InfoHub Logo

QATYNASÝSHYLAR:

Lázzat — aqyn qyz.
Nıaz — aqyn.
Apa — Lázzattyń Apasy.
Salıha — synshy, Lázzattyń birge oqyǵan qurbysy
Baǵıla — Lázzattyń birge oqyǵan qurbysy.
Qýantaı — ǵalym.
Narqospaq — Baǵılanyń kúıeýi.
Stýdentter.

BİRİNSHİ BÓLİM

«Adamnyń renishi tamshydaı jınalyp, sharasynan asyp tógiletin kez bolady. Sol sıaqty kisiniń bir kezdegi bireýge degen yqylasy jińishkerip baryn, úzilip ketedi. Búgingi kezdesý Lázzat kóńilinde qalǵan qımastyqtyń sońǵy talshyǵyn úzdi. Lázzat tereze aldynda. Aýyr oıda. Keýdesi tolqyp basylady. Birte-birte synyq júzi anyq kórinedi. Shashyna erterek aq kirgen, eseıip kele jatqan'áıel. Biz ony úlken kúızelis halinde kórip otyrmyz. Apasy kiredi. Qyzynyń qınalyp turǵanyn baıqaıdy. Az ýaqyt únsiz baqylaıdy, Lázzattyń qasyna keledi.

Apa. Myna bir turysyn unatpaı qaldyń-aý. Neǵyp tursyń Lázzat?

Lázzat (túsinbeı). A?

Apa. Tipti meńireý bop ketipti. Neǵyp tursyń deımin, qalqam. Syrqattan amansyń ba?

Lázzat. A-a... Joq... joq, apa.

Apa. Qartaıdym-aý deımin, sekemshil bop baram. Endeshe kishkene boı jazyp qaıtasyń ba, álde taı bereıin be? Tegin emes qoı, bul sirá, túrinen qorqam, dál osyndaı keskinin kórgen joq edim.

Lázzat. Meıliń, apa.

Apa. Láztaı, endeshe men shaı qoıyp jibereıin. Oıpyr-aı, kúırep qalǵan túriń bar-aý, qalqam, arty qaıyr bolǵaı-aq ta. Ekeýmiz otyryp shaı isheıikshi. Salıhany da shaqyraıyq. Álgi Qýantaı da búgip soǵam dep edi. Oıpyr-aı kózinde bir sumdyq bar ǵoı. Búgin bir bas qosyp, sóıtip shúıirkelesip otyraıyqshy.

Lázzat. Ne deısiń apa?

Apa. Shaı isheıik deımin. Salıhany shaqyraıyq.

Lázzat oqys umtylyp Apasyn qushaqtaı alady.

Solaı únsiz turady.

Apa. Aınalaıyn, kóńiliń júdegende apańnyń qoınyna tyǵylatyn ádetiń esińe tústi me? Maýqyńdy basa ǵoı, qalqam.

Lázzat. Apa, meniń op altyǵa shyqqan jylym ǵoı deımin. Sol jylǵy kóktem esińde me?

Apa. Á-á, esimde. Qudaıǵa shúkir, kishkene sheshileıin dedi. Sol jyly bir qyzǵaldaq terip, qýanyp qaıtyp ediń-aý. Áli kóz aldymda. Kóńiliń alyp-ushyp, qApattanyp kelip ediń. Sonda meniń baýyryma tyǵylyp, qıaldanyp uzaq otyrdyń.

Lázzat. A-a... Biraq endi otyzdan asqan áıeldiń Apa qushaǵyna tyǵylýy jaraspaıdy eken. Bu da bir aldanysh qoı. (Apa qushaǵynan tez bosanyp.) Apa, baryp shaıyńdy ázirleı qoıshy.

Apa. Jaraıdy, qalqam. (Shyǵady.)

Lázzat (aýyr oıda). Aldanysh... Ómirińniń aıaýly shaǵyn aldanyshpen ótkizip alsań... Eı, adamdar... Aınalaıyn týǵandar... Jalǵyz mınýt tyńdańdar!.. Men senderge kóp boldy syr shertpedim... Qazir túgel kókiregim órt meniń... Kókiregim órt meniń... Qazir meniń essiz shólim bastaldy... Esh qaınardan qanbaǵan... Eı, adamdar, aınalaıyn jyr keni, meniń osy qaınarymnan qanyp ish. Ákem ólgen kezinde de bul meni... Órtemegen ókinish... Órtemegen ókinish...

Sahna qarańǵylApady. Muńly qaıǵyly mýzykanyń jalǵasy kókten tasqynyna ulasqandaı, aıaǵy jadyrańqy kúıge aýysady. Dala kóktemi. Alys qyratta órtteı laýlaǵan qyzǵaldaqtar. On alty jasar qyz bala Lázzat sol qyzǵaldaqtardy qýyp keledi. Qyzǵaldaqtar ot bolyp oınap, eliktirin shaqyryp, birde aldynan, birde ońynan, birde solynan kórinedi. Lázzat keıde tańyrqap turyp qalady. Kóktemgi qýanyshpen birde kókireginde jyr týyp kele jatqan sıaqty. «Qyzǵaldaq dáýren — qyz dáýren»... dep kúbirlep oılanyp tur. İshten tebirenip jyr týyp kele jatqandaı únsiz kúbirleıdi. Bir kezde sol jyrdy estigendeı bolamyz.

Lázzat. Qyzǵaldaq qýyp... qyzǵaldaq qýyp... Qumardan shyǵatyn boldyq, qurbym-aý. (Qaıtalap.) Qyzǵaldaq qýyp qumardan, Shyǵatyn boldyq, qurbym-aý (paýza). Jarqyldap... jarqyldap janǵan... alaýlap. Aınymaı jatqan... Aınymaı jatqan qyr mynaý. (Qaıtalap.)

Jarqyldap janǵan alaýlap
aınymaı jatqan qyr mynaý!
Qyzǵaldaq qýyp qumardan,
Shyǵatyn boldyq qurbym aý
Jarqyldan jatqan alaýdan
Aınymaı jatqan qyr mynaý!

Sahna aınalady. Lázzattyń Apasy. Aldynda úlken sandyq. Sonyń ishindegi qysta saqtalǵan kıim-keshekti aqtaryp, keptirýge ázirlep jatyr. Kókiregi sezimge toly sheshesin qushaqtaı alady. Apasynyń da óńi jarqyn; qyzynyń erekshe halin kúni buryn kútkendeı, tańyrqamaıdy,

Lázzat. Apa... Apataı...

Apa. He qalqam?

Lázzat. Men saǵan bir keremet aıtaıyn ba?

Apa. Aıta ǵoı, qalqam.

Lázzat (aınala tolqyp). Joq, aıta almaımyn. Dala... dala bar ǵoı... býsanyp týr.

Apa. A-a...

Lázzat. Apataı, nege túsinbeısiń. Keremet deımin. Japyraqtarǵa jan bitip, jýsan men boz sybyrlasyp turǵandaı. Buryn neǵyp baıqamaǵanmyn. Shóptiń de syry bolady eken ǵoı. Al, dala bar ǵoı, keýdesi kóterilip, basylyp, raqattanyp dem alyp jatyr. Kádimgideı boıy balqyp, raqattanyp jatyr. Ǵajap deımin. Men sonyń bárin túsindim, apataı.

Apa. Neni túsindiń, qalqam?

Lázzat. Bárin túsindim deımin. Dalany... boztorǵaıdy. Qyzǵaldaqty... qyzǵaldaq kúlimdeıdi. Kúlkisi ǵajap, nurly kúlki. Qyzǵaldaq... Qyzǵaldaq... Men óleń shyǵardym, apa.

Apa. Aıta ǵoı, kúnim.

Lázzat. Qazir. (Oılanyp.) Qyzǵaldaq... Qyzǵaldaq dáýren... qyz dáýren... umytyp qaldym. Kóp... kóp óleń shyǵaryp edim. Áıteýir, óleńdi aıta bergen sıaqtymyn. Kileń bir sózi joq eleń. Sózi joq óleń bola ma, apa?

Apa. Nege bolmasyn. Ondaı da bolady. Tili túskiri múkis bolsa, kisi ishinen tolǵApady.

Lázzat. Bilmeımin, men bir óleń shyǵarǵan sıaqty edim. Dalanyń ózi tolyp turǵan óleń sıaqty...

Apa. Kókiregińe bir nur quıylǵan eken, kúnim. Qýanyshyńnan aınalaıyn.

Lázzat. Ras aıtasyń, apa. Bizdiń bárimizdi kútip turǵan bir zor qýanysh bar. Aldymyzda úlken toı bar sıaqty... Áıteýir, ne de bolsa bir jaqsylyq bar, apataı.

Apa. Árkimniń bir kóktemi bolýshy edi. Seniń de kóktemiń kelgen eken ǵoı, qalqam.

Lázzat. «Árkimniń bir kóktemi bar» deımisiń. Sonda ár adamnyń kóktemi bireý-aq bola ma?

Apa. Ony kisiniń kóńili biledi. (Sondyqtan eski qýyrshaqty alyp.) Mynany endi qolyńa almassyń. Aıǵanshanyń qyzyna aparyp bere ǵoı. Joq-jitik adamdar usaq-túıekke de tapshy.

Lázzat qýyrshaqty qolyna alyp kete beredi. Sahna aınalady. Endi Lázzattyń qarsy aldynan qurby jigit Qýantaı kele jatyr.

Qýantaı. Lázzat, búgin aýyl syrtyna altybaqan qurǵaly jatyrmyz. Kelesiń ǵoı? (Lázzat úndeı qoımaıdy.) Mynaý qolyńdaǵyń ne? Óziń dyrdaı bolyp qýyrshaq oınap júrgennen saýmysyń?

Lázzat. Qýantaı, sen búgin qyrǵa shyǵyp kórdiń be?

Qýantaı. MApa fermaǵa baryn kelgenmin.

Lázzat. Dala búgin ǵajap emes ne? Ras qoı, á?

Qýantaı. Nesi ǵajap?

Lázzat. Qyzǵaldaq, jýsan... Dala býsanyp tur.

Qýantaı. Óziń ne aıtyp týrsyń, Lázzat. Men qyzǵaldaq pen jýsan kórmeppin be?

Lázzat. Joq, sen dalanyń án salǵanyn kórdiń be? Dalanyń... Áýenin estidiń be?

Qýantaı. Ne deıdi?.. Óziń áýeıi bop ketkensiń be? Ha-ha-ha... Qoı, keshke altybaqanǵa kel... Dalanyń án salǵany... he-he-he... (Shyǵady.)

Lázzat (jalǵyz). Sen túk túsinbeısiń, stýdent bolsań da túk kórmeıtin soqyrsyń... (Qýyrshaqty baıqaýsyz keýdesine qysyp alǵan eken, endi soǵan qarap.) Endi sen de túk túsinbeısiń. Mylqaýsyń. (Oılanyp qalady. Ózi de baıqamaı, aqyryn kúbirlep eleń oqıdy.)

Qyzǵaldaq qýyp qumardan
Shyǵatyn boldyq qurbym-aý.
Dalaǵa búgin nur jaýǵan,
Nur jamylǵan qyr mynaý.
Bilmedim qanbas syr ma bul,
Jazylmaı qalǵan jyr ma bir...

QarańǵylApady: Kelesi sahna — stýdentter jataqhApasy bólmesiniń bir buryshy. Lázzat stolda jazyp otyr. Kózildirikti, kishkentaı aryq qyz Salıha kitap oqyp jatyr. Lázzat oılanyp qalǵan, ózi de sezbeı shynashaǵymen stoldy tyqyldatady.

Salıha (basyn kóterip. Lázzatqa az ýaqyt únsiz qaraıdy). Múmkin, bizge de sabaq oqý kerek shyǵar.

Lázzat (túsinbeı). A?

Salıha. Stoldy sabamasań shabytyń kelmeı me?

Lázzat. Qaıdaǵy stol?

Salıha. Aldyńdaǵy.

Lázzat. Ǵafý et, Salıha.

Salıha. Shabytyńdy úrkitip jibergenim úshin, sep ǵafý et. Shynyńdy aıtshy, osy

seniń aqyn bolmaq oıyń bar ma?

Lázzat. Bilmeımin.

Salıha. Jasyrmaı-aq qoı, nıetińdi bilemin. Odan da men saǵan bir aqyl aıtaıyn, sony tyńda.

Lázzat. Qandaı aqyl.

Salıha. Sen oqýdy tasta.

Lázzat. Tastaǵany nesi?

Salıha. Kóp oqysań aqyldy bop ketesiń. Al, aqyn adamǵa aqyldyń keregi joq.

Lázzat. Nege keregi joq.

Salıha. Osy kúnge deıin sony bilmeısiń be? Aýyldan kelgen qyzdan ne suraısyń... Óleńniń qaıdan týatynyn bilesiń be, óziń?

Lázzat. Bilmeımin... bastan týatyn shyǵar.

Salıha. Óleń sezimnen týady. Al, aqyldap ǵylym týady. Sondyqtan da aqyn bolatyn adamǵa — oqý degen qyp-qyzyl zıan. Uqtyń ba, muńlyq. Baǵıla qalaı «Muńlyq» dep atyńdy taýyp qoıǵan. Nesine qaraısyń?

Lázzat. Joq, qarap otyrǵan joqpyn.

Salıha. Kómeıińdi túsinem. «Seniń ózińe qoıǵan atyń kelisip tur ma» demeksiń ǵoı? Maǵan «Qurbaqa» dep at qoıdy. Qurbaqa...

Lázzat. Joǵa...

Salıha. Nesi bar. Qurbaqa... Mup-muzdaı bolǵanmen o da tiri jándik. Qurbaqa. Ózimniń soǵan uqsastyǵymdy kishkentaı kezimnen sezetinmin.

Lázzat. Qoıshy, Salıha. Sol Baǵılanyń sózin... sóz dep.

Salıha. Iesi bar. Baǵıla dýaly aýyz. Jyndynyń aıtqany kelmeıdi, sandyraqtaǵany keledi dep, ekeýmizge atty taýyp qoıǵan.

Lázzat. Salıha. Osy sen nege ózińdi jazǵyryp, qorlap sóılegendi jaqsy kóresiń?

Salıha. «Jaqsy kóresiń?» Iá, jaqsy kórem.

Lázzat. Sen, ǵafý etshi, men oıymdy jetkizip aıta almaı jatyrmyn... Tek, ózińdi orynsyz kemsitkenniń qajeti qansha degenim ǵoı?

Salıha. Aqylsyz. Muńlyq, sen ony túsinbeısiń ǵoı. Onyń atyn jattyǵý deıdi.

Lázzat. Jattyǵý?.. Sonda qorlyq kórýge, mazaq bolýǵa jattyǵasyń ba?

Salıha. Iá... (paýza). Sen qazaqtyń «Shaman aıtpaı jaqsy joq» degen maqalyn bilesiń be? Sondyqtan da adam árqashan jamandyqty kútip alýǵa daıar turýy kerek. Jaqsylyqtan ólgen kisiniń molasyn kórgen joqpyn.

Lázzat. Seniń fılosofıańa túsinbeı-aq qoıdym. Olaı ómir súrýge bolmaıdy ǵoı.

Salıha. Ańqaýsyń-aý, Muńlyq. Tek solaı ómir súrgende ǵApa kisi kúshti bolady. Qorlyqtan, mazaq pen tabadan qoryqpaǵan adam qudaıdan da qoryqpaıdy.

Baǵıla kiredi. Qasynda uzyn boıly, túıe sıaqty bolbyr, keleńsiz jigit Narqospaq.

Baǵıla. Qyzdar-aý, men senderge qyzyq aıtaıyn ba, bizdiń álgi krýjoktiń bastyǵy bar ǵoı...

Salıha. Toqta, aldymen kólemin aıtshy. Neshe qanshyq ósek ákeldiń?

Baǵıla. Men saǵan bola aıtyp jatqanym joq, Qurbaqa. Qarqyldamaı jónińe otyr.

