InfoHub Logo

Elimizde bir kezde óris alǵan komýnıstik eńbek jolyndaǵy kúrestiń qalaı týǵanyn árkim esinde saqtap qala bermegen bolar. Gazettiń shaǵyn bir habary osy qozǵalystyń basy boldy desek, tańyrqaýshylardyń da tabylýy múmkin. Biraq, shyndyq solaı!

1959 jylǵy partıanyń XXI seziniń qarsańy bolatyn. Barlyq jerde qyzý ázirlik, qaınaǵan eńbek, qarapaıym sovet adamdarynyń boıyndaǵy tasyǵan jigerde shek joq. Uly jiger árqashan uly isti týǵyzbaı ma. Mine, Lenınniń ózi bardaǵy tuńǵysh komýnıstik senbilik ótkizilgen Moskvadaǵy Sortırovochnaıa temirjol stansıasynyń bir sehynda komýnıser men komsomolester bas qosty. Áńgime taqyryby qalaı etkende sıezi laıyqty qarsy alý. Kóp keshikpeı, 13-oktábrde osy sehtyń jalpy jınalysy boldy. Jalyndy da jigerli sózder talaı júrekti jaryp shyqty. Ásirese, ınjener Vıktor Volkovskııdiń sózi jurtqa úlken áser qaldyrdy. Ol jarqyn bolashaqqa sherý tartyp otyrǵan shaqta eńbekte ozat bolý jetkiliksiz, biz búkil ómirimizdi ónegeli eteıik. Talmaı izdenip, bilim alyp, óndiriste de úıde de, qoǵamdyq oryndarda da úlgili bolaıyq dedi. Búkil kollektıv bul usynysty qyzý qoldap, bekem tujyrymǵa keldi.

«Komsomolskaıa pravda» gazetiniń 18 noıabrdegi nomerinde «Uly bastamanyń jańa jalǵasy» degen habar jarq ete tústi. Ol osy jıyn týraly edi. Bul habardyń taqyryby kimniń de bolsa kózine ottaı basyldy. Uly bastama kimnen, qaı jerden jalǵasyn tapty eken degen suraq ár kóńilge ushqyn tastady. Sol ushqyn kún asqan saıyn laýlap, uly qozǵalysqa ulasyp ketti.

Sol ushqyndy alǵash kórgen jáne gazette joǵarydaǵydaı taqyryppen habar bergen jýrnalıs naǵyz sezimtal jýrnalıs. Iá, onyń sezimtaldyǵy, sol jınalysqa basqa jýrnalıserden buryn barǵandyǵynda emes, onyń sezimtaldyǵy ómirdiń ózi, sovet adamdarynyń tvorchestvolyq aqyl oıy týdyrǵan tamasha bastamany kóre bilgendiginde, sonyń asyl qyryn baıqaı alǵandyǵynda. Ol ózin bul bastamanyń týýyn habarlaýshymyn ǵana der. Solaı bolǵannyń ózinde qandaı ıgi iske túrtki boldy!

Jasampazdyqtyń sarqylmas qaınaryndaı bolyp tabylatyn sovettik ómirden qalam ıesi qashanda qalaǵan taqyrybyn taba alady. Uly ómirdiń tynysyna qulaq túre qubylystyń syryn biler, asylyn arshyp kóre alatyn sezgishtik, sergektik kerek. Ádette jýrnalısi maıdandaǵy barlaýshymen teńeıdi. Munyń jany bar. Óıtkeni qalamgerler ómirdiń qaınaǵan ortasynda, neler urymtal oqıǵalardyń aldyńǵy shebinde júredi. Barlaýshy sekildi neni bolsa da jurttan buryn keredi. Biraq, «jyltyraǵannyń bári altyn emes» degen sekildi, kergenniń bári keremet emes. Mine, osy arada kórgenniń asyl jasyǵyn ajyrata biletin bilgirlik, ańǵarý aıasynyń kendigi, kókirek kóziniń ashyqtyǵy kerek.

