netý. Do svıdanıa” — dep tutqany laqtyra saldy da: “Stranno, kto popalo zvonıt k nam, nadoelı!” — dep betin tyjyraıtyp, qolyn sermep, silkine jóneldi. Sol sátte esikten shashy jalbyraǵan, qolynda bir býma qaǵazy bar taǵy bir orta jastan asqan qazaq áıeli kirip keldi de: “Voobshe v tom departamente nı odnogo normalnogo cheloveka ne ostalos, ıa vot sprashıvaıý po odnomý dokýmentý, a onı mená daje ne slýshaıýt?” dep ashý shaqyra, ysqyra basyp ornyna jaıǵasty. Osy sátte bir buryshtan ”Ty o kom?” degen shińkildegen daýys shyqty. Jańa qyzmetker daýys shyqqan jaqqa qarap edi, ıa qazaq, ıa orys ekeni belgisiz, shashy qyrqylmaǵan qoıdyń otqa kúıgen júni sıaqty sap-sary, beti qap-qara bir shópjelke qyzdyń kompúterdiń ishine kirip keterdeı úńilip otyrǵanyn kórdi. Álgi shashy jalbyraq qyz: “Voobshe nenormalnye vse, ıh vseh nado ývolıt otsúda!”— dep, onan saıyn tuldana tústi. Osy sátte bólmege ári-sári júgirip, kirip-shyǵyp júrgen jymysqy kóz, zypyldaq jigit — bólim bastyǵy keldi. “Ývajaemye kollegı, poslýshaıte vnımatelno, ý dırektora zavtra den rojdenıe, davaıte sobırem dengı, no ona býdet prıglashat na shvedskıı stol tolko nachalnıkov ı zamestıteleı” — dedi jerden jeti qoıan tapqandaı eki qolyn ysqylap, shimirikpesten. Oǵan manaǵy telefonnyń tutqasyn laqtyrǵan kemıek kelinshek: “Eshó chego, nashlı dýrakov, my chto ne lúdı, eshe nehvatalo, samı prazdnýıýt, a my doljny sobırat dengı!” — dep shap ete qalyp edi, ony bólim bastyǵy jaqtyrmaǵan kózimen bir atyp: “Eslı ne hotıte, ne davaıte, my znaem, chto Vy za lúdı.... I voobshe, lıchno Vas ona ne prıglashala, mojete ýspokoıtsá” dep nyǵyrlaı túsip, álgi kemıek kelinshekti biraz jerge aparyp tastady. Ekeýiniń sózin ózimen-ózi otyrǵan sıaqty bolyp, kabınettegi árbir qımyl men sózdi baǵyp otyratyn egde tartqan orys áıeli: “A po skolko sobıraem?” — dep bólgensidi. Bólim bastyǵy sapyldap, býyrqana ashýlanyp jatqan kelinshekpen sózin úze salyp, “Ný, ıa dýmaıý prostye býdýt sobırat, kak samı hotát, a my s Vamı navernoe....” dedi de, bir nárselerdi aıtyp, sybyrlasa bastap edi, álgi orys áıel: “Konechno, a to stydno býdet, ona dlá nas mnogo chego sdelala” dep bas ızeı bastady.

“Devochkı, s ýma soshlı, ”— dep sol sátte esikten kórshi kabınette otyratyn orta jastan asqan áıel kirdi. Otyrǵandardyń barlyǵy “A chto slýchılos?” dep jalt qarady. “Vot, eta nasha dýra”— dep qolyn joǵary jaqqa qaraı, departament dırektorynyń bólmesi otyrǵan jaqty nusqaı siltedi de, “sovsem svıhnýlas, predstavláete, ıa govorú, chto na meroprıatıe v sledýıýshem godý búdjetchıkı ne vydelılı sredstv, a ona govorıt, chto hot s nımı vmeste spı, prıglashaı navstrechý, ıshı lúboı vyhod govorıt, dýra, za kogo mená prınımaet?!”— dep tútigip ketipti.

Álgi áıeldiń sózine kabınettegiler myrs-myrs kúlisti. Bireýleri: “O chem my ı govorım postoıanno, vot tebe dokazatelstvo!” dep qaldy.