Salıha. Sonda kimge bola aıtasyń? Aıtpaqshy, Apa jigitińdi tanystyrmaısyń ba? Jas jigit, siz joǵary shyǵyńyz. Aıyp bolmasa tanysyp qoıalyq, estigen shyǵarsyz.— Meniń atym Qurbaqa. Myna qyzdyń aty Muńlyq. Al, erip kelgen qyzyńyz óz atyn ózi aıtqan shyǵar.

Narqospaq. E, ony bilem ǵoı, Baǵıla ǵoı.

Baǵıla (Narqospaqqa). Sen shyǵa tur. Qyzdardyń sózin tyńdap qaıtesiń.

Narqospaq. Men ketip qalmaıyn ba?

Baǵıla. Ketip qalma, kúte týr.

Narqospaq shyǵady.

Lázzat. Myna jigitiń kim?

Baǵıla. Narqospaq qoı. Bizdiń aýyldyń balasy.

Lázzat. Esimi Narqospaq ıa?

Baǵıla. Túıege uqsas bolǵan soń atap ketken ǵoı. Men álgi ne aıtaıyn dep edim. Á-á... Iá... Bizdiń álgi krýjokti basqaratyn jigit bar ǵoı — sol shynymen aqyn eken ǵoı. Onyń óleńine kompozıtorlar án de shyǵaratyn kórinedi. Álgi, «Jan sáýlem», «Ǵashyq jar» degen óleńder soniki eken ǵoı. Oıbaı-aı, qaraı gór-aı.

Lázzat. Sen sony jańa bildiń be?.

Baǵıla. A? Sep ony burynnan biletin be ediń? Oıpyrmaı, Muńlyq-aı, seniń ishińde ıt ólip jatsa da adam bilmeıdi-aý. Sonyń bárin bilip qoı, úndemeı júrsiń. Bilgeniniń bárin ishine jıǵan adam ish qusa bolady, deýshi edi meniń Shynar jeńeshem. Qalaı ǵApa ishiń jarylyp ketpeıdi eken...

Salıha. Bilgende nemene — senen súıinshi suraı ma. Súıinshi berseń men aıtaıyn — onyń kitap bolyp shyqqan óleńder jınaǵy da bar.

Baǵıla. Mássaǵan, men ony ásheıin bireý ǵoı dep júrsem. Sonda kádimgideı tasqa basylǵan ba?

Salıha. Iá, tasqa basylǵan. Biraq óleńderi maǵan unamaıdy. Tym tátti.

Lázzat. Nege?.. Onyń óleńderi jaqsy. Naǵyz syrshyl óleńder.

Baǵıla (Salıhaǵa). Oıbaı-aý, mynany qara-aı, tasqa basylǵan óleńdi jamandaıdy. Ekinshi kýrs bitirmeı jatyp bilgishsinýin dara. Sonda Apa kitap basatyn qasqalar seni men menen kem biledi dep pe ediń. Shamań óleńdi tasqa bassa, joǵary jadtaǵylar olardyń da sazaıyn beretin shyǵar.

Lázzat. Joq, Salıha, sen jańsaq aıtasyń. Nıazdyń óleńderinde ajal sezimi kúshti. Oqyǵanda adamnyń júregin tebirentedi.

Salıha. E-e, seni de tebirentip úlgergen eken ǵoı.

Baǵıla. E, tebirentse nesi bar. Ol bir tebirenýge tatymaıtyn jigit pe? Qurbaqanyń sózin qaıtesiń. Muńlyq-aý, odan da sen búgingi májiliske Nıazǵa óleńderińdi oqyp ber. «Qyzyly bar qyzǵa qyrqyljyń da qyzyǵady», deýshi edi Shynar jeńeshem. Men bir nárse baıqasam bar-aý, osy sonyń saǵan súzilip qaraýy jaman, qudaı biledi, seniń óleńderińdi maqtaıdy.

Lázzat. Joq, oqymaımyn.

Baǵıla. Nege?

Lázzat. Eger ol unatpasa — qolyma endi qaıtyp qalam ustamaı ketýim múmkin.

Sahna aınalady. Úsh-tórt stolda talapker, ádebıetshi stýdentter otyr. Art jaqtaǵy Baǵılanyń qasyna kelip Lázzat ta otyrady. Krýjokti basqarýshy Nıaz bir stýdenttiń óleńin oqyp taldap tur.

Nıaz. Sóıtip óleńińniń taqyryby qandaı?

Stýdent. Aǵaı, osy kúni aktýaldy taqyrypqa j azý kerek degen soń — endi sol mal sharýashylyǵy jaıly jazyp edim.

Nıaz. Kánekeı... Osy qyzdyń ózi bylaı tartymdy eken. Tek tuıyqtaý ma qalaı... Óleńiniń aty «Qoıshy sózi!» deısiń be? İhi, durys eken, (Oqıdy.)

«Men ózim bul jarystan oza alamyn,

Júz saýlyqtan júz elý qozy alamyn».

Kúlip.) Bir aǵań. «Júz bıeden júz qulyp alamyn dep, Otanǵa bergen aptym bar» dep siltep edi, sep endi saýlyqqa kóshtiń be, baýyrym... Óziniń kúlkisi ádemi eken. Maǵan súısine qarap otyr. Unatyp qaldy-aý deımin.

Stýdent. Aǵaı, osy kúni mashına bar dep jylqyshy azaıtyp jatyr ǵoı, qoı degeniń qazirgi kolhoz óndirisiniń eń mańyzdy salasy bolǵan soń.

Nıaz. Biraq ol poezıanyń mańyzdy salasy emes, baýyrym. (Stýdenttiń dápterine qaıta úńilip.) «Qýyrdaqtyń úlkeıip túıe soıǵanda kóresiń» dep naǵyz myqty jolyń keıinde jatyr eken ǵoı. «Qoıym semiz bolǵanǵa ózim semiz, saýlyqtarym qos-qostap tabady egiz». (RaqattApa kúledi.) Naǵyz sóz marjanyn sońǵy jaǵyna saqtaǵan ekensiń, baýyrym.

Stýdent (túsinbeı, ezý tartyp, yrjıyp). Aǵaı, sonda meniń óleńim sizge unady ma?

Nıaz. Joq, baýyrym, óleńiń nashar. Balany jastan degen, jas bolsańdar da aıtaıyn: poezıaǵa qatal bolý kerek. Senderdiń aldaryńda da óleńdi qorlaýshylar az bolǵan joq. Sender tek sonyń tobyn kóbeıtpeńder. Poezıaǵa zábir kórsetpeńder, baýyrlarym. Tereńnen, tuńǵıyǵyńnan tebirenip shyqpasa óleń bolmaıdy...— Ózi maǵan súısine qarap otyr. Unatyp qaldym-aý deımin...— Biraq qansha tebirenseń de, oınaqy ushqyrlyǵy, syńǵyrlaǵan sulý sazy bolmasa taǵy da bolmaıdy. Bul óleń degen qurǵyryńyz, adam balasynyń basyna bermesin, naǵyz qıamettiń kásibi...— Balapandaı úrke qaraǵan túri-aq súıkimdi. Osynyń aty Lázzat pa edi?— Men sizderdi óleńnen biraz úrkitip tastadym ba, qalaı. Biraq «arystan aıǵa shaýyp mert bolǵanmen, balasy arystannyń etpeı qoımas» dep Muhtar Áýezov aıtpaqshy — shyn aqyn báribir óleń jazbaı qoımaıdy.

Baǵıla (Lázzatqa). Ánekeı, saǵan taǵy da qarady.

Osy kózqarasy qudaı biledi tegin emes. Nesine buǵa beresiń, óleńińdi kórsetseıshi.

Lázzat. Qoı deımin, Baǵıla.

Nıaz (Baǵılaǵa). Sizdiń bir nárse aıtqyńyz kelip otyr ma?

Baǵıla. A, jo-joq, tek áshıin.

Nıaz (Lázzattyń qasyna kelip). Siz nege óleńińizdi kórsetpeısiz? Oqyp kórelik, qolymyzdan kelgenshe járdem etermiz múmkin.

Lázzat. Óleńim joq.

Baǵıla. Ótirik aıtady. Bar. Nesine qysylasyń, sep de oqy. Óleń jazatyn adamnyń múıizi qaraǵaıdaı den pe ediń?

Nıaz (Lázzattyń qolyndaǵy dápterin kórip). Dáý de bolsa osy dápterińizdiń ishi tolǵap óleń bolar, baýyrym. Qysylmańyz oqylyq. (Lázzattyń qolyndaǵy dápterdi alady. Biraz úńilip baryp oqı bastaıdy.)

«Qyzǵaldaq qýyp qumardan
Shyǵatyn boldyq qurbym-aý,
Dalada búgin nur jaýǵan,
Nur jamylǵan qyr mynaý.
Gúl de ásem munda kór mine,
Qap-qara maqpal túp de ásem,
Tolqymaı jatqan kóldi de
Tolqısyń kórip munda sen...

Mynaý óleń ǵoı. Al, baýyrlarym, naǵyz óleń munda jatyr eken! (İshki tolqynmen jıi irkilip, aqyryn oqı beredi.)

Taý da ásem, jaltyr kók aıdyn,

Qaýyrsyn qApat baý da ásem.

Baıqaısyńdar ma, baýyrlarym... «Qaýyrsyn qApat baý da ásem», «qaýyrsyn qApat baý» degen netken ǵajap obraz.

Qaýyrsyn qApat baý da ásem,
Zer shashaq shyǵy toǵaıdyń
Shashylǵaly tur «áý» deseń.
(Tolqyp.) Ǵajap.
Zer shashaq shyǵy toǵaıdyń,
Shashylǵaly týr «áý» deseń
Qaı-qaıdaǵy ystyq baldyrǵan
Saǵynyshyńa ot seber.
Shúregeı úırek aldyńnan
Shúıkildep - ushyp ketse eger.
Basaıyq baýyrym ilgeri.
Sazandy saılar qaıda eken.
Mynaý saı sábı kúndegi,
Men tuzaq qurǵan saı ma eken?
Tyrnalar mynaý keýdemnen
Sýsyldap ushqan qus pa eken?
Janymdy meniń terbeýden
Bir tynbaı qalaı ushty eken?!
Bilmedim qanbas syr ma bul.
Jazylmaı qalǵan jyr ma bir..,
Netken ǵajaıyp sýret... Móldiregen sezim... Naǵyz aqyndyq sezim.
Bilmedim qonbas syr ma bul,
Jazylmaı jatqan jyr ma bir.
Qaı jerlerde ushyp júr eken,
Ustatpaı ketken qyrǵaýyl.
Darıǵa meniń aldymnan
Taǵy bir ótseń kes-kestep.
Qyrǵaýyl arman janymnan,
Qalar ediń-aý óshpes bop.
Jastyqtyń keıde syry ózge,
Kettiń be eske saqtamaı.
Sen toqtar razezge
Men kettim be álde toqtamaı.
Jolyǵar bolsam qaıta men
Taǵy bir márte sol shaqpen,
Bárin de saǵan aıtar em
Jalǵyz-aq tamshy monshaqpen...
(Qatty tolqyp óleńniń ortańǵy shýmaǵyn, aqyryn qaıtalaıdy.)
Bilmedim qanbas syr ma bul,
Jazylmaı qalǵan jyr ma bir...

(Az ýaqyt únsiz otyryp qalady. Stýdentter de únsiz. Sálden keıin Lázzattyń qasyna kelip, qolyn alady.) Raqmet, baýyrym, raqmet. Mundaı jaqsy óleń oqymaǵanyma kóp bolyp edi. Káýsar bulaqtaı saf taza jyr eken. Al, baýyrlarym, enshalla qatelespespin, qazaq ádebıetin taǵy bir tamasha aqynmen quttyqtaýlaryńa bolady.

Nıaz tolqyn shyǵyp ketedi. Óleńshi stýdent «aǵaı, aǵaı», dep qýa shyǵady. Stýdentter qol shapalaqtap, dýyldasyp Lázzatty quttyqtaıdy. İshterinde Qýantaı da bar.

Baǵıla. Al, kánekeı, aıtpap pa edim men saǵan. Saǵan tym telmirip qaraýy jaman degenim qaıda?! Ataǵyńdy aspanǵa bir-aq shyǵarǵan joq pa?! Baǵıla da biledi.

Salıha. Sen neni bilesiń?

Baǵıla. Men bárin de bilem. Jigittiń jaıyn menen suraı ber. Jigit telmire qarady degenshe-aq qulqyny qurydy deseıshi, deıtin meniń Shynar jeńeshem. Muńlyq bolsa, bosqa dirildep, qaltyrap eleńin kórsetýge qorqady. Oıbaı-aý, men sendeı óleń jazsam búkil Almatyny shýlatar edim.

Salıha. Myna Baǵıla sıaqtylardy qoıshy, óleńniń ısi murnyna da barmaıdy olardyń.

Baǵıla. Sep ne deısiń-aı, Qurbaqa?

Salıha (jekip). Já? Ondaılar ánshıin joǵarydan myqty bireý maqtasa daýryǵyn shyǵa keledi. Kóp shýyldaqtyń sózine qulaq aspa. Al, seniń óleńiń shynynda da jaqsy eken. Quttyqtaımyn. Tek, baqytsyz bolasyń ba dep qorqam.

Lázzat. Raqmet, Salıha, raqmet. Qurbaqa dese qurbaqa. Toı kúni de topalań tilep turady.

Salıha. Baǵıla, júr úıge baraıyq.

Baǵıla. Muńlyq júrmeı me?

Salıha. Lázzatta neń bar, júrseıshi. (Ekeýi shyǵady.)

Qýantaı - Seniń mundaı óneriń baryn bilgen joq edim. Mynaý óleńdi qashan jazyp júrsiń?

Lázzat. Esińde me, Qýantaı, burnaǵy jyly kóktemde ekeýmiz bir kezdesip edik qoı.

Qýantaı. Qyzyqsyń-aý, Lázzat. Burnaǵy jyly kanıkýldy men túgel aýylda ótkizdim. Kúnde kórisip júrmedik pe. Onyń qaısy kisiniń esinde qalady.

Lázzat. Seniń esińde de qalmapty. Ol bir erekshe kóktem bolatyn. Dala keýdesi jaı teńselip, raqattApa tynys alyp jatty. Qyzǵaldaqtar kún nuryna shaǵylysyp, óz kórkine ózderi máz bolyp jarq-jurq etedi. Betkeıdegi bozdar da birin-biri qýyp, jas qozydaı bultyńdap qyratqa órlep baratty. Jer betindegi tirshilik ataýlynyń tosyp meıramynyń ústinen shyǵyp, qyzyǵyp, qunyǵa qarap qalyp edim. Eń aıaǵy shirkeı de bir túıir keýdesine qýanyshy syımaı dirildep ushyp júrdi. Shyrqaý bıikte boz torǵaı shyryldaıdy. Onyń tátti áýeli alysqa shaqyrady. Tabıǵat bar syryp ashyp, óz tilimen sóılep qoıa berdi. Dala tebirenip án salyp turdy.

Qýantaı (kúlip). Á-á, endi esime tústi. Men bir altybaqanǵa shaqyrǵanda (kúlip) ıa, sonda osy «dala án salyp tur» dep ediń-aý. Sosyn qyzǵaldaq pa, jýsan ba, qaıdaǵy bir shópterdi aıtyp ketkensiń. Osy óleńdi sonda jazyp pa ediń?

Lázzat. Bilmeımin. Meniń óleńim unady ma saǵan?

Qýantaı. Meniń pikirimdi qaıtesiń, men bý jaǵynan jurdaımyn ǵoı. Al, endi Apa óleńi kitap bop shyqqan aqyn maqtaǵasyn jaqsy bolý kerek. Ár nárseniń óz mamany bar ǵoı. Men qaıta Apa balanyń óleńi sharýashylyqqa qolaıly ma dep qalyp edim, sóıtsem ony óleń emes deıdi ǵoı. Óleń degen de qyzyq eken-aý: qyzǵaldaq, shúregeı úırek, sazan bári óleń bolady eken-aý.

Lázzat. Kókiregińde nur bolsa — dúnıe tolǵan jyr bolmaq.

Qýantaı. Ádebıetshi degenderdiń ózi de qyzyq bolady eken-aý, buryn bilmeýshi edim. Bizdiń tehnıka krýjoginde Edısonnyń ózi kelse de dál bulaı daýryqpaıdy.

