InfoHub Logo

Komedıa

QATYNASÝSHYLAR:

Gúljamal  Trúnánchık
Bıǵaısha  Kýbık
Bekbolat  Alma
Qabanbaı  Botka

BİRİNSHİ BÓLİM

Birinshi kórinis

Shymyldyq aldyna Bekbolat shyǵady. Moınynda dombyra.

Bekbolat. Salamatsyzdar ma. Sizderge bir az ǵapa áńgime aıtyp bergim kelip tur. Biraq sońynan osy áńgimeni aıtqan kim, ózi bir sýaıt emes pe? — dep talasyp, shekisip qalmaýlaryńyz úshin aldymen ózimdi tanystyryp óteıin. Meniń atym Bekbolat. Qaı Bekbolat deısiz be? Kádimgi stýdent Bekbolat. Iá, sol Bekbolattyń ózi. Turaǵym jataqhana. Iá, men aýyldan keldim ǵoı. «Aýyldan kelgenderdi de bilemiz» depsiz be? Árıne bilesiz. Á-á, siz (tamaǵyn shertip) mynany aıtasyz ba? Tatyp almaımyn desem sene qoıarsyz, o. Árıne reti kelip qalǵanda... Biraq meniń qaltamnan birdeńe shyǵady eken dep aldanyp qalmańyz. Men baıǵus sarań emespin-aý. Joqshylyq jomart erdiń qolyn baılaıdy. Turmys halim myqty emes. Óıtkeni artymnan aı saıyn aqsha salyp turarlyq ata-analarym da myqty emes. «Endeshe oqýǵa qalaı tústiń» deısiz be? Ustaǵan jerin qarashy. Qoı-qoı aǵaıyn, bas jaǵyna baryspaıyq. Qytyqty sózge baryp qaıtemiz, odan da Qabanbaı degen dosymnyń bir hıkaıasyn aıtyp bereıin. Ol ózi jaqsy jigit. Bar mini sóleket. Osy oqıǵa da sonyń sólekettiginen bastaldy. Ánekeı, estidińizder me?

Qabanbaı (sahna, syrtynan). Joq, joq. Men ondaı oskarblenıege tóze almaımyn. Adam sıaqty durys aıtsańyz bir sári. Qalaısha men... Meni sonsha sógetindeı... Aı, aıtshy, Bekbolat.

Qabanbaı men Bıǵaısha shyǵady.

Bıǵaısha. Ah, tóze almaısyń ba? Qarashy mynanyń kesirin?! Endeshe óte jaqsy. Jataqhanany bosatyńyz qazir.

Qabanbaı. Ne dep bosatam?

Bıǵaısha. Túk túsinbegensýin qarashy mynanyń. Joldas Jalǵasbaev, jataqhanaǵa bógde adamdy ákelip araq iship, tártip buzǵanyńyz úshin.

Qabanbaı. Men araq ishken joqpyn.

Bıǵaısha. Endi kim ishken? Álde men be?

Qabanbaı. Joq, siz de ishken joqsyz. Anaý ǵoı.

Bıǵaısha. Sol anaýyń kim seniń?

Qabanbaı. Ol ma? Ol bizdiń aýyldyń balasy. Kele jatsam kezdese ketti. Ýdaı mas. Ózin mılısıa áketeıin dep tur. Shashyn qyrqyp on bes sótkege aıdap jibermeı me.

Bıǵaısha. Aha, toqta, joldas Jalǵasbaev! Sonda jataqhana sizge vytrezvıtel bolǵany ma? Men seniń ózińdi on bes sótkege aıdatyp jiberem, áli. Tań atqansha baryldap án salasyńdar. Araq surap stýdentterdiń mazasyn alasyńdar.

Qabanbaı. Ol anaý ǵoı. Men túk tatqanym joq.

Bıǵaısha. Týk tatqanym joq. Joldasyń ýdaı mas bolǵanda sen týk tatpaısyń, á? Meni aljydy dep tursyn, ba, álde aqymaq kóresiń be.

Qabanbaı. Oıbaı-aý, men ishpeımin ǵoı.

Bıǵaısha. İshpeımin?.. On jyldan beri komendant bop kelem. Sonda ishpeıtin stýdent kórsem qaıda júrmin men, a? Eshe kisini kúıdirip, ótirik aıtýyn qarashy.

Bekbolat. Bıǵaısha apa, onyń ishpeıtini ras.

Bıǵaısha. Seniń de syryń málim, tek tur. Átteń Gúljamal podrýgamnyń jekjaty bolmaǵanda seni baıaǵyda qýyp shyǵatyn edim. Al, sen Jalǵasbaev jataqhanadan tabanyńdy jaltyrat.

Qabanbaı. Nege jaltyratam? Joq men ketpeımin.

Bekbolat. Bıǵaısha apa, bylaı mámilege keleıik ge. Sizdiń de bala-shaǵańyz... qyzyńyz bar.

Bıǵaısha. Qyzym bolsa she... Qaraı gór mynanyń dámesin. Men ony sender sıaqty jalań aıaqtar úshin ócipgenim joq.

Bekbolat. Joq, biz dámelenbeımiz ǵoı. Biraq...

Qabanbaı. Shirkin-aı, qandaı jigittiń mańdaıy jarqyrap tur eken.

Bıǵaısha. Ne deısiń?

Qabanbaı. Siz sıaqty tamasha qaıyn enege tap keletin deımin. Sizdiń ózińiz mynandaısyz, qyzyńyz tipti keremet shyǵar.

Bıǵaısha. Qara mynany. Keshirim surap aıaǵyma jyǵylýdyń ornyna masqaralaýǵa shyqtyń ba? Obalyń ózińe. (Sýmkasynan qaǵaz sýyryp.) Mine, munda eki birdeı ákti bar. Búgin jeksenbi bolyp qolym baılanyp tur. Erteń dúısenbi kúni rektorǵa aparam da oqýdan shyǵartyp, qańǵyrtyp jiberem.

Bekbolat. Bıǵaısha apa-aý, ol baıǵus shynyn aıtyp tur. Qaıyn eneniń qataly jaqsy bolady.

Bıǵaısha. Sen de keketýge aınaldyń ba?

Bekbolat. Qudaı saqtasyn. Bıǵaısha apa. Tek bir jolǵa keshirim surap turǵanym ǵoı. (Qabanbaıǵa.) Áı, keshirim surap, aıaǵyna jyǵylsaıshy.

Qabanbaı. Shok, men jazyqsyz jazǵyrǵan adamnan keshirim suraı almaımyn.

Bekbolat. Oı, sep de bir... Bıǵaısha apa, biz sizden úlken keshirim suraımyz, bir ashýyńyzdy qıyńyzshy.

Bıǵaısha. Joq, joldas Jalǵasbaev, quıryǵyńyzǵa shala baılansyn demeseńiz — búgin jataqtan taıyńyz. Bul jaqsylyqtyń ózin myna Bekbolattyń sózin qımaǵandyqtan istep turmyn. Áıtpese myna áktilerdi erteń rektorǵa berip túbińe jetemin. Obshejıtıeden oryp surap júrgen tártipti stýdentter tolyp jatyr.

Bekbolat. Bıǵaısha apa, siz keremet meıirban adamsyz. Sizdi sol úshin bárimiz jaqsy kóremiz. Endi bir sheginińizshi.

Bıǵaısha. Joq, endi sheginbeımin. Qarashy, demalys kúpi nastroenıemdi buzyp... (Shyǵady.)

Qabanbaı (qalshyldap). Aı, ózi netken dúleı-aı. Tipti bar ǵoı, sózdiń baıybyna barmaıdy. Ózin de qatyrdym-aý.

Bekbolat. Iá, qatyrdyń.

Qabanbaı. Sizdiń ózińiz mynandaısyz, apyraı qyzyńyz qandaı eken, degen joqpyn ba? Qalaı taýyp aıttym-aı.

Bekbolat. Ómirińde bir taýyp aıtqan sóziń edi, biraq sonyń ózi soryńa kórinip tur ǵoı.

Qabanbaı. Nege soryma?

Bekbolat. Endi jataqhanadan ketesiń. Bolmasa budan da úlken pálege qalasyń.

Qabanbaı. Ózim de ketem. Páterge shyǵam.

Bekbolat. Páterdiń aqshasyn qalaı tóleısiń? Oılan.

Qabanbaı. Qansha oılansam da jazyqsyz jazǵyrǵan adamnyń aıaǵyna jyǵylyp, bas ıe almaımyn. Jumys isteımin. Dúkenge baryp júk túsirem, bolmasa ashanaǵa baryp ydys-aıaq jýam. Áıteýir bir nárse tabarmyn. Tek maǵan bir páter taýyp bershi. Seniń aralasyp júrgen adamdaryń bar ǵoı.

Bekbolat. Ydys-aıaq jýam deısiń be?.. Toqta, toqta. Maǵan bir keremet oı kelip qaldy. Bir jerde bir páter bar.

Qabanbaı. Yńǵaıly ma?

Bekbolat. Yńǵaıly bolǵanda — qýdan berip oqýyńdy bitirip, otyz jyldan keıin mınıstr bolyp ketseń dál sondaı páter alasyń.

Qabanbaı. Sen ne kókip tursyń? Meni mazaq etkiń keldi me?

Bekbolat. Seni mazaqtap, meni óle almaı júr deısiń be, Qaban aǵa? Ollahı shyn aıtam.

Qabanbaı. Ondaı adamdar páterin jaldaı ma?

Bekbolat. Árıne jaldamaıdy. Tek onyń bir qıturqysy bar.

Qabanbaı. Túsinsem buıyrmasyn.

Bekbolat. Keıin túsinesiń. Árıne, ondaı úıge ornalasý ońaı emes. Saǵan qoıatyn úsh shartym bar. Oryndaısyń ba?

Qabanbaı. Sen óziń meni bir shataqqa uryndyraıyn dep turǵan joqsyń ba? Ashyp aıtshy.

Bekbolat. Bir shataqqa sen ýje uryndyń. Men seni shataqqa uryndyrmaımyn. Tek meniń shartymdy oryndaıtyn bolsań aıt, bolmasa páterdi basqa jaqtap izde.

Qabanbaı. Jaraıdy. Ne de bolsa kóndim.

Bekbolat. Kónseń jaradyń. Birinshiden, myna saqal-murtty sypyrasyń.

Qabanbaı. Men bul saqaldy moda úshin ósirip júrgenim joq. Tek dıplomymdy beske jazyp bitirgenshe qyrynbaımyn degen sertim bar edi.

Bekbolat. Ekinshiden, anaý almaı sary maıdaı saqtap júrgen jalǵyz kostúmińdi syqıtyp kıip alasyń.

Qabanbaı. Ony da sol dıplomǵa tilektes bolsyn dep alyp em. Qorǵaǵan kúni kıip shyǵaıyn dep sert qylyp edim. Qazir kıip alsam dıplom qorǵaǵansha onyń nesi qalady?

Bekbolat. Ony qazir kımeseń dıplommen qosh aıtysasyń. Al, úshinshi shartym — nege bolsa da tańyrqamaısyń. Meniń aıtqanymdy isteı beresiń.

Qabanbaı. Meıli endeshe. Tek óziń úı ıelerin tanısyń ba?

Bekbolat. Tanyǵany nesi? Meniń aǵaıynym olar.

Qabanbaı. Jaqyn aǵaıynyń ba?

Bekbolat. Ol úıdiń hozáıkasy meniń naǵashymnyń qudaǵıynyń qudashasy.

Qabanbaı. Sonda olar saǵan kim bolady?

Bekbolat. Maǵan ba? Maǵan qudasha jeńgeı bolady da. Jaraıdy o jaǵyn qazyp qaıtesiń. Komendantpen kóriskeniń qandaı jaqsy boldy. Naǵyz bir shylqymaıǵa baryp shylq ete túsetin boldyń.

Qabanbaı. Aı, osy ondaı jaıly páterge seniń óziń nege turmaısyń?

Bekbolat. Maǵan bolmaıdy.

Qabanbaı. Nege?

Bekbolat. Olar meniń syrymdy biledi. Al sen bolsań olar úshin jumbaqsyń. Uqtyń ba?

Qabanbaı. Aı, uǵa almaı turmyn-aý.

Bekbolat. Asyqpa. Bárin uǵasyń (ándetip). «Júregimniń túbine tereń boıla, men bir jumbaq adammyn ony da oıla». Olar seniń júregińniń túbine tereń boılap bolǵansha, sen dıplomyńdy jazyp, oqýyńdy bitirip alasyń. Stýdentke ne kerek? (Ándetip).

Ótpeı júrgen arý bolsa,
Zerikkende dárý bolsa,
Ermek izdep esi ketken
Erkekterge zárý bolsa,
Basqa ne kerek?
Tórt bólmeli úıi bolsa,
Teke ustaıtyn kúıi bolsa.
Maıǵa bókken mekıenniń,
Mıyndaı-aq mıy bolsa.
Basqa ne kerek?
Qurbysy da jorǵa bolsa,
Aqshasy mol dorba bolsa,
Úı degeniń úı emes-aý
Jyndylarǵa orda bolsa,
Basqa ne kerek?
Mýteri de jastaý bolsa,
Bárine ezi bastaý bolsa,
Sharaby mol shısha bolsa,
Araǵy mol astaý bolsa
Basqa ne kerek?

Ekinshi kórinis

Úlken kelisti páterdiń zaly. Osy úıdiń báıbishesi Gúljamal shyǵady. Ústinde halat, shamasy as úıdegi sharýasyn istep júrgen túri bar. Berekesi ketip qalǵan zaldy jınastyrady. Renishti.

Gúljamal. Apyraı, osy kúngi jastar ne bop barady? Erik bermeseń báribir yrqyńa kónbeıdi. Al, erik berseń... Minekeı. Mynaý ǵoı. Aý, ishsin, jesin, bárine erik berdik qoı. Tek úıdiń astan-kesteńin shyǵarmasa qaıtedi eken. Qarashy endi. Bir qyzdyń ózi osynsha sharshatty, baıǵus kóp balaly áıelder ne kún kóredi eken? Bu zamanda qyz ósirý degen qıamet qaıym boldy ǵoı. Aı, qınap tur-aý, qınap tur-aý (ándetip).

