InfoHub Logo

(novela)

Aýdarǵan B.Qojabekova

1

Daýys: — Sen men oılaǵannan múldem ózge adam bolyp shyqtyń.

Men: — Ol úshin men jaýapty emespin.

Daýys: — Alaıda osy qateniń bolýyna sen óziń jaǵdaı jasadyń.

Men: — Men esh ýaqytta eshkimge jaǵdaı jasaǵan emespin.

Daýys: — Sen sulýlyqty súıýshi ediń — álde sulýlyqty súıetin túr kórsettiń be?

Men: — Men ádemilikti áli de súıem.

Daýys: — Neni súıem deısiń? Ádemilikti me? Álde bir i ana áıeldi me?

Men: — Ekeýin de súıem.

Daýys: — (Kekete kúlip). Syńaıy, sen bul ekeýi bir-birine kereǵar nárseler dep oılamaıtyn bolsań kerek.

Men: — Al kim solaı oılaıdy? Áıeldi súıgen adam, kóne farfor tostaqty jaratpaýy múmkin. Biraq bunyń mánisin túsindirý op-ońaı: bar bolǵany álgi adamnyń kóne farfor tostaqqa degen súıispenshilik sezimi joq.

Daýys: — Demek, sen turlaýsyz ekensiń ǵoı.

Men: — Eger buny turlaýsyzdyq sanasań, onda denesin udaıy sýly súlgimen ysqylaıtyn tynys joly qabynǵan naýqas qana eń turlaýly, tıanaqty adam boldy ǵoı.

Daýys: — Qaıratty adam sıaqtanyp qoqılanýyńdy qoıshy. Sen rýhanı álsiz adamsyń. Biraq bulaı sóıleýińniń syry belgili, ózińdi qorshaǵan ortanyń, qoǵamnyń qaharly kárine ilikpeýdiń amaly.

Men: — Bul jaǵyn da eskeretinim ras. Óziń oılap kórshi: eger men qorǵanbasam, túptiń túbinde taptaýǵa túsem ǵoı.

Daýys: — Qandaı uıatsyz adam ediń!

Men: — Tıtteı de uıatsyz emespin. Meniń júregim bolymsyz nársege bola qan jylaıdy, jamandyq kórse muz tıgendeı jıyryla qalady.

Daýys: — Sen ózińdi bar qaıraty boıynda turǵan, kemeline kelgen adam sanaısyń ba?

Men: — Endi she, bar qaıraty boıynda turǵan, ómirge qushtar jannyń biri sózsiz menmin. Biraq tirliktegi eń qaıratty, kúshti jan emespin. Eger men eń kúshti bolsam, Gete esimdi adam birden jansyz tulǵaǵa aınalar edi.

Daýys: — Geteniń mahabbaty móldir, sezimi qylaýsyz bolǵan.

Men: — Bul — ótirik. Ádebıet tarıhshylarynyń ótirigi. Gete 35 jasynda Italıaǵa qashqan. Iá. Bul naǵyz bas saýǵalap qashý bolatyn. Al endi osy qupıany Geteniń ózinen basqa bir ǵana adam — Shteın hanym bilgen.

Daýys: — Seniń bunyń aqtalýdyń amaly. Aqtalýdan ońaı nárse joq.

Men: — Aqtalý ońaı is emes. Eger ol ońaı bolsa, advokat atalatyn mamandyq ómirge kelmes edi.

Daýys: — Áı, meker myljyń-aı! Endi eshkim seniń mańaıyńnan júrmes-aý.

Men: — Myna tirlikte júregimdi jylytatyn, tolqytatyn aǵash, ózen-sý barda men jalǵyz emespin. Budan basqa japon, qytaı, shyǵys pen batys kitaptary bar, uzyn sany úsh júzden asady.

Daýys: — Biraq sen oqyrmandaryńdy máńgilikke joǵalttyń.

Men: — Meniń oqyrmandarym bolashaqta bolmaq.

Daýys: — Bolashaqtaǵy oqyrmandaryń — aýzyńa nan sala ma?

Men: — Qazirgilerdiń de jarytqany shamaly. Bir betke on ıen ǵana tóleıdi, bul meniń eń joǵarǵy qalamaqym.