Bir kezde búkil sovet baspa sózinde dıqannyń ary týraly qart ana Nadejda Zaglada úlken áńgime qozǵady. Bul áńgimeni de tuńǵysh kótergen — baspasóz, ondaǵy ushqyr, sezimtal qalam qyzmetkerleri. Jaı qarasań, eńbekti adal isteý jónindegi ádettegi sóz sekildi. Al júrek kózimen qarasań múlde basqa. Ár adamnyń óz ary aldyndaǵy jaýapkershiligi tur munda. Adam úshin ardan ardaqty eshnárse joq. Sondyqtan da «Janym — arymnyń sadaǵasy» deıdi halyq maqaly. Al, sovet adamynyń ar aldyndaǵy jaýapkershiligi degen ne? Osyny qalaı túsiný kerek. Budan artyq taqyryp bola ma! Bárimizge málim, alpystan asqan qart ana kótergen áńgime eńbekkerlerdi tereń oıǵa qaldyrdy. Keshegisi men búgingisin ekshep, elep, ózine ózin esep bergizdi. Árkim arymen aqyldasty. Bir sózben aıtqanda, búkil tárbıe jumysyndaǵy aıtýly asý, belgili kezeń týdy. Bul máseleni kóterý adamdarymyzdy rýhanı jaǵynan túletti.

Moskvada sol kezde bolǵan áıelderdiń búkil dúnıejúzilik kongresinde Zagladaǵa sheteldik bir áıel «Orys jeriniń ary siz be?» deı kelip, qart anany úlken meıirimmen qushaqtap súıdi. Qandaı maqtanysh! Ar týraly tamasha áńgime sheteldik dostardyń da júregine nur seýipti.

Men, óz basym, dál osy mınýtty sol bir úlken máseleniń ushqyny alǵash basyna kelgen, qalaı etsem jaqsy shyǵady dep, qart ananyń pikirin kelistirip ázirleý jaıynda san qınalyp, san tolǵatqan jýrnalısti kórsemshi shirkin dedim. Bir sát sol jýrnalıs te qart dıqanmen birge sheteldik áıeldiń meıirli qushaǵynda turǵandaı boldy.

Jýrnalıs! Onyń júrmeıtin jeri, minbeıtin kóligi joq. Samolet, poezd, arba, at, tipti jaıaý da tartyp otyrady. Boıyndaǵy bar qasterli júgi bloknoty men sıasy keppes qalamy nemese árdaıym ushtap alyp júretin qaryndashy, Qumda da, sýda da bolady. Tańdaıy keýip, áldeneshe kún as ishpeı ózegi talatyn kezder de kezdesedi. Tańerteń ǵana semásynyń qasynda otyrsa, keshke myńdaǵan kılometr qashyqtyqtaǵy beıtanys adamdardyń ortasynda júrgeni. Úıine jolaýshy júretinin aıta almaı ketetin asyǵys sátteri de kóp.

Sonda ne izdeıdi ol. Qandaı asyldyń sońyna túsip sharshaýda? Qara bastyń qamy, qońyr tóbel dúnıe jazyp, qalamaqy alsam degen sholaq nıet pe?! Joq, onda ol shyn jýrnalıs emes, onda ol qıyn saparǵa da barmaıdy. Naǵyz jýrnalıs adamdardyń boıyndaǵy asyldy izdeýshi, ómir tarıhyn zertteýshi, búgingi uly zamannyń shejiresin jazýshy. Ómir jańalyǵyn alǵash qaǵaz betine túsiretin de sol. Ómirge degen, ondaǵy asyl adamdarǵa, ol adamdardyń jasampaz isine degen ǵashyqtyq ony alys saparǵa súıreıdi. Tún uıqysyn tórt bólip, kóz maıyn taýysyp kóp otyrǵyzady.

Ony eshbir aýyr sapar, qıyn jol qorqytpaıdy. Qaıta kerisinshe, qyzyqtyrady. Kóp júrip, kóp kórgen saıyn ómirdiń alýan qyryn anyǵyraq kóredi. Ómirdiń ózinen oqıdy. Munyń ózi onyń bilimin keńeıtip, dúnıe tanýynyń aıasyn asha túsetini sózsiz. Eger bal arasyndaı eńbekpen jınaǵan faktisinen úlken áńgime týsa, jazǵany jarqyn bir istiń basy bolsa, onda kórgen azaby áp-sátte - aq umyt bolmaı ma! Jýrnalıs eńbeginiń qyzyǵy da, qıyndyǵy da osynda.

