InfoHub Logo

Melodrama

QATYNASÝSHYLAR:

M a ń ǵ a s — aýatkom predsedateliniń orynbasary, burynǵy jaýynger.
E s t e m e s o v — komandır.
Ǵ a ı n ı — Estemesovtyń áıeli.
F a l ı ıa — qyzy.
B a b a t a ı — shofer.

BİRİNSHİ BÓLİM

Qarańǵy sahna. Projektor jaryǵy Mańǵasty kórsetedi.

M a ń ǵ a s (aýyr oıda. Tolqyp sóıleıdi. Sahnadaǵy bireýmen syrlasyp otyrǵan tárizdi). Osy oqıǵa ózi aıaq astynan tap bolǵanda da, týra qaq mańdaıdan salyp jibergendeı eseńgiretip tastady. Bárinen de Ǵaını apaıdyń hali-aq qıyn bop tur. Ol kisi tursyn aıdaladaǵy meniń ózim kúırep qaldym... Tal túste tonalyp qalǵan adamdaı qulazyp... Árıne endi ómir bolǵasyn ystyq-sýyǵy birdeı bolady ǵoı. Iá - ómir... ómir... taǵdyr... Bireýdiń ómiri dalanyń jýas ózenindeı — tynysh qana baıaý aǵyp, ýaqyty jetkende saǵasyna quıady. Talaı jandar sondaı jaıma-shýaq ómir keshedi. Jurt ondaılardy baqytty dep sanaıdy. Al, keıbireýlerdiń tynysh ómiri daýyl turǵandaı shaıqalyp, aıaq astynan astan-kesten bop, kúırep, qaýsap jatady.

Meniń óz ómirim uıtqyp tolqymaı, bultalaqsyz tynysh qana kele jatyr edi. Soǵystan keıingi jylda aqyryn aıańdap otyryp, aýatkomnyń orynbasarlyǵyna jetkenmin. Jumys babynda árıne qyzyl óńesh bop kerildesip qala beremiz ǵoı. Ońashada azdap áıelmen de shań-shuń bop qalady. Biraq endi basqa jaǵyna kelgende, meniń ómirim tynysh qana bolatyn. Endi minekeı ıirimde turǵan qaıyqty tasqyn ilip áketkendeı... Myna oqıǵaǵa men de aralasyp kettim. Kimdi aıyptap, kimdi jazǵyrarymdy da bilmeımin. Bireýdi ıt-shoshqa, haıýan degennen keler jeńildik bolsa... onda páleniń bárin ózgege jaýyp qutylar edik qoı. Asylyń azǵyn, adalyń aram bop shyqqannan janyń raqat tabar ma?.. Múmkin, men bul oqıǵadan shet dalar ma edim. Osynyń bári oıda joqta bastaldy. Bul aýdanǵa jaqynda ǵana kelgen kezim edi. Osy seloda bir tanys adamdy ushyratqandaı boldym... Kóshede kele jatyr edim, aldymnan on bes, on alty jasar qyz bala ushyrasa ketti.

Mańǵas áldeneni esine alǵandaı sál irkilip qaldy. Sahnanyń qarsy shetinen mektep formasyn kıgen Ǵalıa kele jatyr, qolynda portfel. Shamasy oqýǵa bara jatqan túri bar. Mańǵas oǵan eleń etip, ańyryp turyp qalǵan. Qyz bala beıtanys adamnyń suqtana qaraǵanynan ımenip, portfelin kóterip, keýdesine qysyp, aqyryn jylystap óte beredi. Tańyrqap qalǵan Mańǵas ta sózin jalǵaıdy.

Júzi sondaı tanys. «Osy kimniń balasy edi?»— dep ózin toqtatqym da kelip, betine úńile qaraımyn.

Kelesi kúni jumysqa bara jatqanymda álgi bala taǵy kezdesti. Ol beri qaraı mektepke kele jatady. Sóıtip ekeýmizdiń jolymyz túıisip qala beretin boldy. Kezdesken saıyn bir tanysymdy kórgendeı selt etip turyp dala jazdaımyn.

Osy balanyń túri nege sonsha tanys? Bul aýdanǵa kelgenim jýyrda ǵana. Áli jyǵa tanysqan joldas-joralarym joq. Al, myna balanyń túri kópten beri biletin, naǵyz etene tanys adamǵa uqsaıdy.

Ǵalıa kele jatady.

...İ-i, qaraǵym, kishkene toqtaı turshy.

Ǵ a l ı ıa (irkilip). Siz maǵan aıtasyz ba, aǵaı?

M a ń g a s. Iá, ıá, saǵan aıtam, qaraǵym. Óziń qaı jaqtan kele jatyrsyń?

