InfoHub Logo

Bul jóninde udaıy sátti qadamdar jasap júretin "Lenınshil jas" gazetinen birde "Jarqyraıdy shahta ústinde juldyzdar" degen taqyrypty oqydym. Qos betti alyp jatqan osy bas taqyryp óziniń jylylyǵymen, ári mándiligimen birden nazar aýdardy. Ol betterde berilgen jeke-jeke maqalalarǵa úńile bastadyq. Mine, "Aı lavaǵa syǵalaıdy" degen jaqsy ataý aldymyzdan taǵy shyqty. Maqalany oqymaı óte shyǵý múmkin emes. Taqyryptar birinen biri ótedi. "Kózsiz batyrlar", "Aǵyndy arna", "Jer astyndaǵy jel". Sonymen berilgen materıalardyń ataýynyń ózin - aq shiderlep jibermeıdi. Bir ǵana emes, maqalalardy birinen soń birin qarap, búkil eki betti tutas oqyp shyǵasyz. Sonda bul neniń kúshi? Árıne, maqalanyń mazmuny óz aldyna, sizdiń alǵash kózińizdi toqtatyp, kóńilińizdi aýdarǵan taqyryptar, sol taqyryptardyń qýaty. Taqyrybyna qarap oqıtyn materıaldardy talǵaý — ár oqýshynyń ádeti. Taqyryp — maqalanyń birinshi jarshysy.

Bul mysaldy "Lenınshil jas" gazetinen alyp otyrǵanymyz tegin emes. Óıtkeni bul gazet taqyryp qoıýǵa jaýapty qaraıdy jáne ony óner sanaıtyn, bir taqyrypty ekinshisine uqsatpaýǵa tyrysatyn, sonysyna jurt qatty qyzyǵatyn respýblıkadaǵy oqýshysy kóp basylymdardyń biri. Ádette sátti taqyryp sátti materıaldarda bolady.

Qazaq uǵymynda «taqyryp» degen sózdiń eki maǵynasy bar. Biri keń kólemde, oryssha «tema» degen uǵymmen tektes. Mysaly, aýyl sharýashylyǵy taqyrybyna, saýda taqyrybyna, saıası taqyrypqa desek, onda belgili bir aýmaqty máseleni túsinemiz. Al ekinshi uǵymy bir ǵana habardyń, maqalanyń, ocherktiń, feletonnyń, áńgimeniń aty jaıly. «Myna feletonnyń taqyryby jaqsy eken» degen sózdi jıi estısiz. Sonda sóz sol feletonǵa qoıylǵan at jaıly bolyp otyr. Iaǵnı, bul uǵym oryssha «zagolovok» degen uǵymmen tektes.

Bizdiń áńgime etpegimiz osy ekinshi uǵym — jeke gazet materıaldaryna qoıylatyn taqyryptar týraly bolmaq. Keıingi jyldary ortalyq gazetterden bastap aýdandyq gazetterge deıin taqyryp qoıýǵa talap kúsheıe tústi. Bir kezde kezdesetindeı súreńsiz, tartpaıtyn, oqýshy kóńilin oıatpaıtyn, bir nomerden ekinshi nomerge kóshirip júre beretin taqyryptar múlde azaıdy. Munyń ózi jalpy gazet materıaldarynyń qyzyqty, tartymdy bolýymen ómirge qatar kelgen qubylys.

Keıbireýler habardy nemese maqalany, ocherkti men aldymen taqyrybyn qoımaı jazamyn, taqyrypty eń sońynan oılanyp qoıamyn deıdi. Bul durys emes. Taqyrypsyz jazylǵan maqalada oı shashyrap, adam belgili bir baǵyttan aıyrylyp qalady. Ár nárseniń basyn bir shalyp, oqýshyǵa qajet máseleden aýyp ketedi. Taqyrypty kúni buryn oılanyp qoıyp alý, bir sózben aıtqanda qysqa jospar sekildi. Sen basqa jaqqa aýytqymaı maqalanyń mazmunyn sol taqyrypqa saı etýge tyrysasyń. Iaǵnı budan shyǵatyn qorytyndy taqyryp gazet materıalynyń aty ǵana emes onyń qysqasha mazmuny da degen sóz. Taqyrypqa qarap ol materıalda nendeı máseleniń sóz bolatynyn oqýshy birden ańǵaratyndaı bolýy kerek.

