InfoHub Logo

Qazaqstannyń ortalyq keńesi (sovet) komıtetiniń jańada bolyp ótken 3-shi jalpy jıylysy: «Qazaqstanda qazaǵy kóp jerlerde mekeme isteri qazaq tilinde júrsin, bul aldymen bolystarda bastalsyn» dep qaýly qyldy.

Bul týraly buryn da jazǵamyz, ám bul týraly 12-shi partıa jıylysynyń qaýlysy da bar.

Jáne bul týraly bizdiń Qazaqstannyń sot isterin basqaratyn komısarıaty, ám Qazaqstannyń ishki isterin basqaratyn komısarıaty da gýbernıa-gýbernıaǵa buıryqtaryn jiberdi. Buıryqtar tyǵyz.

Jáne qaǵazdan góri ıgi ǵoı dep bıyl jazǵa Orynbordan ár elge bara jatqan qazaq oqýshylaryna, stýdentterge Qazaqstannyń ishki isterin basqarýshy komısarıatynan qaǵazdar alyp berip, bul isti tapsyryp jiberdik.

Mundaǵy maqsat — bular ár gýbernıaǵa barysymen qazaq tiliniń dúkenin ashyp jiberip, qaptatyp qazaq tilin júrgizip jiberer degen emes, áıteýir adam barǵan soń gýbernıa-gýbernıalardaǵy, ýezerdegi qazaq eńbekshil tabynyń shyn ilgeri basýyn oılaǵan, ám sol eńbekshil taptyń úkimetiniń shyn kórkeıýin, gúldenýin oılaǵan qaıratty azamattar bolsa, týra qalyp oılanyp, bul zor tarıhı iske belsenip kiriser me eken degendik edi.

Aqmola, Semeı, Bókeı, Qostanaı gýbernıasyna jibergen jigitterden habar alyndy, habarlary ete ýaıymdy. Báriniń aıtatyn sózderi: «eshbir jerde qazaq tilin eshkim iske asyrýǵa oılanǵan joq, ám oılanatyn emes...» — deıdi.

İs qıyn, is ýaıymdy ekeni ras, kóp aqsha kerek ekeni ras. Biraq qandaı is bolsa da yntamen bolmaq. Sol ynta gýbernıalardaǵy, ýezerdegi ártúrli qyzmet basyndaǵy jigitterde bar ma?..

Kelgen habarlarǵa qaraǵanda, ondaı ynta, qalaı qylsaq ta boldyraıyq degen shyn kóńil joq.

Joqty bar qylady degen, aýyr qıyndyqtardy jeńedi degen qyzmet basyndaǵy jigitter qur ýaıym aıtatyn túri bar. Qur: «buǵan qarajat kerek, buǵan anaý kerek, buǵan mynaý kerek» degen sózderdi aıtatyn túrleri bar.

Jalpy ynta bólip, jiger, qaırat bolsa, óz-ózine sengen kámil ıman bolsa, er jigittiń isteı almaıtyn isi joq.

Qyzyl ásker jalpy jumylǵan yntanyń, qaıratty jigerdiń, erliktiń arqasynda, ár qımyldyń arqasynda, qamaǵan qalyń jaýyn jeńdi.

Qazaq tilin júrgizý isi qıyn bolsa, sondaı-aq bolar.

Buǵan jalpy ynta, qajymas qaırat kerek.

Kelesi jalpy jıylysta gýbernıalardaǵy, ýezerdegi qyzmet basyndaǵy jigitterden bul is týraly ne qylǵany jóninde áıgili jaýap alynbaq. Gýbernıadaǵy ám ýezegi halyqpen qatynasyp otyrǵan is bastaryndaǵy jigitter bul suraýlarǵa laıyqty jaýaptaryn daıarlaı berýleri kerek.

15.08.1923 jyl

---