Ǵ a l ı ıa (tańyrqap). Mektepten.

M a ń ǵ a s. Á-á, solaı de, qaraǵym. Atyń kim ózińniń?

Ǵ a l ı ıa. Ǵalıa.

M a ń ǵ a s. Úıińde kimderiń bar?

Ǵ a l ı ıa. Mamam bar.

M a ń ǵ a s. Mamam, deısiń be?.. Á-á, aıtpaqshy famılıań kim?

Ǵ a l ı ıa. Estemesova.

M a ń ǵ a s. Estemesova?.. Toqta, toqta, Estemesova?.. Estemesova?.. Papań bar ma, aınalaıyn?

Ǵ a l ı ıa. Joq.

M a ń ǵ a s. Papań qaıtys boldy ma?

Ǵ a l ı ıa. Ol maıdanda qaza tapty.

M a ń ǵ a s. Maıdanda?.. Toqta... toqta... Papańnyń esimi Myrzahmet emes pe?

Ǵ a l ı ıa (tańyrqap). Iá, Myrzahmet. (Ekeýi bir-birine qaraıdy.)

F a l ı ıa. Siz papamdy bilesiz be?

M a ń ǵ a s. Myrzahmet Estemesov... Eger seniń papań Myrzahmet Estemesov bolsa... Onda bilýge tıispin...

Ǵ a l ı ıa. Shyn aıtasyz ba, aǵaı?

M a ń ǵ a s. Iá, ekeýmiz maıdanda birge bolǵanbyz.

Ǵ a l ı ıa. Ras aıtasyz ba, aǵataı! Siz meniń papamdy kórdińiz be?

M a ń ǵ a s. Atyń kim dep ediń, qaraǵym? .

Ǵ a l ı ıa. Ǵalıa.

M a ń ǵ a s. Ekeýmiz maıdanda uzaq ýaqyt birge boldyq. Seniń papań tamasha kisi bolatyn, Ǵalıash.

Ǵ a l ı ıa. Aǵataı, siz papamdy jaqsy biledi ekensiz ǵoı. Aıtyńyzshy, qaıda, qashan kórdińiz?

M a ń ǵ a s. Keıin bir asyqpaı aıtarmyn, Ǵalıash. Mamań úıde me?

Ǵ a l ı ıa. Úıde. Oı, úıge júrińizshi. Mamamdy bir qýantyńyzshy. Mamam bizdi kórse bar ǵoı... júrińizshi, aǵa.

M a ń ǵ a s. Jaraıdy, qaraǵym. Baraıyn. Úıiń qaısy edi?

Ǵ a l ı ıa. Osy kósheniń shetindegi anaý kishkentaı tam.

M a ń ǵ a s. Jaraıdy, baryp mamańa eskerte ǵoı. Men uzamaı kelemin.

F a l ı ıa (qýanyp). Oı, aǵa, men baryp mamamdy qýanta bereıin. Kelesiz ǵoı? (Artyna jaýtańdap qarap shytyn ketedi.)

Mańǵas Ǵalıanyń izine telmire qarap qalǵan.

Ótkendi esine alyp, oı tolqynyna berilgen túri bar.

Birinshi kórinis

Shymyldyq ashylǵanda maıdannyń jaqyn tyly. Orman ishindegi shaǵyp alań. Aqyryn yńyldap, ándetip Estemesov keledi. Túri beıqam, demalys saǵatynda júrgen adam.

E s t e m e s o v (daýystap). Mańǵas!

M a ń ǵ a s (syrttan). Men mundamyn, joldas leıtenant.

E s t e m e s o v. Shaıyń qaınady ma?

M a ń ǵ as. Qazir qaınaıdy, joldas leıtenant.

E s t e m e s o v. Seniń kotelogińniń ishine tas túsip ketken be? Boldyrsańshy tezirek.

M a ń ǵ a s. Ózi de boldy. (Kúıbeńdep azyq-túlik salǵan qapshyǵyn, sodan soń kotelogin alyp shytyp, shaı jasap júr.) Búgin ózińizdi bir shaıǵa qandyrsam, joldas leıtenant. Men sizge ǵajap jańalyq aıtaıyn: eki áshmáńke úndi shaıyn qolǵa túsirdim.

E s t e m e s o v.. Qaıdan? Nemisterden be?

M a ń ǵ a s. Joǵa. Nemisterde kúıin ketken kofe bolmasa sondaı shaı bolýshy ma edi. Ózimizdiń starshınadan. Starshına degen soldattyń ústinen jyryp qalǵan zalym emes ne, bergisi kelmeı.

E s t e m e s o v. Bergisi kelmese, qalaı aldyń?