Eshkim ony túzemes,
Ózim qamyn jemesem.
Qyz sekildi qyz emes,
Kóılek kıgen demeseń.
Janǵa batyp on ese,
Qabyrǵammen keńesem.
Erkek emes, nemese,
Shalbar kıgen demeseń.
Eshkim ony túzemes,
Ózim qamyn jemesem,
Qyz sekildi qyz emes,
Syrǵa taqqan demeseń,
Janǵa batyp on ese,
Qabyrǵammen keńesem,
Erkek emes nemese,
Shylym shekken demeseń.
Janǵa batyp on ese,
Qabyrǵammen keńesem.
Erkek emes nemese,
Araq ishken demeseń.
Aqyl aıtpas, túzemes,
Ózderindeı dosy bar.
Erkek emes, qyz emes,
Qyz-tekeler osylar.
Baqytty ana men emes,
Aınalaıyn syrlasym...
Erkek te emes, qyz da emes
Keledi ósip bir masyl.
Esik qaǵylady.

Gúljamal. Esik ashyq. Kire ber.

Bıǵaısha kiredi.

Bıǵaısha. Amansyń ba, Gúljamal.

Gúljamal. Bizdiń Almýshka turǵan joq pa?

Gúljamal. Joq áli. Ekeýi uıyqtap jatyr. Túnimen jyn qaqqandaı qutyryp, tal túske deıin uıyqtaıtyn ádetteri emes pe.

Bıǵaısha. Bizdiń Almýshka «mama, seni oıatpaımyn, Botkanyń qasyna jata ketem» dep.

Gúljamal. Ekeýi jatyr. Saǵat on bir boldy. Bilmeımin qashan turatyndaryn. Bıǵaısha-aý, osy meniń basym qatyp ketti.

Bıǵaısha. İshkeniń aldyńda, ishpegeniń artyńda, tort qubylań túgel, seniń neden basyń qatady?! Tartyn sozyp jetkize almaı júrgen men sıaqty bolsań bir sári. Jumysym da nervnyı. Demalys kúni de tynyshtyq joq.

Gúljamal. Ne bolyp qaldy?

Bıǵaısha. Áı, bir buzyq balalar araq ishiń aıqaı salyp, jataqhananyń mazasyn alypty.

Gúljamal. Ondaı periler ózimizde de bar emes pe.

Bıǵaısha. Sen de qyzyqsyń, Gúljamal. Bizdiń balalardiki ánsheıin erkelik qoı. Al, ana buzyqtar ma, kisiniń nervisinen túk qaldyrmaıdy.

Gúljamal. Al, meniń qyzym da nervimnen esh nárse qaldyratyn emes. Jatyr ánekeı, tyraıyp.

Bıǵaısha. Búgin kún demalys. Jastar tynyqsyn. Sharshaǵan shyǵar.

Gúljamal. Jyp qaqqandaı jer tepkilep, selkildeýden sharshasa sharshaǵan shyǵar. Solar selkildegende kisi tipti qasynda qarap otyryp sharshaıdy ǵoı. Baıaǵy bizdiń zamanymyzdaǵy bılerdi aıtsaıshy, shirkin. Fokstrot, tango, váls. Alǵashqy qazaq válsi shyqqanda máz bolǵanymyz esińde me?

Bıǵaısha. E, nege esimde bolmasyn. Sende «Qazaq válsi» bar edi. Qoıyp jibershi. Nastroenıem buzylyp kelip edi. Jas dáýrendi eske túsirip, nervimdi túzep alaıyn.

Gúljamal plasınkany qoıady. Ekeýi bılep ketedi.

Gúljamal. Shirkin-aı, ótip ketti ǵoı, qurǵyr.

Bıǵaısha. Iá, o da bir qyzyq zaman edi-aý. Ústimizde jóndi kóılegimiz de joq. Esińde me, meniń jalǵyz kóılegimdi ekeýmiz kezek kıip bıge júgiretinimiz?

Gúljamal. Sol jaqsylyǵyń ǵoı, áli kúnge deıin umytpaıtynym. Sonda da sol kezimiz qyzyq edi. Ol kezdiń jigiti de, qyzy da sypaıy edi. Esińde me, jigitter JenPI-diń jataqhanasynyń qaqpasynan óte almaı, kóshede ıirilip turatyndary. Syrttan kele jatsań «qaryndas, úshinshi kýrstan Bıǵaısha degen qyzdy shaqyryp jiberińizshi», dep qıylyp turatyn.

Bıǵaısha. «Gúljamaldy shaqyryp jiberińizshi, qaryndas», deıtin jigitter de bolatyn.

Gúljamal. E, nege bolmasyn. Men qyz bolmappyn ba. Aı, ondaǵy júris bólek edi ǵoı. Jigitpen bir kesh salpaqtap júrgendegi jeıtinimiz bir morojenyı. Soǵan da máz bolýshy edik.

Bıǵaısha. Biz qandaı naıvnyı bolǵanbyz. Ol kezde basqa jigit bıge shaqyrsa barmaýshy edik qoı. Tipti, taǵy bolyppyz-aý.

Gúljamal. Iá, deseıshi, aılap júrgende jigit betimizden áreń súıýshi edi. Al qazirgi qurǵyrlar kezdespeı jaty shaıqasa ketedi.

Bıǵaısha. Sen de qyzyqsyń, Gúljamal. Qazirgi zamannyń qarqyny basqa. FTP deıdi ony. FTP — Ǵylymı-tehnıkalyq revolúsıanyń zamany. Osy kúngi moda solaı.

Gúljamal. Kıimge moda bolýshy edi. Kóılekterin birde qysqartyp kindiginen, birde shubaltyp tobyǵynan kıip júr ǵoı. Biraq mahabbatqa moda bolady degendi estigen joq edim.

Bıǵaısha. A kak je, qazir mahabbatqa da moda shyqty. Baıaǵy siz sıaqty syzylyp, jigitterdi alystan emeksitip qoıatyn qyzdar búginde staromodnyı. Olar baısyz qalady.

Gúljamal. Qaıdan bileıin, «Otyrǵan qyz ornyn tabar» deýshi edi sheshelerimiz.

Bıǵaısha. Qaltańda qolaqpandaı dıplomyń júrse de, seniń-aq qazaqshylyǵyń qalmaıdy, Gúljamal. Zamannan artta qalsań jurtqa kúlki bolmaısyń ba.

Gúljamal. Joq, Bıǵaısha. Men bir nárse bilsem kúlki bolyp júrgender zamannan artta qalǵandar emes, shoshańdap aldyna shyǵyn ketkender. Sen beri qarashy, maǵan Botagózim qatty ýaıym bolyp tur. Aralasatyny kileń bir jyn qaqqan balalar. Shynymdy aıtsam Botkama qazaqy qoldaý, ornyqty bir jigit tapsam dep edim. Ózi ondaıǵa jolamaıdy. Oraıyn ózim keltirmesem. Sonyń jolyn taba almaı basym qatyp júr. Elden kelgen balanyń tárbıesi bólek qoı.

Bıǵaısha. Sen de qyzyqsyń, Gúljamal. Qazaqy jigitiń qyzyńdy elge alyp ketpeı me.

Gúljamal. Qalada qalatyndary da bar emes pe?

Bıǵaısha. Oıbaı-aý, esi barlary elge ketedi de, qalada qaǵynǵandary qalady ǵoı.

Gúljamal. Aı, jaqsy jigit tabylsa, osynda qaldyrar edik qoı.

Bıǵaısha. Onda aǵaıyn-týystary topyrlap kelip úıińe jatyp almaı ma. Olarǵa shaı qaınatyp, tamaq pisirip, kir-qońyn jýyp berý sovremennyı qyzdyń qolynan kele me?

Gúljamal. Iá, sonysy bar. Bizdiń qyz tamaq ishken tárelkesin jýyp qoıýǵa da jaramaıdy. Aı, shirkin-aı, ezi jalǵyz, ózi momyn, úı sharýasyna qatynnan beter jigit tabylsa...

Bıǵaısha. Onyń ústine kandıdat bolsa...

Gúljamal. Iá, kandıdat bolsa tipti qatyn keger edi. Ondaı jigit tabylsa qadalyp alyp, qatyp qalar edim-aý. Bizdiń qyzdy jat jerge jiberý masqara ǵoı. Jamanyn jasyryp óz qolyńda ustamasań... Kúshik kúıeý ǵoı, kúshik kúıeý meniń armanym.

Bıǵaısha. Árkimniń bir armany bar. Gúljamal, beri qarashy, meniń de bir myqty esebim bolyp júr. Osynda kelip júrgen ana Kýbık degen jigit bar ǵoı. Ol anaý Baıekeńniń balasy eken.

Gúljamal. Qaıdaǵy Basekeń?

Bıǵaısha. Kádimgi Baısalbaı Seńgirbaevıch bar emes pe? So kisiniń óziniń balasy. Ol bizdiń Almýshkaǵa ýhajıvat etip júr. Kórdiń be, másele qaıda jatyr. Sonyń tyrnaǵyn bir iliktirsem shirkin.

Gúljamal. Sol jigit maǵan unamaıdy. Ózi oqýyn da tastap ketken be, nemene.

Bıǵaısha. Túý, Gúljamal-aı, so da sóz bolyp pa. Tek Basekeń cay bolsyn, oqý da, dıplom da, qyzmettiń kókesi de tabylady ol jigitke. Sen meni túsinbeısiń ǵoı. Ózińniń Bektemiriń myqty, kóbine shetelde qyzmet istedi.

Gúljamal. Osy qyzǵa bas-kóz bolam dep shetelge de bara almaı otyrmyn.

Bıǵaısha. Bizdiń Qýandyq bolsa buǵaltyrlyqtan asa almaı-aq qoıdy. Bar aqsha aldynan ótedi, biraq qolyna túk juqpaıdy. Sonyń kúıiginen-aq ólip boldym. Átteń dúnıe-aı. Basekeńdeı adamǵa qolym bir jetip, qudaǵı bolyp alsam baıaǵydan bergi ketken esemdi bir-aq qaıyrar edim. (Ándetip.)

Túshkirgenim,
Bireýge arý bolyp juǵatyn
Úshkirgenim
Bireýge darý bolyp shyǵatyn,
Qudaı bolmaı, shirkin-aı,
Quda bolsam myqtyǵa.
Dymdaǵanym
Bireýge dáýlet bolyp juǵatyn,
Ymdaǵanym
Bireýge páter bolyp shyǵatyn,
Qudaı bolmaı, shirkin-aı,
Quda bolsam myqtyǵa.
Shúıilgenim
Bireýdi tuǵyrynan jyǵatyn,
Súıingenim
Bireýdi bıikke alyp shyǵatyn
Qudaı bolmaı, shirkin-aı,
Quda bolsam myqtyǵa.
Esik qaǵylady.

Gúljamal. Esik ashyq, kire ber kim de bolsań.

Moınyna dombyra asynǵan Bekbolat kiredi.

Bekbolat. Assalaýmaǵalaıkým. Salamatsyz ba, qudasha-jeńgeı. Halińiz jaqsy ma? (Bıǵaıshany kórip, tańyrqaı sasyp.) Á-á, Bıǵaısha apa, siz de osynda ekensiz...

Bıǵaısha (qatal). Iá osyndamyn. Ne aıtaıyn dep ediń?

Bekbolat (yrjıyp). Iá degenim ǵoı.

Bıǵaısha. Men kettim. Gúljamal, Almýshka oıanǵan soń úıge kelsinshi. Parıkmaherden saǵat birge ochered alyp qoıaıyn. (Shyǵady.)

Bekbolat. Sizdiń podrýgańyz sondaı jaqsy kisi...

Gúljamal. Osy sen álgi...

Bekbolat. Aqkúmis ájeıdiń qudasynyń jıenimin ǵoı. Elge baryp edim, Aqkúmis ájeı ustap alyp: «Osydan Almatyǵa barǵan soń meniń Gúljamal qudashamnyń amandyǵyn bilip, hat salyp jibermeseń, tura-tur bálem», den esimdi tandyrǵany.

Gúljamal. Qalaı, kempir qýatty ma áli?

Bekbolat. Ázir óletin kempóshke joq. Eshkini qýyp jetip sıraǵynan ustap alyp saýady.

Uıqydan shala oıanǵan, alqam-salqam Botka kiredi.

Botka. Mama, biz oıandyq. Zavtrak bar ma?

Gúljamal. Úıde kisi bar, jynǵa uqsamaı kıinip júrseńdershi.

Botka. Ol kim kisi? Mynaý ma?

Bekbolat. Men Bekbolatpyn ǵoı. Haliń jaqsy ma, Botka.

Botka. Kakoı Bekbolat?

Bekbolat. Kakoıy nesi? Kádimgi Bekbolatpyn. Óziń ýmytyı qalǵansyń ba?

Botka. A, kajetsá esimde. Takoı smetnoı. Dombyra asynyp júredi.

Gúljamal. Aıtty, aıtpady, qaraǵym-aý, osy dombyrańdy ylǵı moınyńa asyp júretiniń ne?

Bekbolat. Qatardan qaldyrmaıyn dep júrgenim ǵoı, qudasha-jeńgeı.

Gúljamal. Qatardan qaldyrmaǵany qalaı?

Bekbolat. Osy kúngi qazaqtyń qara domalaq jigitteri ákesinen qalǵandaı, moıyndaryna bir-bir gıtar asyp alypty. Sosyn atamnan qalǵan mýra edi, osy baıǵusty jetim qaldyrmaıyn dep men de moınyma dombyramdy a syn aldym.

Gúljamal. Durys aıtasyń, qaraǵym. Óziń bir tapqyr jigit ekensiń.