Jańa jazyp júrgen talapkerlerdiń ishinde maqalany jazyp bolǵan soń, onyń atyn taba almaı dal bolatyndar jıi kezdesedi. Bir atqa maqalanyń bas jaǵy kelgenimen orta jáne aıaq jaǵy kelmeıdi. Ekinshi atqa aıaq jaǵy kelgenimen bas jaǵy kelmeıdi. Mine, bul jańaǵy joǵarǵy aıtqan neni jazý kerek ekendikti bilmeýdiń saldarynan.

Taqyryp qoıý jóninde jas talapkerge bolsyn, tipti tóselgen qalamgerge bolsyn úırenetin ustaz kóp. «Pravda», «Izvestıa», «Sovetskaıa Rossıa», «Komsomolskaıa pravda» gazetterinde bul rette izdenýdiń, tapqyrlyqtyń nebir jaqsy úlgileri bar. Taqyrypta az sózben kóp uǵymdy berý, kókeıge birden qonymdy bolýy, aıqaılap, adyrańdap turmaı, ustamdy, jyly, tartymdy bolýy bul gazetterde qatty eskeriledi.

Bir kezde partıa turmysyna jazylatyn maqalalarda jattandy taqyryptar kóp bolýshy edi. Buǵan revolúsıa jasaǵan «Pravda» gazeti. Búgingi onyń bul taqyrypqa bergen materıaldaryn tebirenbeı oqý múmkin emes. Qaıta qurýdyń tegeýrindi rýhyn aldymen baıqatatyn osy gazettiń osy bólimniń materıaldary. Bul taqyryptaǵy maqalalardy jandandyrý, syrly etý jónindegi dástúr jalǵasqan ústine jalǵasa túsýde.

Gazet, jýrnal, jalpy baspasóz — úlken trıbýna. Sen ádette belgili aýdıtorıada sóılegende, aldynda ary ketkende myń adam bolýy múmkin. Al gazet betinen sóılegende aýdıtorıań óte úlken bolady. Seniń jazǵanyńdy myńdar, mıllıondar oqıdy. Sol myńdar, mıllıondar synaıdy. Endeshe, árbir oıǵa, árbir jolǵa jaýapty qaraý kerek. Al búkil jazǵanyńnyń jarshysyndaı bolyp turatyn taqyrypqa tipti jaýapty qaraýǵa týra keledi. Keıbir jaqsy maqalany sátsiz qoıylǵan taqyryptyń ózi-aq oqytpaýy múmkin. Al keıbir orta qol jazylǵan maqalaǵa jaqsy qoıylǵan taqyryp kóńil aýdartýy múmkin.

Biraq budan tek taqyrypqa nazar aýdartyp, bar kúshti taqyrypqa sal degen uǵym týmasa kerek. Taqyryp pen mazmun bir. Bizdiń baspasózde kóptegen jyldar boıǵy tájirıbeden qalyptasqan, sińisken taqyryp qoıýdyń mynadaı negizgi prınsıpteri, oǵan qoıylatyn talaptar bar:

Tartymdylyq. Qandaı taqyryptar tartymdy bolady? Oıy bar, kórkemdigi bar taqyryptar tartymdy bolady. Barlyq taqyrypty tartymdy etý múmkin emes dep daýlasýshylar da kezdesedi. Bul pikirge qosyla almaımyz. Taǵy da «Lenınshil jas» gazetinen mysal. «Aıaly altyn besik» degen taqyryppen ósken aýyldy syılaý, onyń múddesin kózdeý jóninde úlken másele kóterildi. Osy ataýdyń ózinde qandaı jylylyq bar. Seniń ósken aýylyń altyn besigiń, ol besikti árdaıym qasterle, sol besik bolmasa, sen erjeter me ediń, óser me ediń, endeshe erjetkende de ony árdaıym este usta degen uǵym turǵan joq pa? Dál osy taqyrypty «Aýyl múddesin árdaıym este ustaıyq!» dep berýge de bolar edi. Biraq munyń jylylyǵy joq, júrekke «Aıaly altyn besik» degendeı, áser etpeıdi. Kórdińiz be, bir máseleni, bir maqalany eki túrli ataýǵa bolady. Biraq ekeýiniń oqýshyǵa etetin áseri eki basqa.