M a ń ǵ a s. O jaǵyń siz suramańyz, men aıtpaıyń. Qalaı alǵanym soldattyń.óz qupıasy.. Memleket qupıasyna qandaı berik bolsa, soldat óz qupıasyna da sondaı berik.

E s t e m e s o v. Bilemin soldattyń qupıasyn. Men soldat bop kórmegendeı, qarashy muny. Káne shaıyńdy, quı.

M a ń ǵ a s. Joldas leıtenant, aldymen kishkene artpodgotovka jasap almaısyz ba?

E s t e m e s o v. Artpodgotovka deısiń be? Bir esepten o da durys. eken.

M a ń ǵ a s (flágisin alyp ekeýine araq quıady). Amandyq-saýlyqqa.

E s t e m e s o v. Elge aman jetý úshin.

Ekeýi iship salady. Mańǵas qaıta quıady.

E s t e m e s o v. Artpodgotovkany tym jıiletip jiberdiń-aý, sen bala.

M a ń ǵ a s. Údere soqpasa jaý japyrylmaıdy dep ózińiz aıtýshy edińiz ǵoı, joldas leıtenant.

M a ń ǵ a s komandırshe baptap, syrly krýjkaǵa shaı quıyp berip otyr.

M a ń ǵ a s. Sizdiń tapsyrmańyzdy oryndap qoıdym, joldas leıtenant.

E s t e m e s o v. Qaı tapsyrmany aıtasyń?

M a ń ǵ a s. Nagradqa usynylatyn soldattarǵa sıpattama jaz dep edińiz ǵoı.

E s t e m e s o v . A-a, ákelshi kóreıin..

M a ń ǵ a s (birneshe paraq qaǵazdardy sýmkasynan aly berip). Minekeı.

E s t e m e s o v (qaǵazdarǵa kóz júgirtip, kúbirlep oqıdy). Vostrıkov... Sergeı Ivanovıch... qatardaǵy jaýynger... asa úlken erlik... jıyrma bes fashısi óltirdi... İmm Spıvak úlken erlik kórsetti... jıyrma fashısi óltirdi, jan aıamaı soǵysty. İmm Ýsýbalıev... Sharshen Otan úshin jan aıamaı soǵysty. Otyz fashısi óltirdi... Erlikpen qaza tapty... İmm... mh... mh... Serjant Ǵalıev elý fashısi óltirdi. Oho! Ólgen nemisterińniń sany tym kóbeıin ketken joq pa?

M a ń ǵ a s. Azdap qosyńqyrap jibergenim ras. Ózimizdiń soldattan aıaıyn ba?

E s t e m e s o v . Azdap deısiń... Azyń mynaý bolsa.

M a ń ǵ a s. Joldas leıtenant-aý, olaı jazbasa orden bermeıdi ǵoı. Shtabta otyrǵan qýlarǵa ólgen jaýdyń sany kerek.

E s t e m e s o v. Másele ólgen jaýdyń sanynda ǵana ma eken? Keıde dushpandy kóp óltirmeı-aq úlken erlik kórsetýge bolmaı ma?!

M a ń ǵ a s. Árıne bolady.

E s t e m e s o v. Mysaly anaý Ýsýbalıev Sharshen. Sen ol otyz fashısi óltirdi depsiń. Oǵan kúmánim bar. Ol bir de fashıs óltirgen joq. Biraq naǵyz qysyltaıańda, jeńis ustaranyń júzinde turǵanda — lap etip rotany alǵa kóterdi. Eger ol bolmaǵanda, búkil tógilgen qan bosqa ketetin edi. Men onyń óltirgen adamynyń esebin bilmeımin, bilgim de kelmeıdi. Ol bizge jeńis áperdi. Sol úshin óz janyn qurban etti.

M a ń ǵ a s. Aına-qatesi joq, joldas leıtenant. Biraq osynyń bárin analarǵa qalaı túsindiremiz. Olar qaǵazdan eń aldymen sıfr izdeıdi. Búrokrat ataýlynyń bári tylda qalyp qoıdy deısiz be, olar maıdanǵa da kelgen, joldas leıtenant. Ýsýbalıev eli úshin óz ómirin qurban etti. Kisi ómirinen artyq nesin beredi.

E s t e m e s o v . Onyń ras. Bizdiń odan artyq bererimiz joq.

M a ń ǵ a s. Maǵan salsańyz Ýsýbalıevke batyr ataǵyn berer edim. Al, onyń erligine laıyq nagrad áperý úshin kishkene ótirik aıtpasqa amalym bolmady.

E s t e m e s o v. «Ótirik aıtpasqa amalym bolmady» deısiń. Joq, shyraq, erlik pen kólgirlik qatar júrmeıdi. Bul qaǵazdy ekeýmiz qaıta jazamyz.