Daýys: — Sen dáýletti sıaqty ediń.

Men: — Meniń bar dáýletim — Hondzeıdegi ultaraqtaı jer. Aılyq kirisim eń táýir degende úsh júz ıennen asqan joq.

Daýys: — Biraq seniń úıiń bar. Jańa ádebıet hrestomatıasyn qurastyrdyń.

Men: — Úıimniń ishinde tynysym tarylady, eńsem eziledi. Hrestomatıany satqannan túsken paıdany saǵan berdim, óıtkeni bar tapqanym tórt júz — bes júz ıen.

Daýys: — Biraq sen sol hrestomatıanyń qurastyrýshysyń. Sonyń úshin de uıalýyń kerek.

Men: — Oǵan nesine uıalamyn?

Daýys: — Sen aǵartý isiniń qaıratkerleri qataryna kirdiń.

Men: — Ótirik. Biz emes, aǵartýshy — qaıratkerler bizdiń qatarymyzǵa kirip alǵan. Men tek olardyń jumysyn ózime qaıtaryp aldym.

Daýys: — Sen Nasýme — senseıdiń shákirti emes pe ediń?

Men: — Nasýme — senseıdiń shákirti ekenime esh kúmán joq. Sen múmkin ádebıetpen shuǵyldanǵan Sosenı — senseıdi bilersiń. Biraq sen basqa Nasýme — senseıdi, Májnúnge uqsas danyshpan Nasýme — senseıdi bilmessiń.

Daýys: — Sende eshqandaı ıdeıa joq. Al eger birli-jarlysy bar bolsa-daǵy bári qarama-qaıshylyqqa toly.

Men: — Bul meniń udaıy alǵa umtylatynymnyń aıǵaǵy. Tek naqurys qana kúnniń kúbiden kishi ekenine shúbásiz senedi.

Daýys: — Menmenshildigiń, áıteýir, birde túbińe jetedi.

Men: — Keıde men: óz tóseginde jatyp óletin adam men emes shyǵarmyn dep oılaıtynmyn.

Daýys: — Sonda ólimnen qoryqpaıtyn bolǵanyń ba? Solaı ma?

Men: — Men ólimnen qorqam. Biraq ólgenniń esh qıyndyǵy joq. Moınyma áldeneshe ret buǵaý salyp ta kórdim. Alaıda jıyrma sekýndtaı qınalǵan soń birte-birte boıyńdy áldebir jaǵymdy sezim shymyrlata bastaıdy. Men ajalmen betpe-bet kelgende emes, áldebir jaǵymsyz jaǵdaı kezikkende esh kibirtiktemeı ólýge ázirmin.

Daýys: — Endeshe, nege ólmeı júrsiń? Bári seni qylmysker sanaıdy, zań da osyny rastaıdy.

Men: — Bunymen kelisem. Varlen, Vagner, bolmasa uly Strınberg keliskendeı kelisem.

Daýys: — Biraq kúnáńdi jeńildetip, kináńdi óteýge áreket qylyp júrgen sen joqsyń.

Men: — Joq, áreket qylyp júrmin. Azaptanýdan asqan óteý joq.

Daýys: — Sen túzelýden ketken ońbaǵansyń.

Men: — Men izgi adammyn ba deımin. Eger ońbaǵan bolsam, bulaı azaptanbasam kerek-ti. Onda sózimdi saýdaǵa salyp, áıelderdiń qaltasyn qaǵar edim.

Daýys: — Onda naqurys shyǵarsyń.

Men: — Iá. Naqurys bolarmyn. "Aqymaqtyń aqtalýyn" jazǵan da maǵan rýhanı jaǵynan jaqyn naqurys.

Daýys: — Sen ómirdi bilmeısiń.

Men: — Eger ómirdi bilý eń basty nárse bolsa, onda isker adamdar eldiń bárinen bıikte turar edi.

Daýys: — Sen mahabbatty erikkenniń ermegi sanaıtyn sıaqtanatynsyń. Alaıda endi áýel bastan mahabbatty tirliktegi bar nárseniń bárinen joǵary qoıyp kelgeniń belgili boldy.

