InfoHub Logo

Búginge sheıin qazaqty orystar «kırgız» dep keldi. Ne sebepti qazaqty orys «kırgız» dep ketkenin teksermeı-aq, ol «kırgız» degen attyń qalaısha jalpy qazaqqa japsyrylyp ketkenin baıandamaı-aq, endi bul tarıhı qateniń túzetilýi kerek ekenin jurtqa aıtqym keledi.

Orystyń patshasy qazaqty qaratyp alyp jalpy qazaqqa «kırgız» degen at japsyrylǵan soń qazaq halqyn ońaı qaratyp alǵan soń orys patshasynyń tóreleri, jasaýyldary qazaqty birtúrli múgedek, maqaý janýar dep sanap, «kırgız» degende birtúrli menmendik qıanatpen, qorlaǵan mazaqpen aıtatyn boldy. Aq patshanyń «sharapatyna» máz bolǵan myrzalar qazaqqa joǵarydan tómen qarap, tumsyǵyn kekireıtip, pysqyryp, «kırgız» deıtin boldy...

Tórelerdiń qatyndary ıtine urysqanda «ah ty, Palkan, kırgızdan da jamansyń!» deıtin boldy...

Aq patshanyń jasaýyldarynyń, tóreleriniń bul ańyzdary orystyń nadan halyqtarynyń aralaryna da jaıyldy. Kele-kele turmystyń ıgiligin ózgelermen birdeı qazaqtyń kórýge esh ýaqytta laıyǵy joq dep oılaıtyn bolyp, qala turmysyna túsip, oqyp, tazaraq tura bastaǵan qazaqty kórse tańyrqap: «qarashy, tipti ózin kırgız deıtin emes!» — dep tamsanyp júretin boldy.

Qazaqtyń bir qylyǵyn jaqtyrmasa: «belgili endi, kırgız bolǵan soń qaıtýshi edi!» — deıtin boldy.

Qyrǵa shyqqan shabarmandary, jasaýyldary qazaqqa zorlyq qylǵanda, qazaqty qorqytqanda kózin alartyp, tisin qaırap: «ý, ý, ý! kırgız-z!!!» deıtin boldy.

«Kırgız» degendi álgi myrzalar bir túrli yzbarlanyp, tistenip aıtatyn boldy.

Endi ol kúnder ótti. Oktábr tóńkerisi qazaqqa bulaı qaraýdy tyıdy. Endi qazaq ta bir, basqa halyqtar da bir. Qazir ár jerden mıdaı tarıhı qatelerdi túzetti ám mundaı túzetilgen attardy Keńes úkimeti de qatty yqtıatpen qabyl aldy. Máselen, Hıvany qazir «Horezm» jurty deıtin boldy. «Sartty» ózbek deıtin boldy. Ám bul túzetilip qoıǵan attardy keńes úkimeti qoldanyp ketti. Biz «kırgız» degen atty joǵaltyp, ózimizdi «qazaq» dep atasyz, basqa halyqtar da bizdi «qazaq» dep osy atty qoldanyp ketpek, Bizdiń bir úlken kemshiligimiz — osy kúngi basqa jurttan buryn ózimizdi ózimiz «kırgız» deımiz. Áýeli bizdiń «Qyzyl Qazaqstan» jýrnaly oryssha «Krasnyı Kırgızstan» dep atalady. Bul eldiń edáýir álsizdigimizdi kórsetedi. Egerde bizdiń qazaq jigitteri bul qateni túzetemiz dese, op-ońaı túzetip áketer edi.

Bizdiń ár qazaq jigiti «kırgız» degendi tastap, qoımastan «qazaq, qazaq» degen sózdi jumsap, basqa jurttyń qulaǵyna sińdirip úıretý kerek.

Qazaqstannyń ortalyq úkimeti «kırgız» degendi qoıyp, «qazaq» degen esimdi qoldanýǵa jarlyq (dekret) shyǵarý kerek. Qazaqty «qazaq» deıik, tarıhı qateni túzeteıik!»

15.02.1923 jyl

---