M a ń ǵ a s. «Erlik pen kólgirlik qatar júrmeıdi». Naǵyz sózdiń soıy eken. Meıli, qaıta jazsaq jazaıyq. Kim biledi, myqtylardyń qulaǵyna bizdiń de duǵamyz jeter. (Paýza.) Joldas leıtenant, jurt týraly aıtasyz-aý, biraq ózińiz...

E s t e m e s o v . Meniń nem bar?

M a ń ǵ a s. Siz ǵafý etińiz, joldas leıtenant, komandırge aqyl úıretýge haqym joq ekenin bilemin. Biraq...

E s t e m e s o v . Bastaǵan ekensiń, irkilme, aıt.

M a ń ǵ a s. Aıtsam, komandırge kózsiz erlik qana emes, aqyl, aıla, sabyr kerek. Keshe kontratakaǵa aldymen ózińiz umtyldyńyz. Árıne pıstoletin kóterip alǵa umtylǵan komandır kórer kózge sulý kórinis. Biraq biz sahnada júrgen joqpyz, soǵysta júrmiz. Al, siz ońqa ushqanda, soldattar basqarýsyz qalatyn edi.

E s t e m e s o v (kúlip). Naǵyz dıplomat bolmasań, neǵylsyn, Mańǵasık. Komandırge keıigen bop otyryp maqtaısyń.

M a ń ǵ a s. Joq, men maqtap otyrǵan joqpyn, joldas leıtenant. Shynynda da.

E s t e m e s o v . Ras qyzyp ketippin. Biraq meni jurttan asqan batyr eken dep oılama, shyraq. Kontratakaǵa ózim bastap shyǵýym — odan basqa shara bolmady. Buǵa bergen komandırdiń bastyǵyna da, baǵynyshtylaryna da qadiri bolmaıdy. Ony esińnen shyǵarma. Men de eser emespin. Al keıde oqqa erkelik jasaǵandy jek kórmeımin, Onsyz soǵystyń sáni bolmaıdy.

M a ń ǵ a s. Nemistiń oǵy naǵashyńyz emes, ol shirkin erkeligińizdi kóterse jaqsy ǵoı.

E s t e m e s o v. Kótermese qaıtemiz. Biraq buqqan adam da aman qalmaıdy. Kerek deseń erýliktiń ózi esep. Sasqan adam oqqa ushady. Al, saspaǵan adam qaýip-qaterdi dál esepteıdi. Alǵa shyǵar urymtal jerin de tap basady. Betaldy ýralap júgire bergen adamdy batyr deı almaımyn. Al, shynyn aıtsam, meniń ózim serileý jigitpin. Jasymnan ádetim: jarqyldap kózge túskende jaqsy kórem. Onyń nesin jasyraıyn.

M a ń ǵ a s. Qoldan kelse serilikke ıe jetsin: Baıqaımyn, siz sirá qyz-bozbala jınalǵan jerde toı-dýmannyń sáni bolǵan shyǵarsyz.

E s t e m e s o v. Taǵy da kópshik qoıa bastadyń ba, qý bala. Biraq bul topshylaýyń da durys. Ondaı jıynda esemdi jibergen emespin. Ótti ǵoı, shirkin dáýren.

M a ń ǵ a s. Bilmeımin, ynjyq boldym ba, álde jastaý boldym ba, meniń ózim qyzdarǵa ótimsiz boldym.

E s t e m e s o v (kúlip). Osy qudaı biledi, dáýde bolsa aýzyń aqqa tımegen balasyń ǵoı. Óziń qyz súıip kórdiń be?

M a ń ǵ a s (qysylyp). Joq edi.

E s t e m e s o v. Shynyńdy aıtqanyńnyń ózi erlik, áıtpese sen sıaqty boqmuryndardyń kóbi ótirik maqtanady.

M a ń ǵ a s. Sizdiń úıdegi jeńgeı sulý shyǵar-aý, á?

E s t e m e s o v . Bul topshylaýyń qate. Jeńgeń onsha ajarly kisi emes.

M a ń ǵ a s. Qoıyńyzshy, joldas leıtenant.

E s t e m e s o v . Ras aıtam, Mańǵas. Ajarymen maqtana almaımyn. Seri aǵań bir shúıke basty ala salǵan.

M a ń ǵ a s. Men sizge naǵyz sulýlardy laıyq kórip júrsem.

E s t e m e s o v. Keıde ondaı da bolady. Sulýynan jylýy degen maqaldy bilesiz be? Biraq áıteýir men degende jany joq baıǵustyń. Keshe qyzymnyń sýretin jiberipti. Minekeı (qaltasynan alyp kórsetip). Men ketkende besikte qalyn edi. Qazir úshke qarady.