Men: — Joq, esh ýaqytta mahabbatty bárinen joǵary qoıǵan emespin. Men aqynmyn. Sýretkermin.

Daýys: — Ákeńdi, anańdy, jaryń men balalaryńdy sol bir ǵana mahabbat úshin tastap kettiń emes pe.

Men: — Ótirik aıtasyń. Ákem men sheshemnen, áıelim men balalarymnan tek ózim úshin ǵana kettim.

Daýys: — Demek, sen ózimshilsiń.

Men: — Ókinishke oraı, men ózimshil emespin. Biraq ózimshil bolsam dep edim.

Daýys: — Soryńa qaraı, sen osy zamanǵy ózimshildik dertin juqtyryp alǵansyń.

Men: — Osy zamanǵy adamnyń bári osyndaı.

Daýys: — Osy zamanǵy adam kóne dáýir adamdarynyń shıregine de kelmeıdi.

Men: — Kóne dáýir adamdary da óz kezinde "osy zamanǵy adam" bolǵan.

Daýys: — Áıeliń men balalaryńdy aıamaısyń ba?

Men: — Olardy aıamaý esh múmkin emes, kim de bolsa aıaıdy. Getenniń hattaryn oqysań osyǵan kóziń jetedi.

Daýys: — Sen keri isińniń bárin durys dep aqtaýǵa ázir turasyń.

Men: — Eger oıymda tek aqtalý tursa, senimen sóılesip nem bar.

Daýys: — Demek, sen ózińdi aqtamaısyń ǵoı?

Men: — Men tek taǵdyrǵa moıynsunam.

Daýys: — Al adamdar aldyndaǵy jaýapkershiligińdi qaıtesiń?

Men: — Mendegi jaqsy-jaman qasıettiń tórtten biri — ata-babamnan aýysqan, endi bir bóligin ózimdi qorshaǵan ortadan alǵam, úshinshi bóligi — kezdeısoq jabysqan, tórtinshi bóligine ǵana jaýapkermin.

Daýys: — Qandaı kúıki, usaq adam ediń?

Men: — Jurttyń bári men sıaqty usaq.

Daýys: — Demek, sen satanıssiń .

Men: — Ókinishke oraı, men satanıst emespin. Ásirese qara basynyń qamyn oılaıtyn satanısterdi jek kórem.

Daýys: — (Birazǵa deıin únsiz qalady). Qalaı bolǵanda da sen azaptanýlysyń. Eń quryǵanda osyny moıyndashy.

Men: — Asyryp sóıleme! Múmkin, men azaptanǵandy táýir kóretin shyǵarmyn. Ol az deseń, "Kim kóp alyp úırense, sol berýden, birdeńeni joǵaltýdan qatty qorqady", al rýhy kúshti adamdar joǵaltqannan qoryqpaıdy.

Daýys: — Múmkin, sen shekten tys adal bolarsyń. Álde jaı saıqymazaqsyń ba?

Men: — Ózim-daǵy osy men kimmin dep oılaımyn.

Daýys: — Sen ózińniń realıs ekenińe senimdi ediń ǵoı.

Men: — Ol kezde shekten tys ıdealıs bolatynmyn.

Daýys: — Myna túrińmen aram ólesiń ǵoı.

Men: — Meni jaratqan kúsh ekinshi márte qaıta jaratar.

Daýys: — Onda azabyńdy tartyp, ıt tirligińdi keshe ber. Men senimen qosh aıtysamyn.

Men: — Toqtaı tur. Kózime bir kórinbeı-aq syrlasyma aınalǵan, san-qıly suraǵyńmen oılanýǵa májbúr etken sen kimsiń?

Daýys: — Men be? Men tańsáride Iakov ibilispen aıqasqan perishtemin.

2

Daýys: — Sen ǵajap qaıratty jansyń.

Men: — Joq, qaıratty da, er júrek te emespin. Eger men er júrek bolsam, arystannyń aýzyna aldyn-ala umtylmas edim, onyń meni azýyna basqanyn kúter edim.

Daýys: — Biraq seniń istegenińde bir adamshylyq qasıet bar.

