InfoHub Logo

«Arman» degen uǵym osy kezde óte ózgerip, óte keńeıip ketken tárizdi. Meniń jas kezimde Qyzylaǵash baýyryn qystap, Qarash ózenin boılaı kóshetin bizdiń aýylda arman ıeleri kóp bolýshy edi.

Men jetim edim. Ár úıdiń bosaǵasy meniń ornym, «taǵdyrdyń» maǵan arnaǵan sybaǵasy edi, men bosaǵadan terge attaýdy tilemeımin, tek tapjylmaı óz ornymda otyryp, meıirim men «buıryq» kútemin. Onda meıirim men «buıryq» birge júrýshi edi, Meıirimi túsip bir úzim nan bergen bireý bir shelek sý ákel dep buıyrady, meıirimi túsip sháı bergen bireý buzaýlardy qaıyryp kel dep buıyrady, men únemi meıirimin qabyldap, buıryqtardy oryndaýshymyn... Bul budan qyryq jyl buryn edi. Onda jańa dúnıe týmaǵan, kún álsiz, tún meńireý kóz bolatyn. Dál osy bir shaqta, ár aýylda, ár úıde arman zary, arman dastany jyr bolatyn. Men sol zardy, sol dastandy kóp tyńdadym. Arman degen sózdi men sonda estip, sonda túsindim. Onda arman etegi kelte, arman jeńi qysqa edi. Bireý ol kezde astyna at minýdi arman etse, endi bireý qarny toıyp tamaq ishýdi arman etetin, bireý basyna baspana tabýdy arman etse, endi bireý áıel alyp jar qushýdy arman etetin. Mine, men tyńdaǵan ol zamandaǵy arman dastandarynyń negizgi saryny osylar.

Sodan beri kóptegen jyldar ótti, eski jalǵandy kúıretip, jańa dúnıe ómirge keldi, tek qana ómirge kelip qoıǵan joq, jańa mazmun, jańa beder ákeldi. Jańa dúnıe shuǵylasyna bólengen bizdiń sovet adamdarynyń ishki dúnıesi baıydy, oı órisi keńidi. Burynǵy mazmuny taıyz at miný men as taýyp ishý tóńiregindegi arman búgin óte baı, ete kóterińki maǵynaǵa aýysty. Joqshylyq quldyǵynan bosaǵan adam endi óz qulashyn tym joǵary, tym alysqa sermeıdi, men jyl saıyn aralap júrip, osy bir uly erleýdiń, adam sanasyndaǵy osy bir jańa belestiń aıǵaǵy bolamyn. Endi adam armany qarynnyń toqtyǵymen ústine kúrke tabýda emes, qoǵamǵa paıdaly, óz Otannyń sanaly azamaty bolýda. Mundaı keremet kúsh, uly arman qarapaıym qazaq júregine qaıdan keldi, munyń sarqylmas kózi, taýsylmas kúshi qaıda? Oı jiberseń, ony ómirdiń ózi aıtady, sonaý kolhozdastyrý dáýirinen bastap, MTS, sovhozdar qurylýy, tyń jerlerge shabýyl jasaý, qysqasy kúni búginge deıingi aýyl ómiriniń kezeńdi belesterine kóz salshy! Qarsy aldyńda aýyl ómiriniń ap-aıqyn esý joldary jatyr, sol joldardyń bárinde, sol kezeńderdiń bárinde lenındik partıamyzdyń bastaǵan kósemdigi, uly qamqorlyǵy, sharýalarǵa bergen adam aıtqysyz kómegi, dúnıede teńdesi joq eskertkishteı kóz aldyńa jaryq etedi. Sen partıaǵa jalyndy júregińnen alǵys aıtasyń, komýnızm bıikterine asqan danalyqpen bastap bara jatqan týysqan partıany ózińe maqtan etesiń, sovet elinde halyq, pen partıa bir, olardyń júrek tynystary bir soǵady, olardyń oı armany bir arnaǵa quıady. Asyl sózdiń shyn mánisin aýyl «miriniń esý kezeńderi saırap aıtyp tur.

