Jeti atany bilý - paryz
Sabaqtyń taqyryby: Jeti atany bilý - paryz
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa halqymyzdyń umyt bola bastaǵan salt - dástúri, ádet ǵurpy, arǵy bergi tarıhy, kóne mádenıeti, eski sózderi, yrymdary men tyıymdary, joramaldary, jeti ata joly týraly túsinik berip, uǵymdaryn qalyptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıdtar, broshúralar, kitaptar.
Sabaqtyń barysy:
Ashylýy.
Muǵalim: - Babalyqtan taraǵan urpaq jeti ataǵa toldy. Qazaqtyń jeti atany qoldaýy – óte jaqsy zań. Muny qazirgi Neke zańyna kirgizý kerek. Mundaı jazylmaǵan zań álemde joq. Ońtústik Koreıanyń ǵalymdary dúnıejúzindegi halyqtardyń qanynyń quramyn tekseripti. Sonda eń taza qazaqtyń qany dep taýypty. Jeti atany ustanady eken degen. Osynda qazaqtyń qyryq úsh rýynyń qanyn teksergende, álgi qyryq úsh rýdyń qany bir ákeniń qanyndaı bolyp shyqqan. Bul – jeti atanyń qasıeti. Jeti atany ustaıtyn qazaqtan ózge el joq. Uıǵyr halqy nemeresin alady. Ózbek nemeresin alady. Tatar men túrikmen de nemeresin alady. Nemere degenimiz – týys. Nemereni alǵan soń adamnyń qany buzylady da, túrli aýrýlar kóbeıedi. Násil ózgeredi.
Án oryndalady:
2 - oqýshy:- «Aqyldy bolýǵa jeteleıtin úsh jol bar: birinshisi – tájirıbe joly, ol – ashshy jol, ekinshisi – uqsaý joly, ol – eń jeńil jol, úshinshisi – oılaý joly, eń – taza jol», - deıdi qytaılar. Bul aıtqandarymyzdyń bári aqyldy adamǵa oı salady, aqylsyz adamǵa shybyn shaqqandaı bolmaıdy. Alma aǵashy jemisti kóp salǵan saıyn basy tómen ıile beredi. Aqyldy adam da solaı. Tárbıeniń basy ul men qyzdyń teńin taýyp, tegin zerttep otaý qurýynda. Bul jerde ata - ananyń, aǵaıyn - týystyń atqarar róli zor.
Án oryndalady:
3 - oqýshy:-«Úıinde baqytty adam – eń baqytty adam» deıdi dana halyq. Ózińdi qorshaǵandardy talastyrmaı, urystyrmaı, nala qylmaı júrgende ǵana jigitsiń. Jigittik te ońaı emes. Jigit dep onymen pikirleskende ózińdi jigitshe sezine alatyn adamdy aıtýǵa bolady. «Er jigittiń qadirin, jaqyn bilmes jat biler» degen de maqal bar. Halqymyzda búkil áýlet uldan taraıtyn bolǵandyqtan, oǵan qataldyqpen qaraǵan. Jigitti sheshimdi, parasatty, oıly, tapqyr bolýǵa baýlyp otyrǵan. «Ákeniń úlgisizdigi – balaǵa, balanyń nasharlyǵy – ákege sor» deıdi. Tegińniń nasharlyǵyn oılasań, arǵy – bergi, týys - naǵashylaryńdy qatar kúıtte.
Kúı oryndalady:
4 - oqýshy:- Qazaqty ne úshin «Qarǵa tamyrly qazaq» deıdi eken degenge jaýap izdep taba almadyq. Qazaq halqy óz týystaryn ataýdy birneshe salaǵa bóledi. Ata - baba týystary, jeti ata týystary, óz jurty týystary, naǵashy jurty týystary, qaıyn jurty týystary jıen týystary, babalas týystar, uly atalas týystar, atalas týystar, uly ákeles týystar, ákeles týystar, bala, nemere, nemereles týystar. Shóbere, shóbereles týystar, shópshek, shópshek týystar, nemene, nemene týystar, týajat týystar, týmaıjat týystar, júrejat týystar, jekjat týystar bolyp bólinedi. Bir atadan taraǵan urpaq - úrim - butaq, odan áýlet nemese záýzat, zúrıat, tek, arys. Arys - rý, taıpa bolady.
