InfoHub Logo

Aqtaý qalasynda «QazAzot» AQ kelisimsharttyq aýmaqtarynda Qazaqstan Respýblıkasy Ekologıalyq kodeksiniń keıbir talaptarynyń oryndalýyn qamtamasyz etý máseleleri boıynsha «dóńgelek ústel» otyrysy ótkizildi. Basqosýda ekologtar jer qoınaýyn paıdalanýshylarǵa aqbókenderdi saqtaý sharalaryna belsendi qatysýǵa shaqyrdy.

Aqbókender mekendeıtin aımaqtarda turyp jatqan jergilikti qaýymdastyqtar bul máselege burynǵyǵa qaraǵanda endi nazar aýdara bastaǵandyǵy baıqalady. Bul týraly táýelsiz ekolog, Qazaqstan bıoalýantúrlilikti saqtaý qaýymdastyǵynyń Mańǵystaý oblysyndaǵy fılıalynyń tóraǵasy Ádilbek Qozybaqov málimdedi.   

Jalpy kıikterdi saqtaý sharalaryna qoǵamdaǵy barlyq uıymdardy barynsha tartý qajettigi burynnan aıtylyp júr. Ásirese bul máseleni ońtaıly sheshý úshin bıznes qurylymdardy tartý mańyzdy. Alaıda, kásipkerlik sýbektileri kóbine mundaı jobalarǵa qatysýǵa nıet bildire bermeıdi. Al bıznestiń áleýmettik jaýapkershiligi bar ekendigin esten shyǵarmasaq, kásipkerlerdi osyndaı jobalarǵa belsendi qatystyrý mańyzdylyǵyn áli joǵalta qoıǵan joq.

Máselen, gis.geology.gov.kz resmı saıtyna kirseńiz aqbókenderdiń kóbine mekendeıtin aýmaqtaryn kórýge bolady. Al olar negizinen Mańǵystaý oblysynyń Beıneý aýdany, Atyraý óńiriniń Jylyoı aýdany jáne Aqtóbe aımaǵynyń Baıǵanın aýdanynda kóptep kezdesedi. Al bizdiń óńirde kelisimsharttyq aýmaqtyń biri retinde «Qaz Azot» AQ eń birinshi bolyp kózge túsedi. Osyny eskergen táýelsiz ekolog Ádilbek Qozybaqov, atalmysh kompanıa basshylyǵyna aqbókenderdi saqtaý boıynsha óz usynysymen shyqqanyn aıtady. Onyń ústine bul talaptar ekologıalyq kodekste jazylǵan, tek bar másele kompanıa óz tarapynan qarjy bólýge daıyn ba?!      

Aqtaý shaharynda ótken otyrystyń kún tártibinde birqatar taqyryptar qamtyldy. Atap aıtqanda, jańa ekologıalyq qaýipsiz tehnologıalardy engizý ortalyǵy» qoǵamdyq qorynyń «Kıiktiń ústirt popýlásıasynyń saqtalýyna Qazaqstandaǵy Ústirt óńiriniń jergilikti qaýymdastyqtaryn tartý jobasy tanystyryldy. Kıiktiń ústirt popýlásıasynyń búlingen mekendeıtin jerlerin qalpyna keltirý úshin múmkindikter qarastyrý joldary usynyldy.

Qandaı da bolsyn sebeptermin jaramsyz bolyp qalǵan artezıan uńǵymalaryn jóndeý úshin, sonymen qatar jabaıy jáne úı janaýarlaryna arnalǵan sýat salý úshin múmkindikter qarastyrý kerektigi de aıtyldy. Jergilikti qaýymdastyqtar men tabıǵatty qorǵaý úkimettik emes uıymdaryna janýarlar dúnıesin jáne onyń mekendeý ortasyn qorǵaýyna qoǵamdyq qatysý boıynsha bastamalardy júzege asyrýǵa yqpal jasaý qajettigi de nazardan tys qalmady.