Lázzat. Qýantaı, sen ómirińde, tym bolmasa, bir ret dalanyń án salǵanyn estip kórdiń be?

Qýantaı. Qyzyqsyń-aý, Láztaı, ony qaıdan estımin. Júr, ekeýmiz parkke baryp biraz qydyryp qaıtaıyq. Qur alaqan emespin, seniń óleńińdi jýaıyq.

Lázzat. Raqmet, Qýantaı, basym aýyryp týr. JataqhApaǵa baram.

Taý qoınaýy. Lázzat pop Nıaz serýenge shyqqan.

Nıaz (kóńildi). Minekeı Alataýdyń bókteri. «Alataý aspanǵa eki-aq eli jetpeı tur».

Lázzat (kúlip). «Bylq-sylq etken bir sulý qyz kókeıimnen ketpeı tur».

Nıaz. Óleńniń kókesi osy ma dep qaldym.

Lázzat. Almatyǵa kele jatyp, Alataýdy alǵash kórgende ol maǵan jerdiń sheti sıaqty kórinip edi...

Nıaz. Ańqaý bala sıaqty túri qandaı jaqsy.

Lázzat... Jerdiń sheti osy aramen bitti ǵoı dep oıladym. Alataýdyń ar jaǵynda Qyrǵyzstan, qytaı jeri baryn geografıadan bilsem de, soǵan sengim kelmedi.

Nıaz. Ózin tipti jaqsy kórip baramyn ba, qalaı... Búgin ne de bolsa...

Lázzat. Sengim kelmedi deımin-aý, tipti sengenim joq. Jer degeniń globýs sıaqty shar emes, shetin osy asqar taýmen kómkergen jazyqtyq sıaqty kórindi. Osyndaı da aqymaqtyq bolady eken, a?!

Nıaz. Kúlkisi qandaı ádemi.

Lázzat. Biraq ulylyq degen nárse adamdy tańyrqatpaı qoıa ma? Asqar taý. «Asqar» degen sózdi jıi aıtyp óltirip alǵan ekenbiz, osy taýdy alǵash kórgende, sol sóz mop úshin qaıta tirilgendeı boldy.

Nıaz. Asqan sulý da emes, osy qyzdyń ne sıqyry bar sonsha.

Lázzat. Sóz degen ne, qyzǵaldaq sıaqty. Kútip ustamasaq solyp qalady. Keıde sóz maǵan torǵaıdyń; balapany sıaqty názik kórinedi: qattyraq qysyp jiberseń óltirip alasyń, al bosatyp alsań aırylyp qalasyń. Qybyn taptyrmaıdy.

Nıaz. Munyń sulýlyǵy kókireginde jatyr eken ǵoı. İshki nury syrtyna shyqqanda qandaı qulpyryp ketedi.

Lázzat. Siz nege úndemeısiz? Osy búgin men myljyń bop kettim bilem. Qaı-qaıdaǵyny aıtyp sizdiń basyńyzdy aýyrtqan shyǵarmyn.

Nıaz. Jo-joq. Men seniń sózińdi; shynymdy aıtsam, raqattanyp tyńdadym. Alataý týraly ádemi aıttyń. Al, sózdi torǵaıdyń balapanyna teńegeniń tinti ǵajap. Tamasha obraz. Qazaq sóz qadirin bilgen halyq. «Ónerdiń aldy qyzyl til» degendi bekerge aıtpaǵan. Sózdi dástúrleý bizdiń eski dástúrimiz...— Osy men qaıda laǵyp baramyn. Ádebıetti talqylaıtyn jer tappaǵandaı...— Tek qazir sol sózdiń qadirin túsirin alyn júrmiz ǵoı. Lázzat, túbi sen myqty aqyn bolasyń.

Lázzat. Siz meni kóbirek maqtap jiberdińiz. Sizdiń yqylasyńyzǵa tatı alsam jarar edi ǵoı.

Nıaz. Myna sózi «ket ári» bolmady-aý.

Lázzat. Apa joly siz meniń óleńimdi oqyǵanda... Ózim tanymaı qaldym. Ánsheıin jabaıy óleńge jan bitirip jiberdińiz.

Nıaz. Joq, Láztaı, qaıta seniń óleńiń maǵan qApat bitirgendeı boldy. «Bilmedim qanbas syr ma bul, jazylmaı qalǵan jyr ma bir». Naǵyz móltildegen poezıa ǵoı bul.— Taǵy da ádebıetke qaraı laǵyp kettim.— Láztaı, ekeýmiz ótken joly «siz, biz» dep syzylǵandy tastaýǵa kelisip edik qoı.

Lázzat. Bir túrli úırene almaı jatyrmyn.

Nıaz. «Úırene almaı jatyrmyn». Joq, úırenisken jaman. Úırenisken adamnyń eti ólip ketedi. Ár kezdeskeniń saǵynyp kóriskendeı ystyq bolmasa... Láztaı, men saǵan bir sóz aıtaıyn dep edim.

Lázzat. Taý qandaı ǵajap. Búgin bir keremet kún sıaqty. Solaı emes pe, Nıaz? Ár adamnyń óziniń qýanysh kúni bolady. Sol kúni onyń kókiregine nur quıylady.

Nıaz. Ony baqyt kúni, dep ataǵan durys bolar...

Lázzat. Baqyt kúpi... Sol kúni adam ez ómirindegi eń úlken meıramyn tosady.

Nıaz. Sondaı kúniń bolyp pa edi, Láztaı?

Lázzat. Bolyp edi. «Kókiregińe nur quıylǵan eken ǵoı» dep edi Apam sonda.

Lázzattyń kóz aldynan baıaǵy qulpyryp oınaǵan qyzǵaldaqtar eles berip ketedi.

Nıaz. Láztaı men saǵan bir sóz aıtaıyn dep edim. Ol — adam atadan beri qaı mıllıon urpaq aıtyp jaýyr qylǵan jattandy sóz. Biraq adamnyń júreginen tebirenip shyǵatyn eń asyl, eń ardaqty sóz de sol.

Lázzat. O, jasaǵan, óziń jar bola kór.

Nıaz. Men seni súıemin, Láztaı.

Lázzat. Joq, joq... Múmkin emes qoı. Sizdiki mahabbat emes, jaı qumarlyq shyǵar.

Nıaz. Láztaı! Bilmeımin, mahabbat deısiń be, basqa deısiń be, ne dep atasań, o dep ata. Biraq áıteýir meniń esil-dertim sensiń. Seniń júris-turysyń, kózqarasyń, keskiniń kóz aldymnan ketpeı qoıdy. Men seni túsimde de kórem...

Lázzat. Men túsimde kórmeppin be seni...

Nıaz. Bul bir maǵan kelgen alapat pa, bilmeımin. Óleń jazsam da, kitap oqysam da kóz aldymda sen turasyń.

Lázzat. Joq, sen meniń sózimdi aıtyp tursyń ǵoı.

Nıaz. Sen meniń kóńilimdi túgel jaılap aldyń. Endi aryla alatyn emespin. Iá, ıá, senen arylý úshin ózimdi órtep jibermesem bolmaıdy.

Lázzat. Jasaǵan-aý, kútken meıramym osy ma edi meniń.

Nıaz. Nege úndemeısiń, Láztaı. Tym bolmasa bir aýyz jaýabyńdy aıtshy.

Lázzat. Bilmeımin, Nıaz. Men ózi qapelimde... Qysylyp ta qalyp turmyn... kútpegen jerdeı...— ómir boıy kútkenim osy emes pe edi.

Nıaz. Nege kútpegen jerden. Men seni baıaǵydan kútkenmin. Túrińdi tústep bilmesem de áıteýir bir kelerińdi bilgenmin. Qolyma qalam ustaǵan saıyn ańsaýshy edim. Ylǵı buldyrap qıalymda júretinsiń. Sol sen ekensiń. Joq, joq, endi men aırylmaımyn senen.

Lázzat. Jasaǵan ay, endi qaıttim. Osy tek túk bolmaǵaı-aq ta.

Nıaz. Láztaı, ne de bolsa shynyńdy aıtshy. Eger kóńiliń súımese... Jek kórseń onyńdy da jasyrma. Seniń kóńiliń qandaı bolsa da, meniń kóńilim ózgermeıdi.

Lázzat. Nıaz... Men tek seniń yqylasyńa tatymaımyn ba, dep qorqam...

Nıaz. Láztaı! (Qushaqtap súıedi.) Lázzatym meniń.

Kelesi sahna — jataqhApa. Tún. Salıha sabaq oqyp otyr. Syrttan Lázzat kiredi. Kóńildi. Yńyldap ándetip júr.

Salıha. Sizdiń túngi jortýylyńyzdyń baǵdaryn bilýge bolar ma eken?

Lázzat. Kınodan keldim.

Salıha. Eger qupıasy bolmasa — kórgen kınońnyń atyp aıtyp qoısań... Ándetip shyqqanyńa qaraǵanda táýir kıno bolý kerek. Biz de baryp kórelik.

Lázzat. «Shabandoz qyz».

Salıha. «Shabandoz qyzǵa» erteń de barasyń ba?

Lázzat (tańyrqap). Nege?

Salıha. Keshe de «Shabandoz qyzǵa» bardym degen joqsyń ba? Endeshe erteń de bar.

Lázzat (kúlip jiberedi). Keshe de soǵan bardym dep pe edim?

Salıha. Degensiń.

Lázzat. Qaıtesiń, qazbalaı berip, Salıha. Kelshi, odan da ekeýmiz qosylyp áp salaıyq.

Salıha. Ol neniń aqysyna?

Lázzat. Sen jaqsysyń, Salıha. Kel, kánekeı.

Salıha. Ay, jurttyń kóbi uıyqtap qaldy ǵoı. Qazir kórshiler kelip shańymyzdy qaǵyp júrse. JataqhApanyń tártibin de umyttyń ba?

Lázzat. Joq, biz jaıymen ǵApa aıtamyz. Kórshilerdi oıatpaımyz.

Ekeýi qosylyp áp salady.

Lázzat. Búgin bir tamasha kún. Ras qoı, á Salıhash?!

Salıha. Seniń «tamasha kúniń» tym kóbeıip bara jatqan joq pa?

Lázzat. Nege?

Salıha. Baıqap júrmin, «tamashalaǵanyńa» aıdan aryp barady. Áne bir aqynyń da kelýin jıiletti.

Lázzat. Salıha, sep bilmeısiń ǵoı, ol tamasha adam?

Salıha. Seniń aýzyńda «tamashadan» basqa sóz qalmapty ǵoı. Aqyn bolam dep talaptanǵan adam, tym qurysa tilge baı bolýshy edi. Sende qazir «tamasha» men lep belgisinen basqa túk joq. Óleńdi qalaı jazasyń?

Lázzat. Óleńdi deısiń be? Endeshe qyzyl sıamen úlken qylyp «Ta-ma-sha» dep jazar edim de, kóp qylyp lep belgisin qoıar edim. Adamǵa keregi de naǵyz sol emes pe?

Salıha. Qoı, búgin senimen sóılesken adam pátýa shyǵara almaıdy eken. Biraq seniń aqynyńdy onsha «tamasha» dep aıta almaımyn.

Lázzat. Nege? Ol tamasha aqyn!

Salıha. Taǵy da «tamasha». Kóbine án teksterin jazady. Al, osy kúngi qazaq ániniń ońǵan teksin kórgenim joq.

Lázzat. Bekerge kúnáhar bolma, Salıha. Onyń óte jaqsy óleńderi bar.

Aqyn bop ómir kóshirý ońaı deımisiń, qaraǵym,
Aýzyńda bolý bul ózi syzdaǵan barlyq jaranyń.
Kókiregińe quıyp ap álemniń asqaq bar ánin
Qosýdyń arpalysy bul — toǵyspas joldar torabyn.
Naqaqtan kúıip baratsa nurly kún úshin bir tutqyn
Kes-kestep baryp keýdeńdi oǵyna tosý myltyqtyń,
Qaldyrmaý úshin uıatqa kúnásiz mynaý dúnıeni
Jamaý qyp basý ózińdi aýzyna barlyq jyrtyqtyń.

Al, osy óleń jaman ba? Men muny toǵyzynshy klasta júrgende jattap alǵanmyn. Men bul óleńdi árbir aqynǵa boı tumar ǵyp taǵyp berer edim.

Salıha. Tym asyńqyrap kettiń. Biraq bul óleńi jaman emes.

Lázzat. Jaqsylyqqa nege sonsha sarań boldyń, Salıhash?! «Jaman emes». «Keremet» degen sóz nege aýzyńnan shyqpaıdy. Onyń ózi qandaı keremet. «Jigittiń sultany» degen sózdi aýylda júrgende kóp estip edim. Biraq sol sózdiń maǵynasyn Nıazdy kórgende ǵApa túsindim. Ol erekshe jaratylǵan jan.

Salıha. Nesi erekshe? Kádimgi kóptiń biri — qara tory, quba tóbel ǵApa jigit.

Lázzat. Joq, joq. Onyń qımyly, kúlkisi, daýsy — bári bólek. Ánshıin qyrsyǵyp otyrsyń ǵoı, Salıha. Bolmasa ony óziń de jaqsy kóresiń ǵoı.

Salıha. Men ne dep jaqsy kórem?

Lázzat. Ony jaqsy kórmeý múmkin emes.

Salıxa. O-o... Cen de ǵashyq bolypsyń ǵoı. Sharýań bitken eken.

Lázzat. Hege?

Salıha. Men seni dardaı aqyn bolady dep júrsem, ánshıin qatyn bolaıyn dep júr ekensiń ǵoı. Endeshe ar jaǵyn jınap tastaı ber.

Baǵıla men Narqospaq kiredi.

Baǵıla. Áı, qyzdar-aý, sender áli uıyqtamaı otyrsyńdar ma?

Salıha. Áli uıyqtamaı otyrmyz. (Narqospaqqa.) Jas jigit joǵary shyǵyńyz. Sizge qazan kóterýge ýaqyttyń keshteý bolyp turǵany. Eger aıyp etpeseńiz...

Narqospaq. Joǵa. JataqhApada kisi qazan asa ma... Biz toıyp keldik.

Baǵıla. Sen de kirip ketip pe ediń?! Ne bar túnde qyzdardyń bólmesinde. Shyǵa týr.

Narqospaq. Jaraıdy. Men ketip qalmaıyn ba?

Baǵıla. Tún ishinde nesine tosasyń. Kete ber.

Narqospaq. Onda erteń keleıin be?

Baǵıla. Erteń ózim habarlasam.

Narqospaq. Al, saý bolyńyzdar. (Shyǵady.)

Baǵıla. Qyzdar-aý, sender ne bildińder?! Narqospaq meni restoranǵa apardy ǵoı.

Salıha. Qalaı, Narqospaǵyń jaqsylap syılady ma?

Baǵıla, E, syılamaı. Men onymen tekke áýre bop júr deısiń be.

Lázzat. Sharap ta ishtińder me?

Baǵıla. Ádeıi restoranǵa barǵasyn nege ishpeıik. Oıbaı-aý, qyzdar-aý, men kádimgi shampanyńnyń ózin siltep jiberdim ǵoı. Tyǵyny tars ete qalǵanda, jurttyń bári bizge jalt qarady. Qurysyn uıat eken tipti.

Salıha. Uıalǵasyn ishpeı qoıǵan shyǵarsyń?

Baǵıla. İshpegeni nesi, sonsha aqsha shyǵaryp dalaǵa tastaımyz ba?! Tyǵynyn ashyp qoıǵasyn...

Salıha. Quttyqtaımyn. Jaqsy jolǵa túsken ekensiń. ,

Baǵıla. Sen-aq perishte bol da otyra ber.

Salıha. Ázirge sekire tur. Erteń degenine jetkesin Narqospaǵyń qarasyp da kórsetpes. Qalarsyń eńirep.

Lázzat. Sózi qandaı jamap edi qurǵyrdyń. «Qurbaqa» dese qurbaqa.

Baǵıla. Nesine qorqam. Narqospaq túıe ǵoı.

