InfoHub Logo

Dáýir tegershigi taǵy bir aınalǵanda osy kúni shek-silemiz qatyp kúlip otyrǵan ázilimizge jaı ǵana ezý tartyp nemese myrs etip, tipti kúlmeı de qoıatynymyz bek múmkin. Óıtkeni, kúlkini qabyldaıtyn bolmys, sana ózgeredi eken.

Bala kúnim. Dastarhanǵa jınalǵan apalar da ózara ázildesip, kúlip jyrǵap jatatyn. Sonda kóbiniń aıtatyn ázilderi, «anaý Gúlsim, baıqamaı qaınasaǵysynyń atyn aıtyp qoıypty, pálenniń kelini enesiniń atyn aıtyp qalypty, sózden sóz shyǵaryp baıqatpaı aýzyna salyp jibergen qaıyndary eken», degen sekildi áńgimeler. Soǵan qaryq bolyp kúletin. Tipti myna bir oqıǵany bizdiń aýylda bilmeıtin adam joq. Qusaıyn degen aqsaqaldyń kelini avtobýspen qalaǵa barypty. Jolda benzınniń ısinen júregi aınyp loqsıdy ǵoı. Ańǵal kelin sol oqıǵany aıtyp otyryp, «júregim aınyp, qusaıyn, qusaıyn desem qusa almaımyn» degen eken. Aınala otyrǵandar dý kúlgende kelinshektiń beti pamıdordaı qyzaryp ketipti. Sol áńgime elge tarap Qusekeńniń kelini Áımen búkil jurtqa tanymal bolyp edi. Ony tipti bizdiń aýylda apalar áli aıtyp kúlip otyrady. Sebebi ózderi áli kúnge atasynyń, enesiniń, qaıynaǵasynyń attaryn atamaıdy. Tikeleı ataý bylaı tursyn, ol kisige attas adamdardy «atyteris» dep, tipti keıi bir árpi ǵana ózge adamdardyń attaryn da aıtpaıdy. Mysaly, meniń apamnyń aty — Jamby. Anam sol kisiniń aty aıtylyp ketedi dep jambasty «shuńqyr jilik» deıdi. Bir apaıymnyń atasynyń aty — Tastaqbaı. Apaıym jáne onyń abysyndary «tas» dep aıtpaı, «qaıyrshaq» deıdi. Múmkin tym artyq ta shyǵar, biraq solaı qalyptasyp qalǵan. Qaıyndary qaljyńdaǵanda sondaı sózderdi aıtýǵa májbúr bolatyn áńgimege tartyp, baıqamaı aıtyp qalsa mazaqtap, ázildep jatady. Tipti pysyqtary sol aıtyp qalǵany úlkenderge jetpes úshin jeńgelerinen aýyz basyrtqy alyp ta jatady.

Osy arada at tergeýge baılanysty kópke belgili myna oqıǵany qystyra ketkenimiz durys shyǵar. Bir kúni kelin qamystyń arǵy shetindegi ózenge sýǵa barsa, bir qoıdy qasqyr jep jatypty. Aýylǵa júgirip kelgen kelin: «Ata! Ata! Syldyramanyń ary jaǵynda, Sarqyramanyń beri jaǵynda Mańyramany ulyma jaryp ketipti. Janymany bilemege, janyp-janyp tez ákelsin bireý», — dep shyryldaıdy. Syldyrama — qamys. Sarqyrama — ózen, Mańyrama — qoı, Ulyma — qasqyr. Janyma — pyshaq, Bileme — qaıraq. Sóıtse álgi jańa túsken kelinniń: Qamysbaı degen atasy, Ózenbaı degen qaınaǵasy, Qoıbaǵar degen qaınysy, Qasqyrbaı, Pyshaqbaı degen taǵy bir kishi atalary bar eken. Mine, tapqyrlyqqa toly osy áńgimeni aıtyp máz bolyp kúlisýshi edi apalarymyz. Qalaı degenmen, úlkenge qurmet, kishige izet kórsete bilgen, ásirese, kelinderimizdiń ózgege uqsamas osy bolmysyn, osy dástúrimizdi zor maqtanyshpen aıtýǵa bolar edi.

Amal neshik, qazir biraz nárse ózgerdi. Keńes úkimeti tusynda qazaqtyń kelinderi orystarsha kúıeýiniń famılıasyna ótýdi ádetke aınaldyrdy. Bul jaǵynan oqyǵan, zıaly atanǵandar tipti belsendi boldy. Mádenıet kórdi desek te artyq bolmas. Sóıtip, ǵajaıyp dástúrimizdi ótkenmen ǵana baılanystyryp aıtpasqa amalymyz qalmady. Sóıtsek, ol jáı ǵana at tergeý emes eken, ol — qurmetimiz eken, izetimiz eken, kúlki, ázil, qaljyńymyz eken. Tamyryn julyp alǵannan keıin qalǵanynyń bári qýaryp, qýrap jelge ushypty. Bir bul ǵana emes, qazaqtyń qanshama qaljyńdary «qaıtys» bolyp kete barypty. Biz bireýin ǵana aıtyp otyrmyz.

Qazir kúlkimiz ózgergen. Adamnyń kisilik óresin myna úsh nárseden bilesiń, dep otyrýshy edi atamyz: Nege kúletininen; Nege qaıǵyratynynan; Nege qýanatynynan. Bizdiń nege kúlip (jyrtaqtap) júrgenimiz ózimizge aıan ǵoı…

---