Osy kezde sózge bólim bastyǵy aralasty: “Ona prava, kogda my rabotalı s oblastámı po rasspredelenıý búdjeta, my rabotalı s akımamı.... koroche, bylı ıstorıı...” — dep sóziniń artyn jumbaqtaı saldy. Osy kezde jańa qyzmetker jumys máselesine oraı suraý qajet bolyp, “Sizden, suraýǵa bola ma?” dep jaqyndaı berip edi, bólim bastyǵy: “Chto vam, mne nekogda!” dep kese saldy. Jańa qyzmetker ıa ornyna qaıtyp otyraryn, ıa qaıtadan túsindirip suraryn bilmeı dal bolyp qaldy. Onyń osy jaǵdaıyn baıqap, ortada otyratyn qaratory áıel kisi jaqyndap kelip: “Ne birdeńe suraıyn dep pe ediń?” degende anaý jylap jibere jazdady. “Joq, jaı ánsheıin” deı saldy da, ornyna tez jaıǵasty. Álgi qaratory kelinshek sonda da izinen qalmaı, onyń qasyna jaqyndap kelip, anany-mynany aıtqan bolyp, bir mezette: “Sen qaıdan ediń?” — dep surady. Anaý kelgen jerin aıtyp edi, qaratory kelinshek: “Bizde kim bar ed, sizdiń jaqtan...” dep kózin aspanǵa qarap oılanyp, qyzmettesterin “súzip” shyqty da, “Al, munda kim arqyly keldiń?” dep surady. Jańa qyzmetker “osynsha tergeıtin sen kim ediń?” degenniń keıpin kórsetip, betine ań-tań kúıde bajyraıa qarap qalypty. Óz suraǵynyń yńǵaısyzdaý shyqqanyn sezip qalyp, qaratory áıel sóz tórkinin dereý basqaǵa bura sala sypyldap, bar “aqylyn” aıtyp jatyr: “Bul memlekettik qyzmette adamdardyń bári prodajnyı bolady, eshkimge senbe, syryńdy aıtpa, sosyn joǵaryda bireýiń bar bolsa, ony da bildirip qoı, áıtpese, tirideı jeıdi etińdi, bastyqtarmen jaqsy bol, olardyń ishinde de nebir ıti bar, abaı bol “qaýyp” almasyn” — dep asa saqtyqpen, tátpishteı sóılep jatyp, sál jaqyndaı tústi de, “anaý buryshtaǵy shińkildek qyzdan saq bol, ol dırektordyń qulaǵy” dep jáımen ǵana kózimen manaǵy qyz jaqty nusqap qoıdy.

Osy kezde esikten qazaqy aýyldyq kıim kıgen, bet-aýyzy kúnge kúıgen, turpaty sharýa adamynyń keıpin tanytatyn egde tartqan áıel kisi qasyna mektep bitiretin shamadaǵy qyz balasyn ertip ishke kirde de:

“Amansyzdar ma, orta bilim bólimi osy ma?”— dep surap edi, eshkim jaýap bermedi. Tipti estimegen, kórmegen adamdaı nazar da aýdarmady. Kelgen áıel bólmede otyrǵan onshaqty adamnyń árqaısysyna jaltaqtaı qarap, taǵy da jańaǵy sózin qaıtalady. Eshkimniń ımandy aýzy sylp etpegenin kórip, jańa qyzmetker: “Apa, sálemetpisiz, kelińiz, ne sharýamen kelip edińiz?” — dep ornyna tura berip edi, álgi áıel solqyldap jylap jiberdi. Oǵan murnyn pysh-pysh tartyp qyzy qosyldy. Aldyndaǵy adamnyń qapelimde ne bolǵanyn bilmeı, sasqalaqtap qalǵanyn baıqap, anaý áıel tez jylaǵanyn qoıyp: “Oıpyrm-aı, munda da qazaq tilin biletin adam bar eken ǵoı, Muńǵulıadan kóship kelgen oralman edik, myna balam kolejge oqýǵa tapsyryp edi, oralmandar kvotasyna ilikpeısińder” deıdi. Soǵan bir jumadan beri osy ministirliktiń esiginiń aldyn toryp, kire almaı, kimge bararymyzdy bilmeı, dal bolyp júrmiz, aınalaıyn” — dep qaıta solqyldaı bastady da, “ıa, kireberistegi aqyran sóılespeıdi, oryssha bilmeımiz. Ábden tabanymyzdan tozdyq, qaraǵym, bizge kómektes”— dep bar taýqymetin aıtyp zar eńiredi. Jańa qyzmetker mundaı sharasyzdyqty kórip: “Apa, men qyzmetke endi ǵana kelip jatyrmyn, múmkin myna kisilerden surap kórermiz”— dep, mańaıyndaǵy qyzmetkerlerdiń birine jaqyndaı berip, suraýǵa ıkem tanyta bastaǵannan anaý aldyndaǵy kompúterden basyn julyp alyp: “Chto, chto, o chem vopros?!” — dep, orysshalap shúldirleı bastady. Jańa qyzmetker álgilerdiń oralman ekendigin aıtyp, oryssha til bilmeıtinin aıtyp túsindire bastap edi anaý: “Pochemý oryssha bılmeıdı, a ıa otkýda ponımaıý kazahskıı ıazyk, pýstpodoıdet k drýgomý, eto ne moı vopros!” — dep qaqshań-qaqshań etti. Jańa qyzmetker bólmedegi birneshe adamnyń árqaısysynyń qasyna baryp otyryp, tap jańaǵy sózderin qaıtalap qoıar emes, álgi oralman áıel qyzymen ekeýi jańa qyzmetker qaıda barsa, sońynan jalpyldap qalar emes. Ol árqaısysynyń qasyna baryp júrgende, bólmede urys bastaldy. Beti aýlaq, qan maıdan soǵys emes, kabınettegi birneshe áıeldiń faks telefonynyń qulaǵyna talasqan aıqaıy shyqty. Anaý egde orys áıel: “Skolko mojno, pochemý po elektronke ne otpravıte? Eshe chego, ıa chto vasha sekretarsha? Vy dýmaete, chto mne nechego delat? V konse konsov, ıa v mınısterstve rabotaıý ne sekretarem, ýchtıte eto raz ı navsegda!” — dep arjaǵyndaǵy bireýdi nyǵyrlap jatyr. Myna jaqtan: ”Olga Nıkolaevna, ý Vas kogda nıbýd zakonchatsá razgovory, spletnı, mne nýjen telefon faks?!” — dep alasurǵan shińkildek daýys shyǵyp edi, bólmeniń ana basynan: “Hvatıt gromko govorıt, chto vy dvoem v svoem dome nahodıtes, ývajaıte sotrýdnıkov?!»dep tyryq qara qyz dúrsildep qoıa berdi. Jańa qyzmetker sózin eshkim tyńdamaǵan soń, amaly taýsylyp: “Apa, siz erteń myna telefonǵa habarlasyńyzshy, men mán-jaıdy bilip qoıaıyn” dep bólmedegi janjaldan uıalyp, álgi oralman kisini shyǵaryp saldy. Anaý da kileń áıelderdiń kári kempirdiń jyrtysyna talasqandaı ý da shý bolǵanynan qorqyp ketken bolýy kerek, tez-tez basyn ızep, syrtqa qaraı tura umtyldy.