Salıha. Túıeniń de minez kórsetetini bolady.

Baǵıla (qarqyldap kúlip). Baǵıla da biledi. Áli silesin qatyrarmyn Narqospaqtyń. Zákiske barmaı turyp jolatyp, dara basyp pa meni?!

Lázzat. Sonda qalaı? Ómirlik joldas solaı bola ma?

Baǵıla, Endi qalaı bolady.

Lázzat. Joǵa... Zatynyń haqyn qolma-qol almasa senbeıtin bazardaǵy saýdager sıaqty... Eger de adam bir-birine qaltqysyz senip, shynymen berilmese...

Salıha. Ańqaýsyń-aý, Muńlyq. Bizdiń Baǵıla óziniń senimin zagstyń mórimen bekitip alǵysy keledi. Móp basqan mahabbat berik bolady.

Baǵıla. Ne deseńder o deńder, Baǵılanyń óz esebi ózinde. Meniń Shynar jeńeshem «jigittiń áýkesi qyzǵa doly jetkenshe ǵApa salbyraıdy» deıtin. Bile bilseńder qyz degen uzyn terteniń ushyna baılap qoıǵan jońyshqa — esek sony alyp, jeımin dep moınyn sozyp arbany súıreı beredi. (Kúledi.) Súıreı beredi.

Salıha. Sóıtip zagske deıin súıreıdi ǵoı.

Baǵıla (tapqyrlyǵyna máz bolyp kúlip). Iá, ıá... Sóıtip ákep zákstiń qorasyna súńgitip jiberesiń de taqıasyn sart etkizesiń. (Máz bop kúledi.)

Salıha. Qazirgi zagstiń arqany baıaǵynyń qyl shylbyry emes. Op-ońaı úzilip kete beredi. Ony oıladyń ba?

Baǵıla (ezi masańdaý, kúle sóıleıdi.) Bákeń oılamaǵan sumdyq jerdiń astynda ǵoı. Ony da bilem. Shynar jeńeshem aıtqan: turmysqa shyqqasyn kúıeýińniń ystyǵy basylǵansha tórt-bes balany toǵytyp jiber. Sodan keıin ózi de shyrmalyp qalady. Balasyn qalaı asyraýǵa bilmeı basy qatyp júrgen erkektiń ózge urǵashyǵa kózi túspeıdi.

Salıha. Taǵy qandaı aqyl aıtyp edi Shynar jeńesheń?

Baǵıla. Shynar jeńeshem bar ǵoı, ınstıtýt bitirmegen, ot basyndaǵy áıel bolǵanmen, aqyly ushan-teńiz. «Qyz-aý, sen ataqty men kóriktige, pysyq pen bilgirge aldanba, olar áıelden joqty izdeıdi, oǵan boıyńda joǵyńdy qaıdan taýyp beresiń. Ondaılar áıelden tez sýynady. Olardan góri bos belbeý, bolbyrlaý jigit artyq, ıleýińe jumsaq bolady» deıtin. Naǵyz danyshpan deıtin-aı ózi.

Salıha. Sol danyshpanyńnyń ósıetin buljytpaı oryndap júr ekesiń ǵoı.

Baǵıla. E, oryndasa nesi bar. Ol bizdiń aýylǵa ǵApa emes búkil aýdanǵa «Shynar» atanyp otyrǵan áıel. Shynar. jeńeshemmen oınama sen, Qurbaqa.

Salıha, Jeńesheńdi «aqylsyz» dep aıta almaımyn.

Lázzat. Sen oınap aıtatyn shyǵarsyń, Baǵıla. Bolmasa kisi sondaı eseppen ǵashyq bola ma?! Júrekke ámir júrmeıdi ǵoı.

Salıha. Baǵıla, oıyn emes, shynyn aıtyp tur. Aıtyp qApa qoımaı, solaı istep te júrgen joq pa?

Baǵıla. Aqylǵa jeńdirgen adam qor bolmaıdy, abzal deıtin Shynar jeńeshem. Bákeńdi eshkim muzǵa otyrǵyzyp kete almaıdy.

Lázzat. Joq, ol ómir emes, áshıin ıt tirshilik.

Salıha. Nege? Baǵılanyń sóziniń jany bar. Biraq eń durysy, adam degen haıýApattan boıyńdy aýlaq ustaý kerek. Túbinde bir jamandyq istemeı qoımaıdy.

Lázzat. Joq, Salıha! Eger bilgiń kelse — ómirdiń shyn maǵynasy mahabbat. Eger bireýdi shynymen súıseń — sol adam úshin qurbandyqqa da qýApa-qýApa barasyń.

Salıha. Bul aıtyp turǵanyń kitaptyń sózi.

Lázzat. Bolsa qaıteıin. Biraq bul qazir meniń kókeıkesti óz sózim, tipti bilgiń kelse — ómirim.

Baǵıla. Ómirim deısiń be? Toqta, toqta... «Qurbandyq, qurbandyq» dep osy seni qudaı atyp júrmesin. Álgi aqynyń tym dedektep jıiletin ketip edi. Sol seni qurtyl ketken joq pa?

Salıha. Sen úshin abstraksıalyq taqyryp, oı, pikir talasy joq, tek qıt etse qolma qol, alym-berimge kóshire qoıasyń-aý. Qur sampyldamaı, uqsaıshy, áńgime bir adam jaıly emes, jalpy mahabbat, ómir týraly. Bul teorıalyq talas.

Baǵıla. Qurbaqa sen, teorıańdy qoıa týr. Qyz ben jigittiń arasyndaǵy teorıa júrmeıdi. Aı, Muńlyq-aı, tym emesheń qulap ketip edi. Qýdaı biledi bar ǵoı, aman emessiń sen. Aıtshy... Apyraı, tastaı qatyp qalatynyń-aı seniń. Neń ketedi, aıtsaıshy.

Salıha. Já, sonsha qadalyp... Bilgiń kelip shydamaı bara jatsań Narqospaǵyń bar emes pe?! Lázzatta neń bar. Tún ortasy bop qaldy. Jataıyq.

Kelesi sahnada Lázzat jalǵyz. Oǵan qarsy Nıaz kele jatady. Qoltyǵynda sileýsin kózdi aqsur qyz. Óńi salqyn, tóńirekke tyjyryla qaraıtyn, tákapparlaý. Ásem aıaǵyn dik-dik basyp, Nıazdyń qoltyǵynda kele jatyr. «Sen de qyz bolyp júrsiń-aý» degendeı Lázzatqa uzyn kirpigin qıǵashtap bir qarady da óte berdi. Nıaz Lázzatty kórgende, sileýsin kóz qyzdyń yǵyn alyp tasalApa tústi. Tek amandasqandaı ısharat bildirip, erni kúbir etti.

Lázzattyń kózi sharasynan shyǵyp barady. Sileýsin kóz aqsur qyzdyń óktem ór keskini men Nıazdyń seskenip, úrkip qalǵan ury keskini Lázzattyń kóz aldynda turyp qalǵan. Osy pozada qatyp qalǵan Nıaz ben qyzdy aınalmaly krýg úsh qaıtara irkip toqtatyp baryp — sahnadan shyǵaryp áketedi. Lázzat kózi sharasynan shyǵyp shoshynǵan qalpynda biraz týrady.

Lázzat. Nıaz... Nıaz... Joq, joq... (Lázzattyń oı daýsy.) Nıaz... Men seni qaltqysyz adal júregimmen súımep pe edim!? Aýyldan kelgen ańqaý qyzdy aldap... Meıli, aldadyń, degenińe jettiń... Dúnıede aldanǵan qyz jalǵyz men emes shyǵar. Bir qorlyqqa tózer edim... Nege túńildirip anyq aıtpadyń?! Álde ol jazany azsynyp... Bir emes eki aldaǵanyń ǵoı bul. Men seni janymnan jaqsy kóretin ediń ǵoı. Jazyǵym sol ma? (Paýza. Kenet shoshynyp.) Meni qushaqtap súıip otyrǵanda... kóńilińde basqa qyz turǵan eken ǵoı... (Daýystap jylap jiberedi.)

JataqhApa. Qarańǵyda Lázzat kórinedi. Ol stol basynda jazyp otyr. Kóńili qatty tolqyǵan. Kenet óksip jylap jiberedi.

Lázzat. (Paýza. Kenet ózi de sezbeı, aqyryn óleń oqı beredi.)

Sen meniń ázimdi kórseń,

Turysym osy meniń.

Al, mendegi ǵalamat sezimdi kórseń,

Shoshyr ediń!.. Shoshyr ediń...

(Kúrsinip.) Shoshyr ediń. (Salıha óleń etip, tósekten basyn kóterip alady.)

Lázzat.

Sen onda oılApar eń,
Men bolyp seziner eń,
Men bolyp oıanar eń,
Men bolyp kóz iler eń.

(Sál paýza.) Jetkize almas eń buny Adamnyń sózimenen. Salıha (tósekten turyp Lázzattyń qasyna keledi).

Muńlyq, aıtyp otyrǵanyń óleń ǵoı. (Lázzat úndemeıdi. Salıha onyń aldyndaǵy qaǵazdy alyp oqı beredi.)

Iá, sen oılApar eń,
TolǵApar eń barmaqty tistep turyp.
Mendegi ystyq jalyn
Boıyńa kúsh bop kirip,
TutApar edi sen túgil tas ta laýlap,
Kózińde jatar edi,
Juldyzdy aspan aýlan...
Sen meniń ózimdi kórseń,
Turatyn kirshik týspeı,
Júregiń qalmas edi,
Bir ret yrshyp túspeı.

(Tańyrqap.) Mynaý seniń óleńiń ǵoı! (Lázzat úndemeıdi.) Quttyqtaımyn, Láztaı, quttyqtaımyn! Senen osyndaı óleń týatynyn sezip edim! (Qolyn silkilep, qushaqtap.) Nege úndemeısiń-aı, sen? Mynaý tamasha óleń ǵoı. Mundaı óleń Nıazdardyń túsine de kirgen joq! Sen genıısiń, Muńlyq! (Lázzat Salıhany qushaqtap jylap jiberedi.) Jylaǵany ıesi? Toı jasaý kerek dúnıege mynadaı óleń kelgen kúni.

Lázzat. Sen bul óleńniń syryn bilmeısiń ǵoı, Salıha.

Salıha. Jaqsy óleń de syryn ózi ashady. Oǵan tek kókiregi soqyrlar ǵApa túsinbeıdi.

Sen meniń ózimdi kórseń,

Turysym osy meniń,

Al, mendegi ǵalamat sezimdi kórseń

Shoshyr ediń!..

Ǵajap! Óleń qudireti degen osy emes pe?!

Lázzat. Bul óleńniń qunynyń qanshalyqty bolǵanyn bilmeısiń ǵoı, sen?

Salıha. Jaqsy óleń ońaı jazylady degendi kim aıtyp edi, saǵan.

Lázzat. Joq, Salıha. Bul óleńniń qunyna men abyroıym men baqytymdy qosa berdim. Salıha. Ne deısiń?

Lázzat. Ia, irkip qalǵan esh nársem joq. Óleń emes, meniń qasiretim ǵoı bul.

Salıha (Lázzattyń qasyna kelip, shashynan sıpap.) Jylama, Láztaı, jylama. Júregińniń qanyn sorǵalatyp jazǵan ekensiń ǵoı, sorly bala. Amalyń qansha, shyn aqynnyń taǵdyry qashap da solaı. (Paýza.) Taǵdyr maǵan seniń qasiretińdi de bermedi ǵoı.

Baǵıla men Narqospaq kiredi.

Baǵıla. Oıbaı-aý, qyzdar-aý, sender pe estidińder. Men bir keremetti bilip keldim ǵoı.

Salıha. Aldymen aýmaǵyn aıtshy, neshe qap ósek ákeldiń?

Baǵıla. Sen jaıyńa otyrshy, Qurbaqa. Saǵan aıtpaǵym, seniń qudaıǵa da, jigitke de keregiń joq.

Salıha. Endeshe ózińdi kerek etken jigitke nege oryndyq usynbaısyń. (Narqospaqqa.) Jaqsy jigit, joǵary shyǵyńyz.

Baǵıla. Sep de kirip ketip pe ediń? Ne bar saǵan qyzdardyń sózin tyńdap, shyǵa tur.

Narqospaq. Men ketip qalmaıyn ba?

Baǵıla. Ketip qalma. Syrtta tosa tur.

Narqospaq shyǵady.

Baǵıla. Oıbaı-aý, Muńlyq-aý, sep beri qarashy. Men bir sumdyqty kórin keldim ǵoı.

Salıha. Áı, sýmańdamaı týra turshy. Taǵy ne pále ákeldiń?! Qoıa turshy!

Baǵıla. Kózimizben kórip, qulaǵymyzben estigendi qalaı ǵApa aıtpaı shydap týra alamyz-aı. Qoı degeni nesi-aı, maǵan. Muńlyq-aý, men saǵan ony aıtpasam — naǵyz opasyz dos bolam ǵoı. Óziń beri qarashy, seniń álgi sulý aqylyń bar ǵoı, Nıazdy aıtam, sonyń áıeli bar eken ǵoı.

Lázzat. Ras pa?

Baǵıla. Ótirik aıtsam, kózim shyqsyn. Balasy da bar kórinedi.

Lázzat. Áıeli sulý ma eken?

Baǵıla. O jaǵynan dámelenbeı-aq qoı. Seni men menen sulý. Naǵyz sylqymnyń ózi. Kóshede kerdeń-kerdeń basady.

Lázzat. Shyn aıtasyń ba, Baǵılash?

Baǵıla. Áı, saǵan ant bereıin be?

Lázzat. Áıeli... Áıeli eken ǵoı. Neǵyp men aqymaqtyń esine kelmegen. Raqmet, Baǵılash.

Baǵıla. Betim-aý, mynaý qýanyp týr ǵoı. Áı, ózińniń esiń durys pa?

Lázzat (qýanyshty). Árıne áıeli, basqa kim bolýshy edi! Nege ǵApa buryn esime kelmegen? Bekerge búlinip.., A-ha-ha-a!

Lázzat dóńgelene bılep ketedi. Baǵıla ań-tań. Salıha muńaıa qarap tur.

EKİNSHİ BÓLİM

«Qyz meıram qaıtyp oraldy. Bir ret bekerge shoshynyp, zańy bolǵan kóńil endi kúdikti jolatqysy kelmeıdi. Lázzattyń minezi qaıtadan ózgerip ketti.... Biraq burynǵy alańsyz qýanysh joq. Júrekte, jarylyp bitken súıekteı, shorlanyp qalǵan synyqtyń izi bar».

JataqhApa. Salıha kitap qarap otyr. Qolynda gazeti bar. júgirip Baǵıla kiredi. Art jaǵynan «Men ketip qalmaıyn ba?» degen Narqospaqtyń daýsy estiledi.

Baǵıla (qaırylyp). Ketip qalma, kúte tur. Qurbaqa-aý, seniń etekteı maqalań shyǵypty ǵoı. Quttyqtaımyn áı... Muńlyq Apaý, óleńderi gazet, jýrnaldyń betinen túspeıdi. Tórtinshi kýrstan seniń de maqalań shyǵa bastady. Sender úshin shyjyq bolyp otqa túsemin dep, eki ortada men dalada qalyp qoıatyn boldym-aý. Oı, óziń de bir aıamaı siltegen ekensiń. Tipti aıyzym qandy. Biraq álgi Nıazǵa tyrnaǵyńdy qatty batyryp jiberipsiń. Onyń ne? Qarap júrip Muńlyqty renjitip alatyn boldyń ǵoı.

Salıha. Ol nesine renjıdi?

Baǵıla. Mássaǵan, ıege renjimesin?! Ol Nıaz dese ishken asyn jerge qoımaı ma. Sep Nıazdy shyrqyratyp soǵyp jatsań, janyna batpaı ma eken? Osydan bireý Narqospaqqa tıisip kórsin, men janyn alqymynan syǵyp alaıyn.

Salıha. Lázzat renjimeıdi.

Baǵıla. Nege renjimeıdi? Ol túgil men renjip qaldym.

Salıha. Seniń ıe qımań qyshyp bara jatyr?