M a ń ǵ a s. Ózińizden aýmaıdy eken. «Artyńdaǵy tilekshiń ǵoı. Náresteniń tilegi qabyl bolǵan dep Ǵalıashtyń sýretin eskertkishke jiberdim, Ǵaını», Jaqsy jazǵan eken. Kúnásiz sábıdiń tilegi qashan da qabyl bolmaq deýshi edi meniń ájem. Bala kezimde ákem alysqa ketkende — sen áli páksiń, alla taǵala aldymen seniń tilegińdi beredi dep, ákemizdiń tilegin tiletetin.

M a ń r a s. Joq. Qudaıǵa senbeımin. Biraq sábılerdiń aq tileýine senem. Týmaı jatyp jetim qadatyn olardyń ne jazyǵy bar? Joq, dúnıede ádilet bolsa — olaı bolýy múmkin emes qoı.

E s t e m e s o v (muńaıyp). Biraq qansha sábı jetim qalyp jatyr.

M a ń ǵ a s. Ony da bilem. (Paýza.) Biraq báribir sábıdiń tilegi qabyl bolýǵa tıis. Kórińiz de turyńyz, elge aman qaıtyp, kishkene Ǵalıashyńyzdyń betinen súıesiz. Sol úshin bás tigisemiz be, joldas leıtenant?

E s t e m e s o v . Endeshe sol básekeniń báıgesi seniki bolǵaı dep tileımin ǵoı.

M a ń ǵ a s. Aıtpaqshy serjant Ǵalıev úıinen hat aldy. Áıeli bosanypty. Besinshi ulyn taýypty.

E s t e m e s o v. Ol soǵys bastalǵaly maıdandamyn deýshi edi ǵoı. Hat arqyly bolǵany ma?

M a ń ǵ a s. Joǵa. Byltyr kúzde aýyr jaraqattap keıin gospıtáldan kele jatyp, úıine eki túnegen eken. Sol arada úlgertip jibergen-aý, sabazyń.

E s t e m e s o v (kúlip). Qyzýly jigitke eki kún degen oıdaı ýaqyt emes pe? (Kúlkisin tıyp.) Mańǵas...

M a ń ǵ a s. Tyńdap týrmyn, joldas leıtenant.

E s t e m e s o v (baısaldy). Mańǵas, osy maǵan ylǵı «joldas leıtenant» dep taqyldaı bermeı, tym bolmasa ońashada Myrzeke dep atymdy atasań da bolady ǵoı.

M a ń ǵ a s. Bir túrli jurttan ala-bóle... yńǵaısyz kórgenim ǵoı jáne ýstav boıynsha...

E s t e m e s o v. Ýstavtyń da óz orny bar. Al, qolymyz bos, demalys ýaqytynda ózimiz óz bolýǵa haqymyz bar shyǵar. Onyń ústine kóp uzamaı ekeýmiz ajyrasqaly turmyz.

M a ń ǵ a s (tańyrqap). Ajyrasqany qalaı? Sizdi basqa jaqqa jiberetin boldy ma?

E s t e m e s o v . Joq. Seni basqa jaqqa jiberetin túri bar.

M a ń ǵ a s. Meni?..

E s t e m e s o v. Iá. Seni syrtyńnan bılep, áskerı ýchılıshege usynyp qoıdym. Bizdiń rota tursyn, batalónda senen laıyq adam bolmady. On jyldyq bilimiń bar. Jasyń jas. Qaı jaǵynan alyp qarasań da senen ozary joq.

M a ń ǵ a s. Meniń óz basym áskerı qyzmetti túpkilikti qol kórmeýshi edim.

E s t e me s o v. Sen túpkilikti degendi qoıa tur, shyraq. Keıde qoınyńdaǵy qatynyń da túpkilikti bolmaıdy. Al, ázirge bizdiń áskerden basqa mindetimiz joq.

M a ń ǵ a s. Árıne, ol solaı ǵoı. Biraq soǵys kezinde oqý degenniń ózi...

E s t e m e s o v. Alty aıda dyrdaı ofıser bop kelesiń. Soǵystan qur qalam dep qoryqpa. Berlınge deıin áli talaı asý bar. Soǵystan buryn qyzmet atqaryp pa ediń?

M a ń ǵ a s. Joq. Mektepti bitirgen jylym edi ǵoı.

E s t e m e s o v. Jaman aıtpaı jaqsy joq, erteń múgedek bop qalsań pensıa taǵaıyndaýǵa da kerek qoı. Tilimdi alsań qarsylaspa. Baryp oqyp qant. (Ázildep.) Muńdaǵy jaýdy sensiz de amaldarmyz. Qalaı, a?