«Zamandy tyńda sýretker!». Dál osyndaı taqyrypty «Komsomolskaıa pravda» gazetinen oqylyq. Aınalasy úsh sózde qanshama qýatty ún jatyr. Mundaı taqyryppen berilgen maqalany qalaı da oqyp shyǵýǵa asyǵasyń. Búgingi sýretkerdiń boryshyn, paryzyn bilýge tyrysasyń. Bul taqyryp tek sýretkerlerdi emes, búkil oqýshy qaýymdy «meni oqy» dep shaqyryp turǵandaı. Taqyryp kúshi, tartymdylyǵy dep osyny aıtady.

Endi bir gazetten «Kóńildiń shynysy synbasyn» degen taqyrypty kórdik. Ataýynyń ózinde lırıka, aıtylar oıdyń názik bir tizbegi jatyr. Shyny — tunyq nárse. Ony syndyryp alý oqys qımyldan ǵana bolýy múmkin. Al kóńil úshin sondaı oqys qımyldy jasap, ospadarlyq etýge bola ma? Kóńildiń shynysy kúndelikti shynydan da tunyq, odanda názik bolsa kerek. Al ony syndyryp alý orny tolmas olqylyq. Osyndaı ári ádebı, ári Fılosofıalyq úlken máni bar jaıdy taqyryptyń ańǵartyp turǵany, ondyǵymen tartyp turǵany qandaı ǵanıbet. Ataýdyń ózine qarap-aq kóńil shynysyn syndyratyndarǵa renish bildire bastaısyń. Bul maqalany oqyrdan buryn keletin oı saǵan. Al oqyp shyqqannan keıin?

Tartymdylyq jóninde kóptep mysaldar keltirýge bolar edi. Óıtkeni baspasóz betinde buǵan erekshe nazar aýdarylady. Ásirese, kórkem janrlar — ocherk, áńgime, feleton, novela, pamflet, óleń janrlarynda taqyryptyń tartymdy bolýy — eń basty shart.

Maqalamyzdyń bas jaǵynda: «Sovetskaıa Rossıa» gazetin taqyryp qoıýǵa óte jaýapty qaraıtyn gazettiń biri dedik. Sonyń bir-eki mysalyn aıta ketý artyq bolmas. Aldyńyzda syn maqala. Buryn kezdestirmeı júrgen taqyryp. Uǵymnyń qıysýy, sózdiń iriktelýi múlde basqasha. Bul berilý jańalyǵymen de nazar aýdarady. Qoıshy, sonymen qandaı taqyryp deısiz ǵoı. «Nesıege beriletin alǵys». Bul taqyrypty oqysymen oılanasyz. Oılandyratyn ne? Teginde alǵys ardaqtylarǵa beriledi. Ardaqtylar eshqashan qaryzdar bolmaıdy. Óıtkeni ózderiniń Otan aldyndaǵy bolsyn, kollektıv aldyndaǵy bolsyn paryzyn kirshiksiz ótegendikten de ardaqty olar. Endeshe alǵys pen nesıeniń arasynda qandaı jaqyndyq bar? Materıaldyń osylaı atalýynyń ózi asa bir qupıa syrǵa úńil dep turǵandaı. Muny saǵan bilý kerek sen mundaıdan aýlaq bol dep eskertkendeı. Sóıtsek, alǵysty berip alyp, sol adamdardan aqy suraıtyn keıbir taıyz oıly, paraqor basshylar jóninde eken áńgime. Bizdiń qoǵamymyzǵa, bizdiń adamdarǵa jat mundaı ádetten búkil maqalanyń ónboıy emes, taqyrybynyń ózi-aq seni jırendirip tur. Taýyp qoıylǵan, ári oqýshyny tartatyn taqyryp bul.