Baǵıla. Mynany qara-aı. Oıbaı-aý, úsh jyldan beri úsheýmiz ısha desip kórgen joqpyz. Aramyzdan qyl ótpeıtin dos bop júrgende... Barlyq pále osyndaıdan bastalady ǵoı. Qoı, men ýnıversıtetke baryp, Lázzatty taýyp alyp, aldyn-ala ashýyna sý seppesem, seni órtep jiberer. (Shyǵady.)

Salıha. Seniń sý sepkeniń ózgeniń ot qoıǵanyna bergisiz ǵoı. (Paýza.) Aıtyp aıtpasa da azdaǵan qytyqty jaǵdaı boldy-ay ózi. (Túrtkilep bir nárse jaza beredi.)

Lázzat kiredi. Renishti. Az únsiz.

Lázzat. Maqalań qutty bolsyn.

Salıha. Eger shyn júregińnen aıtsań raqmet.

Lázzat. Quttyqtaý dostyq paryzy ǵoı.

Salıha. Osy paryzyńdy ótegenińe de raqmet. (Paýza.) Odan basqa aıtaryń joq pa?

Lázzat. Men sendeı synshy emespin. Pikir aıtýǵa shorqaqpyn.

Salıha. Lázzat, bul meniń birinshi jaryq kórgen maqalam ǵoı. Az da bolsa qýanysh bildirseń qaıtedi?

Lázzat. Men sen úshin qýanýǵa daıarmyn, Salıha. Gazet betinen seniń esimińdi kórgende júregim lúpildep, aqyn shyqqansha asyqtym. Biraq...

Salıha. Biraq... Nıazdy synaǵanyń beker bolǵan demeksiń ǵoı.

Lázzat. Iá.

Salıha. Nashar óleńdi synamasam sonda neni synaımyn. Eger shyn aqyn bolsa, ádil synǵa ókpelemeıtin shyǵar.

Lázzat. Aı, Salıha-aı. Saǵan aıtar aýyzǵa ońaı... Sen onyń halin bilmeısiń ǵoı.

Salıha. Onyń halin bile bermeıtinim ras. Biraq qol-aıaǵy buǵaýda, aıdaýda júrgen aqyndar da ǵajaıyp óleńder jazǵan emes pe? Nıazdyń hali solardan qıyn degendi estigenim joq.

Lázzat. Tili qandaı qyrshańqy.— Keıde aqyn úshin odan da qıyn jaǵdaı bolady. Ashý men yzadan jyr týady. Al, kúndelikti usaq tirshiliktiń kıkiljińinen ne týady?

Salıha. Endeshe arylsyn kıkiljińnen.

Lázzat. Saǵan bári op-ońaı. Shyn aqyn ómirge ıkemsiz, sábı sıaqty dármensiz bolady. Eger bile bilseń olarǵa qamqorshy Apanyń ornyn joqtatpaıtyn áıel kerek.

Salıha. Endeshe áıel problemasyn sheship alǵansha nashar óleń jazbaı qoıa tursyn.

Lázzat. Joq, Salıha, adam dúnıeden tek jamandyqty ǵApa izdemeı, jaqsyǵa da qýApa bilý kerek.

Salıha. Sen osyny maǵan aıtyp tursyń ba?

Lázzat. Sen ǵafý et. Biraq osy Nıazǵa degende bir jynyń bar. Báribir ol jaqsy aqyn. Árkimniń de toryǵatyn, toqyraıtyn kezi bolady. Sondaı bir kúızelis ústinde júrgen adamdy qapyda kelip soǵý... Shok,, joq... Munyń ádilet emes. Synshyda da júrek bolý kerek.

Salıha. Qurbaqanyń júregi salqyn bolady. «Jaqsyǵa qýApa bilý kerek». Al, sonda jamanǵa pe isteý kerek? Kózińdi jumyp, qolyńdy qýsyrý kerek pe?

Lázzat. Jamannyń da jamany bar.

Salıha. Sonda seniń jamanyńdy maqtap, ózgeniń jamanyn dattaý kerek ne?!

Lázzat. Joq.! Nıaz esh ýaqytta jaman bolǵan emes.

Jylannyń úsh kesse kesirtkedeı hali bar Sonda da ol talaılardan artyq,

Salıha. «Ǵashyqtyń kózi soqyr» degen osy eken-aý.

Lázzat. Bile bilseń ǵashyqtyń kózi soqyr emes, kóregen, Nıazdyń shyndap shyrqaıtyn kezi áli alda. Osyndaı bip toqyrap, kúızelip júrgen kezinde... jaý jaǵadan alǵanda...

Salıha. Túgel aıt. It etekten alady demeksiń ǵoı.

Lázzat. Seni dál osyndaı qatygez ǵoı dep oılaǵan joq edim.

Salıha. Endeshe Qurbaqadan meıirim kútken sen de aqymaq ekensiń. (Kóz jasyna býlyǵyp shytyp ketedi. Lázzat ta artyq ketkenin sezip, izine úrpıip qarap qalady.)

* * *

Taý qoınaýy. Lázzat pen Nıaz.

Lázzat. Taǵy da keldik ózimizdiń otaýymyzǵa. Minekeı,. keregesi qıa jartas, ýyǵy syńsyǵan qaraǵaı, shańyraǵy Alataýdyń asqar kúmbezi. Týyrlyǵy bult, túndigi kók aspan. (Nıaz kóńilsiz, úndemeıdi. Paýza.) Nege úndemeısiń, Nıaz?

Nıaz. Seniń kóńiliń kókte. Meniń kóńilim jerde. Attyǵa jaıaý serik bola almaı jatqan shyǵarmyn.

Lázzat. Otaýymyzdyń irgesinen yzǵyryq jel soǵa bastady ma, qalaı? Tym kóńilsiz bolyp kettik qoı.

Nıaz. Nesine máz bolamyz?

Lázzat. Osynyń bári bir maqalaǵa bola ma?

Nıaz. Keıde kisiniń abyroıyn aırandaı tógýge bir maqala da jaraıdy. Meniń tvorchestvomnan ilip alar esh nárse qaldyrmaýǵa tyrysqan. «Sońǵy jazǵandarynyń jiligi tatıtyndary shamaly» depti. «Jiligi tatıtyndary shamaly...» Qaıdaǵy jeksuryn sózdi taýyn alǵanyn qarashy.

Lázzat. Ol maqalany men de qınalyp oqydym, Nıaz. «Aqyn bolý qıamettiń azaby» dep ediń ǵoı óziń. Seniń sol sózińniń maǵynasyn men endi ǵApa túsinip kele jatyrmyn. Buryn óleń jazý ońaı sıaqty edi. Naǵyz sóz azabyn endi tart.a bastadym.

Nıaz. Osyny kishkentaı da bolsa sezse eken-aý, seniń Apaý álgi — kim edi, Salıhań ba, Qurbaqań ba.

Lázzat. Sen oǵan ashýlysyń ǵoı, Nıaz. Túsinem. Ony meń: de jep qoıa jazdadym. «Aqyn bolý qıamettiń azaby», degende — synǵa ushyraý da sol azaptyń bir kishkene bólshegi emes ıe?! Jáne azaptyń aýyry ol.emes qoı.

Nıaz. Endi nede?

Lázzat. Óz jazǵanyńdy óziń mansuq etýde. Adamnyń jazǵanynyń onnan biri iske jarasa jaqsy ǵoı. Jaqsy aqyn óleńine qaıyrymsyz bolady deýshi edi.

Nıaz. Ony aıtqan qaı danyshpan eken. Estimegen sózim.

Lázzat. Sen de óleńderińe tym kóńilshekteý bolyp júrgen joqsyń ba?

Nıaz. «İshten shyqqan shubar jylan». Júregin jaryp shyqqan jyryna tebirenbeıtin qaı aqyn?! Seniń Qurbaqańnyń óleńge jasaǵan jaýyzdyǵy da jeter.

Lázzat. Joq, joq, Nıaz, sen ony bilmeısiń. Ol jaýyz emes, baqytsyz jan.

Nıaz. Keıde baqytsyz adam ózgeniń baqytyn kúndeıdi. Ózi baqytsyz bolǵasyn dúnıege aqyr zamandy tóndirip qoıǵysy keledi.

Lázzat. Joq, Salıha olaı emes. Onyń jany jaqsy. Ony tek eshkim túsinbeıdi.

Nıaz. Sol túsinbeıtinderdiń biri men shyǵarmyn. Ǵafý ótinem. Aıtpaqshy, tek sóz reti kelip qalǵan soń aıtyp jatqanym ǵoı. Bolmasa sonyń synyn elep jatqan men joqpyn. Qurbaqańa sálem aıt. Meniń basqa ýaıymym da jetkilikti. Ekeýmiz sol Salıha úshin uryspaı-aq qoıalyq.

Lázzat.

«Aqyn bop ómir keshý ońaı deımisiń, qaraǵym.

Aýzynda bolý bul ózi syzdaǵan barlyq jaranyń»,—

degen de óziń emes pe ediń?!

Nıaz. Bir kezde aıtylǵan sózder ǵoı ol.

Lázzat. Al, búgingi aıtylatyn sóziń qaısy?

Nıaz. Bizden endi sóz qalǵan shyǵar.

Lázzat. Ne deısiń? Budan da iri sóıleıtin, kúńirente, tebirente sóıleıtin keziń tur alda. Osyndaı shymshymalardyń da paıdasy bar. Synshylar shaıtan túrtse seniń shıyrshyq atýyńa sebep bolady. Solaı emes pe, Nıaz?

Nıaz. Bilmeımin. (Paýza.)

Lázzat. Nıaz, ne ǵyp moınyńa sý ketip otyr.

Nıaz. Máz bolatyn ne bar...

Lázzat. «Ár kezdeskeniń saǵynyp kóriskendeı ystyq bolmasa»... Endi osyǵan jetkenimiz be? Nemene, men zeriktirdim be, seni?

Nıaz. Úıde bir renish bolyp edi, keshir Lázzat.

Lázzat. Úıińdegi urystyń sebebi men bolsam she? Endigi jetpegeni osy edi. Ańsaǵan sulý mahabbattyń aıaǵy.,. Áıeliń erteń kelin betińnen tyrnap júrse...

Nıaz. Nege tomsyraıyp qaldyń, Láztaı? Maǵan penjip qalǵannan - saýmysyń? Qoıshy, Láztaı.

Lázzat. Úıińde bolǵan urys men úshin emes pe?

Nıaz (kóńildenip). Joq, sen úshin emes. Ekeýmizdiń aramyzdy bilmeıdi.

Lázzat. Urlyǵyn jasyrǵanyna máz. Erteńgi kúndi oılamaıdy... (Shoshynyp.) O, jasaǵan-aý, sonda urlyq, mahabbat bolǵany ma, meniki?!

Nıaz. Nege úndemeısiń, Láztaı. Qoıshy, Láztaı, maǵan renjip qaldyń ba? (Samarqaý qushaqtap, súıip.) Qoıshy endi.

Lázzat. Maǵan degen mahabbatyń osy-aq bolǵany ma? Endi túńilsem... Joq... joq... Adal sezimdi lastap, qor qylyp almaı turyp, kóńilde qımastyq barda tıylý kerek. Áıtpese, ózimdi-ózim ómir boıy jek kórip ótermin...

Nıaz. Láztaı, áli ashýyń basylǵan joq pa? Nege tomsyraıǵanyńdy túsinsem buıyrmasyn. Qoıshy endi.

Lázzat. Nıaz men seni jaqsy kórem. Ekeýmiz syılas, dos bolaıyq. Odan artyqty bizge jazbaǵan.

Nıaz. Shyn aıtasyń ba, Láztaı?

Lázzat. Shyn aıtam. (Paýza.)

Nıaz. Shyn jaqsy kórgeniń sol ma? Súıem degeniń beker eken ǵoı. Joq, sen meni súımegen ekensiń...

Lázzat. Jeter endi. Ondaı sózdi saǵan men aıtýym kerek edi. Búıte bersek syılasýdan qalarmyz.

Aýyldaǵy Lázzattyń úıi. Lázzat kanıkýlǵa kelgen. Dıvan ústinde únsiz sulyq jatyr. Syrttan Apasy kiredi. Qaıǵyly keskinmen az ýaqyt qarap turady. Úıdi jınastyrǵan bolady. Lázzat ony baıqamaǵan sıaqty.

Apa. Balamnyń bıylǵy ajary qorqytyp tur-aý. Arylmaıtyn bir oıǵa shyrmalǵan túri bar. Oqytyp adam qylam dep júrgende, tory attyń basyn toqtyǵa aıyrbastamasam neǵylsyn. (Lázzatqa.) Janym-aý, óz aýlyńdy óziń jatyrqap qalǵannan saýmysyń. Aǵaıyn-týma bári saǵynady, seni... Jaǵalaı kirip úlkenderine sálem berip shyq.

Lázzat. Apa, keıinirek kirip shyǵarmyn.

Apa. Keıinge qaldyratyn nesi bar. Týra qazir myna kórshi Aıǵanshadaı basta. Kem-ketik, kóńili jarym adam kúdikshil bolady. Aldymen sálem berip, Aıǵanshany qýant.

Lázzat. Apa, mazam bolmaı júr, keıinirek.

Apa. Bylaı el qatarly syrtqa shyǵyp, boı jazyp sergýdi de bilmeısiń. İshi qusa bolyp jatyp aldyń... tym bolmasa sebebin aıtsańshy.

Lázzat. Jaı, áshıin apa. Sharshadym ǵoı deımin.

Apa. Qaıdan áshıin bolsyn. Baıqaımyn, shashymdy julyp, oıbaı salǵyzatyn isiń bar sıaqty, balam. Biraq oıbaılaǵannan ıe paıda?!

Lázzat. Iá-a, onan paıda joq. (Kenet Apasyn qushaqtaı alady. Apasynyń keýdesine betin basyp, bir-eki ret óksigendeı de bolady.)

Apa. Maýqyńdy basa ǵoı, aınalaıyn. Bolǵan iske bolat bol deýshi edi. Men bir nárse sezsem — seniń taǵdyryń oshaqtyń butynda emes. Óleńderiń el aýzyna ilige bastady ǵoı. Osy bir jolǵa túsipsiń. Meniń saǵan tilegen jolyń emes edi bul. Ondaı adamǵa eretin sóz de, oǵan tasadan atylatyn oq ta kóp bolady. Qasiretińniń aldy osy bolǵanmen, sońy osy bolmas dep qorqam, balam. Biraq endi talaıyńa jazǵany sol bolsa amalyń qansha? Osy bastap shıryǵa ber.

Lázzat (Apa qushaǵynan bosanyp). Durys aıtasyń Apa. Buryn aldym ashyq, jolym dańǵyl, bóri saırap turǵan sıaqty edi. Ómirdiń bosaǵasynan attamaı jatyp, ombylaı bastadym. «Aqyn bop ómir keshirý ońaı deımisiń, qaraǵym, aýzynda bolý bul ózi syzdaǵan barlyq jaranyń...» dep edi bir aqyn. Biz bolsaq óz jaramyzdyń emin taba almaı álekpiz.

Esik qaǵylady.

Qýantaı. Ruqsat pa?

Lázzat. Kirińiz.

Qýantaı. Sálem berdik, apa.

Apa. Sálemet bol qaraǵym. Ay, Qýantaımysyń? Joǵary shyq.

Qýantaı. Lázzat amansyń ba? (Qol alysady.) Oqýdy bitirip, kóńildi dem alyp jatyrsyń ǵoı endi. Almatydan shyǵarda seniń jataqhApańa soqsam ketip qalypsyń.

Lázzat. Seni kandıdattyq qorǵaıdy dep estip edik. Quttyqtaýǵa bola ma?

Qýantaı. Áli erterek. Daýǵa túser aldynda elge baryp esimdi jıyp keleıin dep tartyp kettim. Bir-eki kúnde qaıtyp oralam.

Apa. Seni ǵalym bolǵaly jatyr dep estidim. Qadamyń qutty bolsyn.

Qýantaı. Ǵalym emes, Apa, kandıdat bolaıyn dep júrmin:

Apa. Ne de bolsa qutty bolsyn. Al tórge ,shyń, otyr. Men as daıyndaıyn.

