InfoHub Logo

Qyzýly temir peshteı eshkimdi bet qaratpaı oıdaǵyny oryp, qyrdaǵyny qyryp otyrǵan shoıqara tórdegi telefon shyr ete túskende ornynan ushyp kete jazdady. Ómirinde jibimeıtin, ıilmeıtin, búgilmeıtin denesi ishine jel qarysqan adamsha telefon trýbkasy aldynda úsh búktelip ketti. «Árıne bul aýdannan, biraq kim boldy eken, búroǵa shaqyryp jatpasa ıgi edi. Álgi quryǵyr, quıryǵyńdy qasqyr tartqyr qozy ıttiń qyryla bastaǵanyn qaıtersiń. Ne desem eken? Qısynyn qalaı tapsam eken?!».

Shoıqara trýbkany qolyna ala berip, jan-jaǵyna qarap, munym qalaı degendeı betin tyrjıtyp, jymıǵan boldy. Onysy tatyp ketken aıran urttaǵan adamnyń jıirkengenindeı birdeńe bolyp shyqty.

— Ay, aý, «Jaıtóbe» kolhozynyń predsedateli Shońbaev tyńdap tur. El aman, jurt tynysh. Mal qondy. Qozy qoshqardaı, qulyn aıǵyrdaı... Oı aınalaıyn, basqa bireý me dep esim ketip, zyqpyrtyp jatyr edim, óziń ekensiń ǵoı. Óziń bolmasań kimim bar, mıatym da, qýatym da bir óziń emessiń be? Aty kim deısiń? E, e. Ehe! Ábeke desem bolady ǵoı! Alda aınalaıyn-aı! Qosh!

Osy sózderdi sóılep turǵan Shońbaev telefon trýbkasyn tuǵyryna qoıǵansha júz qubyldy. «Jóni kelgen jerge túıe de shógedi» degendeı mynaý myń judyryq tıse myńq demes Shońbaevtyń shoń denesi sózdi búgilip bastap, qıpaqtap-qıpaqtap turyp, aqyry jotalanyp, tyshqan ustaǵan mysyqsha jaýyrynyn kúrjıtip aıaqtady. Qara óńi qoshqyldanyp, betine qan júgirip qaldy.

— Al sózge sheshen, iske meshel nemeler ne der ekensińder. Sender meni jamandaǵanmen aýdan jamandamaıdy. Tipti sonaý oblystan kelgen tilshiniń ózi, tiline tıek etýge meni qalapty. Óńkeı shýyldaq, endi qaıter ekensińder. Al ishteriń kúıse túz jala!..

Shonbaevtyń minezi nóser jańbyrdan keıin kóringen kúndeı jaıdary da, jadyrańqy da tartyp, kóterile bastady. Baǵanadan beri usaq-túıek surap kelgenderdiń býhgalter jazyp bergen buıryqtaryna qol qoımaı qyrsyǵyp otyr edi, endi byrbyq saýsaqpen úsh ırekti barlyq qaǵazdyń ústinen sypyrtyp shyqty. Ol janyndaǵy kókkóz shıkil saryǵa, maımuryndy qaraǵa, shokolad qońyrǵa kelte-kelte, kesip-kesip buıryq berip jatty:

— Al Májnún, Láılany qyzyl otaýǵa ákelip, qyzdardy jınap qyzdyryńdar dýmandy. Ábiraq, Záıtúndi baqshaǵa jiber, Perdesh, Ǵıbashty klýbqa jónelt!

Naq osy kezde esik aldyna mashına toqtady da, odan ishin alǵan toranǵydaı, sylyńǵyr qara tústi. Mashına sylyńǵyr qaradan zorǵa qutylǵandaı etip syrǵanap jóneldi. Sylyńǵyr qara yń joq, dyń joq kóshege biraz kólbeı qarap alyp, beri burylyp shanıa basyp keńsege tartty. Keńseden asyǵa shyqqan tórteýdiń ortasynan oza júrgen Shonbaev bul adamdy qarsy alýǵa júrip emes, dopsha domalap kele jatqandaı edi. Qyzyl qyrmannyń, astyqty daǵaryndaı búıirli, ebedeısiz zor dene bul joly tipti jibekteı esilip, qaıystaı sozyldy. Qonaqqa jaıylyp jastyq, ıilip tósek bolǵandaı túri bar. Paı-paı, shirkin Shońbaev minezin qoısańshy, jyl mezgili saıyn túgin ózgertken jabaıy qoıansha myń qubylady, bastyq aldyna qaıqań, baǵynyshtylarǵa soıqan. Shońbaevtyń ánsheıinde qaltasynan shyqpaıtyn eki qoly erbeńdep, ókildiń bilegin tas qylyp ustap, birazǵa deıin jibermeı qatyp qaldy.

