InfoHub Logo

Tirishilik bar jerde ádildik pen teńdik nemese túrli máselerdi sheshýge arnalǵan erejeler bolatyny belgili. Qoǵamnyń tynyshtyǵy men beıbit ómir úshin qazirgi ýaqytqa deıin túrli zertteýler júrgizilip, kóptegen eńbek shyǵarylyp otyrdy. Búginde azamattyń jeke quqyqtar jáne soǵan jaýapty zań ókilderi bar.

Qazaq eliniń táýelsizdik alýy jolynda janyn pıda etken zıaly qaýym ókilderi jýrnalıs bolǵanynan-aq aqparattyń el úshin mańyzy zor ekenin baıqaımyz. Táýelsizdik alǵan jyldardan keıin elimizde birshama ózgerister oryn aldy. Ata zańymyzǵa da jańartýlar eńgizilip, Konstıtýsıa 1995 jyly 30 tamyz kúni jalpyhalyqtyq Referendým negizinde qabyldandy jáne 5 qyrkúıek kúni óz kúshine endi. Konstıtýsıa 9 taraýdan, 98 baptan turady. BAQ ókilderine qatysty baptardy qaraıtyn bolsaq:

«Sóz, shyǵarmashylyq bostandyǵyna, óz kózqarastary men senimderin baspa arqyly jáne ózge de nysanda bildirýge, aqparattardy zańda tyıym salynbaǵan kez kelgen ádispen alýǵa jáne taratýǵa Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýsıasynda kepildik beriledi. Senzýraǵa tyıym salynady».

2. Memlekettik organdar, qoǵamdyq birlestikter, laýazymdy adamdar men buqaralyq aqparat quraldary árbir azamatty onyń quqyǵy men múddesine qatysty qujattarmen, sheshimdermen jáne aqparat kózderimen tanysý múmkindigin qamtamasyz etýge mindetti.

2-1. Buqaralyq aqparat quraldary terorızmge qarsy is-qımyldy júzege asyratyn memlekettik organdarǵa járdemdesýge mindetti» delingen. Desek te bul zańdar memleket tarapynan da, jýrnalıser tarapynan da oryndalmaı jatyr.  Qańtar oqıǵasynyń ózi bizge aqparattyń durys taralmaýy úlken qıyndyqtar alyp keletinine dálel boldy. Bılik pen halyq arasyndaǵy túrli arandatylǵan aqparattardyń leginde jazǵan azǵyrǵandar da, shyndyq úshin shyryldaǵandar da zań aldynda jaýapqa tartyldy. Mysalǵa qoǵam belsendisi, jýrnalıs Áıgerim Tileýjan qańtar oqıǵasy kezinde áýejaıdy basyp alý isi boıynsha 4 jylǵa sottalǵan. Bul is boıynsha taǵy tórt adam 8 jylǵa sottalǵan. Úkim áli kúshine engen joq. Degenmen «Áýejaı isi» boıynsha sot úkimi qoǵamda synǵa ushyrady. Árıne, búgingi kúnderi jýrnalıserdi qýdalaý óte kóp, degenmen saldaryna kóz juma qarap, qalamymen shaıqasyp júrgen BAQ ókilderiniń kóbeıýi qýantady. 

Osydan birneshe jyl buryn quqyqtyq saýattylyq máselesi kóterilip, halyqtyń quqyqtyq saýaty jóninde túrli jobalar qolǵa alyndy.  
Solardyń biri - Ál-Farabı atyndaǵy QazUÝ-da 2012 jyldyń 14-shi aqpanynda «Quqyqtyq jýrnalısıkanyń búgin damý baǵyty» atty konferensıa ótti. Alqaly jıynda joǵarǵy sot tóraǵasy Bektas Beknazarov pen Baq basshylary qatysyp, máselelerdiń jibin tarqatty. Jınalǵandar sot júıesi sýdıalardyń kásibı biliktiligi jáne jýrnalıserdiń quqyqtyq máselesin talqylady. Beknazarovtyń aıtýynsha, sot júıesiniń ashyq buqaraǵa jaqyn bolýy jýrnalıserge tolyqqandy aqparat alýǵa múmkindik. Al eń bastysy jýrnalısıka fakúltetteriniń stýdentterine zań men sot jaıynda dárister ótkizýdi qabyldaǵany elimizdiń bolashaǵyna mańyzdy qadam boldy. Sonda ǵana kásibı bilikti maman daıarlaýǵa bolady. Óz quqyǵyn biletin maman ózgeniń quqyǵyn taptamasa, zańdy túsinetin halyq ta, zańmen sóıleıtin jýrnalıserde bolady.

---