Bolmasa «Jastyqpen alty ǵasyr birge» degen maqalaǵa zer salaıyq. Bul Polshadaǵy kóne qalalardyń biri Krakov qalasy jóninde. Bir kezde bul qalada Lenın revolúsıalyq qyzmet atqarǵan. Bul qala tarıhtyń talaı taýqymetin tartqan qala. Biraq sonyń búgingi ómiri, sol qalaǵa degen jastardyń búgingi súıispenshiligin beretin joǵarydaǵy maqala mazmuny jaǵynan bolsyn, taqyryby jaǵynan bolsyn tartyp ala jóneledi.

Bir sózben aıtqanda, taqyryp qoıarda onyń barlyq boıaýyn — uǵymyn, estilýin, jınaqtylyǵyn, dáldigin, bárin - bárin eskerý kerek. Sonda ǵana tartymdy taqyryp taba alasyń.

Naqtylyq, ótkirlik. Tartymdy bolýmen birge gazet, jýrnal materıaldarynyń taqyryby naqty, ótkir bolýǵa tıis. Jalpylama qoıylǵan taqyryp máseleniń ústinen dál túsirmeıdi. Naqtylyq, ótkirlik tartymdylyqtyń jan serigi.

Mine, sizdiń aldyńyzda gazet. Birneshe jaqsy taqyryptardy kórip, maqalalardy oqyp shyqtyńyz. Kózińiz myna bir taqyrypqa erekshe tústi. «Ashshy da bolsa, aıtar shyndyq». Budan birden ańǵaratynymyz áńgimeniń kemshilik jaıly ekendigi. Jáne anaý - mynaý kemshilik emes, úlken kemshilik, kópten oryn alyp júrgen, et úırenýge aınalǵan, aqyry úlken dert bolǵan kemshilik. Osyny saǵan taqyryp aıtyp tur. Ar jaǵyn oqymasyńa qoıar emes. Shynynda, shymbaıǵa batar shyndyq eken. Mal mamandary fermaǵa keledi, kemshilikti kózimen kóredi, bloknotyna túrtip alady, ortalyqqa jetkizemin, kóp keshikpeı qaryq bolasyń dep malshyǵa ýádeni beredi, sóıtedi de ketedi. İs tyndy, malshylardyń arasynda boldym, maldyń halin kórdim dep ortalyqta óz baǵasyn arttyrady. Biraq sonyń júrgen jerinde qalǵan iz joq. Osy bir mamannyń ǵana emes, mal sharýalyǵynda júrgen kóp mamannyń ádetine aınalyp ketken jumys stıli. Barǵan jerde baıypty kómegi bolmasa, kórgen kemshilikti túzeýdi kolǵa almasa — onyń nesi maman. Mal mamandarynyń osyndaı súlesoqtyǵy at ústinde júrip qana aqsha tapqysy keletindigi, iske bel sheship aralaspaıtyndyǵy olardyń súıkimin alyp bara jatqan joq pa?!

Avtor osyndaı - osyndaı pikirler qozǵaıdy. Jáne bıpazdap, jaı ǵana aıtady, jany aýyrǵan adamnyń júregimen qynjyla, qamyǵa jazady. Sol sebepti de maqala jaqsy oqylady. Joǵarydaǵy kemshilikti kórip júrgender de, kórmeı júrgender de tebirenedi. Kórip júrgender «jasa azamat, janyń ashıtyn adam ekensiń» deıdi. Al kórmeı júrgender «qap, myna jaıdy eskermeppiz ǵoı ózi» dep selt etedi. Másele de naqty, jazylýy da ótkir, taqyryby da ótkir.