Botka. Oı, mama, men ony smeshno desem... okazyvaetsá eto ochen orıgınalno.

Bekbolat. Basyń bar, Botka. Durys aıtasyń. Bile bilseń, qazaǵyńnyń ózi orıgınalnyı halyq.

Botka. Znaesh, sen bizdiń kompanıaǵa qatys. Eto je orıgınalno, nasıonalnyı kolorıt.

Bekbolat. Aı, Botka-aı, túzý bastan qısyq basyp ketesiń, bul saǵan kolorıt bolǵanmen, maǵan ata-babadan qalǵan tábárik.

Botka. Ný, sen ókpeleme. Obázatelno bizdiń vecherınkaǵa kel. Ný, mama biz ashpyz. Zavtrak qashan daıyn bolady?

Gúljamal. Bar, jýynyńdar. Tamaqtaryń qazir daıar bolady.

Botka ketedi.

Bekbolat. Botka da boı jetip qalǵan eken.

Gúljamal. Boı jetkeni tússin. Sharshatyp tur. Ósken saıyn qıyn bop barady.

Bekbolat. Ásheıin aıtatyn shyǵarsyz, qudasha-jeńgeı. Meniń mamam «osy meni sen sharshattyń albasty dep keıýshi edi, qazir kanıkýlǵa barsam jylap kórisedi. Onyń ústine qyz bala degen mamasyna qolqanat qoı. Meniń bir qaryndasym bar, úıdegi bar jumysty jalǵyz ózi isteıdi.

Gúljamal. Oıbaı, ondaı qyz arman bolyp turǵan joq pa.

Bekbolat. Botka da jaqsy bala. Tek erkeletip alǵansyz.

Gúljamal. Sen maǵan bir nárseni túsindirshi, aınalaıyn Bekbolat. Osy senimen adam sıaqty sóılese alam. Sen aýylda ósken balasyń. Al mynalardyń tilip de, babyn da taba almaı qoıdym.

Bekbolat. Oı, qudasha-jeńgeı-aı, aýylda óskenderdiń de talaı soqqandary bar. Odan emes shyǵar. Al, meniń bir joldasym bar... Aı, naǵyz azamat sol jigit.

Gúljamal. Boıdaq pa ózi?

Bekbolat. Boıdaq bolǵanda naǵyz súr boıdaq.

Gúljamal. Oqý bitirgen be?

Bekbolat. Oqý bitirgenińiz ne. Kandıdat bolýǵa bes-aq mınýt qalǵan. Ózi sondaı kishipeıil jigit. Kishipeıil bolmasa men sıaqty jalań aıaq stýdentpen joldas bola ma. Minezi qandaı deseńizshi, keremet sypaıy, jibekteı. Sonyń qasynda júrem dep ózim de ájeptáýir tárbıe alyp qaldym. Buryp kishkene alańǵasarlaý edim ǵoı, qudasha-jeńgeı. Qazir kádimgideı jóndelip qalǵan joqpyn ba?

Gúljamal. Iá. Ol jigittiń bylaı týǵan-týysqandary kóp pe?

Bekbolat. Týǵan-týysqandary deısiz be?.. Joq. Ol ózi jalqy jigit. Bir ógeı sheshesi bar edi, o da kúıeýge tıip ketti. Óziniń talabymen, eńbegimen jetilip júrgen jigit.

Gúljamal. Sen ol jigitti úıge ertip ákelip tursaıshy.

Bekbolat. Ákelgende qandaı. Aıtpaqshy, qudasha-jeńgeı-aý, sol jigit bir páter izdep júr edi. Sizdiń úıdiń ózi sol jigitke qolaıly bolar edi.

Gúljamal. Qolaıly bolǵany qalaı?

Bekbolat. Osy úıde azǵana ýaqyt páterde tura tursa...

Gúljamal. Páterde turǵany qalaı? Úıde qyz bala bar.

Bekbolat. O jaǵynan qoryqpańyz, qudasha-jeńgeı. Ol tipti áıel zatyna qaramaıdy.

Gúljamal. Qaramaǵany qalaı?

Bekbolat. Ǵylymǵa shyn berilip ketken. Kitaptan bas almaıdy. Endi bir rahaty — sizge tipti salmaǵy túspeıdi. Eden sypyrý, ydys-aıaq jýý, kir jýý degende, keremet. Ógeı sheshesi úıretip tastaǵan. Al, as pisirý degenińiz bar ma, oǵan endi, o-oı sheber. Keıde bir stýdentter jıylyp... men de qyzyqpyn, stýdentter deppin ǵoı, ǵalymdar jıylyp bas qosqanda, bar tamaqty ózi pisiredi. Al, palaý basqanda sartyńyzdy satyp jiberedi.

Gúljamal. Apyraı, mynaý bir bizdiń qolynan túk kelmeıtin qyzdardyń baǵyna týǵan jigit eken. Altyn ǵoı, altyn...

Bekbolat. Aıtpańyz deımin. Sonymen páter máselesin kelistik qoı, qudasha-jeńgeı.

Gúljamal. A? Joq, oıbaı páter jaldap...

Bekbolat. Jaraıdy endeshe. Páterdi basqa jerdeı izdeıtin boldyq qoı. Oǵan páter tabylar-aý. Tek páter bergen úıdiń qyzy bolyp júrse. Sodan qorqam.

Gúljamal. Jańa áıel zatyna qaramaıdy degeniń qaıda?

Bekbolat. Sol qaramaıtynynan qorqam ǵoı. Qaraıtyn qýlar aıaǵyn ildirmeı ketedi. Mynaý sıaqty ebedeısizder qolq etip qolǵa túsedi de, qamytty moınyna qalaı kıip alǵanyn bilmeı qalady.

Gúljamal. Iá, onyń ras. Ondaılar súıtedi. Bizdiń Bektemir de sondaı edi.

Bekbolat. Iá, deımin, Quddy aýmaǵan Bekeń. Al endi qudasha-jeńgeı, saý bolyńyz.

Gúljamal. Joq, joq sen tura turshy. Biz kishkene oılanaıyq. Múmkin keıin bir retin keltirin.

Bekbolat. Keıinge bolmaı tur ǵoı. Qazir dısertasıasyn qorǵaımyn den murnynan shanshylyn júrgen kezi... Oǵan bir tynysh úı kerek.

Gúljamal. Apyraı qoldan shyǵarmaıtyn-aq jigit eken. Tek páter jiberýge jurttan uıalyp...

Bekbolat. Qudasha jeńgeı-aý, onyń túk te uıaty joq. Jaqyn-týysymyz edi deı salyńyz.

Gúljamal. Iá, ıá, aıtpaqshy solaı deýge bolady eken ǵoı. Men ony Bekeńniń inisi edi deıin.

Bekbolat. İnisi deısiz be? Joq, inisi deseńiz — cońyra sáti túsip ketse, onda yńǵaısyz bolady. Mundaıda eń raqaty jıen ǵoı. Qalaı salsańyz da kele beredi.

Gúljamal. Basyń bas-aq eken ǵoı, aınalaıyn-aı.

Bekbolat. Beri kelińizshi, qudasha-jeńgeı. Anaý skverde skameıkada otyrǵan jigitti kórdińiz be?

Gúljamal. Áne bir kitapqa úńilip otyrǵan ba?

Bekbolat. Iá, Ózi tinti kitaptan bas almaıdy. Baıqaısyz ba, naǵyz myqty oqymysty bolatyn adamnyń keskini. Men qazir baryn ertin kele qoıaıyn.

Gúljamal. Jaraıdy, men kishkene dastarqan daıarlap jibereıin. Jastar tanyssyn. Tek, osy qurǵyrlar saýdyraǵan bos býtylkadan basqa týk qaldyrmaǵan shyǵar.

Bekbolat. O jaǵyna shurq etpeńiz. Ol jigit tatyn almaıdy.

Gúljamal (tańyrqap). Tatyp almaıdy deısiń be?

Bekbolat. Temeki de tartpaıdy.

Gúljamal. Apyr-aý, seneıin be, senbeıin be! Mynaý... Mynaý bir altyn ǵoı.

Bekbolat. Ollahı shyp aıtam, qudasha-jeńgeı.

Gúljamal. Aınalaıyn, Bekbolat, osy aıtqanyńnyń dál qaq jartysy ras bolsa da, bul bir qos qoldan ustap alyn, aırylmaıtyn jigit eken. Aty kim óziniń?

Bekbolat. Qabanbaı.

Gúljamal. Qazirgi jastarǵa kishkene ersileý eken.

Bekbolat. Ýaqasy joq, qudasha-jeńgeı. Qazirgi qyzdar qazaqy esimdi qaq ortasynan omyryp tastaıdy Da, aıaǵyna oryssha jalǵap súmireıtip ala qoıady.

Gúljamal. Iá, atyp qoıshy, atyn. Zatyn aıtsaıshy, zatyn.

Bekbolat. Zatyn deısiz be? Zatyn aıtsam (ándetip),

Eki betin adaldyqpen jýǵan jan,
Alý emes, berý úshin týǵan jan,
Adam emes...
Saf altyn.
Áıel dese shybyn janyn qıǵan jan,
Saýyn sıyr bolý úshin týǵan jan.
Adam emes...
Saf altyn.
Dúnıede joq nárseni qýǵan jaq,
Ydys-aıaq jýý úshin týǵan jan.
Adam emes...
Saf altyn.
Ne bolsa da belin bekem býǵan jan,
Kúshik kúıeý bolý úshin týǵan jan.
Adam emes...
Saf altyn.

Bekbolat. Al, qudasha-jeńgeı, men Qabanbaıdy jetelep ákelip, apa shetki bólmeńizge bir súńgitin jibereıin. Sodan keıin kúshik kúıeý qylyp baılap alý sizdiń óz qolyńyzda.

Gúljamal. Aı, sol qolyńnan kelmeı qala ma dep qorqam. Bekbolat qaraǵym. Bizdiń qyz óziń bilesiń qıyn ǵoı. Onyń ústine ana jigitiń de kitaptan bas almaıtyn bolsa... aralaryna óziń dáneker bolsaıshy.

Bekbolat. Oıbaı-aý, meniń sabaǵym bar ǵoı, qudasha-jeńgeı.

Gúljamal. Sabaq dep... endi kúndiz-túni kitap oqı bermeıtin shyǵarsyń. Bylaı úıge jıirek kelip, bas qosyp, aralaryn jalǵastyryp jiberseń...

Bekbolat. Úıge jıirek kelip deısiz be? Apyraı-á... Jaraıdy endi, siz qolqa salǵan soń tipti ınstıtýtty bitire almaı omaqata qulap jatsam da, amal joq. Bar ónerimdi salarmyn, qudasha-jeńgeı. (Shyǵady.)

Gúljamal. Apyraı, ózi oń men tústeı boldy-aý. Kókten tilegenim jerden tabylyp. Seneıin be, senbeıin be? Apyraı bir sán tússe... Anaý shashtaryn jaýrynyna túsirip, gıtar asynyp sekeńdegen jastardan qorqam. Kóbinde ne oqý joq, ıe kásip joq. Ózderi ata-analarynyń moınyna masyl bop júrgende — olar kimge kúıeý, kimge áke bolyp jarytady. Arttaryna qaramaı úılenetinderi bar-aý olardyń. Arada jyl ótpeı ajyrasyp jatady. Oıbaı, búgingi qyzdar kúıeý tańdaýdy, erteńgisin oılaýdy bile me? Joq, Gúljamal jalǵyz qyzyńdy jónin taýyp qutty jerine qondyra almasań, nesine Gúljamal atanasyń. Osy aradan múlt ketseń... endi qaıtyp ondaı adam qolyńa túspeıdi. (Esik qaǵylady.) E, kelińder, kelińder, aınalaıyn. Esik ashyq tur.

Kýbık pen Túránchık kiredi.

Túránchık. Prıvet, Gýlá jeńgeı. Daýsyńyz sondaı jyly estildi.

Kýbık. Salamatsyz ba, Gýlá jeńgeı.

Gúljamal. Amansyzdar ma. (Ózine.) Bulardy qandaı jyn-shaıtan aıdap ákeldi. Naǵyz bir kelmeıtin ýaqytta kelgenderin qarashy.

Kýbık. Siz... Kto eto... qonaqjaı adamsyz, Gýlá jeńgeı. Yqylasyńyzǵa raqmet.

Túránchık. Bizdiń Kýbık molodes. Dostaryn umytpaıdy. Qınalǵan kezde tabylý kerek. Azǵantaı syıy bar.

Sharap, ol-pul salǵan jeńil sýmkany stolǵa qoıady.

Kýbık. Men aldymen sizdi oılaımyn, Gýlá jeńgeı. Mynaý sizge. (Gúljamalǵa shokolad usynady.)

Gúljamal. Kishkene erteleý kelip qalǵan ekensińder.

Túránchık. Túnde aýyrǵan basty erteńgisin jazbasa bolmaıdy.

Gúljamal. Botkalar áli uıyqtap jatyr edi.

İshki bólmeden Botka shyǵady.

Botka. Mama, sen ótirik aıtpa. Biz turdyq. Prıvet Granederam. (Stoldaǵyny kórip.) Oı, Kýbık, Túránchık kakıe vy molodsy. Bárin ózderi biledi. Prosto prelest A ný ka, ıa vas poselýıý. Qysylmańdar meniń mamam sovremennaıa jenshına. (Ekeýin súıedi.) Almýshka, shyq tezirek.

Alma kiredi. Gúljamal kýhnáǵa ketedi.

Alma. Shel aıaqtarǵa sálem. Ǵafý etińizder, men áli jýynyp, taranyp ta bolǵan joq edim.

Kýbık. Káne, starýha, oblobyzaemsá. Týaletińe sodan keıin kirersiń. (Súıedi.) Súıýge boıanǵan qyzdan góri uıqydan oıanǵan qyz tátti bolady.

