InfoHub Logo

Ol da bir zaman edi-aý. Keńes úkimeti tóńkerilip túsip, áı deıtin áje, qoı deıtin qoja joq dúnıeniń astań-kesteńi shyǵyp jatqan kez. Sonaý 93-tiń taqyrlanǵan taýyq jyly-­tuǵyn. Qarasha aıynyń sońǵy paraqtary qyrqylyp, súreńsiz jeltoqsannyń surǵylt bulty qoıýlanyp áne-mine teristen oraı soǵatyn syrǵyma aq boran bastalatyn syńaıda, aspan tolǵaǵy aýyrlap, eńseni zil basqan kóńilsiz kúnderdiń biri edi. Jıegi qyrqylyp aqtazdanǵan, ári ystanyp tútin ıisi sińgen túlki tymaǵyn mılyqtata kıip Káden shal syrtqa shyqty. Jeldi kúngi kóldiń tolqynyndaı qatpar-qatpar ájimin tyrjıtyp aspanǵa qarady.

— Iapyrmaı, myna kúnniń ashylatyn túri joq. Qostaǵy balalar ne bolyp jatyr eken, — dep, sovhozdyń jylqysy qystaıtyn qúreń adyr jaqqa qarap uzaq turdy.

Zaman osylaı qubylady dep kim oılaǵan. Kórgen tús sıaqty ótip jatqan ómir. Káden qarıa jyl jarym buryn eki otaýyn jetelep, áýlettiń qarashańyraǵyn bastap, atamekenine sonaý Qobda betinen kóship kelgen. Alǵashynda sovhozdyń bir otar saýlyq qoıyn baqty. Jaz jaılaýǵa shyqty. Qobdanyń boz talynan ıip jasaǵan, ýyǵynyń qary bozbalanyń bilegindeı alty qanat aq úıin Jetimtóbeniń baýyryna tikti. Sarysýdyń keber arnasyn jaǵalaı jaılaǵan shopandar erýlikke shaqyryp máre-sáre, jaz da ótti.

Qyrkúıektiń aıaǵynda kúzeýlikke kelip qondy. Qudaıǵa shúkir, maldyń babyn bir kisideı biledi, saýlyqtarynyń kúıi jaqsy. Biraq bir túsinbeıtini: osy qoılar mal sıaqty dúrkirep turyp, ómiri bir úrikpeıdi. Aıdalada toqtap turǵan júk kóligin kórse boldy, solaı qaraı mańyraı shubyrady-aı kelip. Sóıtse, ala qystaı mashınamen jem shashyp, jaman úıretkendikten, mal ekesh mal da janyn qınamaı jeıtin tegin tamaqty ańsap, motordyń únin estise, «azannyń» daýysyn estigen sopylar sıaqty eleńdep turady eken. Eshteńeden úrkip, qoryqpaıdy. Qazaqstannyń qoıy osyndaı jýas bolady dep kim oılaǵan. Mal emes, jańa turpattaǵy adamzatqa áli belgisiz haıýan sıaqty. Kadekeń osynyń qupıasyn tappaı basy qatyp júr.

Áneýgúni jaıylymǵa shyǵýǵa jaramaı, aýyldyń shetinde qalǵan tórt-bes basqa tapa-tal túste qasqyr shapty. Qysta týǵan bóltirik eken. Aqsaq qońyr toqtyny alqymdap aparyp, jalǵyz tartyp juqa shabyn jardy da, ishek-qarnyn aqtaryp jeı bastady... Myna qudiretti qarańyz, qasyndaǵy basqa qoılar túk bolmaǵandaı pysqyryp qoıyp, qasqyrdy aınalyp jaıylyp júr. Shabdar bestisin omyraýlatyp shaýyp kele jatqan Káden myna qyzyqqa qarap uryp qaldy. «E, báse!» dedi qarıa:, — bular mal emes eken ǵoı. Kókiregine bireý ıne shanshyp alǵandaı ashyp ketti. Kúıingennen bolar «ah!» dep bir aqyryp jiberip, atynyń basyn keri buryp júre berdi. Aınalyp artyna qarasa, jetim qozy bóltiriktiń quıryǵyn ıiskep tur eken. Káden kúni-túni oılanýmen boldy. Bul ne sumdyq!!!