Jańa qyzmetker biraz ýaqyttan soń, manaǵy aıqaı-shýdyń beti qaıtyp, qyzmetkerler sabasyna tústi-aý degende, jón biletin osy-aý dep, qaratory áıeldiń qasyna kelip oralman kisiniń máselesin sóılese bastaǵany sol edi, onyń sózin Olga Nıkolaevna buzdy: “Vy ne znaete k komý obratıtsá? Pochemý Vy etım ınteresýetes? Vam kto porýchıl, ılı ý vas svoı ınteresy, oralmanamı zanımaıýs ıa. Pochemý onı k Vam obratılıs, chto onı ne znaıýt mená chto lı?” — dep, qaharyn shasha sóılep, odan ári ózimen-ózi, biraq bólmedegiler túgel estıtindeı etip: “Voobshe, seıchas molodej takaıa ýmnaıa, znaıýt kak pahnýt dengı, sýıýt nos kýda ne nado, vezde ıshýt vygodý! ”— dep jańa qyzmetkerdi qaradaı jazǵyryp, onyń jańaǵy bireýge bolyspaqqa talpynǵan isin san-saqqa júgirtip, daýǵa aınaldyryp jiberdi. Jańa qyzmetker orys áıeldiń neni meńzep turǵanyn túsinbeı, eki kózi jypylyq-jypylyq etip, aıtýǵa sóz taba almaı, tyǵyldy da qaldy. İshteı oılaıdy: “Iapyraý, sonda men álgilerden .... birdeńe kórmek ekenmin... Oı sumdyq-aı, mynalar adam emes pe, jańaǵy áıeldiń botadaı bozdaǵanyna bireýi selt etpedi-aý...” Jańa qyzmetkerdiń basy zyńyldap ketti. Tynysy taryla bastady. Aýa jutaıyn dep, syrtqa qaraı bettedi. Ne bolǵanyn bilmeı, ańyrap biraz turyp ishke qaıtadan kirgeni sol edi, bólim bastyǵy buǵan qalshyldap shúılige ketti: “Sız kaıda júrsız, nemene Vam eto mesto dlá razvlechenıa? Ne tolko ý vas golova bolıt, ý nas toje golova bolıt! Pochemý ne otprasılıs? Ilı vy ýje na mne kres postavılı? Ia vam pokajý kto ıa takoı!”— dep jerden alyp, jerge saldy. Jańa qyzmetkerdiń záresi ketti. Mynalardyń túrleri quddy soǵys kınolaryndaǵy nemisterdiń qamaýǵa túsken tutqyndardy kúzetken, abalaǵan ovcharka ıtterinen aýmaıdy-aı.

Osy sátte departament dırektorynyń hatshy qyzy “Qazir bes mınýtten soń, bastyqta lezdeme jınalys, barlyǵyńyz kelińizder” — dep estirte aıqaılap, uzyn dálizben zyr júgirgen daýsy estildi de, barlyǵy qoldaryna kitapshalary men qalamdaryn alyp, solaı qaraı bettedi. Jańa qyzmetkerdiń ári-sári jaı-kúıin hatshy qyzdyń sózi sál seıiltkendeı boldy. Toppen birge ilesip, ol da dırektorǵa bettedi. Ortasha kabınette otyratyn dırektordyń kabınetine engeni sol edi, tór jaqtan: “Dıbıly, nedoýmkı, darmoedy!” dep orysshalap, maýyqqan mysyqtyń bajyldaǵan daýysyndaı daýys shyqty. Kózildiriginiń astynan syǵyraıǵan kózi qantalap, aýzynan aq ıt kirip, kók ıt shyǵyp, ornynda qalsh-qalsh etip turǵan dýdarbas áıel adamnyń munsha shyńǵyrǵanyn tótennen kóldeneń bireý estise, elimizge qaýip tóngen eken, tutqıyldan dushpan shabýyl jasap, shekaramyz buzylǵan eken, sóıtip bir sumdyq bastalǵan eken dep oılap qalýy ǵajap emes. Qyzmetkerlerdiń bastary salbyrap, ún-túnsiz oryndyqtarǵa jaıǵasa bastady. Qolyn ońdy-soldy sermegen, erni kóntıgen, tanaýy delıgen dırektordyń jańaǵy aıqaıy on-on bes mınýtke sozylyp baryp tolastady. Jańa qyzmetkerdiń onyń sózinen túsingeni: “Kim senderdi munda jumysqa alyp kelgen”, “eshteńe qoldaryńnan kelmeıdi”, “bastaryńda mı joq”, “bar-joǵy anaý Nárgúl men Raıa ǵana jumys jasaıdy”, “qalǵandaryń adam emessińder”, “kileń ońbaǵansyńdar, meni dırektor dep syılamaısyńdar”, “meshelsińder”, “bálenshe nege aýyrady, dereý múgedektikke shyqsyn, aıtyńdar osylaı dep meniń atymnan ”... qoıshy áıteýir, nebir laǵynet sózder lek-legimen tógilip jatyr. Dırektordyń surqy birde aldyna kelgenniń bárin jemtik kórip, jutýǵa yńǵaılanǵan ábjylan sıaqty, birde kúndeı kúrkirep, boıyndaǵy búkil tamyryn jaryp shyqqan zulymdyqty jer betine aıaýsyz tógip jatqan albasty dıý sıaqty, birde adam keıpine enip alyp sóılep turǵan ibilis sıaqty bolyp ketedi. Jańa qyzmetker dırektordyń satyrlap jaýǵan jaýynǵa uqsas laǵynetin únsiz, jaıbaraqat tyńdap otyrǵan kópshilikti kóziniń astymen sholyp shyqty. Qasyna kabınettegi egde tartqan qaratory qyzmettesi jaıǵasqan eken. Ol jańa qyzmetkerdiń yńǵaısyzdyqqa dýshar bolyp otyrǵanyn sezgen bolýy kerek, “Bul — bastyqtyń bizdiń hal-jaǵdaıymyzdy suraǵany”— dep sybyrlady. Jańa qyzmetkerdiń oıyna aýylyndaǵy jaýlyǵy daladaı ájesi, kózinen nur-ımany tógilgen atasy, erteden qarakeshke deıin mektepte sabaq beretin anasy men ákesi, olardyń otbasyndaǵy jarasymdy tirshiligi men áńgimesi tústi. Aýyldaǵy kórshisiniń erke balasynyń qylyǵy, onyń byldyrlap sóılegenin áńgimelep, kúlisip, oınap otyratyn qaýqyldasqan keıpi kóz aldyna elestedi. Janyna muń uıalady. Dırektordyń aldynda otyryp, bir boqtyq tasıtyn kóliktiń ústinde otyrǵandaı óz-ózinen jıirkendi.