Án oryndalady:
5 - oqýshy:
- Qazaq - musylman eli. Qazaq elinde eń alǵashqy musylmandyq jyl sanaýymyz boıynsha 642 jyly bastaldy. Qazaqtyń Táńir dini ıslam dini qazaqtyń salt - sanasy negizinde, bir - birimen qabysyp, jiktelmeıtin dárejede úılestiriledi. Qazaqtyń ulttyq salt - sanasyn qaıshylyqsyz tolyqtyrady. Qazaqta Jeti ata zańy tym erte, tipti qazaq qazaq bolyp jiktelmesten buryn bar nárse. «Jeti ata» zańy – bıologıalyq ǵylym. Muny buzýǵa bolmaıdy.
Terme oryndalady:
6 - oqýshy:- qazaq salt - sanasynda jigittiń úsh jurty bolady dep esepteıdi. Bir ata - babadan taraǵan, qandas, tektes, áli jeti ataǵa tolmaǵan, ózara qyz alysýǵa jetpegen óz týystary - óz jurty bolyp atalady. Ózara birin - biri maqtaıtyn, ózara birin - biri kúndeıtin, ózara salystyrǵysh, teńdeskish, byqsyq, buldanǵysh keledi. Qalaı deseń de, bul - óz jurtyń.
Jigittiń qaıyn jurty bar. Qolynyń uzyn - qysqalyǵyna qaraı minshil, kúnshil, synshyl keledi. Tabashyl. Jigit qaıyn jurtyndaǵy áıelinen kishi qyzdar men uldarǵa – baldyz, úlkenderine qaınaǵa, qaıyn apa deıdi.
Jigittiń naǵashy jurty bar. Jaqsy bolsań súıinetin, jaman bolsań kúıinetin, jigitke ylǵı tilektes bolatyn naǵashy eli, Qamqoryń.
Án oryndalady:
Sabaqty qorytyndylaý.
Sabaqtyń maqsaty: Oqýshylarǵa halqymyzdyń umyt bola bastaǵan salt - dástúri, ádet ǵurpy, arǵy bergi tarıhy, kóne mádenıeti, eski sózderi, yrymdary men tyıymdary, joramaldary, jeti ata joly týraly túsinik berip, uǵymdaryn qalyptastyrý.
Sabaqtyń kórnekiligi: slaıdtar, broshúralar, kitaptar.
Sabaqtyń barysy:
Ashylýy.
Muǵalim: - Babalyqtan taraǵan urpaq jeti ataǵa toldy. Qazaqtyń jeti atany qoldaýy – óte jaqsy zań. Muny qazirgi Neke zańyna kirgizý kerek. Mundaı jazylmaǵan zań álemde joq. Ońtústik Koreıanyń ǵalymdary dúnıejúzindegi halyqtardyń qanynyń quramyn tekseripti. Sonda eń taza qazaqtyń qany dep taýypty. Jeti atany ustanady eken degen. Osynda qazaqtyń qyryq úsh rýynyń qanyn teksergende, álgi qyryq úsh rýdyń qany bir ákeniń qanyndaı bolyp shyqqan. Bul – jeti atanyń qasıeti. Jeti atany ustaıtyn qazaqtan ózge el joq. Uıǵyr halqy nemeresin alady. Ózbek nemeresin alady. Tatar men túrikmen de nemeresin alady. Nemere degenimiz – týys. Nemereni alǵan soń adamnyń qany buzylady da, túrli aýrýlar kóbeıedi. Násil ózgeredi.
Án oryndalady:
2 - oqýshy:- «Aqyldy bolýǵa jeteleıtin úsh jol bar: birinshisi – tájirıbe joly, ol – ashshy jol, ekinshisi – uqsaý joly, ol – eń jeńil jol, úshinshisi – oılaý joly, eń – taza jol», - deıdi qytaılar. Bul aıtqandarymyzdyń bári aqyldy adamǵa oı salady, aqylsyz adamǵa shybyn shaqqandaı bolmaıdy. Alma aǵashy jemisti kóp salǵan saıyn basy tómen ıile beredi. Aqyldy adam da solaı. Tárbıeniń basy ul men qyzdyń teńin taýyp, tegin zerttep otaý qurýynda. Bul jerde ata - ananyń, aǵaıyn - týystyń atqarar róli zor.