Bir kezde jýrnalıser arasynda syn maqalalardyń taqyrybyn asa ashýly qoımaý kerek degen pikirtalasy boldy. Ashynatyn, ashyq aıtatyn jaı bolsa, onyń taqyrybyn jumsartqannan ne utamyz? Ásirese qazirgi qaıta qurý kezeńinde jýrnalıserge úlken senim bildirip otyr, halyqtan kemshilikti jasyrmaýǵa úıretedi. Endeshe kemshilik jaıly ótkir taqyryp qoıýdan qorqýǵa eshbir negiz joq.

«Saltanat úshin emes, sabaq alý úshin!» Osyndaı taqyrypty taǵy da «Sovetskaıa Rossıa» gazetiniń betinen oqydyq. Jınalystardyń shaqyrylýy, onda aıtylatyn oılardyń mártebeli bolýy jaıly áńgime qozǵalady. Jónsiz, ýaqyt alatyn jınalystardyń ne keregi bar. Jınalysty jurt saǵynyp turýy kerek.

Qandaı mándi másele. Jınalysqa jurt altyn ýaqytyn qıyp keledi. Endeshe ol ýaqyttyń paıdamen ótkenine, sabaq bolǵanyna ne jetsin.

Osy gazet «Dırektordyń ýaqyty» degen taqyryppen bir maqala berdi. Ondaǵy aıtylatyn oı: sovhoz dırektorlarynda, bir jaǵynan, ýaqyt jetpeıdi, bir jaǵynan, ýaqyttary bosqa ketip barady. Osy kereǵarlyqtyń oryn alý sebebi ne? Biz dırektorlardyń jumys stıli, adamgershiligi, iskerligi jaıly materıaldardy jıi oqyp júrmiz. Al dırektorlardyń ýaqyty jaıly másele mundaı ótkir qoıylǵan emes. Biz ysyrap ataýlyǵa qarsymyz. Biraq ýaqyt ysyrabyn, ásirese basshylyq jumysyndaǵy kadrlardyń ysyrabyn nege kórmeımiz.

Naqtylyq, ótkirlik — taqyrypqa árdaıym ajar beredi, bedel ákeledi.

Qysqalyq. Taqyrypqa úshinshi bir qoıylatyn talap - qysqa bolýy, az sózben kóp jaıdy ańǵartýy. Qysqa taqyryptar baspasóz betinde polıgrafıalyq jaǵynan da qolaıly. Olardy jaqsy áriptermen kórnekti berýge bolady. Qysqalyq, sonymen birge jeńil oqylady, tez qabyldanady.

Elimizdiń áleýmettik jáne ekonomıkalyq damýynyń on ekinshi besjyldyqqa arnalǵan Negizgi baǵyttaryna sáıkes mynadaı taqyrypqa kózimiz tústi: «Alyp joba — aqıqat shyndyq». Nebári tórt sózden tursa da, osynda tereń uǵym bar. Sońǵy kezde baspasóz betinde taqyrypty qysqa berýdiń jańa bir túri qoldanylyp júr. Buryn mundaı forma gazet úshin qolaısyz sekildi kórinýshi edi, endi sińisip ketti. Aıtalyq «Oı. Tájirıbe. Mindet», «İzdený. Eńbek. Jańalyq », «Qaıta qurý: İzdenister, problemalar», mine osyndaı óz aldyna jeke-jeke aıtatyn máselelerdi jınaqtap, bir taqyrypqa qana syıǵyzý ómirde ózin aqtady. Buryn mundaı tásilge biren-saran gazet eksperıment jasasa, endi jappaı kóshe bastady. Jaqsy jańalyq qashanda ózine keń óris ashady.

«Abaıla! Aldynda adam taǵdyry». Bul da uzaq taqyryp emes, qysqa taqyryp, syıymdy, syry mol taqyryp. Teginde jýrnalısiń ózge qalam ıelerinen ózgesheligi qysqa jazýǵa sheberligi. Azǵana kólemde kóp jaıdy kórsete alatyn qabiletin ol shyndaı berýi kerek.