M a ń ǵ a s. Jaraıdy, siz aıtyp qoısańyz kóneıin, joldas leıtenant.

E s t e m e s o v . Myrzeke de.

M a ń ǵ a s. Jaraıdy, Myrzeke. Tek sizdi tastap ketýim...

E s t e m e s o v . Já, mezgil jetse bastan jaq ta aırylady degen. Bir-birimizdi qanjyǵamyzǵa baılap júremiz be?!

M a ń ǵ a s. Qıyn kezde bir-birimizge úırenisip qalyp edik.

E s t e m e s o v . Sen bala óziń, kóńiliń bosap jylaıyn dep turǵannan saýmysyń? Já, shynymdy aıtsam, seniń ketkenińdi men de jaqsy kórip turǵanym joq. Sen bolmaǵanda tipti ana tilimdi de umytyp qalatyp túrim bar eken. Biraq ózime bola seniń baǵyńdy baılaǵym kelmedi.

M a ń ǵ a s. Maıdan degen ushy-qıyrsyz nárse eken ǵoı. Osydan keıin kezdesemiz be, joq pa?

E s t e m e s o v. «At bir baspaımyn degen jerin úsh basady» degen. Kim biledi, tiri bolsaq kezdesermiz.

M a ń ǵ a s. Munda kezdespesek elde kezdesermiz. Aman-esen elge jetetin qun bolsa deseńizshi.

E s t e m e s o v. Eldi saǵyndyń ba?

M a ń ǵ a s. E, saǵynbaı...

E s t e m e s o v. Qasymda sep júrgende — janymda eldiń bir kishkene bólshegi bardaı kerýshi edim. Sen ketkesin qulaqqa urǵan tanadaı bop qalam-aý. Ánińdi uǵatyn adam bolmaǵan soń jyn shaqyrǵan baqsydaı jalǵyz óziń áp de sala almaıtyn shyǵarsyń.

M a ń ǵ a s. Men de sizdiń ánińizdi estigende Alataýdyń baýyrynda júrgendeı raqattanyp qalýshy em.

E s t e m e s o v (aqyryn yńyldap bastap, birte-birte kóteredi. «Áıken-aı» áni).

Kel dep ediń, Áıken-aı, kelip turmyn,
Otqa túspeı órtenip erip turmyn.
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel, kel-aı.
Sertke tursań men sendik janym qurban,
Syrym osy sertińdi berip turmyn.
Áıken-aı.
Kel oınaıyq, kel, kel-aı.

Naǵyz qazaqtyń dalasynda týǵan án. (Ánniń bas jaǵyndaǵy yrǵaǵyn yńyldap keltirip.) Adyrlary tolqyn-tolqyn bop alysqa, sonaý sheksizge mańyp bara jatqan keń dalanyń sýreti emes pe bul? Naǵyz qazaqy lırıka. Qazaq qyzynyń syry bar osynda. Qarashy minekeı. Maıda esken jibek jel me? Álde jelbiregen jibek oramal ma? (Yńyldap ándetip):

Áıken-aı, kel oınaıyq, kel, kel-aı.
(Kelesi shýmaqty ekeýi qosylyp aıtady.)
Aınalaıyn qaraǵym, qara qasym,
Qara maqpal jibekteı qara shashyń.
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel, kel-aı.
Balasyndaı eliktiń egilemin,
Seni oılasam móldirep kózden jasym.
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel, kel-aı,
Áıken-aı dep atyńdy qoıdym tańdap,
Ánge qostym atyńdy ádeıi arnap.
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel-kel-aı,
Erkin taýdyń serkesi elik bolsań,
Men de ózińdeı jalǵyzbyn erke sańlaq,
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel-kel-aı.
Ánniń qaıyrmasy baıaýlap baryp mańıdy.

Mańǵas kórinedi.

M a ń ǵ a s. Sol kúni Myrzahmet Estemesovpen uzaq sóılestim. Kádimgideı syrlasyp, bir-birimizge ishek-qarynymyzdy ashqandaı boldyq. Buryn ondaı ádetimiz joq edi. Myrzekeń meni jeńil qaǵytyp, keıde syqaqpen shymshyp alatyn. Álde maǵan degen dostyq, aǵalyq yqylasyn sol ázilimen búrkep n{úrdi me eken. Áıteýir, sol kúni — ekeýmiz qosylyp «Áıken-aıdy» aıtyp, eldi birge saǵynǵan; kúni — ıe kerek sol kúni men Myrzekeńdi týǵan aǵamdaı jaqsy kórip ketken sıaqtymyn. Myrzahmet... Estemesov joldas leıtenant... Myrzekeń...