Osy qyzyqty kóre almaǵan jýrnalıs jýrnalıs emes. Kejegesinen keıin tartyp, qolyna túsken azdy-kópti faktiden álde birdeńeni demdeı salyp, «tapsyrmany oryndasa» ony eshkim oqymaıdy. Maqalanyń shalasy da, selt etkizbes sorlysy da sondaı kóńil-kúıdegi adamnan shyǵady. Jazǵany jan tebirentpeı, qaıta jasytatyn, oqýshynyń kóńil otyn tutatýdyń ornyna ózinin shıki oıyn byqsytýdan ary asa almas jýrnalısen sorly adam joq shyǵar. Ol sanda bar da, sanatta joq.

Mundaı adam aıaǵynyń astyndaǵy altyndy da kóre almaı, attap ótip júre beredi. Jýrnalıs mamandyǵynyń ardaqtylyǵy da kóp dúnıeniń ishindegi áli kórinbeı turǵan asyldy arshyp ala bilýinde, sonyń dánin, nárin oqýshy qaýymǵa bere bilýinde. Sóıtip jana bir rýhanı izgiliktiń kózin ashyp, soǵan kóńil sáýlesin túsirý. Mine, sonda ol — naǵyz ómir barlaýshysy, bilgir dáýir tamyrshysy.

«Mádenıet jáne turmys» jýrnalyndaǵy bir ocherk áli esimde. Umytpasam, 1960 jyly úsh nomerge jarıalandy. «Ákimqul jáne onyń kelinshegi» dep ataldy. Jas semálardyń ómirge qalaı qadam basqany, ómirdi qalaı qursa, qyzyq bolatyndyǵy jaıly. Bul arada aıtaıyq dep otyrǵanymyz osy taqyrypty qalaı tapqany jaıly.

Bir qonaqta otyrǵanda ocherk avtoryna bir sózýar, sympyldaq áıel esip áńgime aıtady. Óziniń bir kezde birge oqyǵan dosymen hat alysady eken. Bul áıel de ol dosyna «áıel de bir, gúl de bir. Ony er adamdar alaqanyna salyp, áldılep, tóńireginde kóbelek bop ushyp, qoshemettep júrýi kerek» deıdi. Tipti ol áıelge bala kóterý de zıandy, fıgýrasyn buzady dep soqsa kerek. Al aýyldaǵy dosy munyń aq saýsaq álemish bolýyn synasa kerek. Ózara alysylǵan hattardyń mazmuny osyndaı. Iá, ózara jazysa bersin, onda turǵan ne bar.

Joq, osy áńgimedegi bir ushqysh jýrnalısi aýylǵa súıreıdi. Ol «salpy etek» qaryndastyń jazǵandarynan úlken parasattylyqty kóredi. Aqyry aýylyna baryp, onyń ómirimen egjeı - tegjeıli tanysqanda, shynynda solaı bolyp shyǵady. Ol ocherkte jurtty tebirentken adamgershilik jaıly úlken túıin boldy. Jýrnalısiń ańǵarǵyshtyǵynan tabylǵan ádemi taqyryp edi bul.

Bizdiń dáýirimiz — uly ózgerister dáýiri. Bizdiń zamanymyz — jasampazdyqtyń zamany. Ómir súrip otyrǵan ortamyzdy, ondaǵy adamdardyń psıhologıasyn, olardyń ózara qarym-qatynasyn zertteý úlken óner. Sol sebepti de men jýrnalıs ańǵarýshy, kórýshi ǵana emes, zertteýshi de der edim.

Respýblıkamyzda tyń ıgerildi. Besjyldyqtardyń alýan qurylystary salyndy. Sol isterdiń talaı abzal jandardy týǵyzyp, talaı adamdardyń ómirine jańa mazmun berip, jańa arnaǵa salynǵanyna kim daýlasa alar eken. Búgingi zamannyń erleri qaptap qasymyzda júr. Al da zertte. Zertte de jaz.

Sońǵy jyldary odaq kóleminde búgingi zamandastarymyzdyń ómirinen jazylǵan ocherkterge jarıalanǵan konkýrsqa qazaqstandyq qalamdas dostarymyzdan ilingeni neken-saıaq. Shynyn aıtsaq, bul — bárimizdiń betimizge úlken shirkeý. Tyń bizde ıgerildi, iri qurylystar bizde salynyp jatyr. Adamdar túlep esip keledi. Munyń bári shyn shabytqa qalaı siltese de jeterlik shalqar óris emes pe. Menińshe tereń zertteý jetispeıdi. Jeńil dúrmektiń jeteginde kete beretin jaılarymyz kóp bolsa kerek.