Qýantaı. Raqmet, apa. Men asyǵystaý edim.

Apa. Asyǵyp ne bar, ot ala kelmegen shyǵarsyń. Alys jolǵa baratyn kórinesiń, qýys úıden dúr aýyz shyqqanyń masqara bolar. Qoı otyr. (Shyǵady.)

Lázzat. Otyr, Qýantaı. Apam báribir jibermeıdi.

Qýantaı. Seni osy aýdanda qalatyn boldy dep estidim be? Sol ras pa? Láztaı?

Lázzat. Ras.

Qýantaı. Bul qalaı sonda? Buryn ortalyqta qalam dep júr ediń ǵoı.

Lázzat. Reti kelmedi.

Qýantaı. Reti kelmegeni qalaı? Kitaby shyqqan, maqtalǵan aqynǵa ortalyqtan qyzmet taýyp bere almaǵany ma, sonda? Apada qyzmetke shaqyryp júrgen jerler bar degen joq pa ediń?

Lázzat. Shynymdy aıtsam — ózim qalǵym kelmeıdi.

Qýantaı. Solaı de... Bir sebebiń bolǵan ǵoı. Sóıtip osy qıan shette, alys túkpirde qalmaqsyń ǵoı endi... Qandaı qyzmetke turmaqsyń?

Lázzat. Qabyldasa aýdandyq gazetke turam. Bolmasa osy aýyldan muǵalimdik beretin shyǵar.

Qýantaı. Solaı de... Seniń bul qareketińe men túsinbeı qaldym...

Lázzat. Ózgeniki tursyn, adam keıde óziniń istegen isine de túsinbeı qalady.

Qýantaı. Láztaı. (Paýza.) Ekeýmiz kishkentaıymyzdan birge ósip kelemiz. Tipti. birge týǵan adamdaı úırenisip te kettik. Sodan ba, men saǵan esh ýaqytta batyp sóz aıta alǵanym. joq.

Lázzat. Qýantaı, men de seni týǵan aǵamdaı jaqsy, kórem.

Qýantaı. Sol ǵoı meniń tilimdi baılap kelgen. Endi minekeı oqý bitirdik. Erteńgi kúnimizdi oılaıtyn ýaqyt keldi. Men saǵan «ǵashyqpyn» desem bir túrli ersi kóriner edi. Biraq áıteýir sen bolmasań ıesiz qalǵan úıdeı. ómirim; údireıip turatyn sıaqty.

Lázzat. Qýantaı, jasym kishi bolǵanmen, men senen. qazir áldeqaıda keksemin.

Qýantaı. Lázzat, men seniń sońyńa túsip ańdyp kórgen emespin. Biraq bárin bilemin.

Lázzat, Bilseń nesin aıtyp tursyń?

Qýantaı. Sony bilgendikten de aıtyp turmyn. Sen baıaǵy, aq kóńil, adal kishkentaı Lázzatsyń. Iá, ıá, tiri pendeniń seni kemsitýge haqy joq. Olar aldymen sendeı bolyp alsyn. Seniń aıybyń — aldanǵanyń shyǵar. Aq kóńil adaldyǵyńnan aldandyń ǵoı.

Lázzat. Joq, Qýantaı. Men aldanǵanym joq. Meni aldaǵan da adam joq. Iá, ıá, men ony shynymen súıdim. Júrekke eshkimniń ámiri de, qýlyq-sumdyǵy da júrmeıdi. Al, ekeýmiz qosyla almasaq — ol taǵdyrdyń isi.

Qýantaı. Taǵdyrdyń isi. Al, óz taǵdyryń týraly nege oılamaısyń, Láztaı?

Lázzat. Oılaǵanda qaıt deısiń. Qýantaı?! Qarshadaıymnan birge ósken saǵan men ótirik aıta almaımyn. Seni qushaqtaǵanda kóz aldymda ol tursa — ne bolmaq. Ury kóńilde taza mahabbat bola ma?

Qýantaı. Apyr-aý, áli túńilgen joqsyń ba? Ol, seniń basqan izińe tatymaıtyn jeksuryn emes pe?!

Lázzat. Eger biz ekeýmiz júz kórisetin bolsań — budan bylaı ondaı sózdi aıtpa, Qýantaı.

Qýantaı. Qarshadaıdan birge óssek te seni túsine almaı-aq qoıdym-aý. Seniń ornyńda basqa bireý bolsa ony órtep jiberer edi... Almatydan da sony kórmeý úshin ketken joqsyń ba?

Lázzat. Bilmeımin, múmkin solaı da shyǵar.

Qýantaı. Óleńdi uqpasam da ómirdiń mán-jaıyn biletin sıaqty edim... Seniń mynaýyńa aqylym jetpeı-aq qoıdy. Áýeıi deıin be, álde... men uqpaıtyn bir nárse bar ma osynda?

Lázzat. Áýeıi bolsam — áýeıi shyǵarmyn. Biraq dúnıeniń sulýlyǵyn kórý úshin áýeniniń kózi kerek. Jerdiń tynysyn, dalanyń áýenin tyńdaý úshin áýeniniń qulaǵy kerek. Onsyz dúnıe sý qarańǵy soqyr, tas kereń meńireý bolyp qalýy múmkin. Dúnıedegi bar jaqsylyqty sezý úshin áýeıiniń júregi kerek. Men sol áýenimin, Qýantaı. Birimizdiń kórgenimizdi birimiz kórmesek, birimizdiń estigenimizdi ekinshimiz estimesek ondaı ómirde ne sán bar?

Qýantaı. Munyń atyn... Álgi ne deýshi edi... á, jastyń romantıka. Eseıgen soń qalady ol. Kádimgi saǵym sıaqty ydyrap ketedi. Saǵym qýyp qaıtesiń, Láztaı?!

Lázzat. Saǵym emes, meniń ómirimniń maǵynasy ol.

Qýantaı. Sonda, osy qıan-shette qalasyń ba?

Lázzat. Iá, qalam.

Qýantaı. Kisi ózin-ózi aldamaýy kerek, Lázzat. Bul ara óz aýylyń bolǵanmen, qazir sen basqa qaýymnyń adamysyń. Bul ortadan boıyń da asyp ketti. Onyń ústine shettiń aty shet qoı. Óz qalamdastarynyń arasynda, qan maıdannyń ishinde júrmegen soń, shet qaqpaı bola beresiń.

Lázzat. Neǵylar deısiń, óz elim ǵoı. Dala da ózimdiki. (Muńaıa myrs etip.) Án salyp beredi. Al, sen Qýantaı, úlken ǵalym bolasyń. Oǵan seniń qabiletiń jetedi. Men saǵan baqyt tileımin.

* * *

Baǵılanyń úıi. Arada on jyl ótken. Baǵıla sabaly áıel bolǵan. Narqospaq ta eseıgen. Sahnada Narqospaq jalǵyz. Dıvanda temekisin burqyratyp gazet qarap jatyr.

Narqospaq. Qatyn, áı qatyn.

Baǵılanyń daýsy (as úıden). Ýa, ıe bop qaldy?

Narqospaq. Osy úıde bir zat ornynan tabylmaıdy. Álgi kúl salǵyshym qaıda?

Baǵıla (ishke kirip). Mine, myna stoldyń ústinde turǵan joq pa?

Narqospaq. Beri ákelip qoı.

Baǵıla kúl salǵyshty qasyna ákep qoıady.

Baǵıla. Adamnyń sińbirýine murshasy bolmaı jatqanda sende bir jaǵynan...

Narqospaq. Shalbarymdy ótektediń be?

Baǵıla. Keshe ótektep qoıǵanmyn.

Narqospaq. Arqamnyń qurystap jatqany. Tamyryn úzip jibershi.

Narqospaq etpetinen jatady. Baǵıla sóılep júrip onyń arqasyn ýqalaıdy.

Baǵıla. Qudaı-aı osy, kisi bir qolyn eki ete almaı jatqanda sen de ámirińdi beresiń de jatasyń. Qyl qımyldatý degen joq-aý sende. Jurttyń erkegi adam sıaqty. Úıdiń sharýasy dese elpildep turady.

Narqospaq. Áı, sonda sen betiń bylsh etpeı erkekti jumsamaqsyń ba - aı? Qaraı gór mynany. Joǵaryraq, jaýyrynǵa taman, (Raqattanyp.) İńh! İńh!

Baǵıla. Erkekti jumsasa neǵylady eken. Shenińnen túsip qalasyń ba?! Qolǵabysyn tıgizse ózgeniki emes, óz úıi ǵoı. Oıbaı-aı, álgi túshparam kúıip ketetin boldy-aý.

Narqospaq. Tómenirek, tómenirek. Segiz kózime taman. İńh! İńh!

Baǵıla. İńkildeı bergenshe turmaısyń ba, oıbaı-aý. Qazir qonaq keletinin bilmeısiń be?

Narqospaq. Demalys kúni de kisige maza joq.

Búıtken qatyny qursyn. Áli tómenirek. Quıymshaǵymnyń ústin bas. İńh! İńh!

Baǵıla. Tursaıshy endi kesh bolyp qaldy ǵoı. Lázzattyń da keletin ýaǵy aldaqashan. Oıbaı-aý, ol on jyldan beri kórmegen jan joldasym ǵoı meniń? Ol senimen maǵan jaı Lázzat bolǵanmen — ózge jurtqa qazaqtyń dúrildep turǵan ataqty aqyny emes pe?! Tym bolmasa syrtqa shyǵyp boı jazyp kelshi. Men úıdiń ishin jınastyraıyn.

Narqospaq (ornynan turyp, kıinip jatyp). Meniń galstýgym qaıda?

Baǵıla. Týr ǵoı myna shıfonerdiń ishinde. (Galstýgyn áperedi.)

Narqospaq. Týflıimdi tazalap qoıyp pa ediń?

Baǵıla. Seniń baqyratynyńdy bilip keshe tazalap qoıǵanmyn. Kápir toq bolsa musylman tynysh bolady dep...

Narqospaq. Men qara shal men sary shalǵa baryn karta oınap keleıin, tórtinshi qol keregin otyrǵan shyǵar. Áıelder ózderiń shúıirkelesip otyra berińder. (Shyǵady.)

Baǵıla (sóılep, úıin jınastyryp júr). Jurttyń erkegi de erkek sıaqty. Bizdiki bolsa «aıdoıdaıyn» dep balasynyń mańdaıynan bir ıiskeıdi de, sulap jatyp alady. Jigit kúninde bári jaqsy, syzylyp turady, úılenip alǵan soń shyǵarady ǵoı bular ónerdi. (Esik qaǵylady.) Bu qaısy boldy eken. Ýa, kire ber kim de bolsań.

Lázzat kiredi. Aradaǵy on jyl izin salmaı qoısyn ba, bu da eseıgen.

Lázzat. Sálamatsyz ba, joldas.

Baǵıla. Sálamatsyń ba. (Úńile qarap.) Oıbaı-aý, Lázzatpysyń-aý. Qara basyp tanymaı qaldym ǵoı men seni. (Qushaqtaıdy.) Aman-saý barsyń ba, bul dúnıede. Túý, kózimizden bulbul ushtyń ǵoı. Anda-sanda shańyn bir burq etedi. Almatyǵa kelip ketti degendi estip qalamyz, áıteýir. Kánekeı, kóreıinshi ózińdi.

Lázzat. Ne kóretini bar, Baǵıla. Qartaıdyń qoı.

Baǵıla. Joq, áli de bir jigit qyzyqqandaı ajaryń bar. Biz ǵoı qartaıǵan. Bes balanyń Apasy boldyq. Bizde ózińdiki sıaqty ataq joq. Sosyn endi bala tappaǵanda ne bitiremiz. Iá, óziń endi birjola keldiń ǵoı. Myqty jýrnalǵa redaktor bolypsyń. Qutty bolsyn.

Lázzat. Kelgim kelmep edi, ákeldi ǵoı aqyry.

Baǵıla. «İzi jatyr, ózi joq qalqataıdyń» demekshi, ózińdi kórmesek te, áıteýir izińdi kóremiz. Seniń kitaptaryńnyń oryssha, qazaqshasyn qany jibermeı jınap júrmin. Bizdiń Narqospaq kitaptan bas almaıdy ǵoı. Oqyp otyrady.

Lázzat, Óziń qyzmet isteısiń be?

Baǵıla. Bala basty bop ketkesin qıyn eken. Jarty aqyǵa istep júrmin. Qudaı ońdap áıteýir Narqospaqtyń jalaqysy táýir.

Sharyldap jylaǵan, yrsyldap tóbelesken bala daýsy estiledi. «Mama, mama Gandı uldy, Gandı uldy», «Ber dopty ózime!»— «Bermeımin, mama!»—«Tumsyǵyńdy buzam, ber!» Baǵıla júgire shyǵady. Balalardyń aıqaı-shýynyń arasynan onyń da sampyldaǵan daýsy estilip júredi.

Baǵıla. O, kógermegir, Gandı, seni me seni! Garrıbaldy sorlyny qan qaqsatypsyń ǵoı. Qoı deıim endi. Julynyńdy úzeıin be, qaǵyńǵyr!

Balalardyń abyr-dúbiri. Qulaǵan zat dúrsili. Apa jaqtan laqtyrylǵan qoly julynǵan bir qýyrshaq Lázzattyń aldyna kelip túsedi. Lázzat ony jerden kóterip alyp — qarap qalǵan. Balalardyń aıqaı-shýyna jórgektegi kishkene balanyń jylaǵany jalǵasady. Baǵıla jórgektegi balany jubatyp kóterip alady.

Lázzattyń qolynan ustap turǵan qýyrshaǵy túsip ketedi.

Baǵıla. Ay, sen neǵyp tursyń. Otyrsaıshy. Balaly úıdiki osy. Áne bir Gandı degen bir sotqarymyz bar. Noǵaılydaı búldiredi.

Lázzat. Gandı deımisiń? Aty myqty eken.

Baǵıla. Iá, odan keıingisiniń aty Garrıbaldy, bizdiń Narqospaq kileń myqty attar qoıady. Endi bir ulymyzdyń aty Kokınakı. Soıdaı bir lechık bar deıdi ǵoı;

Lázzat (Baǵılanyń qolyndaǵy náresteni alyp, baýyryna basyp). Myna myqtynyń aty kim?

Baǵıla. Munyń atyna baıǵazy beresiń. Aty Lázzat. Narqospaq Iren qoıam dep edi. Álgi Iren Júlıo-Kúrı bar ǵoı. Sonyń atymen, men kónbedim. Túbinde bizdiń Lázzat ta myqtynyń biri bolady. Tórt ulyńnyń atyn óziń qoıdyń, bir qyzymnyń bıligin ezime ber dep otyryp aldym.

Lázzat. Raqmet, Baǵıla. Meni umytpapsyń.

Baǵıla. Seni umytyp maǵan ne bopty. Káne Apa jaqqa aparyp jatqyzaıyn. (Balany qolyna alady.) Uıyqtap ketti bilem. Ózi sen sıaqty tynysh. (Balany aparyp oq atqyzyp keledi.)

Lázzat. Bul da óz baqytyn tapqan. Álde biz ómirde joqty izdep basymyzdy bosqa qatyryp júrmiz be? Múmkin ómirdiń qarapaıym dApalyǵy Osy shyǵar.

Baǵıla (sóıleı kiredi). Senimen birge bolsyn dep Qurbaqany da shaqyryp edim. Neǵyp keshigip jatyr. Muńlyq-aý, osy sen áli turmysqa shyqqan joqsyń ba?

Lázzat. Joq, Baǵıla. (Muńaıa myrs etip.) «Asyqpaǵan arbamen qoıanǵa jeter» degen.

Baǵıla. Asyqpaǵany nesi. Asyǵatyn ýaqytyń da keldi ǵoı. Endi bir aınalǵansha bazaryń da ótip ketedi. Aıtpaqshy álgi Nıaz bar ǵoı. Óziń úlken aqyn bop kettiń. Sol baıaǵyda biz dardaı kóretin Nıaz túk bitirmeı súmeńdep áli júr. Seniń artyńnan biraz júrip edi-aý o da. Oı, qudaı atsyn sony. Basynan berekesiz eken ǵoı. Oıbaı-aý, tipti qatyn-balasy bar adam demessiń. Kóringen úıdiń bosaǵasyn tozdyryp, qydyrat ta júredi. Keıde qańǵalaqtap osynda keletini bar. Betim-aý, úıine jetisine bir túneıtin kórinedi.

