InfoHub Logo

Qoldaryna sýmkalaryn ustaǵan bes-alty bala Qosqudyqtaǵy saýyn sıyr fermasynan shyǵyp, Aqadyrdaǵy mektepterine kele jatyr. Bul eki aranyń qashyqtyǵy úsh kılometr shamasy, mıdaı jazyq. Jer qara, kún jylyda eshkim buny alyssynyp kórmep edi. Jol -jónekeı oıyn dabyr ústinde, jer shalǵaılyǵy bilinbeıtin. Endi qys túskeli beri basqashalaý: qarly - borandy kúnderi úsh kılometr jerge jaıaýlap jetý de qıynǵa túsip júr.

Búgip de sondaı aýyr kúnniń biri. Túnimen kar jaýyp, joldy bitep, basyp qalǵan. Balalar maltyǵyp, áreń júrip kele jatyr. Eki ezýinen kúlkisi arylmaıtyn, ór kóńil Muhamedı ǵana eshteńeni elep qoıar emes. Sharshaı bastaǵan qyzdardy qolynan jetelep:

— Men traktormyn, sen meniń tirkememsiń. Áıda, kettik! — dep, mańdaıynyń býy burqyrap, en aldynda, kardy buzyp keledi.

Kenet balalardyń biri:

— Áı, osy Jeksen qaıda! — dedi.

— Báse, Jeksen qaıda?

— Qaıda ol?

Jeksen jataǵan tory qunanǵa minip alǵan, art jaqtan soqtyryp kele jatyr.

— Áne Jeksen!

— Joldan bylaı turyńdar! At basady! — dep Jeksen órtke asyqqandaı entelep, kımelep kelip toqtaǵanda, bireýlerdi at shynynda da qaǵyp kete jazdady. «Sender qar keship, maltaqtap jaıaý bara jatyrsyńdar, men mine atqa minip aldym» degendeı Jeksenniń eki tanaýy jelp-jelp etedi.

— Jeksen, mingestire ketshi!

— Artyna mingizshi.

— Meni mingizshi! — degen daýys jamyrap ketti.

Mingizbek túgil Jeksen eshkimdi mańyna jolatar emes.

- Tart qolyńdy!

— Ary! Aýlaq!

— Ustama tizginnen! — dep taq-taq etip, aıaq astynan dórekilene qalypty. Sol arada ol biraz oıqastap qyr kórsetti de, bireýlerdiń bas kıimińe shúıligip, ala qashpaqshy bolyp, onyń sáti túspegennen keıin:

— Al men kettim — dep, eki etegi dalaqtap, quırǵyta jóneldi.

Osyndaı tosyran minezdi Jeksen sabaqtan taraǵan soń da kórsete bastan edi. Muhamedı oǵan:

— Jeksen, aýlaq ket! Áıtpese jaqsylyq kórmeısiń — dep eskertti. Onyń qolyndaǵy judyryqtan etip, syǵymdap alǵan qardy kózi shalǵan soń Jeksen jym bolyp, jaıyna ketti.

Beri taman shyqqan soń Muhamedı:

— Balalar, men aqyl taptym, — dedi.

— Qandaı aqyl?

— Eger biz shana, qamyt-saıman tapsaq, bizdiń kók esekke jeger edik te, bárimiz mektepke sonymen baryp-kelip júpep edik. Kók esektiń kúshin bilesińder ǵoı ózderiń. On adam otyrsa da, myńq etpeıdi.

— Bizdiń úıde shana bar! — dedi Kúlán.

— Bizdiń úıde atamnyń esek qamyty bar.

— Delbeni men tabam.

— Men qamshy ákelemin.

* * *

Oıǵa alǵanyn tyndyrmaı jany jaı tappaıtyn. Muhamedı ertesinde tańerteń kók esekti jegip, jaıpaq shanamen zyrǵytyp shyǵa keldi.

— Káne, otyryńdar!

Balalar máre-sáre dýyldasyn, shep tóselgen shanaǵa otyrysyp alysty.

— Aıt shý, qaq tulpar!

Kúshtiligi atqa bergisiz júrdek kek esek mıtyń-mıtyń jorǵalap jónep berdi.

Bulardyń sońdarynan qýyp jetken salt atty Jeksen ári kúıindi, ári qyzyqty. Shanamen janasyp biraz júrip otyrǵan soń:

— Maǵan kimniń mingeskisi keledi? – dedi.

Balalar ony dý etip, qońashtap ala jóneldi.

— Keshe neǵyp mingestirmediń?

— Óziń - aq min mástegińe!

— Bálem, kóziń qyzardy ma?

— Biz kolhozbyz. Ne kórsek te, birge kóremiz. Al sen jekemenshiksiń. Jolama bizge. Jolyń anaý! — dedi Muhamedı.

— «Jekemenshik» degen ol nemene? — dep surady túsinbeı qalǵan Jeksen.

— Burynǵy ýaqytta osyndaı sen qusap óziniń jeke basynyń ǵana qamyn oılaıtyn ózimshilder bolǵan. Solardy jekemenshik dep ataǵan. Sen solsyń.

Utymdy aıtylǵan birdeńe bolsa, ilip áketýge balalar qandaı qumar:

— Jeksen — jekemenshik!

— Jeksen — jekemenshik! — dep shýlaǵanda, búkil qalany jańǵyrtqandaı boldy.

...Sodan beri arada talaı kúnder ótti. Jeksen «Jekemenshiktikti» qoıyp, «kolhozǵa» kirgen. Bul kúnde shanaǵa kók esektiń ornyna tory kunan jegiledi.

«Jalǵyz júrip jol tapqansha, kóppen júrip adas» degen sez osyndaıdan aıtylsa kerek.

---