1981 jyldyń maı aıynda qoı ósirýshilerdiń respýblıkalyq keńesi boldy. Osy keńestegi bir kórinis ózine nazar aýdartpaı qoımady. Úzilis saıyn kitapqa qaptap kezekke turǵan shopandar. Zalda otyrǵanda da aldarynda tekshe - tekshe kitap. Bul kórinis búgingi malshynyń óresin, dárejesin kórsetpeı me. Al olardyń júris - turysy, kıinýi joǵary oqý oryndaryndaǵy stýdentterden, ıntellıgensıadan bir de kem emes. Sóılegen sózderi qandaı! Qatardaǵy eńbek adamynyń, aýzynan memlekettik úlken mándi máselege túrtki bolarlyq oılar shyǵyp jatady.

Keıbir jýrnalıserdiń jasty jazsa da, kárini jazsa da kóbelekteı úıirilip aınalsoqtap shyqpaıtyny shopandardyń alǵan qozysy men bergen júni. Árıne, ol da qajet. Biraq, búgingi shopan beınesi, shopan psıhologıasy qandaı? Onyń ishki saraıy ne dep sóıleıdi, ne dep til qatady. Soǵan úńilý kerek qoı. Osyndaı zertteýdiń joqtyǵynan da malshylar jónindegi jazǵandarymyz taýyqtyń jumyrtqasyndaı birinen biri aınymaıdy. Partıa mal sharýashylyǵyn jas kúshpen nyǵaıtýǵa aıryqsha nazar aýdaryp otyr. Malǵa jas keldi degen sóz - mal sharýashylyǵyna bilim keldi, mádenıet keldi degen sóz. Bizge endi keregi qoı sońynan taıaq ustap qana eretin shopan emes, shopan — ónerpaz. Osy bir ǵajaıyp qubylys bar ma, bar! Olardyń boıyndaǵy ózgerister dáýir sıpatyn kórsete me? Sóz joq, kórsetedi. Dáýirdi zertteý degen sez sol dáýirdiń adamdaryn, olardyń boıyndaǵy jańa qasıetterdi zertteý degen sóz. Sony tap bassań, shyn mánindegi ómir tamyrshysy bolǵanyń, ıaǵnı adam, onyń baı ómiri — bizdiń basty taqyrybymyz.

Kórý bar, zertteý bar. Al eń bastysy sol kórip, zerttep jazǵandy kópshiliktiń ıgiligine jaratý jolynda nusqaý bar. Álde bir bastama jóninde jýrnalıs jar saldy da tyndy. Qaıtyp oralmady. Jaqsy is lap etip tutandy da sendi. Oǵan ol mán bergen joq. Bastama týǵan kezinde jazyp, «paryzynan» qutyldy. Endi onda jumysy joq. Bul naǵyz dáıeksizdik. Jýrnalıstiń qolynda eshkimde joq qarý — baspasózdiń aıbyndy syny bar. Dáıektilik, árbir bastaǵan isti aqyryna jetkizý jolyndaǵy tabandylyq kerek. Sol sebepti de jańa órkenniń, jaqsy bastamanyń alǵashqy qamqorshysy jýrnalıs der edim. Sol órkenniń tamyr jaıyp, óris alýy úshin jarǵaq qulaǵy jastyqqa tımeı kúresýshi de sol bolýǵa tıis.

Elimizdegi belgili qart jýrnalıs, tamasha ocherkıst Evgenıı Rábchıkovtyń aıtqan bir áńgimesi áli esimde. Ol qalamger qaýym jaqsy biletin Marıetta Shagınánnyń jýrnalısik ómirinen mysal keltirdi. Abaqan — Taıshet temir joly alǵashqy jasalǵan jobamen salyna bastaǵan. Osy qurylystyń salynýyna baılanysty komandırovkada bolǵan Marıetta Shagınán kóp zertteý jumysyn júrgizedi de, joldyń jobasymen kelispeıtinin bildirdi. Aqyry, jýrnalısiń aıtqany durys bop shyǵady. Joba qaıta jasalady. Sóıtip, sol joldyń jaqsy jasalýyna bizdiń áıgili qalamgerimiz úlken úles qosypty. Mine, jýrnalıs - kúresker degen — osy.

