InfoHub Logo

Erterekte júırik atty jazbaı tanıtyn synshy, atbegi bolypty. Onyń ózimen birge qartaıǵan Káriboz degen júırigi bolsa kerek. Káribozdyń dańqy qunan kúninen shyǵyp, qashan arsa-arsa bolyp qartaıǵanǵa deıin nebir egelesken jarysta aldyna qara salmaıdy eken. Tipten, Káribozdyń dańqy dúrildep turǵan kezde talaı toıdyń bas báıgesin shappaı-aq alyp júripti.

Biraq, máńgini Qudaı jaratqan ba, Káriboz da ábden shegine jete qartaıady. «Ómirime serik bolyp, talaı qyzyq kúnderdi birge ótkizgen pyraǵym ediń ǵoı» dep, ıesi Káribozdy bos qoıa beredi.

Aqtyly qoı, alaly jylqy baqqan el ishi júıriksiz bolama, sol kezde Saltory degen bir attyń ataǵy shyǵa bastaıdy. Júırik atqa marapat kóp, Saltorynyń bitim-qasıeti jurt aýzynan túspeıtin bolady. Ásirese, Saltorynyń shyǵa shabatyn ushqyrlyǵy, sol betinde aldyna tuıaqtyny shyǵarmastan márege jeke-dara keletini el ishine ańyz bolyp taraıdy.

Kúnderdiń bir kúninde ulan-asyr toı bolady. Toı ıesi at jarysynyń bas báıgesine qyryq taı tigemin dep, dámeli jurtty qyzyqtyra jar salady. Uly dúbir báıgege Saltory bastaǵan nebir jal-quıryǵy súzilgen júırikter keledi. Mundaı dúbirli shaqty talaı kórgen Káriboz sol kúni bir bólek minez shyǵaryp, ózinen-ózi tyqyrshyp, úı jelkesindegi at baılar mama aǵashty shyrq aınalyp, jer tarpyp turyp alady. Buǵan ıesi onsha mán bermeıdi. «Janýarym, ábden aljyp, úıkúshik boldyń-aý endi!» deıdi de qoıady.

Osynyń bárin kórip, baıqap júretin bir tazsha bala bolady eken. Ózi de bir, jylannyń kúısegenin biletin zerek bolsa kerek. Sol tazsha bala Káribozdyń ıesiniń janyna keledi de: «Aqsaqal, Káribozdyń áli de bir shabarlyǵy bar eken, tilenip tur ǵoı, obalyna qalmańyz. Eger tilimdi alsańyz, bas báıgeniń qyryq taıy órisińizdi toltyrady. Káribozdyń shyn júırikke laıyq eń sońǵy ónerin kóresiz. Al tilimdi almasańyz, osy úıden óz súıegińizdi Káribozǵa artyp shyǵarady», — deıdi.

Myna sózdi estigende shaldyń záresi ushyp ketedi. «Qoı, osy balanyń aýzyna Qudaı sóz salyp turǵan shyǵar» deıdi de, Káribozǵa tazsha balany mingizip qoıa beredi.

Uly dúbir báıge de bastalyp ketedi. Ádettegideı, Saltory sýyrylyp alǵa shyǵady. Sol betinde aldyna qara salmaı, sozyla siltep kele jatady. Saltorynyń shabysy kórgen jannyń aıyzyn qandyrǵandaı edi deıdi.

Al, Káriboz bolsa, á degende káriligin jeńe almaı kibirtiktep baryp, birte-birte baýyr jazady. Sodan kómbeniń qarasy kóringenshe Saltorynyń artynda arqan boıy kele jatady.

Keshikpeı-aq, kómbeniń qarasy kórinip, at qosqan eldiń urandaǵan daýysy estiledi. Sol kezde qyrqyljyń tartqan Káribozdyń beli kóterilip, delebesi qozyp, Saltoryny tyqsyra túsedi. Saltorymen jesisip kele jatqan Káribozdyń ústindegi tazsha bala:

«Alyspan da salyspan,
Saltorydan qalyspan.
Saltorydan qalyssam,
Baıdyń taıyn alyspan.
Bul Káriboz áli de
Qalǵan emes jarystan!» —

dep, qamshyny basady ǵoı. Káriboz yshqyna shaýyp, kósile siltegende Saltoryny tusaǵan attaı artyna qaldyryp, kómbege oq boıy buryn keledi. Kelgen bette pyshaqqa ilingen eken. Káribozdy biletin halyq muny da qas júırikke tán qasıetke balap, yrym kórip, etin bir-bir japyraqtan pyshaq ústinen bólisip áketedi.

«Káriboz ben Saltory» kúıi úsh býynǵa bólinip tartylady. Kúıdiń basyn «mynaý Saltorynyń shabysy» dep, kúıdiń ortasyn «mynaý — Káribozdyń shabysy» dep, kúıdiń aıaǵyn «mynaý — Káribozǵa tazsha balanyń qamshy basqan jeri» dep tartady dombyrashylar. El ishinde bul kúıdiń ańyzy bir bolǵanymen, tartýǵa kelgende eki bólip «mynaý — Káriboz kúı», «al mynaý — Saltory kúı» dep, bólek-bólek tartatyn dástúr de bar.

---