InfoHub Logo

Keńselerde isti qazaq tilinde júrgizý kerek degen máseleni budan buryn da gazet betinde qozǵap edik. Árbir keńester jıylysynda da ám bıylǵy bolyp ótken jalpyreseılik Komýnıser partıasynyń 12-shi jıylysynda da kóp sóılenip, «árbir aımaqta qaı halyq kóp bolsa, sol aımaqtyń keńselerinde is sol jergilikti kópshilikti halyqtyń tilinde júrsin» dep qarar shyǵarǵan.

Al ekinshi túrmen muny bylaı dep aıtqan:

«Buryn patsha zamanynda kemdikte bolǵan, qazir avtonomıa alǵan ýaq halyqtardyń jerlerindegi mekemelerdiń isteri de sol ýaq halyqtardyń ana tilderinde júrsin» degen.

Bulaı qylýdan ne paıda bar ekenin ám paıda bolsa, ol paıda kimge bolatynyn kóp bajaılap aıtpasa da, árkimniń ózi-aq biler. Sonda da qysqasha aıtyp óteıik. Avtonomıaly ýaq halyqtardyń keńselerinde is sol halyqtyń óz tilinde júrse, ol halyqtyń jalpy eńbekshileri burynǵy patsha zamanynda patshanyń jasaýyldarynyń tizesin, yzǵaryn kórip qalǵan qalyń nadan buqarasy ózge halyqtardyń buqaralarymen teńelgenin is júzinde kóredi. Úkimettiń istegen isterine túsinetin bolyp, tártip, zań, jol-jobalarymen tanysyp, úkimet isterine ózderi de qatysatyn bolady. Buryn kemdikte júrip, qarańǵylyqta nadan bolyp artta qalǵan, ezilip, basy qańǵyryp tozyp bara jatqan Reseıdegi qalyń ýaq halyqtardyń sansyz eńbekshileri teńelgenin kórip, silkinip, kezi ashylyp, Keńes úkimetiniń qurylysy ám sharýashylyq túzetý isterine kirisse, revolúsıanyń bekinip ilgeri basý isine kirisken bolady.

Olaı bolǵanda, bul keńselerde isti jergilikti, kópshilik halyqtyń ana tilinde júrgizýden sol halyqtyń jalpy eńbekshil tabyna da paıda ám revolúsıaǵa da paıda.

Mine, muny bilip otyryp, bul iske shyndap járdem qylmaǵan kisi, ne eshnársege túsinbeıtin adam, ne eńbekshil tabyna ám revolúsıaǵa shyn dos adam emes.

Qazaqstanda eńbekshil tabyna qyzmet qylam, revolúsıaǵa qyzmet qylam degen adam, qaı ulttan bolsa da, bul iske az bolsa da, qolynan keletin qyzmetin shyndap kórsetip qalýy kerek.

Qazaqstanda qazaǵy kóp jerlerde, qazaqtan basqa halyqtardan bir de adam joq jerlerde, máselen qyrdaǵy bolystarda, volostnoı ıspolkomdarda, aýylnaı ıspolkomdarda, aýdandyq sot ám mılısıa mekemelerinde keńse isterin qazaq tilinde júrgizýge qazir Qazaqstan úkimeti kirisip jatyr. Bul týraly Qazaqstannyń ishki isterin basqaryp turatyn komısarıaty ám sot isterin basqaryp turatyn komısarıaty kúlli Qazaqstanǵa jarlyqtaryn jibermek bolyp jatyr.

Qazaqstannyń ishki isterin basqaryp turatyn komısarıattyń atynan Qazaqstannyń ár gýbernıalaryna kisiler jiberip jatyr.

Bul jiberilip jatqan kisiler — Orynbordaǵy jumyskerler fakúltetinde oqyp júrgen qazaq eńbekshileriniń balalary.

Bular ár ýezge baryp, elge shyǵyp, aldymen bolystyq ıspolkomdardyń keńseleriniń isterin qazaqshaǵa aýdarmaq. İsti qalaı júrgizýdi úıretpek. Jónge salmaq, nusqalar kórsetpek.

Bul ońaı is emes, úlken aýyr is, úlken jaýapty is. Biraq qansha qıyn bolsa da, bul tapsyrylǵan isti moıyndaryna alǵan soń, jumyskerler fakúltetiniń bul bara jatqan jigitteri kóńildegideı oryndar degen senimimiz zor.

Endi bul istiń bir qıyn jeri — qazaqsha hat biletinderden keńse isterin týra nusqamen durys júrgizetin kisiler az.

Qazirgi bul iske shyndap kiriskende ár gýbernıanyń isteıtin isteri — qazaqsha hatshylyq kýrstaryn ashyp, qyrǵa, bolystarǵa hatshy bolarlyq kisiler daıarlaý. Buǵan bar kúshti jınap, aıamaı kirisý kerek.

Jáne qandaı bolsa da árbir ashylǵan kýrsta qazaq tilinde keńse isterin júrgizý taqyrypty nusqalar kórsetetin bolý kerek. Keńse júrgizý isterine oryssha hat bilmeıtin bolsa da, qazaqsha hat biletin qazaq jigitterin tanystyrý qajet.

Sol kýrstarynda oqıtyn bolsyn, mılısıa kýrstarynda oqıtyn barshalary da keńse isterin júrgizý nusqalaryn bilýge kerek.

Óıtkeni osy aıtqan mekemelerdiń el arasyndaǵy butaqtarynyń bárinde isti qazaq tilinde júrgizetin bolady. Qaıda oqyp júrse de qazaq jigitteriniń bári de isti qazaq tilinde júrgizetin bolady. Bári de keńse isin júrgizýdi bilýleri qajet.

Qazaǵy kóp jerde keńse isterin qazaq tilinde júrgizý retinde el aralaǵan, qala aralaǵan jumyskerlerdiń bári de járdem qylyp, jol kórsetip, bul máseleniń oryndalýyn tekserip otyrýlary kerek. Mine, sóıtip, jumylyp jalpy jurt kirisse ǵana bul isten kóńildegideı jemis shyǵady.

Keńselerde qyzmet isteri qazaqsha júrgende ǵana bul kúnge sheıin qadirsiz bolyp kelgen qazaqsha hat biletin adamdardyń baǵalary artady. Jurt oqýǵa yntalyq bolyp kirisedi.

Bul — Qazaqstannyń, jalpy eńbekshilerdiń aldaǵy bir tyǵyz kerekti isi.

25.06.1923 jyl

---