“Qýyrdaqtyń kókesin túıe soıǵanda kóresiń” demekshi, jańa qyzmetker keshegige túk túsinbeı, qaıda tap bolǵanyn bilmeı, qaıta jumysqa qaraı barýǵa aıaǵy tartpaı, ertesine sál keshigińkirep kele jatqan. Lıftimen kóterile bergeni sol edi, orta joldan lıfti toqtap, esik ashyldy da, ishke qaraı mınıstr birneshe departament basshylarymen birge bettep keledi. Jańa qyzmetkerdi kóre sala mınıstr jaıdary qalyppen: “Qalyń qalaı, jumysqa úırenisip jatyrsyń ba!? Qıyn bolyp júrgen joq pa?!” dep ózin ejelden biletin kisishe hal-ahýalyn suraı bastady. Mınıstrdiń bulaı iltıpatpen sóıleskenin kórip, ásheıinde jáı qyzmetkerlerdiń bergen sálemin almaıtyn dırektorlar japa-tarmaǵaı amandyq-saýlyq surasyp, qaýqyldasty da qaldy. Ásirese, kóntek erin, qysyq kóz, dýdarbas óz bastyǵynyń “yqylasy” erekshe. Jańa qyzmetker mundaı “spektákldi” buryn-sońdy teatrdan ǵana kóretin. Bar bolǵany “jaqsy, jaqsy” deýge ǵana shamasy keldi. Lıfti de mejeli jerine toqtap, esik ashylyp, jańa qyzmetker túsip qaldy.

Ádettegideı ý da shý kabınetine kirip jaıǵasa bergeni sol edi, “sizdi dırektor shaqyryp jatyr” — dedi hatshy qyz telefonnan. Jańa qyzmetker tapsyrma beretin bolar dep, qalam, kitapshasyn alyp, dırektordyń kabınetine bara bergeni sol edi, “Besstyjaıa, gde ty hodısh?!”— dep dúrse qoıa bergen manaǵy lıftidegi dırektoryn tanymaı qaldy. Taǵy da nebir laǵynet sózderdi estidi. Túsingeni: keshe 5-10 mınýt aýa jutýǵa esik aldyna ketkende, “menen ruhsat suramaı ketti” dep bólim bastyǵy munyń ústinen shaǵym jazyp jiberipti. Ol ishinen nege ekeni belgisiz “deńgeı, deńgeı, deńgeıleri...”— dep qaıtalaı berdi.

... Jańa qyzmetker dırektordyń bólmesinen atyp shyqty da, ózi otyratyn kabınetine burylmastan tura qashty....

---