Lázzat. Qoı, beker shyǵar. Áıeli bar emes pe?!

Baǵıla. Áıeli deısiń be? Ol kerbez sylqym da esesin jiberip júrgen joq. Qaıta tipti sopyń joǵyna qýApatyn kórinedi. (Baǵıla stolǵa tatamyn tası júrip sóıleıdi.)

Lázzat. Qoı, tap osynyń jalǵan shyǵar. Jurt pe demeıdi...

Baǵıla. Oıbaı-aý, men bilem be, sen bilesiń be? Aı, ańqaýsyń-aý, Muńlyq-aı.

Lázzat. Shynymen-aq úı ishiniń irip ketkeni me? Nıaz osynyń bárin kúıinishten istep júr me eken? Óıtkenshe ol áıeldi nege tastap ketpeıdi? Bala... Qazir eki balasy bar. Biraq bala dese, taǵdyryna moıynsunyp, úı ishin nege jóndep ustamaıdy?.. Semádaǵy Apaý ómir, sábı balalarǵa qıanat emes pe?! Ekeýi eki shaqta... Qoı, beker bolar.

Baǵıla. (as úıden sóıleı kiredi). Muńlyq-aý, maǵan bir keremet oı keldi. Osy Nıazdy adam qylý kerek. Somy sen qolyńa qondyr. Sonda qaıtadan qus bop shyǵa keledi.

Lázzat. Ne deısiń?

Baǵıla. «Kimmen qara bolsań sopymen aq bol» degen. Qazir seniń de jasyń kelip qaldy, kók etiktini qapelimde qaıdan tabasyń. Jurttyń bári aıtyp júr, bul Apaý áıelimen el bolmaıdy. Narqospaqty da súırep júrmiz ǵoı, mynanyń ańyn aty bar emes pe?!

Lázzat. Qoıshy, Baǵıla. Qaıdaǵyny aıtpaı.

Baǵıla. Qoıǵany nesi mynanyń. Oıbaı-aý, osylaı upaıyńdy jiberesiń de otyrasyń ba?! Munda kózge túsip kóterilýdiń ornyna elge baryp on jyl jatyp aldyń. Ózi kelip turǵan jigitti mańdaıǵa teptiń. Eki aınalyp kelmeıdi bul jalǵan. Oraıy kelgende úlesińdi qarbytyp asap qalmasań, kózdi ashyp-jumǵansha ótedi de ketedi. Oıbaı-aý, alaryńdy alyp qalmaısyń ba?

Lázzat. Osy áńgimeni doǵaraıyqshy, Baǵıla.

Baǵıla. Aı, Muńlyq-aı, seniń osy bir mineziń... Qudaı seniń ónerińdi maǵan bergende ǵoı, Almatyńdy aıaǵymnyń astyna ákep tabyndyryp qoıar edim.

Salıha kiredi.

Salıha. Kirýge ruqsat shyǵar. Jaýynger qurbylarǵa jalyndy sálem.

Lázzat. Amansyń ba, Salıha. (Qushaqtap kórisedi.)

Baǵıla. Seni kúte-kúte kezimiz taldy ǵoı, Qurbaqa- aý. Al, otyra qalyńdar.

Salıha. Ǵafý et, Baǵıla, aıyptymyn.

Baǵıla. Muńlyq-aý, bizdiń qazirgi qaqap turǵan myqty synshymyz osy Qurbaqa.

Lázzat. Myqtylyǵy keıin belgili bolar, biraq tili ashshy synshy ekeni kámil.

Salıha. Ózim de bir sumyraı mamandyqty tańdaǵan ekem. Meni jazýshy ataýly jek kóredi.

Lázzat. Jazýshyǵa synshyny jaqsy kór deýiń... Qoshqardyń múıizinen de qısyq emes pe?! Óıtip býynsyz jerge pyshaq urma, Salıha.

Baǵıla. Iá, deısiń-aý, synaǵandy kim jaqsy kórsin.

Salıha. Iá-á. Qazir meni keıbir jazýshylar «sur jylan» deıtin bolypty. Endi Baǵılanyń «Qurbaqa» dep qoıǵan atyna zar bolatyn túrim bar.

Baǵıla. Árkim súıgenin «shunaǵym» degen emes pe, men seni jaqsy kórip qoıǵan atym edi ǵoı, ol. Otyra turyńdar, men senderge tamaq ákeleıin. (Shyǵady.)

Salıha. Qalaı, jańa qyzmetińe úırenip kelesiń be?

Lázzat. Úırenbegende amalym qansha. Seni redkollegıaǵa múshe qyp ótkizýge usynys bermek oıym bar. Oǵan qalaı qaraısyń?

Salıha. Qonaqta otyryp ta qyzmet máselesin sheship tastamaqsyń. Baıaǵydan beri ákim bolmaı qor bolyp júr ekensiń-aý.

Lázzat. Qaljyńy joq, Salıha. Qarsy bolmaısyń ǵoı, a?

Salıha. Osy kúni jurttyń bári aram bolyp alǵan, sen de sum bola bastaǵan ekesiń.

Lázzat. Nege?

Salıha. Bilemin. Men saǵan jazýshylardy úrkitý úshin kerekpin ǵoı. Jýrnalyńnyń qaqpasyńa shynjyrlap baılap, muqabasyna: «Qorada qabaǵan ıt bar» dep jazyp qoımaqsyń ǵoı.

Lázzat. Jazýshylardy emes, haltýrshıkterdi úrkitý úshin kerek ekeniń ras. Kelisimińdi aldym dep esepteımin ǵoı, jaraı ma?

Salıha. Ótirik buldanyp turǵanym ǵoı. Bolmasa mansaptan qashqan qaı ádebıetshini kórip eń.

Lázzat. Mansap demekshi, osy sep nege kandıdattyń qorǵan almaısyń. Jarıalanǵan eńbegiń jetkilikti. Kitabyń da shyqty.

Salıha. Nemene, qazaq ádebıetine kandıdattar jetpeı jatyr degen habar alyp pa ediń?

Lázzat (kúlip). Joǵa, ózińe kerek bolady degenim ǵoı.

Salıha. Búgin kandıdattyq qorǵaımyn dep, erteń doktor bolam dep, odan akademıaǵa ótem dep kóringenge jalpyldap, ıtshilep júrgende ómirińdi bosqa ótkizip almaısyń ba?! Qolyńa qalam alǵan soń tym bolmasa jiligi tatıtyn bir eńbek jazyp ketý kerek qoı.

Lázzat. Onyń da ras. Tek turmys jaǵdaıyńa bolmasa...

Salıha. Qara basyma osy tabysym da jetedi. Meni úlde men búldege orasań da endi sulý bola almaımyn, Ajarsyz áıeldiń sándengeni, qaıta, jurttyń yzasyn keltiredi. Al, isher asqa deseń, oǵan da joqpyn. Asqazanym aýyrady. Dıetadamyn.

Lázzat. Áli sol, baıaǵy ózińdi kemsite sóıleıtin mineziń qalmapty.

Salıha, Bu jolǵym kemsitý emes, shyny sol. Iá, meni qoıshy. Óziń qalaısyń? Jyl aralatyp bir kezdesemiz de, adam sıaqty bir syrlasyp, shúıirkelesýge de ýaqyt tappaı qalamyz. Qazir endi seniń ózińnen góri óleńderińdi kóbirek biletin boldym.

Lázzat. Mende kisi qyzyǵatyn qaı ómir bar deısiń. Salıha. Óleńderimdi oqyp júrsiń, áıteýir barym sol ǵoı.

Salıha. Áıeldiń ómirin suraǵanda, birinshi bolyp kúıeý máselesi turatyny belgili ǵoı. Men saǵan qaıranmyn. Mendeı qatyp qalǵan synshy emes, aqyn adamsyń. Nege seniń ómir jolyńda kóńilińdi eliktiretin bir erkek ushyraspady?

Lázzat. Ádebıet degeniń áıelge qol kásip emes eken. (Kúlip.) Óziń bilesiń: jazýshylar bizdi áıel sApatyna qospaıdy, erkekke balaıdy. Ózge qaýym bolsa «Syryn bilmes attyń syrtynan júrme» dep bizge úrke qaraıdy.

Salıha. Kúlesiń-aý, Lázzat, biraq bul qurǵyr onsha kúlkili jaǵdaı emes. Muńlyq atanǵan sen túgil, Qurbaqa atanǵan men de baqyt ańsaımyn.

Lázzat. Ras aıtasyń, Salıha. Biraq, ne bálemniń baryn bilmeımin, bireýge kóńilim aqtaryla qulamaı-aq qoıdy. Bilmeımin adamy kezdespeı júr me, álde jelkemnen tartyp turǵan bir pále bar ma?! Men saǵan bir qyzyq aıtaıyn ba, bireýge kishkene kóńilim buryp, kezdese bastasam kúıeýi bar áıelden beter, urlyq qylǵandaı qysylyp, berekem qashady. Ózimnen-ózim jırene bastaımyn.

Salıha. Mynaýyń shynynda da ǵajap eken. Biraq menen sen de jaqsysyń. Kitap arqyly myńdaǵan adamdarmen syrlasasyń. Kóńil tebirenter syry tereń óleńder jazdyń. Talaı jastyń sezimin oıattyń. Olar saǵan ishterinen alǵys aıtatyn shyǵar-aý.

Lázzat. Aı, Salıha-aı, ǵashyqtyq týraly altyn kitap jazsań da, súıgen jigittiń telmirgen bir kózqarasyna qaıdan jetsin?!

Baǵıla sóıleı kiredi. İshimdik, shaınama ákele jatyr.

Baǵıla. Men senderdi qańtaryp qoıdym ba? Qýyrdaǵym pispeı. Qazir ıisedi, oǵan deıin salqyn taǵammen lekerleı turaıyq. Kánekeı. (Sóılep júrip stoldy rettep. sharap quıady.) Aı, sen ekeýiń uıalmańdar. Qonaqta otyrǵan joqsyńdar, bul Baǵılanyń úıi. Ózimiz baıaǵy qyz kezimizdi eske alyp bir otyraıyqshy.

Salıha. Baıqap sóıle, Baǵıla. Bizdiń áli de qyz degen ataǵymyz bar. Árıne «Qyzdyń» aldyna «kári» degen sózdi qystyrýyńa bolady.

Baǵıla. Oıbaı-aý, solaı eken-aý, ózim bes bala tapqan soń maǵan jurttyń bári qatyn sıaqty. Al, qyzdar-aý, ózgesin qaıtemiz osy úsheýimizdiń saýlyǵymyz úshin bir alyp qoıalyqshy. Qurbaqa, sen búgin dıetańdy qoıasyń. Muńlyq kelgen kúni ishesiń.

Salıha. Al, endeshe qaıta tabysqan dostar úshin!

Úsheýi soǵystyryp alyp qoıady. Esik qaǵylady.

Baǵıla. Bu qaısysy edi mezgilsiz júrgen. Kim de bolsań kire ber.

Nıaz kiredi. Bul da jasyńqyrap qalǵan, Toza bastaǵan túri bar.

Nıaz. Sálamatsyzdar ma. O-o toıdyń ústinen shyǵyppyn ǵoı.

Baǵıla. Joǵary shyq. Maqtap júredi ekensiń. Dál tóbesinen tústiń.

Nıaz. Láztaı, amansyń ba. Meniń synshym da osynda otyr eken ǵoı... Salıhaǵa sálem. Erkek bolsań Belınskıı der em. Seni kimge teńesem eken? «Salıhaǵa teń tappaı, qınalǵan Nıaz jeri osy». Ha-ha-ha.

Baǵıla (sharap quıyp). Al, káne osy otyrǵan úsh qyzdyń saýlyǵyna alyp qoıasyń.

Nıaz. Al, endeshe. (İship salady.) Úsheýińe úsh tost kóterý kerek eken. Qalǵanyn keıin jetkizermiz. Bastańǵynyń ústinen shyǵyppyn.

Salıha. «Júrgen aıaqqa jórgem ilinedi» degen osy.

Baǵıla. Ras, aýzyńnyń salymy bar eken. Qoı, men as ákeleıin. Aı, Qurbaqa-aý, sen qopaq bolyp otyryn alǵanyń pe?! Maǵan járdem etseıshi.

Salıha. Baǵıladan qaıyr kórgen kisi aram óledi ǵoı. Adam sıaqty qonaqqa shaqyrǵan eken desem, jumsaýǵa shaqyrǵan ekensiń ǵoı.

Baǵıla men Salıha shyǵady.

Nıaz. Láztaı, sen qaıtyp oralǵaly ekeýmiz bir durystap kezdese de almadyq.

Lázzat. Kezdesip otyrǵan joqpyz ba?

Nıaz. Osyndaı kezdesý bola ma eken. Attyń jalynda, atannyń qomynda.

Lázzat. Aıtatyn sóziń bolsa, aıta ber.

Nıaz. Joq endi, Láztaı. Bylaı bir ózimiz... Óziń maǵan ashýlysyń ǵoı áli.

Lázzat (kúrsinip). «Kúnde oıyn, kúnde toı, oılApar keziń boldy ǵoı».

Nıaz. Ne deısiń?

Lázzat. Óz bolashaǵyń týraly oılApatyn keziń jetken joq pa?

Nıaz. Neni oılanýym kerek sonda?

Lázzat. Shynymen-aq óz jaǵdaıyn túsinbeı me? Ómirdiń maǵynasy týraly oılanýyń kerek.

Nıaz. Tym qıynǵa ketip qaldyń ǵoı, Láztaı.

Lázzat. Muratyńa jetseń ońaı qyzyqty taýysqan joq pa ediń?!

Nıaz. Keshir, Láztaı. Men seniń aldyńda aıyptymyn. Árıne renjıtin sebebińdi túsinemin.

Lázzat. Endeshe túk te túsinbepsiń.— Óziniń aıanyshty halin bilmeı meni aıaıdy. Sonshalyq arzandap ketkenine arlanbaı ma eken?!

Baǵıla men Salıha stolǵa taǵam ákeledi.

Baǵıla (sharap quıyp). Al, endigi tosty myna Nıaz aqynnyń densaýlyǵyna alaıyq.

Nıaz. Meniń synshym da ishe me? Tek sońǵy úsh-tórt jylda, qudaı sizge rahym berdi me, synaǵan joqsyz. Biraq synshynyń elemegeni keıde synaǵanynan da jaman bolady.

Lázzat. Iá, onyń ras.

Salıha. Jaraıdy. Men sizdiń saýlyǵyńyzǵa iship qoıam. (İshedi.) Sizder de ishińizder. Kóp jyldan beri tamaǵymyzdy isirip edińiz. Endi bizdi qýantar bir óleń oqyp berińizshi.

Nıaz. Joq, Salıha joldas. Men sirá sizdiń synyńyzǵa tolmaspyn. Oqymaı-aq qoıaıyn. Bizden endi jyr týmaıdy. Tamaǵyńyz ispesin.

Lázzat. Jaraıdy. Endeshe Nıazdyń óleńin men oqyp bereıin.

Bir jetse meniń ajalym jetedi,
Naızaǵaı ottarynan,
Satqyndar oqtarynan,
Óıtkeni, men teńiz bop aqtarylam.
Bir jetse meniń ajalym jetedi,
Adam qoly jasaǵan uıattardan
Qalyńdyǵy osynaý sıaqty orman.
Áıtpese pysyqtyqqa pysqyrmaıdy,
Mendegi qýatty arman.
Men kún saıyn teńiz bop aqtarylam.
Bulbul bolyp shýlaımyn baqtaryńnan.
Kóktem jaqqa bulbuldar ushyramyn
Jazıranyń aq tútek aqpanynan.
Basqasynan ajalyn jetpes meniń.
Jaýyzdyqpen óıtkeni shektespedim,
Men jaraqat salmaǵan semser edim,
Sondyqtan jarqyldaımyn,
Áıtpese ótpes te edim.
Óle bersin kúnshilder kúıiginde,
Óz ǵasyrym ózimniń ıinimde. -
Aq jańbyrlar tozdyrǵan taý sıaqty,
Men ólemin ózimniń bıigimde.