Otyzynshy jyldary dúnıege kelgen kolhoz qurylysynyń biz tiri kýásimiz. Kolhoz qurylysymen birge búkil aýyl sharýashylyǵyna jańa bet, jańa kúsh ornady, bytyrap jatqan usaq sharýalar bir jerge bas qosyp, sharýashylyqty buryn adam balasy estip kórmegen qarqynmen údete tústi, sovet eli sosıalızm shyńyna qaraı sharyqtady, qazaqtyń kolhozdy aýylyna yrys pen berekeniń, óner men órleýdiń tuńǵysh qarlyǵashy traktor keldi, buryn at pen egiz jegip, túıe buıdasyn jetelegennen basqany kórmegen Kenjebek, Qaıyrjandar traktorshylar kýrsyn bitirip, mashınanyń rýline jabysty, aýyl ómirimde uly jańalyq, zor tabystar dáýiriniń alǵashqy kirpishi osylaı qalanyp, alǵashqy shegesi osylaı qaǵyldy. Dál osy kezeńde ornaǵan MTS-tar qanatym jańa sermep, baýyryn jańa jaza bastaǵan jas kolhozdarymyzdyń sharýashylyǵy nyǵaıýyna, buǵanasy bekýine úlken taıanysh, úlken qamqor bolǵany sovet halyqtary úshin dáleldep jatýdy kerek etpeıdi.

Jyldar ótti, sol ótken jyldar — ilgeri basa bergen, nyǵaıa bergen jyldar, aýyl ómirin tabystar bıigine, jeńister bıigine kótere bergen jyldar. Zor qımyl, zor tabystar arasynda súrinip ketken, jetpeı qalǵan shaqtar da bar: uıymdastyrýshysy, basqarýshysy nashar bolǵan biren-saran kolhozdarymyz ózderiniń alǵashqy qalyptasar kezeńderinde kibirtiktep aqsaı basty, boıyndaǵy bar qýatyn óz paıdasyna túgel jumyldyryp, óz sharýasyn uqypty, zerek basqara almady. Qalyptasa kele bul kemshilikter de joıyldy, barlyq kolhoz ómiri bir arnaǵa tústi. Kolhozdy aýylda jańa kezeń — jappaı órleý kezeńi bastaldy, ásirese XX sıezen keıin aýyl sharýashylyǵy qulashyn burynǵydan da keń jaıdy, tabystan tabysqa jetti, mıllıoner kolhozdar kóbeıdi, kolhoz ozattary óz menshigine jeńil mashınalar ustady. Mine, osy joǵaryda men aıtqan uly tabystar jolyn árqashan da lenındik partıamyzdyń Ortalyq komıteti belgilep otyrdy, jeńister shyńyna attaǵan uly kerýendi ózi basqaryp, ózi qýattandyrdy.

Elge tez taraǵan búgingi jańalyqtyń mańyzy kúshti, el ishi uly qýanyshta, ár adamnyń aýzynda fevral Plenýmynyń qaýlysy, ár adamnyń júreginde partıaǵa degen zor alǵys. Árbir kolhoz múshesi fevral Plenýmy qaýlysyn oryndaý jolynda óz oılaryn aıtyp, óz qýanyshyn ortaǵa salady, partıamyzdyń danyshpandyǵyna uly razylyqpen súısinedi, súısinedi de óz oılaryn topshylaıdy, óz tujyrymdaryn sarapqa salady. Qyzylorda oblysyndaǵy «Qyzyl dıhan» kolhozynyń múshesi, Sosıalısik Eńbek Eri Aqnıazov:

— Kolhoz qurylysyn onan ári damytý jáne mashına-traktor stansıalaryn qaıta qurý týraly partıanyń qaýlysy dál kezinde halyq tileginiń, óskeleń ómir tileginiń kiltin ashty. Kolhoz qurylysynyń alǵashqy kezeńderinde, kolhoz sharýashylyǵy shaǵyn kólemdegi kezinde óz mindetin jaqsy atqarǵan mashına-traktor stansıalary dál búgingi kúnniń jan-jaqty óskeleń tilegin atqarýǵa qaǵlezdigi, shapshańdyǵy jetpeıtin, ár kolhozdyń óz sharýasyn tilegine saı óristetýine, kezekti jumysyn tez jáne mezgilinde oryndap otyrýyna qolbaılaý bolatyn kezderi de ushyrasatyn. Sonymen qatar mashına-traktor stansıalarynan kolhozǵa kelip jumys atqaratyn traktorshylardyń óz mindetin jedel, tyńǵylyqty oryndap otyrýyn baqylaý kolhoz basqarmasyna qıyndyq keltirýshi edi. Endi fevral Plenýmynyń qaýlysy men tezısin oqyp otyryp, halyq kóńilinde júrgen osy oılardyń tikeleı júzege asatynyn kórip otyrmyz. Aýyl sharýashylyǵynyń jan-jaqty taraýlarmen burynǵysynan da kúshti damýyna budan artyq jaǵdaı bola ma! — deıdi.

Aqnıazovtyń bul oıy búkil halqymyzdyń oıy, onyń bul qýanyshy halqymyzdyń qýanyshy. Rasynda da kolhozdyń óz qolyndaǵy tehnıka kolhoz sharýasyna kerekti jumystardy bógetsiz, tez atqaryp tastaýǵa zor kepil ǵoı. Kolhoz qolyndaǵy traktorǵa, kolhoz ishindegi traktorıstke, jer aıdaý, shóp shabýdan basqa da mindetter tabylmaq. Qysqy tebinde jatqan kolhoz malynyń ósip, ónýine de tehnıkanyń zor paıdasy tımek qoı, endi traktorlar otarǵa barady, keıbir muzdaq qatqan laısań qystarda, qaharly qalyń borandarda kolhozshy aıdaǵan traktor maldy apatqa bermek emes. Jerge qatqan muzdy traktormen aıdasa malǵa kúrek ashady, jaıylym beredi, mal boranǵa ushyrasa lezde azyq-túlik jetkizedi, sonyń arqasynda mal sharýashylyǵy qysqy apattardan múlde qutylady, meılinshe órkendep ósedi. Endi kolhoz sharýasy bir júıemen ǵana ósýdiń ornyna ár júıemen jan-jaqty, kóp salaly bolyp kórkeıe bermek. Buryn egin, bolmasa mal esirip otyratyn bir júıeli kolhozdar, egin, malymen qatar qustar asyraıdy, baqshashylyq kásibin qaýlatyp, zyǵyr, kendir júgeri egetin bolady. Mine, fevral Plenýmy qaýlysynyń zor máni osynda, onyń tereń mańyzy, kózdegen uly nysanasy osy.

Bul sıaqty sharýashylyǵy iri, tabysy mol kolhozdarymyz respýblıkada tolyp jatyr, bul keltirilgen fakty partıa qaýlysynyń toqtaýsyz iske asýyna uly aıǵaq, kolhoz sharýasynyń iri adymmen ilgeri attap bara jatqanyna qaltqysyz kýá. Bular aýyl sharýashylyǵynyń aldyńǵy kóshi, biren-saran artta kele jatqan usaq kolhozdar erteń-aq osy aldyńǵy sapqa teńelmek, oǵan fevral Plenýmynyń qaýlysynda kórsetilgen qaǵıdalar aıqyn dálel.

Sóıtip, fevral Plenýmy qaýlysymen birge kolhozdy aýyl ómirine taǵy bir tarıhı jańalyq ómirdiń ózi tilegen jańalyǵy keldi, kolhoz sharýasynyń komýnızmge qaraı uly tabystarmen órleý dáýiriniń jańa bir jarqyn beti ashyldy, uly kóktemniń — kolhoz kókteminiń barlyq gúlderimen jaınar, qulpyrar shaǵy bastaldy, kóktem dúnıesine bizdiń Lenındik partıa óziniń jyly da, nurly mahabbatyn únemi tógip tur, kóregen, baısaldy, qamqor anadaı uly meıirimmen qýat berip, jeńister munaryna bastap barady.

— Týysqan partıa, saǵan myń da bir rahmet! — deıdi qazaq eli búkil sovet halqymen birge ún qosyp.

---