InfoHub Logo

Kúzdiń alasapyran kúńgirt kúnderinde Gýrev qalasynyń bir buryshynda bank basqarýshysy Prokopenko men balyq tresiniń basqarýshysy Sarmaev oıda joqta kezdese ketti. Kórgen jerden oı óristep, áńgime aqtarylyp ketti. Ekeýi aqyry bar syrlaryn shertisti. Syrǵa syr ulasyp, Kaspııge quıǵan Jaıyqtaı sapyrylyp jatyr edi, naq osy kezde Sarmaev óziniń kúıreýik jan ekenin joldasyna sezdirip aldy. Ol áńgime aıaǵyn qamyǵa aıtqan biraýyz óleńmen aıaqtaǵandaı boldy.

— Tobylǵy tory syrany
Tolqyta jutar kún qaıda?!
Syradaı syrly «Volgany»
Syrǵyta miner kún qaıda?!
Ustatpan «Volga» keter me!
Kúnimiz «Gazben» óter me!

Endigi lebiz Prokopenkodan estiletindeı bolǵan soń Sarmaev azyraq sabyr etip qulaq túre qalyp edi, Prokopenko aqyn bolmasa da aqyndyqty túsine biletin bip aqynsúreıleý adam bolyp shyqty. Ári ol janynda turǵan tresiń basqarýshysyna qaraǵanda áldeqaıda jigerli, sarýaıymǵa salynbaıtyn sańlaqty jigit ekenin ańǵartty:

— Pa, pa, óziń qalaı-aq Gýrevtiń mańdaıyna syıyp júrsiń. Mahambetshe basyp kettik be, qalaı?! Biraq mashına miný úshin kúıreýik bolýdan góri kúshtirek bolǵan jaqsy. Kúıreýik bolyp kún kóre almaı júrgenshe, optımıs bolyp oryp túspeısiń be? Ia, ıa, baýyrym, oryp túskeniń jaqsy. Qalaı da qapysyn taýyp, qaǵyp qal! Áıtpese, saǵan eshkim eshteńe ákep bermeıdi.

Boldyrǵan býraǵa «áıt shý» degen de sep degendeı Prokopenkonyń sózi Sarmaevqa qamshy bolyp tıdi. Oǵan áldeqaıdan ál bitip, boıy bekip, mashınaly bolýdyń túrli tásilderin qarastyra bastady. Mashınanyń bola berer jerinin, biri osy edi dep, oblystyq tutynýshylar odaǵyna soqty. Naq osy kúni onyń bastyǵy joǵarydan shuǵyl telegramma alyp, ony qaýyrt iske asyryp ta úlgergen eken. Aýyl sharýashylyq ónimderine beriletin jeńil mashınany zańsyz satyp alyp, tipti ony oblystyq avtoınspeksıadan da ótkizip, memlekettik nomer alyp, jelpinip otyr eken. Sarmaev basyn bazynamen bastap, aıaǵyn baıaǵysyndaı qamyǵa aıaqtady.

— Baýyrym-aý, «úkili quıryq, maıda jal, keser basyn sary altyn, ústińe bitken túgińniń jarymy kúmis, jarymy altyn» degen sózdi buryn qydyra jaldy qyl quıryqqa aıtýshy edik qoı. Endigi bizdiń «qydyra jalymyz» osy «Volga» emes pe, tipti muny oǵan teńep bola ma! Ol munyń mańyna da ilese me, shirkin! Minip alyp, «Volgaǵa» atyńa túsken qaıtyp mine almaısyń, áı-áıdiń sýǵa kelgen izin kórseń» dep yńyraıta ándetip kete barar ma ediń. Qutty bolsyn, qutty bolsyn!—dep alyp aıaǵyn taǵy óleńdetip jóneltip:

Men de ózińdeı bastyqtyń birimin ǵoı,
Men de ózińdeı bekire — irimin ǵoı,
Kók «Volga» kóldeneńdep ustatpaıdy
Ólmegen soń áıteýir tirimin ǵoı!