Otyrys jumysyna «QazAzot» AQ «Shaǵyrly-SHómishti» fılıalynyń ekology Batyrhan Ómirhanov, Mańǵystaý oblysynyń tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalanýdy retteý basqarmasynyń ókili Orynbasar Toqjanov, oblystyq orman sharýashylyǵy jáne janýarlar dúnıesi aýmaqtyq ınspeksıasynyń ókili Turǵanbaı Shapaǵatov, Mańǵystaý oblysy boıynsha ekologıa departamentiniń ókili Raýshan Tólepova, oblystyq ishki ister departamenti jergilikti polısıa qyzmetiniń tabıǵatty qorǵaý polısıasy bólimshesiniń ınspektory Mańǵystaý Jaılaýbaev, «Mańǵystaý tabıǵaty» qoǵamdyq birlestiginiń basqarma tóraǵasy Qaırat Muqashev, QR Investısıalar jáne damý mınıstrligi Geologıa jáne jer qoınaýy komıteti «BatysQazJerQoınaýy» óńiraralyq departamentiniń Mańǵystaý óńirlik geologıa ınspeksıasynyń ókili Almagúl Kelbet jáne «Jańa, ekologıalyq qaýipsiz tehnologıalardy engizý ortalyǵy» qoǵamdyq qorynyń «Kıiktiń ústirt popýlásıasynyń saqtalýyna Qazaqstandaǵy Ústirt óńiriniń jergilikti qaýymdastyqtaryn tartý» jobasynyń úılestirýshisi Ádilbek Qozybaqov qatysty.

Onyń aıtýynsha, jergilikti qaýymdastyqtar men tabıǵatty qorǵaý ÚEU-na janýarlar dúnıesin jáne onyń mekendeý ortasyn qorǵaýyna qoǵamdyq qatysý boıynsha bastamalardy júzege asyrýǵa yqpal jasaý úshin múmkindiktir qarastyrý qajet.

Mysaly, qoǵamdyq ınspeksıanyń materıaldyq-tehnıkalyq qamtamasyz etilýine úles qosý, qoǵamdyq ınspektorlardyq reıd kezinde paıdalanatyn kordondar salyp berý nemese burynnan bar nysandardy kordon retinde paıdalana alatyndaı etip jóndep berý kerek. Sonymen qatar, ekologıalyq aǵartý baǵytyndaǵy is-sharalardy uıymdastyrý, atap aıtqanda taqyryptyq plakattar, býkletter, jadynamalar shyǵarýǵa qarjylaı qoldaý kórsetý kerektigi dóńgelek ústelde otyrysynda aıtyldy.   

«Basqosý joǵary deńgeıde ótti dep aıta alamyn. Shaqyrylǵan barlyq múddeli taraptar sharaǵa belsendi qatysty. Birqatar suraqtar kóterildi jáne usynystar da aıtyldy. Talqylaý nátıjesinde, «QazAzot» AQ kelisimsharttyq aýmaqtarynda QR Ekologıalyq kodeksi 237 jáne 250 baptary talaptarynyń oryndalýyn qamtamasyz etý maqsatynda, «QazAzot» AQ basshylyǵyna birqatar usynystar berildi. Ekologıalyq zańnamalardyń oryndalysyn qatań baqylaýda ustaǵan jón. Ol úshin kez-kelgen máselelerdi jan-jaqty qarap, naqtylaý úshin sarapshy retinde óz keńesterimdi berýge óz basym daıynmyn», - deıdi Ádilbek Qozybaqov.

Jalpy shıkizat óndirýshi kásiporyndarǵa úkimettik emes sektormen jumys jasaǵandary durys jáne eki aradaǵy yntymaqtastyq ýaqyt kele óz nátıjesin bereri sózsiz. Jergilikti qaýymdastyqpen jáne tabıǵatty qorǵaý úkimettik emes uıymdarmen qarym-qatynas jasaý «Qaz Azot» AQ tıgizer paıdasy zor bolmaq. Iaǵnı, qorshaǵan ortany qorǵaý boıynsha josparynyń «Flora men faýnany qorǵaý» jáne «Ekologıalyq nasıhat pen aǵartý» taraýlarynyń tıimdi oryndalyp, is júzinde naqty nátıjelerge qol jetpek.

Onyń ústine ekologıalyq zańnama talaptaryn sapaly túrde saqtaý memlekettik organdar aldynda ekologıalyq zań buzýshylyqtarǵa jol bermeıtin tabıǵat paıdalanýshy ataǵyn qalyptastyrady. Eń bastysy jurtshylyq aldynda áleýmettik jaýapkershiligi bar kompanıa retinde bedeliniń óseri aıdan anyq.

Kámshat İzbasarova,

QR Jýrnalıser Odaǵynyń múshesi

Mańǵystaý oblysy, Aqtaý qalasy

---