Túránchık. Kýbık, ty genıı, danyshpan. Sen bar ǵoı, sen kim edi álgi, Muzafar Álimbaevsyń. Aıaq astynan maqal shyǵardyń. «Súıýge boıanǵan qyzdan góri uıqydan oıanǵan qyz tátti bolady». Tamasha. Glavnoe — shyndyq.

Botka. Almýshka, znaesh kakıe onı dogadlıvye. Kerektiń bárin ákelipti. Prosto prelest

Túránchık. Kýbıkke raqmet aıtyńdar. Munyń basy naǵyz altyn bas.

Kýbık. Ný, devochkı, biz keshe siltep jiberippiz. Ia prosypaıýs, qarasam basym qazandaı. Sodan dýmaıý, bizdiń qyzdardyń basy da, ný po kraıneı mere, tabaqtaı bolǵan shyǵar dep oıladym. Ondaı kezde... konechno bir nárse tabý kerek.

Alma. Sen tapqyr jigitsiń, Kýbık.

Botka. Net, ol bar ma, ol... prosto molodes.

Túránchık. Bizdiń mamandyq aýyrǵan bastardy jazý.

Kýbık. Al bizdiń devız, ıaǵnı ýranymyz (gıtarmen ándetip).

Tesik bashka eshqashan da tolmaıdy,
Idealnyı bolam degen ońbaıdy.
Qurap qalǵan predkamnan uıat dep,
Bar qyzyqtap bas tartýǵa bolmaıdy.

Q a ı y r m a s y:

Súıerińdi súıip qal,
Qusharyńdy qushyp qal.
İsherińdi iship qal,
Asaryńdy asap qal
Jasaryńdy jasan qal.
Selávı.

Tesik bashka eshqashan da tolmaıdy,
Idealnyı bolam degen ońbaıdy.
Kak chelovek ómir súrý kerek dep,
Ógiz bolyp jegilýge bolmaıdy.

Q a ı y r m a s y:
Tesik bashka eshqashan da tolmaıdy,
Myna basqa eshbir aqyl qonbaıdy.
Qysqa ómirdi odan saıyn qysqartyp,
Qatyn alyp, bala baǵyp bolmaıdy.

Q a ı y r m a s y:

Botka. Bravo. Bravo Kýbık. Pravda. Almýshka, ol jaqsy.

Alma. Árıne jaqsy. Men sizdiń talantyńyzǵa tabynamyn.

Kýbık. Kórdiń be, Túrá, meniń baǵam artyp keledi. Tipti adamdy mensinbeıtin mamzel Almanyń ózi maqtady.

Botka. Joq. Kýbık, seniń ogromnyı ýspehyń bar. Men de saǵan ǵashyqpyn.

Túránchık. Kýbık, sen ıtsiń. Senimen birge júrýge bolmaıdy.

Botka. Nege?

Túránchık. Barlyń qyzdardy bir ózine qaratyp alady. Sonda qasynda júrgen adamǵa asylyp ólýden basqa týk qalmaıdy.

Botka. Nege? Sen asylyn ólme, Túránchık. Men seni jaqsy kórem. Sen meniń jaqsy... senimdi kúshigim sıaqtysyń. (Murnynan, shymshyp.) Oı, pýpsık.

Alma. Túránchık, sen qadirli janyńdy saqtaı tur. Men Kýbıktiń moınyna asylaıyn dep turǵanym joq.

Túránchık. Almýshka, ne forsı. Sen de uzaqqa shydamaısyń. Jarylasyń.

Gúljamal kiredi.

Gúljamal. Al, balalar, endi kýhnáǵa baryp otyryńdar kishkene.

Kýbık. Gúljamal jeńgeı, bizdi kýhnáǵa qýyp tyǵatyndaı ıe jazdyq? Siz qonaqshyl edińiz.

Gúljamal. Bir kisiler keletin edi. Aǵaıyndarymyz.

Alma. Jıenińiz emes pe, Gýlá apa?

Gúljamal. Iá, jıenimiz. Ony qaıdan bildiń?

Alma. Ánsheıin ústinen túsippin. Al, jigitter, Gýlá apaıdyń qurmetti adamdary kelip qalǵan eken, ana Jaqqa baraıyq.

Botka. Kak qurmetti adamdar. Eto kak ego — Bekbolat pa? Podýmaesh. Biz osynda otyramyz. Mama, bizge qaı chto-nıbýd perekýsıt. Barshy, mama, bir nárse ákelshi.

Gúljamal (ózine). Apyraı, myna bir perilerdiń mezgilsiz kelgeni-aı. Úrkitip jibermese neǵylsyn. Balalar endi kelgen kisilerge sypaıy bolyńyzdar. (Botkaǵa.) Sen de sekeńdeı berme, uıat bolady.

Botka. Uıat bolady? Nesi uıat?

Alma. Gýlá ana, siz qoryqpańyz. Aǵaıyndaryńyz kelgende biz jibekteı syzylyp turamyz.

Túránchık. Gýlá apa, onyńyz pe? Bizdiń tárbıemiz myqty. Kýbık talaı dıplomatıalyq qabyldaýda bolǵan.

Gúljamal. Jaraıdy. Áıteýir tynysh bolyńdar. ( Shyǵady.)

Túránchık. Keletinder qandaı myqtylar. Gýlá jeńgeıdi sonsha sastyrǵan?

Alma. Ǵylym kandıdaty, tek bes mınýty ǵana jetpeıtin kórinedi. Ekinshisi — stýdent.

Kýbık. O-o. Onda myqty boldy. Endeshe jaqsylap qarsy alaıyq.

Botka. Ty. Golova, Kýbık. Davaı prıdýmaem vstrechý.

Túráchık. Men daıyn. Ózderin bir sastyraıyn.

Alma. Olar seniń mamańnyń jaqsy kóretin adamdary. Úrkitip alyp júrme, Botka.

Botka. Podýmaesh, za to maǵan keregi joq. Aýyldan kelgen. Znaesh onı kakıe. Olarǵa bári de unamaıdy. Potomý chto ne po ıhnemý.

Alma. Jaraıdy endeshe, synshyl qonaqtar eken, biz de olardy synnan ótkizip alaıyq.

Túránchık. Almýshka, sen keremetsiń. Almatynyń qyzdary aıaǵynyń astynda japyrylyp jatatyn Kýbıktiń saǵan emeshesi quryp júrgeni tegin emes. (Esik qaǵylady.) Tss... keldi.

Alma (daýystap). Esik ashyq. Hosh keldińizder.

Qabanbaı men Bekbolat kiredi. Qabanbaı saqalyn sypyryp, syqıyp kıinip alǵan. Túránchık gıtaramen týsh oınaıdy. Qabanbaı sasyp qalady. Bekbolat «saspa» degendeı jeńinen tartyp qoıady. Túránchık týsh oınap bolyp, taǵzym etip basyn ıedi.

Túránchık. Sizderdi kórgenime óte baqyttymyn.

Alma (Qabanbaıdyń aldyna reverans jasap). Sizben kezdeskenime ózimdi baqytty sanaımyn.

Kýbık. Sizdi kórý maǵan zor mártaba.

Botka (reverans jasap). Vy prosto prelest Chao.

Qabanbaı (Bekbolatqa). Mynalaryń meni mazaqtap tur ǵoı.

Alma. Siz ǵafý etińiz. Sizdi kórgenimizge shyn qýanyshtymyz.

Kýbık. Durys aıtady Alma. Siz áli óz baǵańyzdy bilmeıdi ekensiz.

Alma. Kishipeıil jigit solaı bolady.

Bekbolat. Al, bul jigittiń aty Qabanbaı.

Botka. Vot zdorovo. Sonda Qaban bolǵany ma?

Alma. Botka jıenińdi erkeletip Kabanchık dep ataısyń.

Túránchık. Qazaq ta atty qoıa beredi-aý.

Qabanbaı. Bul ata-babamnan kele jatqan esim. Oǵan arlanbaımyn.

Bekbolat. Iá, Qanjyǵaly Bógembaı, Qara kereı Qabanbaı degen qazaqtyń batyrlary bolǵan.

Alma. O, sizdi ǵalym desem, batyr ekensiz ǵoı.

Túránchık. Báse, bas qondyrysy bólek-aý.

Qabanbaı (Bekbolatqa). Mynalaryń endi mazaqty qoıyp, masqaralaýǵa kóshti-aý. Qaıda ákeldiń óziń?

Bekbolat (ońashalap). Bular bizdi synap tur.

Bildiń be? Endeshe biz de synap kórelik. Nege bolsa da shydaımyn degeniń qaıda?

Alma. Eki jigit kelmeı jatyp qupıa sóılesip ketkenderińiz jaraspaıdy.

Bekbolat. Ǵafý etińiz. Syıǵa syı, syraǵa bal degen. (Qalshıyp tura qalyp dombyrasymen týsh oınap, taǵzym etedi.) Sizderdeı mádenıetti, Evropa úlgisinde tárbıelengen jastardy kórgenimizge biz de asa baqyttymyz. Al, osy úıge kelip júretin jekjat adam bolǵandyqtan sizderdi bir-birińizge men tanystyryp qoıaıyn. Qabanbaı dosymdy sizderge tanystyrdym. (Qabanbaıǵa.) Al, myna almadaı úlbirep turǵan qyzdyń aty — Alma. Al, mynaý bolsa — Botka, osy úıdiń erkesi.

Qabanbaı. Botka?

Bekbolat. Iá, Botka. Shyn aty Botagóz, sony botqa qylyp alǵan. Myna jigit kádimgi Basekeńniń balasy — Kýbık. Ákesiniń qoıǵan aty Kóbeısin bolsa kerek. Basekeń aýzy dýaly kisi ǵoı, shynynda da qazir osyndaılar kóbeıip barady. Al, myna jigittiń aty Túránchık. Osynyń qazaqsha perýatyn bile almadym.

Alma. Tórebek.

Qabanbaı. Tórebek bolsa mıǵa qonady.

Gúljamal kiredi.

Bekbolat. Qudasha-jeńgeı, Qabanbaı degen jıenińiz osy jigit.

Gúljamal. Salamatsyń ba, qaraǵym.

Qabanbaı (sasyp). Salamatsyz ba. (Bekbolatqa.) Jıeni qalaı?

Bekbolat. Men saǵan súrprız jasaımyn dep edim ǵoı. Sol osy. Seniń mamańnyń shyqqan tegi Qypshań emes pe? Mine, bul kisiler de Qypshaq. Sonda jıen bolmaı qaıda ketesiń?

Gúljamal. Iá, qaraǵym, jıendikten qashyn qutyla almaısyń.

Qabanbaı. Bilmeımin, men ózi...

Bekbolat. Bilmeseń bil endi. Taýda týyp, tasta ósken, aǵaıynnan basqa ósken.

Gúljamal. Iá, qaraǵym, bilispegendigimiz bolmasa, tipti bótendigimiz joq. Bekbolatqa raqmet, tanystyryp jatyr.

Bekbolat. Oıbaı-aý, qudasha-jeńgeı-aý, sizderdi tanystyrmasam erteń elge ne betimmen kórinem.

Gúljamal. Botka (Botka qasyna keledi.) Bul meniń qyzym Botagóz degen naǵashy qaryndasyń. Botka, tanysyp qoı.

Botka. Men ýje tanystym. Eto nash Kabanchık. (Tilin shyǵarady.)

Gúljamal (qysylyp). Áı, sen...

Bekbolat. Qalaı jarasa ketti-aı. Qaıran naǵashy-jıender-aı. Kórispeı jatyp ázilderi jarasa ketedi.

Alma. Gýlá jeńgeı, týǵaly kórispegen jıenińizdi taýyp alǵan qýanyshyńyz qutty bolsyn.

Kýbık. Sizdi quttyqtaımyn, Gýlá jeńgeı. Chýdesnaıa nahodka.

Túránchık. Bul shynynda ǵajaıyp kezdesý. Quttyqtaımyn, Gýlá jeńgeı.

Gúljamal. Sender endi bul jigitterdiń mazasyn ala berseńder. Bular el tárbıesinde ósken, senderdiń minezderiń oǵash kórinýi múmkin.

Túránchık. Onyńyz ne, Gýlá jeńgeı. Biz de qazaq saltyn bilemiz. Mundaı... kak eto... qutty qonaq kelgende toı jasaý kerek.

Kýbık. Botka, davaı mýzyký.

Botka. Kýbık, ty svetlaıa golova. (Baryp magnıtofon qosady. Tórteýi mýzykaǵa ilese bılep ketedi. Qalǵandary mýzykanyń shýynan, aıaq dúrsilinen qashyp júrip aıqaılap sóıleıdi.)

Gúljamal. Bekbolat aıtyp edi, jatar jeriniń yńǵaıy bolmaı júr dep, osy úıde bol.

Qabanbaı. Qysylyp turǵanym.

Gúljamal. Sen týk te qysylma. Óz úıińdeı kór.

Qabanbaı. Ne deısiz?

Gúljamal. Óz úıińdeı kór deımin. Bótendigimiz joq.

Bekbolat. Oı, naǵashyńnyń úıine jatpaǵanda qaıda jatasyń.

Qabanbaı. Bylaı sabaq daıyndaǵanda yńǵaısyzdaý bolyp júrmese.

Gúljamal. Sabaǵy nesi. Oqýdy bitirgen joq pa ediń?

Qabanbaı. Meniń...i...i. Iá...

Bekbolat. Úırenip qalǵan, baıaǵy stýdenttik ádeti qalmapty, leksıaǵa daıyndalam degeni ǵoı. Leksıaǵa.

Gúljamal. A, solaı ma. Leksıaǵa daıyndalsań osy úıden qolaıly jer tappaısyń. Iá. Iá. Sondaı tynysh. Tórt bólmede aınaldyrǵan Botka ekeýmiz. Ekeýmiz ǵana deımin. Saǵan meshaıt etetin tiri jan joq.