Iá, búgin qaıta qurý dáýirinde jýrnalıserdiń kúresetin isi kóp. Boıyndaǵy bar ónerdi, bar talantty kórsetetin shaq týdy. Halyqtyń kóterińki kóńil-kúıiniń ózi seniń shabytyńa qanat bitirgendeı. Jappaı qaharmandyqqa qalamyńmen dem berip, uly kúrestiń aldyńǵy shebinde júrgenge ne jetsin.

Maıdanda barlaýshydan jańa derek, jańa habardy qalaı asyǵa kútip otyrsa, ómirde halyq gazet, televızıa, radıo habarynan da sondaı kútip otyrady. Menińshe, barlaýshy degen jýrnalısik qyzmettiń bir qyry ǵana. Osyǵan zertteýshi jáne kúresker degen uǵymdardy batyl qosý qajet. Bul — jýrnalısik mamandyqtyń shyn maǵynasy. Osy úsh qasıettiń bireýi jetpeı jatsa, onda ol aqsaıdy. Al ekeýi jetpeı jatsa, onda ol — úlken sor.

Shynynda sál oılanyp kóreıikshi. Barlaýshylyq, baqylaýshylyq qasıetiń bolyp, jańany taptyń deıik. Al sony tereń zerttemeseń, jaza almaısyń. Ómirde keń qanat jaıýy jolynda kúrespeseń — onda ne úshin zerttediń, ne maqsatpen taptyń ol jańalyqty. Kemshilik jóninde de tap solaı. Kórdiń ekensiń, ony týdyrýshy sebep-saldardy izde, zertte, sosyn joıý jolynda kúres. «Men gazetke jazǵam, odan keıingisinde sharýam joq» deý jany ashymastyń isi. Ol jýrnalıs emes. Bir sózben aıtqanda, jýrnalıste barlaýshyǵa tán — tapqyrlyq, ǵalymǵa tán — tereńdik, bilgirlik, kúreskerge tán — tabandylyq, isti aqyryna deıin apara biletin alǵyrlyq, batyldyq bolýǵa tıis.

Mine, sonda biz búgingi dáýirdiń, qazirgi baqytty ómirdiń shyn mánindegi shejiresin jazamyz. Jańa zamannyń shejiresin jazý úlesi bizge tıip otyrsa, bul biz úshin úlken mártebe, bıik mereı emes pe. Osyǵan oraı qalamdas dostardyń esine salyp, ashyq moıyndaıtyn kemshilikter jaıly da aıta ketken jón.

Birinshiden, gazet, jýrnal maqalalaryndaǵy jansyzdyqtyń, birsaryndylyqtyń, shtamptyń áli de siri jandy bop turǵany. Ras, sońǵy kezde gazetter, jýrnaldar, televızor men radıony izdený jolynda kóp nárse istedi. Jazylýy, ajary jaǵynan bolsyn, ózimizdiń qazaq baspasózinde aıtýǵa turarlyq jaılar bar. Degenmen naǵyz pýblısısıkalyq tolǵaý, pýblısısıkalyq ot áli jetpeı jatyr. Pýblısısıkanyń merekelerde ǵana keletin sırek qonaq ekenin nesine jasyramyz. Onda da jelpinetin maqsatta ǵana beriledi. «Merekelik nomer ǵoı, bir jelpintetin maqala bereıikshi» dep aıtatynymyz da sondyqtan bolsa kerek. Pýblısısıka degenimizdiń ózi, shynyn aıtsaq, jaltyraq sóz, jadaǵaı shabys sekildi bop ketti.

Menińshe, pýblısısıkaǵa eń keregi oı, jan terber, júrek qozǵar pikir. Árıne, sol oıdy bar naqysh, ajarmen jetkizer til kerek. Oılap qarasaq, aınalamyz tunyp turǵan pýblısısıka. Nebir mándi oqıǵalar, problemalar, nebir ǵajap adamdar bar. Sol problemalardyń mánine, adamdardyń janyna úńilsek, shyn pýblısısıka týar edi.