Baǵıla. Áı, qyzdar-aý, mynaý jaqsy óleń ǵoı. Qoı, mundaı óleń úshin bir alyp jibermeı bolmas. (Jaǵalaı sharap quıady.)

Salıha. Osy búgin asqazanymmen qosh aıtysam-aý deımin. Mynadaı óleńge qalaı ishpessiń... Shynynda da tamasha óleń. Oıly da otty óleń. «Bir jetse meniń ajalym jetedi, naızaǵaı ottarynan. Satqyndar oqtarynan...» tamasha. Ar. jaǵy qalaı edi, Nıaz? Álgi sońǵy joly... á... «Aq jańbyrlar tozdyrǵan taý sıaqty, men ólemin ózimniń bıigimde». Naǵyz er óleń. Shyn júrekten quttyqtaımyn, Nıaz.. (Qasyna kelip qolyn sozady.) Kórdińiz be, synshynyń da júregi bar.

Baǵıla. Qurbaqanyń sózi durys. Osy óleńge meniń de júregim búlk ete qaldy. Quttyqtaımyn, Nıaz.

Nıaz tunjyrap únsiz otyr.

Salıha. Shyn aqynǵa kishipeıildilik jarasqan. Biraq mynandaı óleń úshin qalpaǵyńyzdy alshysynan kıýge bolady.

Nıaz. Jeter... Jeter mazaqtaýyń!..

Salıha (tańyrqap). Nıaz, men shyn kóńilden...

Nıaz. Bilmeı turǵan shyǵarsyń, kimniń óledi ekenin? Nıaz áli ólgen joq! Jurttan óleń qaıyr suramaspyn. Iá, ıá. Nıaz áli ólgen joq! Kórsetermin men senderge! Bilersińder sonda, Nıazdyń kim ekenin! Qosh bolyńdar!

Nıaz shyǵyp ketedi. Salıha men Baǵıla ań-tań. Lázzat onyń

izine úmit kózimen súısine qarap qalǵan.

Lázzat. Onyń sátsizdigi maǵan aýyr tıetinin bilesiń ǵoı, Salıha.

Salıha. Bilgende qaıt deısiń? Sen jaman óleńin basqanmen, ol jaqsy bola ma? Áıeldiń muńyn áıel túsinetin sıaqty edi. Ne qaldy aralaryńda?

Lázzat. Ne de bolsa úzilmeı turǵan bir nárse bar. Men ózimdi onyń aldynda aıypty sApaımyn.

Salıha (tańyrqap). Sen be?

Lázzat. Iá, onyń aldynda úlken aıybym bar sıaqty. Shyn mahabbat adamdy órge súırer edi. Meniń mahabbatym keri ketirdi. Jolym sátsiz eken.

Salıha. Seniń ózińdi aıyptaıtyn túgiń de joq. Eger bolsa — ol aıybyń Nıazdy tanymaı qalǵanyń.

Lázzat. Joq, Salıha! Qartaısa da turmysqa ıkemsiz, názik adamdar bolady. Olar aqyndar. Ol kemshiligi emes — jaratylysy. Olar áıel mahabbatynan góri Apalyq mahabbatqa zárý. Nıaz da sondaı. Onyń qamyn oılap, shyn jany ashyp, jaqsylyqqa jeteleıtin áıel qaıda?!

Salıha. Sonda nemene, ol aqyn bolsa, sep aqyn emessiń be?

Lázzat. Meni qoıshy. Men áıelmin ǵoı. Óz mahabbatym úshin alysa almaǵandyǵym da sol nasharlyǵymnan shyǵar. Bir synnan ótip ekinshisine tirelgende júregim taıqyp shyǵa keldi. Súıgen adamymdy tastaı qashtym. Eger meniń mahabbatym kúshti bolsa, Nıazdy barlyq pále-jaladan alyp shyǵar edi ǵoı. Soǵan jaramadym.

Salıha. Uzaqqa sozylǵan bir sary aýrý bolýshy edi, kisi qansha kúder úzip, mezi bolsa da demi úzilgenshe qımaıtyn. Bý da saǵan sol sary aýrý bolǵan eken ǵoı.

Lázzat. Osydan on jyl buryn — «Búıte bersek syılasýdan qalarmyz!» dep aramyzdy úzip tastap em. Bir nárseni buldirip alǵan baladaı shoshyp ketti. Sondaǵy úrpıgen qorqynyshty keskini áli kóz aldymda. Bireýge kóńilim kete bastasa, qushaqtaǵym kelse — Nıazdyń sol jaýtańdaǵan kózqarasy, bala sıaqty dármensiz keskini kóz aldyma kep tura qalady.

Salıha. Ol masyl erkektiń músápirsigen múláıim keskini. Montany keskin. Sony da tanymaǵanyń ba?

Lázzat. Joq, joq... Sen shyn súıgen adamnyń kózqarasynyń qandaı bolatynyn kórgen joqsyń. Bilmeısiń. (Sálıhanyń renishpen qadala qaraǵanyn kórip.) Ǵafý et,

Salıha. Maǵan renjime. Múmkin men tulypqa móńirep júrgen shyǵarmyn. Sol alys júrse de, jaqsy júrse armanym bolmas edi ǵoı.

Salıha. Ánekeı, bary aldyńda jatyr. Jaýabyn óziń berersiń. (Shyǵady.)

Lázzat— Salıhanyń sońynan umsyna túsip, otyryp qalady.

Nıazdyń óleńderin aldyna alyp kóz júgirtip, aýyq-aýyq tyjyrynyp qalady.

Qýantaı kiredi. Bu da ózgergen. Qazir tolysyp jetilgen, túri ınabatty.

Qýantaı (esik aldynan). Ruqsat pa eken?

Lázzat (basyn kótermeı). Kirińiz.

Qýantaı. Sizge sálem berýge ruqsat etińiz.

Lázzat (basyn kóterip, qýanyshty). Qýantaı!.. (Ornynan ushyp turyp qol alysyp amandasady.) Apyr-aý, sen qaıdan júrsiń?

Qýantaı. Mysyr shaharynan keldim.

Lázzat. Mysyr shaharynan? A-a, seni Egıpette júr dep estip edim ǵoı.

Qýaıtaı. Ózderiń amansyńdar ǵoı. Apam qalaı, qýatty ma?

Lázzat. Apań qartaıdy. Apańnyń ózi túgil qyzy da qartaıa bastady.

Qýantaı. Qoı, ondaı sózdi aıtpaı tura tur áli.

Lázzat. Aıtpaqshy sen qajyǵa baryp kelgen adamsyń ǵoı. Endi seniń qolyńdy alýdyń ózi tábárik.

Qýantaı. Qajylyqqa jete almadym. Birtalaı arab elderin aralap edim, biraq Mekege bir jolym túspedi.

Lázzat. Qabaryńdy tek syrtyńnan estip jatyrmyz. Myqty ǵalym bolyp aldyń. Ylǵı shetelge qyzmetke jiberedi seni.

Qýantaı. Ol myqtylyqtan emes, Lázzat. Ózge ǵalymdardyń semásy, bala-shaǵalary bar. Men bolsam atqa jeńil qubasha. (Paýza.)

Lázzat. «Eldi saǵyndym» deısiń. Baıaǵy ketkennen elge oralyp soqpadyń ǵoı.

Qýantaı. Tirshilik degen ıtti bilesiń ǵoı. Ylǵı qaýyrt jumysyń bolady da, elge barýdy keıinge ysyra beresiń. Artynan oılap qarasań — esh nárse joq eken. Óstip júrip, órtenip bara jatqan ómirdi de ótkizip alamyz ba, qaıdam.

Lázzat. Men seni tehnıka ǵylymynan basqany oılaýdy qoıǵan ba dep júrsem, fılosof bola bastaǵansyń ba? Fanı jalǵannyń qysqalyǵyn oılaıtyn bolypsyń ǵoı.

Qýantaı. Buryn ózi aýyldyń balasy oıynshyqqa qyzyqqandaı tehnıkaǵa qunyǵyp ketken ekemin. Qazir basymdy kóterip jan-jaǵyma qaraıtyn boldym. Men bir qyzyq aıtsam — senbeısiń ǵoı.

Lázzat. Nege senbeımin, aıt.

Qýantaı. Adamda barlyq páleni oıatatyn saǵynysh pa deımin. Sońǵy úsh jyl da Mysyrda júrgende eldi saǵynǵanym bar-aý... Joq, ony aıtyp jetkizýge tek seniń1 tiliń kerek. Shynymdy aıtsam aǵaıyn-týǵannan góri jerdi kóbirek saǵyndym. Úımolanyń saıyn, qarasordy, aýyl syrtyndaǵy qyratty. Osyndaı da bolady eken..

Lázzat. Iá, sodan?

Qýantaı. Sodan elge oralysymen, Moskvadan týra aýylǵa tartyp kettim. Shynynda da qazir aýylda men syrlasatyn adam kóp emes. Kóbinese dalany kezip ketem.. Árbir jýsan men buta eski tanysym sıaqty kózime ottaı basylady. Olar da meni saǵynyp qalǵandaı... Kádimgi bir tiri jándik sıaqty qunjyń-qunjyń etedi. Bıylǵy kóktemniń ózi de bir ǵajap eken.

Lázzat. Óz dalańnyń syryn uǵý úshin Mysyrǵa baryp kelý kerek eken ǵoı.

Qýantaı. Keıde op-ońaı nárseni túsiný úshin uzaq jyl beınet keshý de kerek. Aýyl syrtyndaǵy qyratty kezip júrgenimde — kóz aldyma kóktem lebine mas bolyp, qýanyshy qoınyna syımaı júrgen kishkene qyz elestedi. So kezde men de dalanyń áýenin estigendeı boldym. (Paýza.) Dala án salady eken, Lázzat. Tek sol ándi men óte keshteý estip qaldym-aý deımin.

Lázzat. Jaqsylyqtyń bári olja, keshtigi joq qoı.

Qýantaı. Lázzat, dala sen úshin de án sala ma?

Lázzat. Iá, Qýantaı. Dalanyń áni úzilgen kúni men de bitetin shyǵarmyn.

Qýantaı. Ýaqytyńdy almaıyn. Qazir baryp apama sálem berip shyǵaıyn.

Lázzat. Apam kelmeı jatyp eldi saǵynyp júr edi. Qýanyp qalatyn boldy.

Qýantaı shyǵady. Lázzat jalǵyz. QıaldApa oılanyp qalǵan,

Kenet yńǵaısyz bir jaǵdaı esine túskendeı qınalyp, qaıtadan

Nıazdyń óleńderine úńiledi. Nıaz kiredi.

Nıaz. Láztaı, amansyń ba, baýyrym. Aldyńa kelip qaldyq minekeı.

Lázzat. Salamatsyń ba, otyr.

Nıaz. «Dúnıe kezek» degen osy-aý. Bir zamanda seniń alǵashqy óleńderińe men tóreshi bolyp edim. Endi maǵan sen tóreshi boldyń.

Lázzat selk ete túsedi. Sonaý alystan

Nıazdyń daýsy qulaǵyna sańqyldap tur.

Nıazdyń daýsy. Mynaý óleń ǵoı. Al, baýyrlarym, naǵyz óleń munda jatyr eken... Raqmet, baýyrym, raqmet. Enshala qatelespespin, qazaq ádebıetin taǵy da bir tamasha aqynmen quttyqtaýlaryńa bolady...

Nıaz. Láztaı, meniń óleńderimdi óziń qarap shyqqan shyǵarsyń...

Lázzattyń oı daýsy. Nıaz! Ádebıet joly qıyn jol. Aýyr sapardy qalaǵan adam ońaı ómir súre almaıdy. Jazýshy degen ómir boıy sahnada júretin adam. Jurt kózi onyń ár adymyn qapy jibermeıdi. Jan aıarlyǵyńdy, jalǵyz tamshy kúshińdi irkip qalǵanyńdy keshpeıdi olar. Maıdanda qorqaq jaýynger jeksuryn bolsa, ádebıette jalǵan jazýshy jeksuryn. Oılan... Dúnıede jeksuryn bolýdan jaman nárse joq! Kúshiń bar. Júregiń bar. Tek jeńil jolǵa túsip kettiń. Ózińdi óziń aqtap al!..

Nıaz. Láztaı, ay Láztaı, aıtsaıshy endi pikirińdi.

Lázzat. Jalǵan naz jaraspaıdy eken.— Nıaz, myna óleńderiń jaramaıdy.

Nıaz. Sonda... Sonda qalaı?.. túgel jaramaı ma? (Lázzat basyn ızeıdi.) Men senen muny kútken joq edim.

Lázzat. Men de senen mundaıdy kútken joq edim. Óziń oılashy, Nıaz. Osyndaı jaýyr bolǵan arzan sózder ekiniń birinen shyǵady...

Nıaz. Sen ǵurly óleń jazý qolymnan keledi. Saǵan jaqpady dep, halyqqa jaqqan óleńimdi órteı almaspyn.

Lázzat. Nıaz, men saǵan shyn kóńilimmen aıtyp otyrmyn ǵoı. Oılasaıshy óziń... Bulaı jazýǵa bolmaıdy...

Nıaz. Bulaı pikir aıtýǵa da bolmaıdy. Men de túsinem. Kek alýdyń qapysyn ańdyǵan ekesiń ǵoı. Joq, baýyrym, onyń reti kele qoımas. Túpteı kelgende aıypty men emes... óziń...

Lázzat sumdyq kórgendeı kózi sharasynan shyǵyn, shoshyn qalǵan.

Nıaz da asyp ketkenin bilip oqys toqtaıdy. Paýza.

Lázzat. Ket!..

Nıaz (júni jyǵylyp). Láztaı... Ay, Láztaı... (Paýza.)

Lázzat. Já... (qolynyń ushymen papkany nusqap.) Mynaýyńdy ala ket.

Nıaz moınyn ishine tartyp, súmireıip shyǵyp ketedi. Birinshi bólimniń basyndaǵy sahna. Lázzattyń úıi. Lázzatty sol bastapqy kúızelis halinde kóremiz. Ol aqyryn kelip jazý stolyna otyrady. Qatty oılanyp qalǵan. Kóz aldynan jalt etip qysqa-qysqa elester ótedi. Elester:

Salıha. Jylama, Láztaı, jylama. Júregińniń qanyn sorǵalatyp otyryp jazǵan ekensiń ǵoı, sorly bala... Taǵdyr maǵan, tym bolmasa seniń qasiretińdi de bermedi ǵoı.

Baǵıla. Eki aınalyp kelmeıdi bul jalǵan. Reti kelgende sybaǵańdy qarbytyp-qarbytyp asap qalmasań, kezińdi ashyp-jumǵansha ótedi de ketedi. Oıbaı-aý, alaryńdy alyp qalmaısyń ba?!

Nıaz. Men de túsinem. Kek alýdyń qapysyn ańdyǵan ekesiń ǵoı. Joq baýyrym, onyń reti kele qoımas. Túpteı kelgende aıypty men emes... óziń...

Apa. Osy bir jolǵa túsipsiń, Meniń saǵan tilegen Jolym emes edi bul. Ondaı adamǵa eretin sóz de, oǵan tasadan atylatyn oq ta kóp bolady. Qasiretińniń aldy osy bolǵanmen arty osy bolmaı ma dep qorqam, balam.

Qýantaı. Dala án salady eken. Tek sol ándi men keshteý estip qaldym-aý deımin.

Lázzat stol basynda, aýyr oıda.

«...osynyń bárin qaǵaz betine túsirip, óz boıynan bólin tastaıdy. Nıaz endi burynǵydaı kóńil túkpirinde emes, kóp. Keıipkeriniń; biri bop kitap betine kóshedi. Sodan keıin erteńniń ornyndaı qaıta tazarǵan júregi úlken sezimge, shynaıy dostyqqa ashyq bolmaq».

---