Bizdiń — jýrnalıserdiń bar oıy oqýshyǵa qyzmet etý. Ony uzaq oqytyp jalyqtyrmaý, qısynsyz oıdy aıtyp qınamaý, jańalyqty aıtyp janyn jadyratý. Tipti taqyryptyń qaripterin iriktegenniń ózinde «osy oqýshyǵa jeńil oqyla ma, joq pa» degen saýal turady. Tekstegi tym usaq qaripter qınaıdy, oqylýǵa qıyn bolady dep jatatyn sózderdi jıi estımiz.

Ustamdylyq. Bul jalpy baspasózdiń tabıǵatyna ajar beretin prınsıp. Máseleni kóterý, jazý barysynda qandaı ustamdy bolsaq, taqyryp qoıýda da sondaı ustamdylyq kerek. Maqalanyń da, taqyryptyń da ustamdy bolýy saýattylyqqa, parasattylyqqa baılanysty. «Áıteýir bir shý bolsynshy» dep jazylǵan dúnıe abyroı ápermeıdi. Túptep kelgende, ol baspasózdiń bedelin túsiredi.

Degenmen, keıbir tilshilerdiń ıá bir qýanyshtyń, ıá bir renishtiń ústinde otyryp, maqalasyna aqylǵa syımaıtyn at qoıyp jiberetin jaıy bar. Súıikti gazetterdiń biri bolǵandyqtan atyn atamaı-aq qoıaıyq, mynadaı bir taqyrypqa kez bolǵanymyz bar: «Shyndyqqa ilespeıdi qıal búgin!» Sovet ǵylymy ǵajaıyp jeńiske jetti, Aıdy bylaı qoıyp, Sholpannyń syryna da úńildik. Bul shyndyq. Biraq osy shyndyqtan qıal keıin qaldy deýge bola ma? Qıal árqashan shyndyqtan ilgeri ǵoı. Biz Aıda ne bar ekenin, Sholpannyń qandaı ekenin egjeı-tegjeıli bildik pe? Al qıalymyzda soǵan jetkimiz keledi. Iaǵnı qıalymyz ilgeri. Gazettiń qıaldyń shyndyqqa ilespeı qaldy deýi uǵym jaǵynan da, ustamdylyq jaǵynan da durys emes. Mundaıdy et qyzýymen tartyp jiberý deıdi. Al bizdiń oqýshylarymyz bilimdi, paıymdy, qıaldyń qandaı kezeńde, shyndyqtyń qandaı kezeńde ekenin jaqsy biledi.

Keıde mynandaı jaǵdaı bolady: adamnyń óz oıy ózine qatty unaıdy. Tapqan taqyryby da tartymdy sekildi bop turady. Biraq sol oıdy qoǵamdyq bıikten ólshegende qandaı bolady? Bir qatarymyz osyǵan nazar aýdara bermeıtin bolsaq kerek. Al gazet, jýrnaldyń qoǵamdyq trıbýna ekenin eskersek, oǵan jeke oıdy, jeke pikirdi tańa berýge eshbir bolmaıdy.Taqyryp tańdaýdyń eń jaýapty tusy osy ustamdylyǵyn ólsheýde. Ádebı jaǵynan ádemi, qysqa, estilý jaǵynan tartymdy bolýy múmkin. Biraq ustamdylyǵy jetpeı tursa, ol taqyrypty taǵy da oılaný kerek.

Áli esimizde: sonaý bir jyldary Almatyda shyǵatyn gazetterdiń birinde búkil betke berilgen mynadaı taqyryp boldy. «Júgeri - sút, júgeri - et, júgeri - qut, júgeri - ek! Bylaı alǵanda jaman taqyryp emes. Áserli estiledi, tipti óleń bop ta órilip te tur. Al ustamdylyq jaǵynan she? Bizdińshe bar jaqsylyqty bir ǵana daqyldyń - júgeriniń basyna úıip-tóge salýǵa bola ma? Ómirde júgeriden de darqan, odan da baǵaly daqyldar bar. Sony bile tura bulaı deý, árıne, ádildik emes, ári naýqanshylyqqa uryný. Bul bir kezdegi aıqaıǵa úıirilý kezeńiniń taby sekildi.