Men: — Adamshylyq qasıetpen qatar haıýandyq birdeńe de bar.

Daýys: — Sen eshqandaı da jamanshylyq jasaǵan joqsyń. Tek qazirgi qoǵamdyq qurylystyń ádiletsizdiginen azap shegip júrsiń.

Men: — Tipti qoǵamdyq qurylys ózgergen kúnniń ózinde meniń istegenderim, áıteýir, bireýdi baqytsyz eteri sózsiz.

Daýys: — Biraq, áıteýir, ózińe-óziń qol salǵan joqsyń ǵoı. Iakı erik-jigeriń myqty degen sóz.

Men: — Talaı ret ózimdi-ózim óltirgim kelgen. Máselen óz ajalynan ólipti dep aıtsyn degen oımen kúnine ondaǵan shybyn jutatynmyn. Shybyndy áýeli myjǵylap alyp, sońynan juta salý op-ońaı. Biraq shaınaý sonsha jıirkenishti.

Daýys: — Onyń esesine sen uly adam bolasyń.

Men: — Men ulylyqty kóksemeımin. Tilegenim tek tynyshtyq. Vagnerdiń hattaryn oqyp kórshi. Ol súıikti áıelim men eki-úsh balamdy asyrap—saqtaýǵa molynan jetetin aqsham bolsa, uly óner týyndysyn jasamaı-aq óz ómirime qanaǵattanar edim dep jazady.

Tipti Vagner osylaı oılaıdy. Asqan ózimshil Vagnerdiń ózi osyndaı.

Daýys: — Qalaı bolǵanda da sen azaptanyp júrsiń. Demek, uıatyń bar adamsyń.

Men: — Mende uıat degen joq. Tek júıke ǵana bar.

Daýys: — Seniń otbasylyq ómiriń kelispedi.

Men: — Biraq áıelim árdaıym maǵan adal boldy.

Daýys: — Seniń baqytsyzdyǵyń sanaly, esti baqytsyzdyq. Ózgelerde olaı emes.

Men: — Ótirik aıtasyń. Men ómirdi ózgelerden nashar bilemin. Oısyz ómir súremin.

Daýys: — Biraq sen adalsyń. Óziń súıgen áıeldiń kúıeýine baryp, bar shyndyqty aıtyp aǵyńnan jaryldyń.

Men: — Bul da ótirik. Men moıyndamaý múmkin bolmaǵan kezge deıin jasyryp júrdim.

Daýys: — Sen aqynsyń. Sýretkersiń. Sondyqtan ne isteseń de jarasady.

Men: — Iá, aqynmyn. Sýretkermin. Sondaı-aq qoǵamnyń bir múshesimin. Iakı qoǵamǵa qyzmet qylýǵa tıispin. Biraq meniń bitirip júrgenim shamaly.

Daýys: — Sen óz basyńdy joǵary baǵalaýǵa tıissiń. Ózińniń artyqshylyǵyńdy árdaıym sezinip, qara halyqqa jek kórinishpen qara.

Men: — Óz artyqshylyǵymdy sensiz-aq bilemin. Biraq halyqty jek kóre almaımyn. Baǵzy bir kúnderi: "Asyl tas jarylǵanmen onyń qaýashaǵy eshqashan jarylmaıdy" degen edim. Shekspır, Góte, Tıkamısý Mondzaemon, áıteýir, bir kúnderi sózsiz óledi. Biraq olardy týdyrǵan halyq máńgi ólmeıdi. Kez kelgen óner qansha jańaryp, ózgerip otyrsa da ol halyq qaınarynan shyǵady.

Daýys: — Seniń jazǵandaryń dara dúnıeler.

Men: — Eshqandaı da daralyǵy joq. Bul tirlikte dara ne bar deısiń? Talanttardyń talanty jazǵan dúnıelerdiń ózi ómirden kóshirilip alynǵan. Solardyń tasasynda turyp men de talaı urlyq qylǵanmyn.

Daýys: — Alaıda sen ózgelerdi úıretesiń ǵoı.

Men: — Men olardy tirlikte bolmaıtyn isterge úıretem. Eger múmkin nárse bolsa ózgelerdi úıretkenshe ózim-aq ister edim ǵoı.

