InfoHub Logo

Ál-Farabı atyndaǵy Qazaq ulttyq ýnıversıteti.
Fılosofıa jáne saıasattaný fakúltetiniń 3-kýrs stýdenti Erkinbaı Tynyshaı Qýanyshqyzy
Aǵa oqytýshy:Muqan Nurzat
Praktıka jetekshisi:Elnur Áskenuly

Búginde elimizde memleket pen dinı uıymdar arasyndaǵy ózara qarym-qatynasty aıqyndaýshy salanyń biri rýhanı, qulyqtyq, patrıottyq bilim berý men tárbıe bolyp sanalady. Keleshek urpaqtyń rýhanı turǵyda jáne qulyqtyq damý problemasy – qazirgi qoǵamdaǵy eń ózekti máseleniń biri bolyp otyr. Osyǵan baılanysty dindi gýmanısik bilim berýdiń ajyramas komponenti retinde zertteý mańyzdy. Din bul sheńberde adam ómiriniń basqa da salalarymen ózara áreketiniń arqasynda mádenıettiń quramdas bóligi sanatynda qarastyrylady.
Ulttyń búgini men keleshegi  – bilimdi jastyń qolynda. Anyǵyraq aıtqanda, tarıhyn tereń biletin, ulttyń rýhanı qundylyqtaryn boıyna sińirgen urpaq qana el bolashaǵyn qalyptastyra alady. Al, sol bilimdi jastarǵa berýge eń negizgi qyzmet etetin tulǵalar – oqytýshylar qaýymy. Sondyqtan da bilim berýde júrgizilip jatqan jańa reformalardy júzege asyrý – oqytýshy qaýymyna ortaq is. Jańa zaman oqytýshylarǵa jańa mindetter men maqsattar júkteıdi. Oqytýshy qaýymyna tyń serpilis, jańa kózqaras ákeldi.

Búgingi tańda jastardyń kóz aldynda din rýhanı-qulyqtyq ıdealardy taratýshy jáne mádenı dástúrdi saqtaýshy retinde joǵary dárejege ıe bolyp otyr. Osyǵan oraı bilim berý mekemeleri, memlekettik organdar aldynda qazaq qoǵamy úshin dástúrli dinderdiń áleýetin jastardy rýhanı-tárbıelikke jáne otansúıgishtikke tárbıeleý týraly másele tur. Sondaı-aq, elimizde ózara túsinistik pen dinaralyq tatýlyqty saqtaı otyryp,  memlekettilikti nyǵaıtý úshin jas urpaqqa dástúrli dinder, olardyń rýhanı qundylyqtary, eńbekteri, din ǵulamalary jaıly bilýi kerek.

Adam dinı saýattylyǵyn arttyrý arqyly qoǵamǵa, qorshaǵan ortaǵa degen kózqarasy qalyptasyp, kemeldený qubylysy júzege asady. Sondyqtan dinı saýattylyqtyń adam sanasynyń ońdy damýyndaǵy róli mańyzdy bolmaq.

Al qazirgi tańda dinge bet burǵan jastar arasynda dinı saýattylyqty arttyrý maqsatynda Islam memleketterine baryp, ilim izdenip kelýshilerdiń sany kóbeıdi. Sol jastarymyzdyń Islamnyń qazaq qoǵamynyń dástúrli ustanymy men erekshelikterine, qundylyqtaryna eshqandaı da qarama-qaıshylyq týǵyzbaıtyn tálim úırenip kelip jatqandar bar. Desekte, dinı saýattyǵynyń taıazdyǵynan jat elde alyp jatqan ilimniń parqyna barmaı, qazaqtyń ulttyq qundylyqtary men erekshelikterin múldem joqqa shyǵaryp, keıbir memleketterdiń ıdeologıalaryn alyp, búginde el arasyna iritki salyp júrgen jastar da az emes.

Memlekettiń dinı saıasatynyń basty maqsaty – elimizde dinı ómirdiń jaıly damýy men qoǵamdaǵy turaqtylyqty bekitý bolyp tabylady. Sońǵy kezde ǵalamtor betterinde dinı saýattylyq jaıly kóptegen taqyryptar qozǵalýda. Óıtkeni memlekette saýatsyzdyqtyń saldarynan dinı ahýal kúrdelenip, áli kúnge deıin naqty sheshimin tabalmaı keledi. Bul kórinis eldiń eleýli azamattaryn alańdatyp, keıbir qalalarda dinı saýattylyqty arttyrý maqsatynda is-sharalar uıymdastyrylýda. Áıtsede, jastardyń birshamasy mundaı izgi amaldarǵa nemquraıly qarap, óz betterinshe ǵalamtor betterindegi belgisiz málimetterdiń aq-qarasyn ajyratpaı, boıyna sińirip, ony óz ortasyna jaıa bastaıdy. Qazirgi teris aǵymdar úshin de óz maqsattaryn utymdy paıdalanýda ǵalamtor óte tıimdi bolyp otyr. 