— Sálamatsyz ba? Tanymasaq ta amansyz ba? Amandyqtyń artyǵy bolmas dep úıden údere shyqqanymyz emes pe, baıaǵy. Qyryqtyń biri qydyr, aýylǵa kelgen adamdy adamsha. qarsy almasaq bizdiń kim bolǵanymyz. Jolyńyz bolsyn! — Sonyń arasynda ol oıyna álde ne túsip sirese qaldy. Tym jylpyldap, artymnyń qýystyǵyn kórsetip qaldym ba dep kókiregin kere tústi. Biraq ish jaǵy quryǵyr aýyl adamdarymen sóıleskendegi salmaǵynan aıyrylyp qylp-qylp ete berdi.

— Tilshimin. Tálıev!

— O, Ábeke! Sizdiń atyńyzǵa qanyqpyz. Júzdiń júzin tanyǵansha, birdiń atyn bil degendeı, kóriskenimiz qandaı jaqsy boldy. Sizdiń jazǵanyńyzdy kóp oqydyq, jazǵanyńyzdan kóp úırendik,— dep juptaǵan sózin syrtqa shyǵaryp epelektep, jeńileıip qaldy. Munysyna ózi de rıza boldy.

Shirkin, maqtaǵandy kim jek kórsin. Shońbaevtyń jylpyldaq sózi ishin jylytyp salyp júre berdi. Ásirese onyń «kóp oqydyq» degenimen «kóp úırendik» Tálıevke qattyraq unap ketti. Mundaı jerde oqyǵan shirkinge daýa bar ma, ol da esesin jibergen joq. «Aýdan basshylary aýzynan sýy quryp maqtaǵan kolhozyńyzǵa kelip qaldyq» dep Shońbaevty ol tóbeden taýǵa shyǵaryp tastady...

Osy arada Shońbaevtyń «kók dóneni» kósheni qaq jaryp kelip toqtaı qaldy da Shońbaev Tálıevti qoltyqtap ala jóneldi. Mashına kabınasyna Tálıev táltıip otyra bergende Shońbaev ol otyratyn oryndy shańy joq bolsa da, on, qolynyń jeńimen súıkep-súıkep jiberdi. Tilshige predsedateldiń mundaı taqýalyǵy unap ketip, mashına ústinde ony bloknotqa bir túrtip alǵan boldy.

— Iapyr-aı, dep oılady Tálıev,— shirkin osyndaıda oqymaǵandyǵymnyń orny kórinip-aq qalady. Álgi dıplomdy jýrnalıser mundaıda qaıtedi eken?—Ol óz aýzynyń jybyrlaǵanynan daýsym shyǵyp ketti me dep ózi qatty qorqyp qaldy. Sonyń arasynda «Kók dónen» de gúrilge basyp jelip jóneldi. Shońbaev tanaýy astynan kelte buıryq berildi.

— № 2 fermanyń sıyr qorasyna!

Kók shyǵyp, tebindep kele jatqan kolhoz dalasy saǵymdaı buldyrap qalyp jatyr. Shońbaev áli kórinbegen egilgen egindikti, áldeqaıda bir fermada saýylyp jatqan jebindikti, mal jaıylyp júrgen tebindikti ásirelep aıtyp, Tálıevtiń kóz aldynan tizip ótkizdi. Kóktemniń jańa ósken rańy, kóterilgen kódeniń shyraıy, bári de Shońbaevtar egip shyǵarǵan egin bolyp, jer-dúnıe kók-jasylǵa bólendi, oıda-qyrda myńǵyrǵan mal, qoı baryp júrip án salǵan shal... taǵy taǵylar.