Daýys: — Seniń eki aıaqty pende emestigińe esh kúmán joq.

Men: — Joq, men kádimgi adammyn. Biz bárimiz de jaı adamdarmyz. Zaratýstra ǵana jaı pende emes edi. Biraq sol Zaratýstranyń qalaı, qandaı kúıde ólgenin Nıssheniń ózi de bilmeıdi.

Daýys: — Tipti sen-daǵy qoǵamnan qorqasyń ba?

Men: — Qoǵamnan qoryqpaıtyn kim bar?

Daýys: — Úsh jylyn túrmede ótkizgen Ýaıldqa qarasańshy. Ýaıld: "Ózińdi-óziń óltirý — qoǵamnan jeńilgenińdi moıyndaǵanyń",— dep aıtqan eken.

Men: — Ýaıld túrmede otyrǵanda talaı ret ózin-ózi óltirmek bolǵan. Al ózin-ózi óltirmegen sebebi, qalaı ólýdiń ádisin, jolyn tappaǵan.

Daýys: — Jaqsylyqty da, zulymdyqty da joq et, aıaqqa tapta.

Men: — Men qaıyrymdy bolǵandy qalaımyn.

Daýys: — Sen tym qarapaıymsyń.

Men: — Joq, men tym kúrdelimin.

Daýys: — Biraq basqa ýaıymdasa da sen ýaıymdama. Saǵan oqyrman tabylady.

Men: — Avtorlyq quqyǵymdy joǵaltqannan keıin de tabylsa jón bolar edi.

Daýys: — Sen mahabbat azabyn tartyp júrsiń.

Men: — Mahabbat azabyn? Bundaı tátti sózdi maǵan aıtpa, ol endi ǵana jazýdy bastaǵan jas ádebıetshilerge jarasady. Men tek súıispenshilikke súrinip kettim, bar bolǵany osy.

Daýys: — Súıispenshilikke kim de bolsa súrinedi.

Men: — Bul árkimniń-aq aqshaqumarlyqqa salynýy múmkin ekenin aıǵaqtaıdy.

Daýys: — Sen tirshilik baǵanyna shegelengensiń.

Men: — Bul maqtanysh qylatyn jaǵdaı emes. Óziniń ashynasyn óltirgen qanisher de, ózgeniń aqshasyn urlaǵan ury da tirshilik baǵanyna tańylǵan.

Daýys: — Ómir sonsha sıyqsyz emes.

Men: — Ómir at tóbelindeı ǵana tańdaýlylar úshin ǵajap, al basqalar úshin ol aýyr azap. Al at tóbelindeı tańdaýlylar — naqurystar men ońbaǵandardyń ekinshi aty.

Daýys: — Onda qalaǵanyńsha qınal, azaptan. Sen meni bilesiń be? Ádeıi seni jubatý úshin kelgen meniń kim ekenimdi bilesiń be?

Men: — Sen tóbetsiń. Bir kezde tóbettiń keıpine kirip, Faýsttyń jan dúnıesin jaılap alǵan ibilissiń.

3

Daýys: — Sen ne istep júrsiń?

Men: — Tek jazyp júrmin.

Daýys: — Nege jazasyń?

Men: — Jazbaı otyra almaıtyn bolǵan soń jazam.

Daýys: — Onda jaz. Óle-ólgenińshe jaz.

Men: — Árıne, sóıtemin, basqa isteıtin isim de joq.

Daýys: — Sen tym jaıbaraqat jansyń.

Men: — Joq, men jaıbaraqat jan emespin. Eger sen meni jaqsy biletinderdiń biri bolsań, bulaı demes eń. Men kóp qınalam, kóp azaptanam.

Daýys: — Júzińdegi kúlki qaıda ketken?

Men: — Kóktegi táńirge qaıtyp oralǵan. Tóńiregińe kúle qaraý úshin jaıly minez kerek, ekinshiden aqsha kerek, úshinshiden, myqty júıke kerek, al meniń júıkem juqaryp bitken.

Daýys: — Baıqaýymsha, kóńiliń birshama jaılanyp qalǵanǵa uqsaıdy.