Bir kúni zootehnık Dáýken keldi. «Erteń qystaýǵa kóshińiz, sovhozdan adamdar kelip, qoı shaǵylystyrady». Túsinikti, qazan aıy ortalap qaldy, «kúıek alatyn» bolǵany ǵoı. Erteńinde qystaqqa qoshqar emes, shala masań, reń-basy qýraǵan kári terektiń qabyǵy tústes úsh erkek keldi. Zootehnık aıtqan qoı shaǵylystyrý naýqany bastaldy.

 Kádekeń sonda baryp: «E, endi bildim, barlyq pále osynda eken-aý». Tabıǵat jaratqan maldy qoldan uryqtandyryp, jasandy haıýanǵa aınaldyryp jibergen. Baqandaı jıyrma jyl osylaı istepti. Kórińde ókirgir Keńes úkimeti. Basqasy — basqa, qoıdyń qasqyrdy tanymaýy ne degen sumdyq!!! Osynyń etin jegen adam da kimniń dos, kimniń jaý ekenin ajyratpaıtyn meńdýana máńgúrtke aınalmaı qaıtedi. Álgi qasqyr da kókbóri atynan aıyrylyp, qotannyń jup-jýas «ıt-qusyna» aınalatyn shyǵar...

Sol kúnniń erteńinde Kádeń bir otar saýlyqty ótkizip berip, eki balasymen birge jylqy baǵýǵa shyqty. Búıtip qor bolǵan qoı baqqansha Qambar atanyń túligin qaıyraıyn.

***

Kádeń jabaǵy bult baılanǵan aspanǵa taǵy qarady. Myna kúnniń raıy jaman, qatty boran bolatyn túri bar, balalarǵa bas-kóz bolyp sol jaqqa barǵany jón shyǵar. Arba toryǵa er salyp, jylqyshylar qos tikken Kókózekke qaraı bettedi. Alystan baıqap keledi: eki atty adam qúreń qyrqany kesip ótip, yldıǵa qaraı aǵyzdy. Birdemeniń artynan túsip taqymdap qýyp júrgen sekildi. Áne-mine degenshe, álgiler shań boratyp qaıtadan órleı shapty. Qym-qıǵash, qıqýlaı shapqan ekeý eski zıratty aınala berip, opyr-topyr boldy. Alystan anyq baıqalmaıdy, olar birdemeni ustap alyp, baılap-matap kúıbińdep jatqan sıaqty ma, qalaı...

Arada sút pisirimdeı ýaqyt ótkende Kádeń de kelip jetti. Qyzyqty qarańyz, eki uly arlan qasqyrdy ustap alypty da, aýzyna qamshynyń sabyn kóldeneń tistetip, tumyldyryqtap baılap tastaǵan, ıt sıaqty jetektep júr. Oqıǵa bylaı bolypty. Jylqyǵa qasqyr shapqan. Ony kórgen eki ul jaratyp otyrǵan attaryna mine salyp, qýyp bergen. Kishisi qasqyrǵa jaqyndap kelip, qurýly qaıys arqandy tastap jibergende, Alla sátin salyp qyl moıynnan iline ketpesi bar ma?! Qasqyrdy júz metrdeı súıretip esinen tanǵanda attan túse qalyp baılap alǵan. Beıbaqtyń júni jyǵylyp, teńselip tur. Kádýilgi ıt sıaqty jetektep edi, júrip ketipti.

«E, osylaı bolaryn bilgem» dedi Kádeń: myna jaqtyń qasqyry da jýasyp qalǵan. Sebebi, bunyń bári jyndy qoıdyń etin jegen.

---