Bekbolat. Mundaı tynysh úıdi qala tursyn, aýyldan da taba almaısyń. Naǵyz ǵylympazǵa kerek bul.

Gúljamal. Al, endi jastar kishkene dem alyńdar. Men as qamdap jibereıin. (Ketedi.)

Alma. Jıen jigit bıge kelińiz.

Kýbık. Mártabamyz ósip qalsyn, bizdiń kompanıaǵa qosylyńyz.

Qabanbaı. Men bı bilmeımin.

Alma. Bilmeseńiz úırenersiz. (Qolynan súırep bılep júrgenderdiń ortasyna kirgizip jiberedi.) Tym bolmasa aıaǵyńyzdy qımyldatyńyz.

Bári Qabanbaıdy qorshap, aınala bıleıdi. Qabanbaı ortalarynan shyǵa qashady.

Ony Bekbolat ustap alady.

Bekbolat. Ay, seniń munyń ne?

Qabanbaı. Joq, men ketem.

Bekbolat. Nege ketesiń?

Qabanbaı. Ózińniń deniń saý ma? Myna jerde dıplom daıyndamaq túgil bar bilgenimnen aırylyp qalmaımyn ba?

Bekbolat. Aırylmaısyń. Qalasyń osynda.

Qabanbaı. Úı taýyp bergenińe raqmet. Ketemin.

Bekbolat. Men seni myqty dep qudaıdaı kórip júrsem. Ásheıin tabansyz, qorqaq ekensiń ǵoı.

Qabanbaı. Men be qorqaq? Men tabansyz?

Bekbolat. Endi kim? Myna sekeńdegen pıjondardan qorqyp qashyp bara jatyrsyń.

Qabanbaı. Men be osylardan qashatyn?

Bekbolat. Endi kim? Árıne sensiń.

Qabanbaı. Joq, men qashpaımyn.

Alma bılep júrgenderdiń arasynan júgirip kelip,

Qabanbaıdyń qolynan tartady.

Alma. Jıenjan, siz tym uıalshaq ekensiz.

Bekbolat. E, báse deseıshi, jıen degen erke bolar edi. Mynanyń áli beti ashylmaǵan.

Alma. Nıchego. Beti de ashylady. Bárine de úırenedi.

Alma Qabanbaıdy qolynan súırep aparyp, bılegenderdiń arasyna súńgitip jiberedi.

Bári Qabanbaıdy aınalyp ıqy-qıqy bılep júr.

Bekbolat (ilgeri shyǵyp). Osylaı Qabanbaıdy ákelip bir shylqymaıǵa shylq etkizdim. Ar jaǵy qalaı bolady depsiz be? Jaraıdy, ony da aıtaıyn. Tek kishkene dem alyńyzdar. Qazaqsha aıtqanda — antrakt.

EKİNSHİ BÓLİM

Sol páter, Burynǵydaı emes, úıi-ishi tap-tuınaqtaı. Gúljamal shyǵady. Asa kóńildi. Ándetip júr.

Gúljamal (ándetip).

Eshkim ony túzemes,
Ózim qamyn jemesem,
Qyz sekildi qyz emes,
Kóılek kıgen demeseń.
Janǵa batyp on ese,
Qabyrǵammen keńesem,
Erkek emes, nemese,
Shalbar kıgen demeseń.
Eshkim ony túzemes,
Ózim qamyn jemesem,
Qyz sekildi qyz emes,
Syrǵa taqqan demeseń.
Janǵa batyp on ese,
Qabyrǵammen keńesem.
Erkek emes nemese,
Shylym shekken demeseń.
Janǵa batyp on ese,
Qabyrǵammen keńesem.
Erkek emes nemese,
Araq ishken demeseń.
Aqyl aıtpas, túzemes,
Ózderindeı dosy bar.
Erkek emes, qyz emes,
Qyz-tekeler osylar,
Baqytty apa men emes,
Aınalaıyn syrlasym...
Erkek te emes qyz emes,
Keledi ósip bir masyl.

Joq, Gúljamal, endi búıtip zarlaı berme. Qudaı taǵala bir sátin bergen-aq shyǵar osy joly. Keıde tipti sener-senbesimdi bilmeı qalam. Apyraı, qalaı ǵana barlyq jaǵy túgel kele qoıdy, á. Myna Qabanbaı bar ǵoı. Dál osyndaı oılaǵan jerińnen kelip dik ete qalatyn jigit... Áı, dál osyndaı ekinshi jigit joq shyǵar. Áke-sheshesi joq, aǵa-inisi de joq, ózi jaldy, topyrlap úıińniń berekesin alatyn aǵaıyn, týǵany da joq... Qaradan dara basy. Tort jaǵy túgel-aý, túp-túgel. Tek kúshik kúıeý bolyp, úıińe kirip keteıin dep tur. Osy aradan qapy kete kórme, Gúljamal,

Syrttan sýmka kóterip Qabanbaı kiredi.

Gúljamal. Qaraǵym-aý, tań atpaı qaıda kettiń?

Qabanbaı. Sizdi sharshaǵan shyǵar, mazalamaıyn dep sút, nan, ol-pul ákelip edim. (As úıge ótip ketedi.)

Gúljamal. Kórdińder me? Qalaı, á? «Sizdi sharshaǵan shyǵar, mazalamaıyn dep...» Tań atpaı dúkenge júgirip. Mundaı raqatty ishten shyqqan balańnan da kórmeısiń. Tipti bizdiń Bektemir de mundaı emes edi. Iá, tek qýdaı taǵala mańdaıǵa syıǵyzsa deseıshi.

Qabanbaı qaıtyp shyǵady.

Qabanbaı. Jeńeshe, men teatrǵa bılet alyp edim. Botagóz ekeýmiz barsaq...

Gúljamal. E, bara ǵoı, qalqam. (Esik qońyraýy shyryldaıdy.) Á-á, bul Bıǵaısha boldy ǵoı.

Qabanbaı. Kim deısiz?

Gúljamal. Bıǵaısha deıtin podrýgam meniń. Jada kelem dep edi. Baryp esik asha qoıshy.

Qabanbaı (sasyp). Men ana jaqqa baraıyn... Men álgi profesorǵa...

Gúljamal. Profesoryńa úlgeresiń ǵoı. Kishkene kidire tur.

Qabanbaı. Jeńeshe, men tym asyǵys...

Gúljamal. Joq, tura tur. Bıǵaısha jıenińdi bir kórsetshi dep qoımaı júr edi. Kórsin.

Qabanbaı. Áıtse de men ana jaqqa...

Gúljamal. Nesine sasasyń, ózimizdiń Bıǵaısha ǵoı. Bar, esikti ash. Kórinshi ózine bir. Qysylma.

Qabanbaı sasqalaqtap baryp esik ashady. Bıǵaıshamen amandaspaı tez syrt aınalyp, kózine qara kózildirik kıip alady.

Bıǵaısha. Sender nemene, áli uıyqtap jatyrsyńdar ma?

Gúljamal. Á, á, kel, Bıǵaısha. Jıenimdi kórýge yntyq bolyp júr ediń. Minekeı tanysyp qoı.

Qabanbaı (esin jıyp, salmaqpen). Salamatsyz ba.

Bıǵaısha. Sálamatsyz ba. (Qol alysady.)

Gúljamal. Bıǵaısha ekeýmiz JenPI-de birge oqyǵanbyz.

Qabanbaı. Sizdi Gúljamal apaı kóp maqtaıdy. Jaqsyny kórmek úshin degen bar emes pe. Men sizdi bir kórýge yntyq bolyp júr edim.

Bıǵaısha. Raqmet. E-e, Gúljamaldyń maqtaýly jıeni sen ekensiń ǵoı. Durys, durys.

Qabanbaı (sasyńqyrap). Kim deısiz?

Bıǵaısha. Ózińdi aıtam da. Basqa kim bolsyn.

Qabanbaı. Iá... Árıne.

Bıǵaısha. Osy ózińdi bir jerde kórdim be, qalaı?

Qabanbaı. Múmkin. Bir shaharda turǵan soń...

Bıǵaısha. Bir túrli tanıtyn jigitim sıaqtysyń. Osy... Áıteýir bireýge uqsatam. Tek kimge ekeni esime túspeı...

Qabanbaı. Adamǵa adam uqsaı beredi. Ǵafý etińiz. Jeńeshe, meniń Ǵylmı Sovetke daıyndap jatqan materıalym bar edi. Sony bitirip tastaıyn.

Gúljamal. Qoı, bizben birge otyryp shaı ish.

Qabanbaı. Joq, jeńeshe, ǵafý etińiz. Ǵylmı Sovet saǵat on ekiden bastalady. Soǵan úlgerýim kerek. (Bıǵaıshaǵa.) Saý bolyńyz, jeńgeı. (Shyǵyp bara jatyp.) Ox, dúleı, nege múrdem ketpeısiń sen.

Gúljamal. Qalaı? Jıenim unady ma?

Bıǵaısha. Bylaı nıshaýa. Tek ózi tákapparlaý ma, nemene?

Gúljamal. Jo-oq, tákapparyń ne seniń... Tipti bar ǵoı... Sen beri qarashy, Bıǵaısha, keshe azyq-túlik ákeleıin dep dúkenge ketsem... ydys aıaqty jýyp, stoldy jasap, shaıdy qaınatyp, bárin daıarlap qoıypty. Al, búgin bar ǵoı...

Bıǵaısha. Botka ma?

Gúljamal. Sen de qudaıdyń qospaǵanyn aıtady ekensiń. Botka saǵat on birsiz turýshy ma edi. Qabanbaıdy aıtam. Sodan bar ǵoı...

Bıǵaısha. Sen tura turshy, Gúljamal. Men saǵan bir keremet jańalyq aıtaıyn. Álgi Basekeń bar emes pe, Kýbıktiń ákesi, sol kisi taǵy da joǵarylaıdy degen sóz estidim. Endi tipti ananyń ózi bolatyn túri bar kórinedi, Baıqadyń ba, sharýanyń qalaı bolǵanyn.

Gúljamal. Sodan bar ǵoı. Aldyńǵy kúni úıge kelsem Qabanbaı edendi jýyp jatyr. Ádeıi saıasatpen «aınalaıyn, qoı, ózim jýam ǵoı» dep edim, «joq, jeńeshe, jastar turǵanda sizdiń jýǵanyńyz uıat emes pe, osy da sóz bolyp pa» degeni. Tipti ishim jylyp qoıa berdi.

Bıǵaısha. Al, Basekeńniń joǵarylaıtyny anyq kórinedi. Men ony Sara apadan estidim. Bul qalada bir jańalyq bolsa aldymen Sara apań estıdi. Onyń aıtqany qate ketpeıdi.

Gúljamal. Qabanbaı bar ǵoı ózi kitaptan bas almaıdy. Naǵyz myqty oqymysty bolatyn túri bar. Tek, ózi bir túrli túıege mingendeı qyzǵa yńǵaıy joq pa, dep qorqyp júr edim, jańa maǵan aıtady — «jeńeshe, Botagózdi teatrǵa aparsam qaıtedi», — deıdi. Tipti ishim jylyp ketti. «Apara ǵoı, qaraǵym, jastardyń kóshede júrgeninen teatrǵa barǵany jaqsy» dedim. Mádenıet qoı.

Bıǵaısha. Saǵan ne bolǵan, tipti kisige sóz bermeısiń.

Gúljamal. Oıbaı-aý ólip-talyp, betin beri qaratqan joqpyn ba. Endi ishime syımaı bara jatsa qaıteıin.

Bıǵaısha. Meniń ishim jarylmaı tur deısiń be, oıbaı! Sen beri qarashy, Gúljamal. Qudaı qalasa sharýamnyń da sáti túsip kele jatyr. Kýbık aıtypty: «Sen óziń maǵan shynymen unap kele jatyrsyń, starýha» depti.

Gúljamal. Kimge aıtypty?

Bıǵaısha. Maǵan aıtty deımisiń, Almýshkaǵa aıtat ta.

Gúljamal. Almýshkany starýha deı me?

Bıǵaısha. Sen de ómirden artta qalasyń da júresiń. Qazirgi jastardyń bir-birin «starýha» deıtin ádeti emes pe. Gúljamal-aý, ekeýmiz qatar ósken qurby edik, saǵan bir qolqa salaıyn dep turmyn. Ana, Kýbık, Túránchık ekeýi sizdiń úıge kelip júredi, sońǵy kezde kelýleri sırep ketti. Búgingi jastar degen qıyn ǵoı. Bir-eki apta kezdespese aralary sýyp, aınyp júre beredi. Temirdi qyzǵan kezde soń demeı me, sol sýymaı turǵan kezde qarmaqty salyp qalsam dep edim...

Gúljamal. Endi salsań salmaısyń ba?

Bıǵaısha. Oıbaı-aý, qabatyn kezine jete almaı jatyr ǵoı áli. Óziń bilesiń ,bizdiń páterimiz senikindeı emes, jupyny. Kýbık degen naǵyz myqtynyń balasy, olardyń turmys-jaǵdaıy bólek, úıimdi qazir Kýbıkke kórsetsem — olqysynyp qala ma dep qorqam. Sondyqtan da aralary ábden piskenshe — osy seniń úıińde kezdese tursa dep edim.

Gúljamal. Aý, sonda... Men olardan qutyla almaı júrsem...

Bıǵaısha. Kishkene shydasaıshy. Men sharýamdy jóndep alǵansha.

Gúljamal. Sen sharýańdy jóndep alǵansha — olar meniń jyndy qyzymdy naǵyz aq jyn qylyp jibermeı me? Ana jıenimizdi de úrkitip jiberedi ǵoı, o qurǵyrlar.

Bıǵaısha. Ol ózi bir kónterli jigit kórinedi. Tóze turar.

Gúljamal. Joq, joq aıtpa, Bıǵaısha. Men de sharýamnyń betin jańa ǵana beri qaratyn kele jatyrmyn. Seniń qyzyńa baı taýyp berem dep, óz qyzymdy baısyz qaldyrar jaıym joq.

