InfoHub Logo

Arǵy, alys zamanda qazaq dalasynda barymta-syrymta degen bolmapty. Ol kezde jaýdy alystan kútip, bir jaǵadan bas, bir jeńnen qol shyǵarǵan zaman eken. Tipten, alaly jylqyny barymtalaý bylaı tursyn, bireýdiń jalǵyz atyn urlaǵan adamnyń janyn qıyp jibergen qatal tártip bolǵan. Beride ǵoı, halyq hanynan aıyrylyp, han taǵynan aıyrylǵan soń, «úlkeni joq aýyldyń jastary dýana» degendeı, qazekem ózdi-ózin túrtpektep, barymta-syrymtany áýeze etip alǵany.

Osyndaı aýyl-úıi ańdysyp, barymta-syrymta qabyndap turǵan kezde bir aýyldyń qarttary ekinshi bir aýyldyń erýlikke shaqyrýynan qaıtyp kele jatsa, saıtandaı saq etip urylar kezdesedi de, qaýkerik qarttardy topyldatyp aýdaryp tastap, attaryn ala jónelipti. Osy jaǵdaıdyń ústine basqa jaqtan jolaýshylap kele jatqan bir qara atty, bir tory atty jigit tap bolady. Kóz aldarynda qarttarǵa jasalǵan zorlyqty kórgen qara atty men tory atty bógelip turmastan, taqym qaǵa umtylyp, urylarymen sart-surt urysyp ketedi. Qara atty men tory atty ekeýi de óz kúshterine sengen jigitter bolsa kerek, ári-beri qaǵysqan soń-aq basymdyq kórsetip, qarttardyń mingen atyn alyp qalady. Jaı alyp qalmaıdy, quryq tıip elirgen attardy qoǵamdap, ustap beredi. Shaldar káýkildesip, qos jigitke alǵystaryn jaýdyrady. Qara atty men tory atty qosh aıtysyp jónderine ketedi.

Sonda kórgen tústeı bolǵan jaǵdaıdan abdyrap qalǵan qarttar, attaryna minip, ózderine-ózderi kelgen soń, «aý, álgi eki jigitti qurǵaq alǵysqa toıdyryp qoıa bergenimiz uıat boldy-aý, tym bolmasa aty-jónderin surap qalaıyqshy, ózderi alty saı etip bórik kıgen eken, kereı jigitteri bolar» deıdi de, sońdarynan qýǵynshy jiberedi. Qýǵynshy astyndaǵy atyn qamshylaı túsip, «Qara atty men tory atty, toqta, kereı, toqta!»
dep daýystaı shaýypty deıdi.

Osy oqıǵany qarttardyń ishindegi bir ónerpazy keıin aýylǵa kelgen soń kúıge salyp tartsa kerek.

Qazaqtyń kúıshilik dástúrinde bul sıaqty kúı ataýyn áýen-yrǵaqqa salyp tartatyn kúıler kóp. «Qara atty men tory atty» kúıinde de «qara atty men tory atty, toqta, kereı, toqta!» degen sózder kúı yrǵaǵyna baǵynyp, adamsha sóıleıdi. Adamsha sóıleı otyryp, áýen-sazymen búkil oqıǵanyń jandy sýretin elestetedi.

---