Men oqýǵa júrýge qamdandym. Sol betimmen oqýǵa júrip ketkende, biraz nárseni bilmegen bolar edim. Kim biledi, onda janym da tynyshtaý bolar ma edi. Áıteýir, qaıtkende de kóńilimde dál osyndaı óshpes qaıaý qalmas edi. Jaqsy dosymen jaıdary kúnderi ajyrasqan adam az ba. Biraq maǵan qapelimde shaqyrý kele qoımady da, sol eki arada basqa bir oqıǵa kıip ketti. Bizdi asa jaýapty tapsyrmamen jaý tylyna barlaýǵa jiberdi.

Shyǵady.

* * *

Ekinshi kórinis

Keshki mezgil. Sahna eleń-alań. Mańǵas dúrbimen alysty sholyp tur. Estemesov kartaǵa jaý bekinisterin túsirip jatyr.

E s t e m e s o v. Kánekeı, Gaýbısanyń koordınatyn eseptep shyǵardyń ba.

M a ń ǵ a s. Myrzeke, gaýbısa degen álgi qortyq qoshqar sıaqty sholaq zeńbirek pe?

E s t e m e s o v. Sholaq bolǵanmen onyń atysy joıqyn. Aldymen sony qurtý kerek. Káne, bos sózdi qoıyp, turǵan jerin aıt.

M a ń ǵ a s. Turǵan jeri anaý oń jaqtaǵy bir shókim ormannyń shyǵys sheti. Dıirmennen bes júz metr teriskeı shyǵysta.

E s t e m e s o v. Beri ákel. (Mańǵastyń qolyndaǵy dúrbini alyp jaý bekinisine kóz jiberip.) Durys eken. (Qaıtadan qartaǵa úńilip.) Ol ormanyń mynaý. Koordınaty on segiz ben jıyrma úsh. Buǵan da belgi soǵyp qoıalyq.

M a ń ǵ a s. Úsh kúnnen beri kúndiz buǵyp, túnde urlanyp júrip kartanyń betin toltyrdyq. Al tinte berseń, bizdiń qaǵazǵa túspegenderi shyǵa beredi. Myna nemisterdiń zeńbiregi men pýlemeti qozdap jatyr ma?

E s t e m e s o v . Iá-á. Bul arada nemis qarýy tym tyǵyz eken. Bul jaǵdaı bizdiń joǵarǵy komandırlerge belgisiz bolatyn. Shabýyldy osy tustan bastaǵanda bizdiń áskerdiń qansha shyǵynǵa ushyraıtynyn baıqadyń ba? Kartany planshetkasyna salady).

M a ń ǵ a s. Apyraı deseıshi. Sizdiń myna kartańyzdyń betinde talaı bozdaqtyń ómiri tur-aý. Endi osyny arǵy betke aman alyp shyǵa alsaq... Átteń shirkin-aı deseıshi... Beri qaraı ótken jerimiz bir ońtaıly jer edi.

E s t e m e s o v . Endi ol jerdeı óte almaımyz.

M a ń ǵ a s. Nege, Myrzeke? Nemister pytyrlatyp myltyq atqanmen biz jaýap bergen joqpyz. Olar bizdiń ótken-ótpegenimizdi anyqtaı almaı qaldy ǵoı.

E s t e m e s o v. Joq. Báribir sekem alyp qaldy. Bizdiń jigitter belgilegen jerlerde jatyr ma? Qybyrlap kózge túsip qalmańdar dep eskerttiń be?

M a ń ǵ a s. Eskerttim. Jany qurǵyr tátti emes pe, ózderi de qybyr etetin túrleri joq.

E s t e m e s o v . Búgin túnde ózimizdiń jaqqa ótetinimizdi aıttyń ba?

M a ń ǵ a s. Aıttym.

E s t e m e s o v. Kóńil-kúıleri qalaı eken?

M a ń ǵ a s. Moıyndaryna sý ketken eshqaısy joq. Biraq qabaqtary qatý. Qaýip-qaterdi sezedi ǵoı túge.

E s t e m e s o v (aýyr oıǵa batyp, arly-berli kezip ketedi). Qaýip-qater... qaýip-qater... qaýip-qaterdiń bar salmaǵyn olar da, sen de sezbeı tursyńdar ǵoı. Anada jarq etin kózge túspegende... múmkin basqalardy jumsar ma edi..; Keı bastyqtar kórgeninen jazbaıdy. Táýir soǵysqan bólimsheni qaýip-qaterge aıdap sala beredi. Kózge túspegenderi tasada qala beredi. Batyr adamnyń basy beseý bolady deı me eken!.. (Shıryǵyp). Búgin túnde biz qaıtsek te arǵy betke ótýimiz kerek.

M a ń ǵ a s. Ana bir hýtordyń oń jaǵyndaǵy batpaqty oıpańda okop tutas qazylmaǵan, shep sırekteý emes pe?