Stýdentter gazet-jýrnaldardan kóri, ǵalamtor, áleýmettik baılanystar, blogtarda belsendi qoldanatynyn eshqashan esten shyǵarýǵa bolmaıdy. Sondyqtan da, dinı kanaldarda, musylmandyq týraly saıttarda talqylanyp jatqan taqyryptar tóńireginde dástúrli emes jáne radıkaldy dinder belsendileriniń keıbir qısynǵa kelmeıtin suraqtar boıynsha memleket tarapynan oryndy jaýaptardyń nusqalary usynylsa, onda bizdiń stýdent jastardyń teris pıǵyldaǵy aǵymdarǵa ańsary aýmasy anyq. Jastardyń dinı tárbıedegi saýattylyǵyn arttyramyz desek, olardy QMDB ókilderinen qurylǵan úgit-nasıhat toptarymen qoıan-qoltyq qyzmet etýdi qolǵa alý kerek dep sanaımyz. Dinı mamandardyń arasynda Qurannyń súrelerin jaı ǵana jattap alyp, onyń mán-maǵynasyn, fılosofıasyn tereń taldap, túsindirýge kelgende óz deńgeıinde bola bermeıtindigi de shyndyq. Sondyqtan, elimizdiń dintanýshylary, dástúrli kóshbasshylary, sondaı-aq, dinı mamandar tarapynan túsindirý jumysy áli de jetildire túsýdi talap etedi. 

Taǵy bir másele – otbasy tárbıesine kelip tireledi. Tárbıe – tal besikten bastalatynyn eskersek, otbasy tárbıesinde keleshek urpaqtyń bolashaǵy jatyr. Sońǵy kezde jastar arasynda jarasym tappaı ajyrasý, januıa qundylyǵyn saqtamaý, túni boıy túngi klýbtarda qydyrystaý kádýilgi ádetke aınalyp barady. Qazirgi kezde dástúrli emes jáne de radıkaldy dinder ókilderi uıyp otyrǵan otbasynyń ydyraýyna da kóp áser etýde. Qanshama otbasy shaıqalyp, onyń músheleri jan-jaqqa, neshe túrli aǵymdardyń izine túsip, bala – ákeni, qyz – shesheni tyńdaýdan qaldy. Osyndaı qıyn taǵdyrdyń tálkegine túsken jastarymyzǵa aýadaı qajet nárse – bireý-aq. Ol – jastardyń tańdaý aldyndaǵy shynaıy aqparattyń qajettigi. Máseleniń máni osy dep túsingenimiz abzal. Sapaly dinı sarapshylardyń qorytyndylary – qanshama adasyp júrgen jastarymyzǵa kómegin tıgizer edi. Jalpy, jastar arasyndaǵy dinı tárbıe, ásirese qylyqty qyz­dary­myzdyń, kórkem qyzdarymyzdyń boıyndaǵy qalyptasqan qasıetti minez-qulyq máselesi jáı ǵana aıta salatyn sóz emes. Onyń astarynda ult bolyp uıysýdyń, elin súıgen, jerin súıgen patrıotızmniń jatqanyn eshqashan umytpaýymyz kerek. Sondyqtan da, uly Muhtar Áýezov aıtqandaı, “El bolamyn deseń – besigińdi túze” degen qaǵıda ár qazaq otbasynyń ómirlik ustanymyna aınalýy tıis. Elimizdiń turaqty damýynda jastardyń úlesi zor ekenin eskersek, sol jastarymyzdyń boıynda patrıotızmge, rýhanı kelisimge, tatýlyq pen birlikke degen qasıetteri elimizdiń kemel keleshegine qyzmet etýden týyndaǵanyn qalar edik.

Qazirgi tańda elimizde halyqtyń ásirese, jastardyń rýhanı-tanymdyq tárbıesin, dinı saýattylyǵyn arttyrý mańyzdylyǵy kópshiliktiń aýzynda júr. Qoǵamnyń dinı ómiriniń tendensıalaryn, dinı ahýaldy eskere otyryp, ony jastarǵa jetkizip otyrý qajet. Kez-kelgen memlekettiń jarqyn bolashaǵy men kemeldenýi osy jastardyń bolmysy men sanasyna, mádenı damýyna, bilim men tájirıbe deńgeıine baılanysty bolady. Sondyqtan jastardyń zamanǵa saı dinı bilim deńgeılerin arttyryp, dástúrli qundylyqtardy saqtaý – búgingi kúnniń basty máselesi.

---