Mashına № 2 fermaǵa kelip toqtady. Ferma bolǵanda bul buqasy kújildep, sıyry móńirep, aıran-sút aqtarylyp, ıt basyna irkit tógilip jatqan jer emes edi. Maly qora-qora bolyp qyrylyp, adamy aq taıaǵyn ustap qalǵandaı qańyrap turǵan qur qystaý bolatyn. «Kók dónen» tóńiregi kók sýymen kóterilip, kókshil bý tartqan jerge tóbesin qamyspen japqan dýaldyń syrtyna bir qyryn kelip toqtady. Mashınanyń artqy esiginen buryn shyqqan Shońbaev qonaǵyn qoltyqtap túsirip aldy. Bular qoranyń qarasyn kórip turyp, syrtynan sóz bastady. Bir jaqsysy tilshi de ishin kórýge yntyqpady. Óıtkeni onyń oıy alysta qalǵan redaksıada edi. Ózi syn merzimimen ýaqytsha alynǵan adam, qalaı synnan múdirmeı ótsem eken dep kóńilinde uıalaǵan kúdik keýdesin bir kótertpeı qoıyp edi.

— İshine barmaı-aq qoıyńyz, aıaǵyńyz bylǵanar,— dep Shońbaev jyp ete túskende, Tálıev basyn búgelektegen jylqysha shulǵyp qaldy. Shońbaev sózi ár jerden bir búrk etip júırik tuıaǵynan shyqqan shańdaı jetkizer bolmady.—№ 2 fermamyz osynda qystaıdy, tanasy bir bólek, torpaǵy bir bólek, býyrqanǵan buqasy, kúıi az juqasy, astapyralla, dúmdi, dıly ógizimiz bir bólek. İshi sport saraıyndaı bulyń-bulyń qoramyzdan oqyralaǵan bir sıyr kirse ishinen aptalap-aılap izdep taba almaısyz...

Shońbaev qolyn oń jaqqa siltep, myna jaqta qaptaǵan qoıymyz, myna kók ózekte ótetin toıymyz bolady. Jazda jaılaýymyz bar, qysta baılaýymyz bar. Quıryq-jaly tógilgen jylqy degen janýar ishseń qymyz, jeseń et!

— Mundaıda dıplomdy jýrnalıs ne deıdi eken, á? Bilsem shirkin!

Shońbaev sapyrtyp aıtyp tur, Tálıev sypyrtyp jazyp jatyr. Azdan keıin taǵy da «kók dónen» júıtkip jóneldi.

Shońbaev Tálıevti qyz-kelinshek syzyltyp án salǵan, birazy múlgip kitap oqyǵan, bir jaǵy azan-qazan, oıyn-kúlki dýmannyń ishine ákelip qoıyp qaldy. Beker obaly ne, tilshi de jetekshil jylqydaı elpeń qaqty. Munda basqany baǵdarlaý túgil, basyńdy joǵaltyp almasań jarar! Óz basyńa óziń ıe bolýyń ekitalaı,

— Dıplomdylar muny kórgende qaıtedi eken, á?..— Árıne Tálıev ony ishinen aıtty.

— Mine, bizdiń qoıshylar ómiri! Qyzyl otaýda kúnde qyzyq, tamasha! — dep Shońbaev qylqyldaǵan kúlkisin tyıa almady... Tilshi bloknotqa taǵy da úńile tústi... «Jaıtóbe» kolhozynda bolǵan eki kún «kók dónenniń» kabınasynda, kók shalǵyndy jerde, qymyzdy úıdegi tórde terbelýmen osylaı ótti. Tilshi ómiri jaman emes sıaqty.

— Atan ólse soıylar, atań ólse qoıylar, asyqpa, — dep jaıly qonaqty Shońbaev óz úıine bir kún ustady. Tálıev tórtinshi kún kolhozda otyryp, «Jaıtóbeniń jaıdary jandaryn» jazyp, qoınyna tyǵyp alyp, bara basqyzyp jiberý maqsatymen «kók dónen» ishinde terbelip kete bardy. Mashınanyń izine qarap turǵan Shońbaev:

— Tilshimiz murnyn tesken taılaqtaı, bas bilgen qunandaı jetekshil jaqsy adam eken, uzaǵynan súıindirgeı...— dep jaıly qonaqqa da, esebin taýyp jibergen ózine de qatty rıza bolyp, «ýh!» dep demin bir aldy.

Qalaǵa kelgen Tálıev aıaǵy úzeńgiden túse, asyǵyp-úsigip «Jaıtóbenin» jaıdary jandaryn» redaktorǵa ala kirdi. Ol asyqpaı maqalany oqyp shyǵyp, aǵa gazettiń tórt búktelgen keshegi nomerin alyp, «Jylbysqa» degen feletondy Tálıevke qaraı usyna berdi...

1971

---