Sosıalısik Eńbek Eri Sámıden Qılybaev degen shopan bar Almaty oblysynyń Jambyl aýdanynda. Ol jóninde gazetterde de, radıoda da az aıtylǵan joq. Biraq sonda kóbine-kóp nazar aýdarylǵany onyń qansha qoı baǵatyny, qansha qozy alatyny. Árıne, ol jóninde de aıtý kerek. Óıtkeni onyń negizgi óndirisi sol. Biraq, osy adamnyń ózimen syrlasyp kórseńiz ádettegi «shopan» degen uǵymǵa syımaıtyn tamasha sulý minezderi bar. Sulý minez dep otyrǵanym, onyń óte tapqyrlyǵy — shopan bop júrip vetfeldsherlikti úırengen. Úıine barsańyz qanshama gazet, jýrnal aldyratyndyǵynyń ózinen onyń bilimge qumarlyǵyn ańǵarasyz. Óriste júrgende qorjynynda kitap, eriniń qasynda kishkene radıo qabyldaǵysh. Ol dalada júrip fýtboldyń reportajyn da, ǵalymnyń keńesin de tyńdaıdy. Qarapaıym qoıshyny osynyń bárine umtyldyrýshy qandaı kúsh? Onyń totyqqan júziniń, udaıy kúlip turatyn súıkimdi keıpiniń ar jaǵynda qandaı sulýlyq jatyr? Úńilemiz be osyǵan?

Bolmasa myna mysaldy alaıyq. Taldyqorǵan oblysy, Panfılov aýdany, «Qazaqstannyń 40 jyldyǵy» kolhozynyń predsedateli, eki márte Sosıalısik Eńbek Eri Nıkolaı Nıkıtıch Golovaskııdi jurttyń bári biledi. Ol jóninde baspasóz de televızıa men radıo da az jazǵan joq. Biraq eń bir kerek jáıt aıtylmaı júr. Nıkolaı Nıkıtıchtiń predsedatel bolǵanynyń ózi jarty ǵasyrǵa jaqyndady. Kolhoz jyldan jylǵa órlep keledi. Jasy kelip qalsa da Golovaskııdiń basy qaınaǵan ıdeıalar, janalyq dese jan ushyrady, adamdardyń tilin tabýda, jastardyń qabiletin ashýda keremet bir sıqyry bar. Osynyń tereń tamyry nede jatyr? Sony asha aldyq pa? Basqara bilýdiń Golovaskıı jasaǵan mektebin jaza aldyq pa?

Bizge búgingi keregi jańa adamdardyń boıyndaǵy jaqsy qasıetter, damý qadamymyz mysqyldap jınap, mysqyldap boıǵa sińirip jatqan qasıetter. Jýrnalıserdiń, adam janyn zertteýshi qalam ıeleriniń óz qabiletin synaıtyn bir laboratorıasy dep osyny aıtamyz. Kimniń qansha qoı baqqanyn nemese ónim jınaǵanyn, jumysty qansha prosent oryndaǵanyn esepteıtin statıster, esepshiler bar. Rýhanı kemeldenýdiń esebin kim shyǵarady?

Jýrnalıser sıfrlardyń ar jaǵyndaǵy qoǵamdyq qubylystyń mánin ashýshy, sol sıfrlardy ómirge keltirýshi adamdardyń boıyndaǵy búgingi uly ózgeristerdi zertteýshi. Mine, sezimtal oı, ótkir qalam, júırik kóńil osy arada qajet. Pýblısısıkalyq saryn, pýblısısıkalyq ot degenimiz — osy. Iaǵnı qoǵamdyq mándi oqıǵanyń asylyn arshyp, anyǵyn tanyta bilý degen sóz.

Bizdiń búgingi ómirimiz qandaı tabıǵı bolsa, baspasóz betinde de sondaı tabıǵı jazylýy qajet. Adamdarymyzdyń tabıǵı kúıiniń, ómir saltynyń, minez-qulqynyń ózi — poezıa. Tek kóre bil, kórsete bil. Osy tusta keıbir jýrnalıserdiń maqtasa sý jýytpaı, synasa súmireıtip jiberýge beıim turatyny quptarlyq jaı emes. Ondaıda sóziń de senimsiz, óziń de senimsiz bola beresiń. Birazdan soń jurt seniń jazǵandaryńdy oqýdy qoıady. Qalam ıesi úshin budan úlken jaza bolar ma!

Bul kúnde partıa qalam ıelerinen ómirlik pozısıa belsendiligi men jaýapkershilikti talap etip otyr. Bul — óte joǵary talap. Jýrnalıser úshin partıa senimin aqtaýdan artyq paryz joq.

---