Saýattylyq. Bizdiń bul jerde aıtpaǵymyz stıl saýattylyǵy jaıly. Keıde sóz tirkesteri bir qaraǵanda bilinbeı, jap-jaqsy bolyp turady. Al úńile kelsek, uǵym jaǵynan qarama-qaıshylyq, bolmasa úılespeýshilik ańǵarylady. Respýblıkalyq gazetterdiń birinde «Jaılaý kóktemi» degen ocherk shyqty. Syrt qaraǵanda sózderi qysqa, ocherk taqyryby sıaqty. Al uǵymyna úńilsek, halyqta jazda bolatyn jerdi jaılaý, qysta bolatyn jerdi qystaý, kóktemde bolatyn jerdi kókteý, kúzde bolatyn jerdi kúzdeý deıdi.

Al sonda jaılaýdyń kóktemin qalaı túsinýge bolady? Bizdińshe ocherktiń avtory da, redaksıadaǵy qyzmetkerler de taqyryp qoıýǵa salaqtaý qaraǵan. Áńgime adamdar jóninde. Jaılaýǵa da, kóktemge de telimeı-aq tipti sol ocherkke basqa at qoıýǵa da bolǵandaı eken.

Nemese myna bir taqyryptaǵy sóz tirkesterine zer salaıyq: «Syr arnasy aq tolqyny yrystyń, syrdyń boıy aqmarjany kúrishtiń». Osyndaǵy ekinshi sóılemde ataýy basqa bolǵanymen aqmarjan men kúrish bir uǵymdy bildiretin sózder. Yrǵaqtyń yǵymen uǵymdyq salmaqty umytyp ketýshilik baıqalady. «Yrystyń» degenge «kúrishtiń» degen uıqas kerek bolsyn deıik. Biraq «aq marjannyń» ornyna basqa balama tabýǵa bolatyn edi. Jáne ony uǵymdyq jaǵynan kúsheıtetin etip izdeý kerek-ti. Bulaı bolmaı qalypty. Sol sebepti de óleńdetip turǵan ádemi taqyryp uǵymy jaǵynan shoıqańdap, aqsap tur.

Qazaqstannyń mol astyǵy jolyndaǵy kúres kezinde bir bedeldi gazetimiz «Dán joryǵy — el yryzdyǵy» degen rýbrıkamen materıaldar berip júrdi. Syrttaı syńǵyrlap-aq tur bul rýbrıka. Al ishine úńilseń maǵynasyzdyq bar. Aıtaıyn dep otyrǵany dán jolyndaǵy joryq el yryzdyǵy úshin kúres degen uǵym bolsa kerek. Al muny buldyrlatpaı, dálirek nege bermeske?!

Keıde el aralap júrgende «týra gazettegishe sóıleıdi ekensiń» degen ilme sózdi estip qalatyn jaı bar. Sonda siresken, stıldik jaǵynan kirikpeıtin sózderdi ájýalaıtyn bolsa kerek. Mine, munyń ózi qaljyń bolsa da, jýrnalıserge aıtylǵan úlken syn, gazet betinde ózimiz baıqamaı qalatyn salaqtyǵymyz úshin jaǵymyzǵa tıgen shapalaq. Gazetti jurt qurmetteıdi. Onyń jazǵanynan udaıy úırenýdi murat tutady. Belgili bir másele jóninde tolǵanǵanda baspasóz ne dedi eken dep aldynda jatqan basylymdardy aqtarady. Stıldik salaqtyq olarǵa berilgen teris sabaq. Endeshe bul jaǵyna saq ta, muqıat ta bolý kerek.

Qoryta aıtqanda, taqyryp qoıa bilý - úlken óner. Oǵan qoıylatyn negizgi, talaptardy berik ustaný jýrnalıs sheberliginiń ólshemi, jýrnalıs qabiletiniń tarazysy.

---