Án oryndalady:
3 - oqýshy:-«Úıinde baqytty adam – eń baqytty adam» deıdi dana halyq. Ózińdi qorshaǵandardy talastyrmaı, urystyrmaı, nala qylmaı júrgende ǵana jigitsiń. Jigittik te ońaı emes. Jigit dep onymen pikirleskende ózińdi jigitshe sezine alatyn adamdy aıtýǵa bolady. «Er jigittiń qadirin, jaqyn bilmes jat biler» degen de maqal bar. Halqymyzda búkil áýlet uldan taraıtyn bolǵandyqtan, oǵan qataldyqpen qaraǵan. Jigitti sheshimdi, parasatty, oıly, tapqyr bolýǵa baýlyp otyrǵan. «Ákeniń úlgisizdigi – balaǵa, balanyń nasharlyǵy – ákege sor» deıdi. Tegińniń nasharlyǵyn oılasań, arǵy – bergi, týys - naǵashylaryńdy qatar kúıtte.
Kúı oryndalady:
4 - oqýshy:- Qazaqty ne úshin «Qarǵa tamyrly qazaq» deıdi eken degenge jaýap izdep taba almadyq. Qazaq halqy óz týystaryn ataýdy birneshe salaǵa bóledi. Ata - baba týystary, jeti ata týystary, óz jurty týystary, naǵashy jurty týystary, qaıyn jurty týystary jıen týystary, babalas týystar, uly atalas týystar, atalas týystar, uly ákeles týystar, ákeles týystar, bala, nemere, nemereles týystar. Shóbere, shóbereles týystar, shópshek, shópshek týystar, nemene, nemene týystar, týajat týystar, týmaıjat týystar, júrejat týystar, jekjat týystar bolyp bólinedi. Bir atadan taraǵan urpaq - úrim - butaq, odan áýlet nemese záýzat, zúrıat, tek, arys. Arys - rý, taıpa bolady.
Án oryndalady:
5 - oqýshy:
- Qazaq - musylman eli. Qazaq elinde eń alǵashqy musylmandyq jyl sanaýymyz boıynsha 642 jyly bastaldy. Qazaqtyń Táńir dini ıslam dini qazaqtyń salt - sanasy negizinde, bir - birimen qabysyp, jiktelmeıtin dárejede úılestiriledi. Qazaqtyń ulttyq salt - sanasyn qaıshylyqsyz tolyqtyrady. Qazaqta Jeti ata zańy tym erte, tipti qazaq qazaq bolyp jiktelmesten buryn bar nárse. «Jeti ata» zańy – bıologıalyq ǵylym. Muny buzýǵa bolmaıdy.
Terme oryndalady:
6 - oqýshy:- qazaq salt - sanasynda jigittiń úsh jurty bolady dep esepteıdi. Bir ata - babadan taraǵan, qandas, tektes, áli jeti ataǵa tolmaǵan, ózara qyz alysýǵa jetpegen óz týystary - óz jurty bolyp atalady. Ózara birin - biri maqtaıtyn, ózara birin - biri kúndeıtin, ózara salystyrǵysh, teńdeskish, byqsyq, buldanǵysh keledi. Qalaı deseń de, bul - óz jurtyń.
Jigittiń qaıyn jurty bar. Qolynyń uzyn - qysqalyǵyna qaraı minshil, kúnshil, synshyl keledi. Tabashyl. Jigit qaıyn jurtyndaǵy áıelinen kishi qyzdar men uldarǵa – baldyz, úlkenderine qaınaǵa, qaıyn apa deıdi.
Jigittiń naǵashy jurty bar. Jaqsy bolsań súıinetin, jaman bolsań kúıinetin, jigitke ylǵı tilektes bolatyn naǵashy eli, Qamqoryń.
Án oryndalady:
Sabaqty qorytyndylaý.
You Might Also Like
-
Sabaqtyń taqyryby: Ibaly ul, ınabatty qyz – ómir kórki
-
Sabaqtyń taqyryby: Ósimdik sharýashylyǵy týraly túsinik.