Bıǵaısha (muńaıyp). Biz sıaqty kembaǵalynyń sózin kim tyńdasyn. Baıaǵyda birge oqyǵan Aqkúmis pen Ajarlar búginde bizge qaramaıdy da. Qonaqqa barsaq bosaǵada otyramyz. Tórdegilerdiń kesesin áperip, rúmkelerin toltyrýǵa ǵana jaraımyz. Birge jasasyn, birge qartaıyp kele jatqan, jalǵyz ǵana kóńili ózgermegen sen ediń. Endi seniń de qaırylmaǵanyń ǵoı.

Gúljamal. Apyr-aý, endi qaırylmaıyn dep turmyn ba men. Meni de Botkanyń jaǵdaıy qınap turǵan joq pa.

Bıǵaısha. Botka áli bala emes pe? Bizdiń Almýshkadan jas jarym kishi. Sender sıaqty myqtylardyń qyzy úıinde otyryp qalady degenge kim senedi. Bir myqtymen quda bolasyń ǵoı.

Gúljamal. Onyń myqtylyǵy tússin. Dál mynadaı tórt jaǵy túgel kelgen jigit, ómirde qolyńa bir-aq ret ilinedi. Sen renjimeshi, Bıǵaısha, óıtip-búıtip bir amalyn jasarmyz.

Bıǵaısha. E, súıdeseıshi, aınalaıyn Gúljamal. Basekeńe meniń bir qolym jetse — túbi senderge de zıany tımes. Qýandyǵym nashar bolyp, men senderden qalyp qoıdym ǵoı. Oqyp júrgende esepke júırik bolǵanǵa bir myqty bolady eken desem, buǵaltyrlyqtan asa almaı-aq qoıdy. Shirkin-aı, bir qolym jetse dúnıeni tóńkerip, tóbesinen qoıa salar edim. O kezde támpish murnyn shúıirip «Á, Bıǵaısha, haliń jaqsy ma», dep qaırylmaı óte shyǵatyn Ajarlar úıirile qalyp: «Oý, Bıǵaısha-aý, baıaǵy birge oqyǵanymyzdy umytyp ketkensiń be, úıge nege kelmeısiń», dep qalaı elpilder edi. «Osy kúpi kisiniń qoly bosaı ma, qalt etkende bir soǵarmyn», dep qaıqaıyp óte shyqsam-aý sonda. Ajardy qoıshy, myqtylaryńnyń ózi «Bıeke» dep, oryssha mádenıeti barlary «Bıǵaısha Bileýbaevna» dep elpilder edi-aý. «Shaı ústinde Basekeńe bir aýyz sóz aıta salsańyz... o kisiniń, bir zvanogi de jetedi ǵoı» dep, nemese: «tipti Basekeńniń ýaqytyn almaı-aq qudaǵıyńyzǵa aıtsańyz da» dep qıylyp turar edi-aý. Eh, Gúljamal, Gúljamal. Oǵan jetetin kún bolsa bar ǵoı (ándetip).

Túshkirgenim,
Bireýge aýrý bolyp juǵatyn,
Úshkirgenim
Bireýge darý bolyp shyǵatyn,
Qudaı bolmaı shirkin-aı,
Quda bolsam myqtyǵa
Dymdaǵanym
Bireýge dáýlet bolyp juǵatyn,
Ymdaǵanym
Bireýge páter bolyp shyǵatyn,
Qudaı bolmaı, shirkin-aı,
Quda bolsam myqtyǵa.
Shúıilgenim
Bireýdi tuǵyrynan jyǵatyn,
Súıingenim
Bireýdi bıikke alyp shyǵatyn
Qudaı bolmaı shirkin-aı,
Quda bolsam myqtyǵa.

Al, Gúljamal, sendeı qarapaıym asyl dosyn bolǵanyna taǵdyrǵa myń da bir raqmet. (Qushaqtap.) Bizdiń qolǵa da bir qarǵa sańǵyp jiberse — osy jaqsylyǵyńdy umytpaspyn. Arqamdy Basekeńe bir tirep alsam... Al, men kettim. Almýshkaǵa bir kóılek tiktirip jatyr edim. Tiginshige baryp, sony tezdet dep keliseıin. (Shyǵady.)

Gúljamal. Túý, Bıǵaısha-aı, basymdy shyr aınaldyryp jiberdi-aý. Ana bir periler kelýin sıretkenge qýanyp júrsem... Endi taǵy da ákelip topyrlatatyn boldy-aý. Sóıtip júrgende myna Qabanbaıdan aırylyp qalmasam qaıtsin. Aı, osy kóńilshektigim-aı. Qabanbaı dese Qabanbaı ǵoı ol.

İshki bólmeden Qabanbaı kiredi.

Qabanbaı. Siz meni shaqyrdyńyz ba, jeńeshe?

Gúljamal. Joq. Nege shaqyraıyn.

Qabanbaı. Meniń atymdy atap daýystap qalǵandaı bolǵasyn.

Gúljamal. A-a, aıtpaqshy. (Daýystap.) Botka, Botka beri kelshi. (Botka kiredi.) Qabanbaı seni búgin teatrǵa shaqyryp tur.

Botka. Pravda? Smotrı, bizdiń jıen djentelmenom stanovıtsá. Tolko boıýs, chto s nım ıa ýmrý ot toskı.

Qabanbaı. Teatrda meniń betime qarap otyrmassyń. Spektákl kórersiń.

Botka. Antrakta qaıtemiz. Dýmaesh ınteresno — bir bóreneni súıretip júrgen.

Gúljamal. Qaıdaǵyny aıtatynyń ne seniń. Qabanbaı óte ınteresnyı jigit. Men onymen qansha sóılessem de jalyqpaımyn.

Botka. Endeshe óziń bar. Ekeýiń keremet par bolasyńdar.

Gúljamal. Sózdi qoı ári. Jıen bolǵasyn qaljyńdasa beresiń. Men seniń kóılegińniń túımesin qadap, ótektep bereıin.

Qabanbaı. Siz áýre bolmańyz, jeńeshe. Sharýańyzdan qalmaı júre berińiz. Ondaı usaq-túıekti Botkanyń ózi de isteıdi.

Botka. Kim? Men be?

Qabanbaı. Iá, jeńeshe, siz asyǵyp tursyz ǵoı.

Gúljamal. Jaraıdy endeshe. (Ketip bara jatyp.) Búldirip alsa qaıtyp kelgen soń jóndep beremin. (Shyǵady.)

Qabanbaı. Botagóz, bar kóılegińdi ákel.

Botka baryp kóılegin ákeledi.

Botka. Mamama istetpediń. Má, endi óziń iste. (Kóılekti stolǵa tastaı salady.)

Qabanbaı. Ol neniń aqysy? Túımeńdi óziń qadap, kóılegińdi óziń ótekteısiń.

Botka. Kak neniń aqysy. Men bilmeımin. Sen isteısiń, vot ı vse.

Qabanbaı. Joq, vse emes. Bilmeseń úırenesiń. Káne.

Botka. Otkýda ty vzálsá chto by prıkazyvat. Eh ty jenıh.

Qabanbaı. Men be jenıh?

Botka. Endi kim. Men bárin bilem, mamam meni saǵan kúıeýge bergisi keledi. Vot poteha. Ha-ha...

Qabanbaı. Solaı de. Nesi bar, meniń úılenetin ýaqytym boldy. Úılensem úılene salam. Azǵantaı jynyń bar. Sony qaǵyp tastasa ájeptáýir áıel bolasyń.

Botka. Eger úılenetin bolsań myna túımeni qada, sosyn ótekte.

Qabanbaı. Sodan keıin ne isteıin?

Botka. Sodan keıip anda kýhnádaǵy ydys-aıaqty jý. Tamaq pisir.

Qabanbaı. Eger men úılenetin bolsam, osynyń bárin sen isteısiń.

Botka. Chto-o? Onda sep maǵan nege kereksiń. Seniń kitapqa úńilgenińe qaran, zerigip ólý úshin kereksiń be?

Qabanbaı. Qyzmet isteseń, úı sharýasyn qarasań, onyń ústine bala-shaǵań bolsa — zerigý túgil sińbirýge mursatyń bolmaıdy.

Botka. Nechego skazat. Prekrasnaıa perspektıva ý mená — sebá zajıvo horonıt.

Qabanbaı: Káne, ýaqyt az, túımeńdi qada.

Botka. Ty skajı hot... biz qaıda, qaı teatrǵa baramyz?

Qabanbaı. Kádimgi operaǵa.

Botka. Operaǵa? Vot rassmeshıl. Konechno, senen odan artyq ne kútýge bolady? Meni sovsem zeriktirip óltirgiń kelgen eken.

Qabanbaı. Opera degen mýzykanyń ed bıik satysy.

Botka. Endeshe mamamdy apar. Ol operany jaqsy kóredi, osobenno qazaq operasyn.

Qabanbaı. Mamań barmaıdy.

Botka. Nege?

Qabanbaı. Búgin operada spektákl emes, Tynyq muhıttan kelgen papýas ansambliniń konserti bolady. Olar yshqyryna japyraq baılap alyp, jalańash bıleıdi.

Botka. Oı, kakaıa prelest Men áli tiri papýas kórgen joqpyn. Slýshaı, Kabanchık, ty polojıtelno razvıvaeshsá. A to byl takım chýrbanom. Ýjas.

Qabanbaı. Ne deısiń?

Botka. Ný ıa shýchý. Prostı, pojalýısta.

Qabanbaı. Keshirimdi qazaqsha sura.

Botka. Qazaqsha kak... Sen... sen ony taza aqshaǵa alma.

Qabanbaı (tańyrqap). Taza aqsha? Ol ne pále?

Botka. Kak pále? Ný, ne prınımaı za chıstýıý monetý.

Qabanbaı (ishek-silesi qatyp). Oı... taza aqsha... taza aqsha...

Botka. Ný, chego ty smeeshsá. Moneta je eto aqsha...

Qabanbaı. Durys, durys. Baǵdaryń durys, áıteýir. Basa ber.

Botka. Hot ı smeeshsá vse ravno tebe spasıbo. Ný, teper devchonkı ot zavıstı lopıýt. Almýshkaǵa bılet aldyń ba?

Qabanbaı. Seniń eń jaqyn podrýgańa almasam masqara emes pe? Árıne, aldym.

Botka. Oı, Kabanchık, raqmet. Sen shynynda da djentelmeı bolyp kelesiń.

Qabanbaı. Sender bolǵyzbaı qoıasyńdar ma kisini. Káne eger konsertke baratyn bolsań — túımeńdi qadap, kóılegińdi ótekte tezirek.

Boka. Ný, Kabanchık, ıa je ne smogý.

Qabanbaı. Ne smogý bolsań barmaısyń. Men bir-aq aıtatyn adammyn. Sodan keıin «Qabanshyǵyńdy» qoı. Tym bolmasa Qabash deshi.

Botka. Jaraıdy, Qabash. Ia postaraıýs. (Kóılegin alyp túımesin qadaı bastaıdy. Shyńǵyryp jiberedi.) Oı.

Qabanbaı. Ne bop qaldy?

Botka. Qolyma ıne tyǵyp aldym.

Qabanbaı. Ýaqasy joq.

Botka (taǵy da shyńǵyryp). Oı.

Qabanbaı. Tige ber, ýaqasy joq.

Botka. Kak ýaqasy joq. Ýje qan shyqty.

Qabanbaı. Qolyńdy endi bir úsh márte túırep alsań úırenip ketesiń.

Esik qaǵylady. Botka júgirip baryp esik ashady. Alma kiredi.

Botka. Oı, Almýshka, meniń saǵan súrprızim bar.

Alma. Qandaı súrprız?

Botka. Nas Kabanchık... (Qabanbaıdyń ala kózimen qaraǵanyn baıqap.) Bizdiń Qabash papýastardyń konsertine bılet ákelgen. Eto takaıa ekzotıka. Pravda, ol mádenıetti bolyp keledi.

Alma. Iá, aıaq alysy jaman emes, túbi adam bolatyn jigit kórinedi. .

Botka. Za to sol úshin meni azapqa salyp qoıdy.

Qabanbaı. «Almaqtyń salmaǵy bar» degen qazaq. Sony uǵyp qoı, Botagóz.

Alma. Botka, seniń ustazyń myqty eken. Bizge qandaı aqyl aıtasyz, oqymysty jigit. Kópten beri aqyl aıtatyn kisi tabylmaı júr edi. Aqysyz aqylyńyz bolsa — maǵan da bir ekeýin aıta salsańyz. (Qabanbaıdyń aldyna ıilip taǵzym etedi.)

Qabanbaı. Saǵan bulaı qısalańdaý jaraspaıdy, Alma.

Alma. Oı raqmet, bir aqyldy ýje aıtyp tastadyńyz.

Botka. Almýshka, men kýhnáǵa baryp keleıin. Mamamnyń qandaı zapasy bar eken. (Shyǵady.)

Qabanbaı. Alma, men sizdi kópten beri baqylap kele jatyrmyn.

Alma. Kópten beri?..

Qabanbaı. Iá, aıdan asty.

Alma. Onda tym kóp eken.

Qabanbaı. Iá, adamdy taný úshin keıde bir kún de jetedi. Alǵashqy osy úıde kórgen kúni-aq baıqaǵanmyn — siz óz rólińizde júrgen joqsyz.

Alma. Endi kimniń rólinde?

Qabanbaı. Ol arasyn bilmeımin. Áıteýir, siz bóleksiz. Analardan tipti bóleksiz.

Alma. Ony qaıdan bilip qaldyńyz?

Qabanbaı. Kózińizden. Qansha máz bolyp sekeńdep júrseń de kózińde bir muń bar.

Alma. O-o, keremet psıholog ekensiz. Jazyp jatqan dısertasıańyzdyń taqyryby psıhologıa emes pe?

Qabanbaı. Joq.