— Oı, qamyqpa, baýyrym, qamyqpa, qapysyn áli-aq tabamyz,— dedi oǵan Haızýllın.

Kóp uzamaı-aq oraıy keldi de. Gýrev aýdanyndaǵy «Erkin qala» kolhozy alýǵa tıisti «Volga» balyq tresine aýdaryla salyndy. Kóziń kórsin, qolyń ustamasyn degen osy boldy. Kolhozǵa berildi delindi. Biraq mashına sýǵa toıyp alyp, bireýdiń astynda oınaqtaı basyp kete barǵan Tólegenniń kók jorǵasyndaı Sarmaevtyń astynda jóńkidi. Kerek dese kolhozshylar mashına jóninen beıhabar qaldy. Biraq mashına alaryn alǵanmen osy bir kezeńde Sarmaev qatty sasty. Óıtkeni avtoınspeksıa mashına kolhozdiki dep tirkemeı qarysyp otyryp aldy. Mashınaǵa jańa jetken Sarmaev alasuryp joǵaryǵa shapty:

— Ózińizden medet tileı keldim...

Medet tileı keldim degen sóz talaıdyń mereıin kótepip, ózin sarymaıdaı eritin jibitip jiberdi, ol mashınany Sarmaevqa tirkep ber dep, ári aýyzsha, ári jazbasha buıryq berdi. Mashınany ábden jaıǵastyryp Sarmaev demin bir-aq aldy. Ol budan bylaı mashınaǵa mingen saıyn medet degen qudiretti sózdi aýzynan tastamaıtyn boldy. Budan keıin munyń ózi qaladaǵy mekemelerdiń basshylary arasyna keń tarap, bári kolhozdyń kók dónenine jabysatyndy shyǵardy. Jabysqandary alyp ta jatty. Kezek-kezek keńesip, kelisimin berip, ınspeksıany kúshtep kóndirip otyrǵan soń kolhozǵa kelgen mashınalar qaladaǵy basqarma bastyqtarynyń astynda jalmandy qarmaqqa ilingen Jaıyqtyń jaıynyndaı jóńkip kete bardy, kete bardy. Biri kógin, biri kúlginin tandap minip, mashına Gýrev kóshesinde jóńkip júrdi. Ol ol ma tipti motosıklderge deıin qaladaǵy qarmaqty qyzmetkerlerge ilinip otyrdy. Olar qaryq bolyp qaldy. Árıne bárin Haızýllın ózi qolymen shyǵaryp salyp otyrdy. Jóni kelmegenderge mashına alýdyń jón-josyǵyn aıtyp, jyly attandyryp, jaqsy jigit atanyp, ataǵyn jurtqa jaıdy.

Qystyń qaqaǵan ortasy kezinde Gýrevtiń bir tar kóshesinde birine-biri qarsy kelgen eki jeńil mashına da toqaılasa ketip, ishterindegiler jerge túse qalysty.

— Aldym, áıteýir,— dedi Sarmaev.

— Mine, meni de kórip tursyń ǵoı, bir-aq soqtym, aýylǵa kelgen mashına qalaǵa qalmaı ne bitiredi, qala kenelmeı aýylǵa ne joq,— dedi Prokopenko shattanyp.

— Áı, jalmandy qarmaǵym-aı, qadalǵan jerińnen qan alasyń-aý, ilip túsken ekensiń,— dedi anaý da Prokopenkoǵa maqtaýyn aıamaı. Sonan soń mashınasyna minip:

Tobylǵy tory syrany,
Tolqyta jutar kún týdy.
Syradaı syrly «Volgany»
Syrǵyta miner kún týdy! —

dep Sarmaev mashınasyna jantaıa ketti...

Sóıtip budan bylaı Jaıyqtaǵy jalmańdy qarmaqtylar qarmaǵyn Tutynýshylar odaǵyna tastap ilip jatyr. Jelbezegi bir kúni jyrtylyp ketpese jarar edi.

1957

---