Men: — Iá, sál de bolsa kóńilimniń jaılanǵany ras. Biraq onyń esesine jalań ıyǵyma bir ǵumyrǵa jetetin júk arqalap aldym.

Daýys: — Sonymen endi saǵan ózińshe ómir súrgennen basqa eshteńe qalǵan joq. Álde, senińshe...

Men: — Iá. Ózim qalaǵandaı ólgennen basqa eshteńe qalǵan joq.

Daýys: — Sen endi múldem jańa adamǵa aınalasyń, burynǵy qalpyńa esh uqsamaıtyn adamǵa...

Men: — Men árdaıym ózim bolyp qalamyn. Ózgeretin óńim ǵana. Terisi túlegen jylan sekildi tek syrt keıpimdi ózgertem...

Daýys: — Sen bárin bilesiń.

Men: — Meniń bilmeıtinim kóp. Ózge túgili, óz janymdy da jete bilmeımin. Tolyq ashylmaǵan Afrıka sıaqty ózime de beımálim qasıetterim qanshama. Men bilmegenimniń bárinen qorqam. Biz jaılasqan jaryq dúnıede qubyjyqtar joq. Biraq biz bilmeıtin sheksiz-shetsiz túnekterde áli de áldebireýler uıyqtap jatqany kúmánsiz.

Daýys: — Sen de meniń perzentimsiń.

Men: — Sen kimsiń? Betimnen ópken senbisiń? Joq, men seni bilemin.

Daýys: — Senińshe, men kimmin?

Men: — Sen meni tirshilik qyzyǵynan aıyrǵan, ǵumyrlyq fılosofıamdy joıǵan ázázilsiń. Búldirgeniń jalǵyz meniń ómirim emes. Seniń kesirińnen biz kóne Qytaıdan shyqqan dananyń ýaǵyzdaǵan shekten aspaý qasıetin joǵalttyq. Seniń qurbandaryń qaıda da bar. Ádebıet tarıhynda da, gazet maqalalarynda da.

Daýys: — Sonda sen meni qalaı dep ataısyń?

Men: — Seni qalaı ataıtynymdy anyq bilmeımin. Biraq ózgelerdiń sózine súıenip aıtsam, onda sen adamdardy jeńgen beımálim kúshsiń.

Sen bizdiń jan dúnıemizge bılik etetin perisiń.

Daýys: — Ózińdi quttyqtap qoıýyńa bolady, men eshkimge tildesýge kelmeımin.

Men: — Joq, seniń kelýińnen saqtanýym kerek, ıá, ózgelerden góri meniń saqtanǵanym jón. Sen kelgen jerde tynyshtyq joq. Biraq báribir rentgen sáýlesi qusap adamnyń ishi-syrtynan ótesiń.

Daýys: — Endeshe, budan bylaı saǵyraq bol.

Men: — Árıne, budan bylaı saq bolamyn. Tek qolyma qalam alǵanda ǵana...

Daýys: — Qolyńa qalam ustaǵan kezde kel dep meni shaqyr.

Men: — Kim seni kel dep shaqyrsyn. Men kóp jazýshynyń birimin. Jáne kóp jazýshynyń biri bolǵym keledi. Áıtpese tirligim tirlik bolmas. Biraq qolyma qalam ustaǵan kezde, múmkin, tutqynyńa túsermin de.

Daýys: — Endeshe, árdaıym abaı bol Múmkin, birte-birte sóziń kóńilime qonar, oı-nıetińdi júzege asyrýǵa kómektesermin de. Al ázirge aman bol. Kúnderdiń bir kúni taǵy da kelermin.

Men: — (Jalǵyzdan-jalǵyz). Akýtagava Rúnoske! Akýtagava Rúnoske! Tamyryńdy jerge tereńirek boılat! Sen — jel ótinde turǵan jińishke butaqsyń. Múmkin bir kúni tóbeńnen tóngen qara bult seıiler. Tek qaltyldamaı nyq túr. Óziń úshin, balalaryń úshin nyq turýǵa tıissiń. Myqtymyn dep dandaısyp ketpe. Biraq ózińdi-óziń kemsitpe. Sonda ǵana sen boıyńdy tikteı alasyń.

---