Alma. Ókinishti. Endeshe tezirek ózgertińiz.

Qabanbaı. Siz taǵy da óz sózińizdi aıtyp turǵan joqsyz. Oınap tursyz.

Alma. Ómir degen oıyn, biz bárimiz de aktermiz, degen eken bir danyshpan.

Qabanbaı. Joq, ómir degen oıyn emes.

Alma. Siz de óz rólińizdi oınap júrsiz. Tek ony ózińiz sezbeısiz.

Qabanbaı. Men be?

Alma. Iá. Káne, mańdaıyńyzdy beri ákelińizshi.

Qabanbaı (tańyrqap). Mańdaıyńyzdy?

Alma. Iá. Barlyq danyshpandyqty qudaı sizge ǵana berip qoımaǵan shyǵar. Men de qur alaqan emespin. Siz kózden oqysańyz men mańdaıdaǵy jazýdy oqyp úırengenmin. Beri kelińiz, sál ıilińizshi. (Qabanbaıdyń mańdaıyna úńilip.) Bes mınýttan keıin siz kandıdat bolasyz. Sóz joq qorǵaısyz. Qorǵaı almaı qalatyndar bolmaıdy. Sodan soń sizdiń eńbegińizdi polkaǵa salyp qoıady. Ony eshkim oqymaıdy. Oǵan renjimeńiz. Onyń esesine siz dardaı kandıdat bolasyz. Aıyna úsh júz som aqsha alasyz. Toqtaı turyńyz, dalshe ınteresno. Myna jerde bir jazý bar. Tak... Osylaı stolǵa tumsyǵyńyzdy tirep on jyl otyrsańyz — doktor bolyp shyǵasyz. Qalyńdyǵy jarty qarys eńbek jazasyz. Ondaı kirpishti eshkim oqymaıdy. Áıteýir kóp eńbek etti ǵoı. Tam naverno chto-to est Obalyna qalarmyz dep, daýys beredi. Siz býǵan da renjimeńiz. Onyń esesine — aılyǵyńyz kóbeıedi, úıińiz tolǵan farfor, hrýstal, modnyı mebel bolady. Mashına da satyp alasyz. Buǵaǵyńyz salbyrap, qarynyńyz ósedi, sonymen birge bedelińiz de ósedi... Al, osy aıtqanym kelmese, murnymdy kesip bereıin. Vse eto prekrasno, tolko kakaıa zelenaıa toska.

Qabanbaı. Men kim bolatynymdy, ne bitiretinimdi bilmeımin. Biraq áıteýir eńbek etemin. Oǵan arlanbaımyn.

Alma. Pojalýısta, oǵan men qarsy emespin.

Qabanbaı. Biraq men seniń ana Kýbıgińe qarsymyn. Sonyń nesine qyzyǵatynyńyzdy...

Alma. Bul ne? Qyzǵanysh pa? Kýbık degen shıkarnyı paren.

Qabanbaı. Sony shynymen jaqsy kóresiz be?

Alma. Konechno, jaqsy kórem. Mamam ony menen de jaqsy kóredi.

Qabanbaı. Oh, seniń mamań...

Alma. Meniń mamamnyń nesi bar?

Qabanbaı. Seniń mamań ba? A... Joq, joq. Seniń mamań óte jaqsy kisi. Tek Kýbıkti jaqsy kóretinin aıtam...

Alma. Jaqsy kerse nesi bar?

Qabanbaı. Ákesi myqty ǵoı.

Alma. Razve eto ploho. Sizdiń on jylda ólip-talyp qolyńyz jetken dúnıeni men bir-aq kúnde qaǵyp alam. Kórdińiz be, sizden góri men aqyldyraq bolyp shyqqanymdy.

Qabanbaı. Al, onyń ákesi pensıaǵa shyqqanda qaıtesiz?

Alma. Ol kezde siz doktor bolasyz. Sizge tıip alamyn.

Qabanbaı. Týý, qaıdaǵy joqty...

Alma. Ǵafý etińiz, olaı bolmaıdy eken. Óıtkeni onda sizdiń mansabyńyzǵa nuqsan keledi. Sondyqtan áıelińiz tóbeńizden qansha tepkilep jatsa da siz ajyraspaısyz. Solaı, joldas, bes mınýty kem kandıdat...

Qabanbaı. Qaıdaǵy kandıdat?

Alma. Jaqynda kandıdattyń qorǵamaısyz ba?

Qabanbaı. Ah, aıtpaqshy solaı eken-aý. Umytyn ketippin ǵoı.

Alma. Umytqany qalaı?

Qabanbaı. Umytqany deısiń be? Áı, quryp ketsinshi... Almýshka, men saǵan ótirik aıta almaımyn. Shynymdy aıtsam kandıdattyq emes, dıplom qorǵaýǵa daıyndalyp jatyrmyn.

Alma. Toqtańyz, sonda siz áli stýdentsiz be? Jurtqa aqyl aıtqanda myqtysyz. Otyzǵa kelgenshe oqý bitire almaı júrip. Da, ne sovsem blestáshaıa karera ý vas.

Qabanbaı. Eki jyl áskerde boldym. Oqýǵa túse almaı eki ret quladym. Úsh jyl osy qalada qara jumys istep júrip daıyndaldym.

Alma. Sonymen siz orta qol ǵana alaıaq bolyp shyqtyńyz ba.

Qabanbaı. Nege?

Alma. Gýlá apaıdy aldaý úshin naǵyz myqty jýlık bolýdyń keregi joq.

Qabanbaı. Iá, ashý ústinde jataqhanadan qýyldym da..

Alma. Jataqhanadan da qýyldyńyz ba? O, siz maǵan unap kele jatyrsyz. Qol jetpeıtin bolashaq bir juldyz ǵoı desem, kádimgi ózimiz sıaqty jalań aıaq, kóp sotqardyń biri ekensiz ǵoı.

Qabanbaı. Shynynda da men yńǵaısyz, uıat jaǵdaıǵa ushyrap qaldym. Bilmeımin, endi osydan qalaı jol taýyp keterimdi.

Alma. Bul halińizde sizge men qol ushyn berýge jaramaımyn. Tek qolymnan keler jaqsylyǵym — sizdi áshkerelemeı-aq qoıaıyn.

Bekbolat kiredi.

Bekbolat. Esik ashyq eken. Ruqsatsyz kirip kettim.

Alma. Sizge Gýlá apaıdyń esigi qashan da ashyq.

Bekbolat (ándetip).

Alma betti Alma qyz,
Qyzaryp ıisken almadaı,
Emeshesin qurytyp.
Yndynyn túgel keptirgen
Bar jigittiń armany-aı.
Úlbiregen almany
Úzip alar aqyryn
Kún bolar ma jalǵan-aı.
Kózi kórip qol jetpeı
İshi kúıip tuz jalap,
Bekbolat sorly zarlady-aı.

Qabanbaı. Sen zarlamaı, toqtaı turshy.

Bekbolat. Ne bop qaldy?

Qabanbaı. Osynyń túbinde bir shıkisi shyǵady dep aıtqan joq pa edim, men saǵan. Minekeı, endi kelip meni úıdeı uıatqa qaldyrdyń.

Bekbolat. Qaıdaǵy uıat? Qaıdaǵy shıki? Menen shıki shyqqan joq. Meniń ishimde ıt ólip, arystan shirip jatsa da tıtimdeı ısi shyqpaıdy.

Alma. Ótirigin bul jigittiń ózi moıyndap tur,

Bekbolat. Aı, búldirersiń-aý dep edim. Qyzdyń aldynda qyldyryqtaı syryn jasyra almaıdy ǵoı bul shirkin.

Qabanbaı. Almaǵa ótirik aıta almaǵanym ras. Biraq kimniń aldynda bolsa da uıat boldy. Gýlá apaı sondaı aq kóńil adam... Osy sen... Jýlıksiń.

Bekbolat. Onyń ras. Bir kelinshek aıtqan eken: kórshilerdiń kóńiline qaraımyn dep balalarym ákesine tartýdan qaldy dep. Osy senderge janym ashımyn dep, men de jýlık bop baram.

Qabanbaı. Sen bar ǵoı, sep bárin búldirdiń.

Bekbolat. Almýshka, mynany qarashy, men bárin túzetip júrsem — búldirdiń deıdi. Oqasy joq. Meniń qudasha-jeńgeıim Qabanbaı degende ishken asyp jerge qoıady. «Osy bala kelgeli Botkam jónge túsip qaldy, qazaqshaǵa da tili synyp kele jatyr» dep maǵan kúnde alǵys aıtady. Erteń dýdaı berip kúıeý bolyp alǵan soń bári umyt bolady. Búgin osy úıge quda túsýge keldim.

Qabanbaı. Aı, men saǵan qashan quda tús dep edim. Joq, joq...

Bekbolat. Óz qolyńnan túk kelmese qaıteıin. Sarań áıel alyp beretin áke-shesheń joq munda. Seni men aıaqtandyrmasam kim aıaqtandyrady.

Qabanbaı. Joq, joq, árkimniń óz júregi bar...

Bekbolat. Áı, sonsha qyzǵa bir búlk etpegen júrekti... Sony da júrek dep áldeqandaı qylýyn qarashy.

Qabanbaı. Joq, búlk etedi.

Bekbolat. Men ne estip turmyn? Ras pa?

Qabanbaı. Meniń súıgen... Ný, jaqsy kórgen adamym bar.

Bekbolat. Almýshka, mynany qarashy... Aı mynadan bir nárse shyǵatyn túri bar. Eger sekret bolmasa aıtshy kim?

Qabanbaı. Ol ma? Joq, ony aıta almaımyn.

Bekbolat. Nege aıta almaısyń? Ol ózi seni jaqsy kóretin qyz ba, tym qurmasa?

Qabanbaı. Meni me?

Bekbolat. Árıne seni, álde meni dep pe ediń?

Qabanbaı. Bilmeımin. Sirá„. sirá ol meni jek kóretin shyǵar.

Bekbolat. E, báse... ónbeıtin daýdy óspeıtin jigit qýady dep, sondaı bir ónbeıtin sharýaǵa urynatynyńdy ózim de bilip edim.

Alma. Nege? Eger adam shyn súıse — qaıtse de maqsatyna jetedi.

Qabanbaı. Ras aıtasyz ba, Alma?

Alma. Árıne, ras aıtam. Álde jurttyń bárin ózińiz sıaqty aldamshy dep pe edińiz?

Qabanbaı. Ras. Men ózi shyn masqara bolyppyn. (Almanyń aldynda tize búgip.) Keshirińiz. Siz keshirińiz meni.

Kýbık pen Túránchık kiredi.

Kýbık. Biz mezgilsiz kelip qalǵan joqpyz ba?

Alma. Joq. Siz dál tústińiz.

Túránchık. Ǵalym jigitke sálem. Vasha poza mnogoznachıtelna. Eto obásnenıe v lúbvı ılı ýje predlojenıe rýkı?

Alma. Bul jigit kitaptan qoly bosap ketkende ekeýin bir-aq aıtyp tur.

Qabanbaı (ornynan turyp). Sálamatsyzdar ma. ( Yńǵaısyzdanyp teris aınalyp ketedi.)

Kýbık. Sonda toı qashan?

Bekbolat. Erteń. Gıtarlaryńdy arqalap kelińder. Kóshede bosqa sarnaǵansha — toıda óleń aıtyp jurttyń kóńilin kóterińder.

Túránchık. Dámesin qaraı gór, mynalardyń. (Keketip.) Ǵafý etińizder, biz sizderdeı joǵarǵy qaýymnyń ortasynda bolýǵa... kak eto... qysylamyz.

Bekbolat. Týk te qysylmańyz. Seniń ana gıtaryńmen meniń myna jetim dombyramdy aıtystyramyz.

Kýbık. O-o. Davaı Túránchık.

Túránchık.

Ótegen bop paryzdy
Atavızm tárizdi
Qart shopannyń erinde,
Konserttiń ár jerinde
Shińkildegen dombyra.
Hal-jaǵdaıyn surasań,
Qulaǵyn sál burasań.
Kıiz úıin eske alyp,
Keń saraıdan jasqanyp,
Shińkildegen dombyra.
Shalmen birge marqaıyp,
Kempirmen bir qartaıyp.
Kúı atasyn júdetip,
Birte-birte kúni etip
Kúńkildegen dombyra.

Bekbolat.
İshin araq órtegen
Basy aýyryp ertemen.
Shıshalarǵa kóz súzgen
Joldas bolyp essizben
Yńqyldaǵan gıtara.
Turmaı jatyp tósekten,
Ii jumsaq, bos ókpe
Sheshesinen, siráda,
Aqsha surap syraǵa
Qyńqyldaǵan gıtara.
Esirgenniń qoınynda,
Esersoqtyń moınynda,
Dýaldardyń túbinde,
Jyn-shaıtannyń tilinde
Myńqyldaǵan gıtara.

Aıtystyń aıaq jaǵynda Botka kiredi.

Botka. Vot bessovestnye. Men anda kýhnáda azapqa túsem. Al, bular munda máz-meıram.

Túráıchık. Prıvet, starýha. Kak? Perevospıtyvaeshsá? Endi seni súıýge de bolmaıtyn shyǵar.

Botka. Nege bolmaıdy. Bolady. Tolko v shechký.

Kýbık. Qoryqpaı-aq qoı odan. Bizdiń tez qalpymyzǵa kelýimiz op-ońaı.

Botka. Ý nas novost Búgin nash Kabash papýastardyń konsertine bılet ákeldi.

Túránchık. Biz ony keshe kórgenbiz.

Botka. Kimmen bardyńdar?

Túráıchık. Sol da sóz bolyp pa. Kýbık shaqyrsa... qyzdar qyrylyp qalmaı ma. Baqyty barlary tabyldy.

Botka. Ah, bessovestnye, bizdi shaqyrmaıdy.

Túránchık. Árıne, Kýbıktiń senderge yqylasy bólek. Biz zvonıt ettik. Mamań úıde joq, dedi.

Botka. Oh ı mama...

Alma. Jaraıdy, Botka, qınalma, búgin baramyz ǵoı. Qyrylyp jatqan qyzdardyń ishinde bosqa ólip ketermiz. Jıt ohota.

Botka. Konechno, búgin baramyz. No vse-takı ne horosho, Kabash, sen neshinshi qatarǵa aldyń bıletti?

Qabanbaı. Galerkaǵa.

Botka. Galerka eto ýjasno.

Túránchık. Endeshe Kýbık aldyńǵy qatarǵa áperedi ǵoı.

Alma. Joq, men galerkaǵa-aq otyram. Ol jigitti qınaǵym kelmeıdi.

Túránchık. So da buıym bolyp pa, Kýbıktiń bir zvonogi. I vse. Kýbık, áperesiń ǵoı?

Kýbık. Árıne, áperýge bolady. Biraq... (Qabanbaıǵa.) Pardon msıe, siz renjimeısiz be?

Qabanbaı. Joq, renjimeımin.

Kýbık. Boıjýr msıe.

Qabanbaı. Siz fransýz tilin táýir biletin bolarsyz.

Túránchık. Kýbık fransýz tilin suńqyldatady ǵoı.

Qabanbaı. Endeshe eskere júrersiz. Fransýzdar pardon bonjýr, dep «r» árpin yryldatpaıdy. Jutyp qoıady, nemese bizdiń qazaqtyń «Ǵ» árpine uqsatyp jumsaq aıtady. «Paǵdan, Bonjý».

Kýbık. Keshirińiz. Siz fransýz tiliniń mamanysyz ba?

Qabanbaı. Joq. Men túrik tilderin zerttemekpin. Fransýz tilin qosymsha úırengenmin.

Alma. Sonda siz túrik tilderin ne maqsatpen zerttemeksiz?

Qabanbaı. Ana tilimniń arǵy-bergi tegin bilý úshin. Negizinde men qazaq tiliniń mamany bolmaqpyn.

Túránchık. Sonda bar bitirgenińiz ıazykoved bolý ma? Tem bolee qazaq tili. Ol kimge kerek?

Qabanbaı. Ol maǵan kerek. Meniń balama, urpaǵyma kerek. Ata-babamnyń arýaǵyna kerek.

Bekbolat. Iá, ol maǵan da, Botkaǵa da kerek. Uǵyna bilseńder senderge de kerek.

Kýbık. Teper moda poshla na vse nasıonalnoe. Til, án kúı... jún-jurqa, kıiz úı... Po-moemý nado byt prosto sovremennym kúltýrnym chelovekom. Naǵyz mádenıet degen bireý ǵana.

Qabanbaı. Naǵyz mádenıet bireý bolsa bireý shyǵar. Biraq onyń eki aıaǵy bar.

Túránchık. O-ıo-ıo. Eki aıaǵy deısiń be?

Qabanbaı. Iá. Oń aıaǵyń ózińniń halqyńnyń mádenıeti, sol aıaǵyń dúnıe júzilik mádenıet.

Bekbolat. Demek osynyń biri bolmasa — shoınańdaǵan aqsaq bolasyń.

Kýbık. Biz úlken ǵalymdarmen talasa almaspyz. Davaı, aqsaq bolsaq ta bılep qalaıyq.

Túránchık. Botka, mýzyký.

Botka. Chto za skýchnye razgovory. (Mýzyka oınatady.)

Kýbık (Almaǵa). Múmkin oqymystyńyzdy bıge shaqyrarsyz.

Alma. Ol bılemeıdi.

Kýbık. Endeshe sizdi shaqyrýǵa ruqsat etińiz.

Qabanbaı. Siz renjimeseńiz, men Almany bıge shaqyryp qoıǵanmyn.

Kýbık. Onda sizge fokstrot, tango kerek shyǵar. Ondaı atam zamanǵy... kak eto... Ádira qalǵan bılerdiń plasınkasy tabyla qoıar ma eken.

Qabanbaı. Joq osy qutyrǵanyńnyń ózin-aq kóreıik.

Bári bılep ketedi. Qabanbaı sekeńdegende tipti ana eki jigitti beline qystyryp ketedi. Botka onyń bılegenine máz-meıram bolyp, aldyna kelip jarysyp bıleıdi. Gúljamal men Bıǵaısha kiredi. Bekbolattan ózgeleri ony baıqamaıdy. Gúljamal Qabanbaıdyń sekeńdep júrgenin kórip ań-tań.

Gúljamal (Bekbolatqa). Oıbaı-aý, mynaýyń... mynaýyń da jyndy bolyp shyqty ǵoı.

Bekbolat. Nege qudasha-jeńgeı?

Gúljamal. Men bir jibi túzý, ornyqty jigit desem, mynaýyń analardan beter sekeńdeıdi ǵoı.

Bekbolat. Munyń atyp taktıka deıdi, qudasha-jeńgeı.

Gúljamal. Taktıka?

Bekbolat. Iá. Taktıka, qudasha-jeńgeı. Sývorov degen danyshpan qolbasshy aıtqan «dushpandy óz qarýymen urý kerek» dep:

Gúljamal. «Óz qarýymen» deısiń be?

Bekbolat. Iá. Myna sekeńdegenderdi ezderinen beter sekeńdemeseń qalaı jeńesiń?

Botka (bıden alqynyp, mamasyna júgirip kelip). Mama, mamochka. Kakaıa prelest Sen Qabashtyń bılegenin kórdiń be? Prosto chýdo. On okazyvaetsá sovsem sovremennyı paren.

Gúljamal. Árıne sovremennyı. Men saǵan aıtqan joq pa edim. Skýshpyı, skýshnyı dep bolmaısyń kelip.

Botka. Joq, ol tipti skýshnyı emes. Ostroýmnyı.

Gúljamal. Ony men basynan bilgenmin. Kórdiń be qandaı tamasha jigit. Qolynan kelmeıtini joq. Bıińe de, úıińe de birdeı.

Qabanbaı. Sharýanyń túgendeletin túri joq, Bekbolat. Baıqasam, bar esepti buzyp jiberippin. Bul úıden endi ketpesem bolmaıdy. Alma, sizdiń meni jek kóretinińizdi bilem. Biraq men sizdi jaqsy kórem. Shyn jaqsy kórem, bildińiz be? Alǵash kórgende-aq júregim shymyrlap qoıa bergen. Siz qansha jek kórseńiz de meniń júregime buıryq bere almaısyz. Meniń júregim tek siz dep qana soǵady. Ony eshkim toqtata almaıdy.

Gúljamal. Oıbaı-aý, ólip-talyp endi sátin keltirdim desem, mynanyń aıaǵy ne bop barady?..

Botka. Ia ego tolko chto polúbıla, a on mená ne lúbıt. (Jylap jiberedi.)

Qabanbaı. Aınalaıyn Botka, sen aq kóńil, ańqaý, jaqsy balasyń. Men seni jaqsy kóremin.

Botka. Kak jaqsy kóresiń? Sen Almýshkany jaqsy kóresiń.

Qabanbaı. Seniń aǵań joq qoı? Botka. Joq.

Qabanbaı. Men seni týǵan aǵańdaı jaqsy kóremin. Eger qarsy bolmasań, eń jaqyn aǵań bolaıyn. Sizden de keshirim suraımyn, Bıǵaısha apa.

Bıǵaısha. Toqta, toqta... Sen joldas Jalǵasbaev emessiń be? Saqalyń qaıda?

Qabanbaı. Saqaldan jurdaı bolǵanmyn. Endi tipti abyroıdan da jurdaı bola jazdappyn, Bıǵaısha apa.

Bıǵaısha. Men muny jataqhanadan qýyp jibergenmin.

Alma. Mama, bul jigitti sen qýǵanmen, men qýa almaımyn.

Bıǵaısha. Ne deısiń?.. Maqtaǵan qyzymnyń sıqyn qara. Jalań aıaq stýdentke jarmasyp...

Alma. Eki jalań aıaq par bolamyz.

Bıǵaısha. A?.. Ýje esiń ketip qalǵan ba? Gúljamal-aý, myna qyzy qurǵyr bar esebimdi buzyp ketti ǵoı. Bir aqylyn tapsaıshy.

Gúljamal. Meniń esebim buzylmaı tur ma, oıbaı-aý. Menen aqyl suraǵany nesi...

Bekbolat. Al, daıyn enege qaryq boldyń, Rýbeke.

Qabanbaı. Joq, Bıǵaısha apaı jaman kisi emes. Tek qyzyp ketetini bar. Bıǵaısha apa, siz... siz meni keshirińiz. Men sizden zor keshirim suraımyn. So joly men bylaı... qyzyp ketippin.

Bıǵaısha. Qaı joly?

Qabanbaı. Anada... jataqtan qýylatyn joly.

Bıǵaısha. Aha, endi aqylyń kirdi me? Tárbıege kónbeıtin qıqar ediń.

Alma. Mama, biz tárbıege kónemiz.

Bıǵaısha. Sen nege elpildeısiń. Osy kúnginiń qyzy tym bolmasa buldanýdy da bilmeıdi. Joldas Jalǵasbaev, siz týraly men áli oılanamyn.

Kýbık pen Túránchık kiredi.

Túránchık (Kýbıkti keıin tartqylap). Úlken basyńdy kishireıtip, sondaı-aq kim edi olar. Podýmaesh...

Kýbık. Qoı dedim ǵoı.

Túránchık. Seniń qadirińdi bile me olar. Eshe ýpıjatsá pered nımı.

Kýbık. Alma, men sizden keshirim suraýǵa keldim.

Alma. Siz be? Siz aıtaryńyzdy túgel aıtqan sıaqty edińiz ǵoı.

Túránchık. Estidiń be, áne. Kettik, Kýbık.

Kýbık. Meniń atym Kýbık emes, Kóbeısin. Doǵar endi. (Almaǵa). Árıne, sizdiń keshpeýge haqyńyz bar. Men haıýandyq jasadym. Ony ózime ózim de keshpeımin. Biraq sizdiń aldyńyzǵa kelip keshirim suramasam, odan beter haıýan bolady ekem. Men sizderdiń bárińizden keshirim suraımyn.

Bekbolat. Minekeı, munyń durys. Adasqannyń aıyby joq degen.

Kýbık. Joq. Adasqannyń aıyby bar eken. Aqymaq bolǵanymdy jada bildim. (Qabanbaıǵa.) Siz keshirińiz. Men sizdi qatty syılaıtyn boldym.

Túránchık. Kerek edi oǵan seniń syılaǵanyń, on je pobedıtel.

Qabanbaı. Nege kerek emes, Ábden kerek. Syılata alsańyz meniń de sizdi syılaǵym keledi. Syılasaıyq. Halqymyzdyń az-kóp baryn syılaıyq, eldigimizdi syılaıyq.

Bekbolat (ilgeri shyǵyp). Qabanbaıdyń hıkaıasy osylaı aıaqtaldy. Aıaqtalǵan joq deısiń be? Biraq túbi qaıyr bolaryn ishterińiz sezgen shyǵar. (Ándetip, oǵan bári qosylady).

Aǵaıyndar, jasamysyń, jasyń bar,
Azamatqa qushaqty keń ashyńdar.
Saı qalyńdyq izdemeıtin adam joq,
Eki Baı qalyndyq izdegennen qashyńdar.
Aǵaıyndar, jasamysyń, jasyń bar,
Arý qyzǵa qushaqty keń ashyńdar.
Kishik kúıeý izdemeıtin adam joq,
Kúshik kúıeý izdegennen qashyńdar!
Aǵaıyndar, jasamysyń, jasyń bar,
Adaldarǵa qushaqty keń ashyńdar!
Jaqyn quda izdemeıtin adam joq,
Ákim quda izdegennen qashyńdar!

Túsinikter

«Ant» — tarıhı taqyrypqa jazylǵan bul dramalyq dastan avtordyń «Jazýshy» baspasynan 1973 jyly jaryq kórgen «Shyraǵyń sónbesin», jáne «Jalyn» baspasynan 1978 jyly shyqqan «Ana daýsy» dep atalatyn kitaptaryna engen.

«Sáýle» — 1962 jyly «Juldyz» jýrnalynyń № 3 sanynda jarıalanǵan. 1963 jyly Qazaqtyń memlekettik kórkem ádebıet baspasynan shyqqan «Dala syry» dep atalatyn povester men áńgimeler jınaǵyna, 1974 jyly «Jazýshy» baspasynan jaryq kórgen eki tomdyq tańdamaly shyǵarmalar jınaǵynyń birinshi tomyna jáne 1978 jyly «Jalyn» baspasynan shyqqan «Ana daýsy» pesalar jınaǵyna engen. Bul pesa Qazaqtyń M. Áýezov atyndaǵy akademıalyq jáne respýblıkamyzdyń ózge de drama teatrlarynda qoıyldy.

«Boran» — 1966 jyly Qazaqtyń M. Áýezov atyndaǵy akademıalyq drama teatrynda, t. b. teatrlarda qoıylǵan.

«Áke men bala» — 1975 jyly Taldyqorǵan oblystyq drama teatrynda qoıyldy.

«Mahabbat muńy» — 1974 jyly Almaty jasóspirimder teatrynda qoıyldy.

«Kútpegen kezdesý» — 1970 jyly M. Áýezov atyndaǵy akademıalyq drama teatrynda qoıyldy.

«Arystannyń sybaǵasy» — 1964 jyly Semeı oblystyq drama teatrynda qoıylǵan.

«Kúshik kúıeý» — 1976 jyldan beri Almaty jasóspirimder teatrynda jáne basqa da teatrlarda qoıylǵan.

Atalǵan bul pesalar jazýshynyń 1974 — 1978 jyldary «Jazýshy» jáne «Jalyn» baspalarynan jaryq kórgen eki tomdyq tańdamalysy men «Ana daýsy» dep atalatyn pesalar jınaǵyna engen.

---