E s t e m e s o v. O da neǵaıbyl jer. Áıtse de sol aradan ótemiz. Biraq bárimiz birdeı ol araǵa barmaımyz. Ǵalıevtiń otdelenıesi alty adam — hýtordyń oń jaǵyndaǵy qurlyqtan ótýge áreket jasaıdy. Soǵysady.

M a ń ǵ a s. Ol jer qalyń ásker emes pe? Sonda qalaı, Myrzeke? Aınaldyrǵan alty adam... zeńbireksiz, túksiz...

E s t e m e s o v. Men olarǵa jaýdy qurtý mindetin júktep otyrǵanym joq. Nemisterdi aldandyrý maqsatyn qoımaqpyn. Olar urys salady. (Paýza.) (Daýysy báseńdep.) Al, urys basylǵasyn bir saǵattan keıin nemister tynyshtalady. Dál sol kezde biz batpaqtyń ústimen óz áskerimizge ótýge tıispiz. Maǵan qyryq mınýttan keıin Ǵalıevti shaqyryp kel. Bir saǵattan kenin ol operasıaǵa kirisýge tıis.

M a ń ǵ a s. Tapsyrmany oryndaýǵa erterek qamdana bersin, qazir shaqyryp kelsem qaıtedi?

E s t e m e s o v (sál jibip). Balamysyń degen. Súıinshi suraǵyń keldi me? Joq, mundaı tapsyrmany alǵannan keıin kisiniń kóp oılanbaǵany durys.

M a ń ǵ a s (endi ǵana tolyń túsinip). Sonda olar. Olar ajalǵa barady ǵoı... (Estemesov úndemeıdi). Myrzeke, aınaldyrǵan onshaqty adambyz... Ebip taýyn, sol batpaqtan birge ótip kórsek qaıtedi?

E s t e m e s o v (yzaly). Al, óte almaı qalsaq qaıtedi? Joq, men ondaı neǵaıbilge bara almaımyn. Kartany jaý tylynan shyǵynsyz alyp shyǵa almaımyz. Sondyqtan da aqylmen oılap aqysyn aldyn-ala Tólegen durys. Qurbandyqsyz soǵys joq.

M a ń ǵ a s. Árıne soǵys bolǵasyn... Kisi ajaly aıaq astynan. Biraq kórineý kózge... dátimiz shydap qalaı aldyn-ala ajalǵa baılap beremiz?!

E s t e m e s o v (planshetkasyn ustap). Myna kartanyń quny alty adamnyń qanynan áldeqaıda qymbat.

M a ń ǵ a s. Sonda da endi... shimirikpeı... sonsha adamnyń qanyn...

E s t e m e s o v. Já, doǵar. Komandovanıe maǵan tapsyrmany qaıtseń de orynda dep buıyrǵan. Al ony qandaı jolmen, qansha qurbandyqpen oryndaımyn — ol meniń óz erkimde. Mundaı úlken tapsyrmanyń tóleýi de úlken bolmaq.

Paýza.

M a ń ǵ a s. Joldas leıtenant, bir ótinishim bar edi, aıtýǵa ruqsat etińizshi.

E s t e m e s o v. Ruqsat.

M a ń ǵ a s. Maǵan Ǵalıevtiń otdelenıesimen birge bolýǵa ruqsat etińiz.

E s t e m e s o v. Joq. Ruqsat etpeımin.

M a ń ǵ a s. Joldas leıtenant, Ǵalıev bizdiń aýdannyń jigiti edi. Ekeýmiz áskerge birge alyndyq. Maıdanǵa attanarda bes jasar úlken balasyn kóterip edim. Erteń aman barsam shıetteı bes bala «papam qaıda?» dep suramaı ma? Sonda sábıdiń betine qalaı qaraımyn? Jalpy osydan keıin qaıtyp jer basyp júrem?.. Ǵalıevtyń otdelenıesimen birge ketýge ruqsat etińiz, joldas leıtenant.

E s t e m e s o v. Doǵar, qatynsha kúńirenbeı. Soǵys saǵan sorańdy aǵyzyp otyratyn oshaǵyńnyń basy emes. Tilegeniń ajal bolsa o da qashpas.

Sham sónedi.

Úshinshi kórinis

Sahna qarańǵy. Alystap atylǵan pýlemet daýysy estiledi. Oqta-tekte gúrs etip jarylǵan snarádtyń alys daýysy men baıaý jarqyly. Samarqaý, túngi maıdan. Kenet atys jaqyndap, myltyq, avtomat daýysy estiledi. «Shnell! Shnell! Halt! Halt» degen nemis komandasy «Nazad, nazad! Derjı pravee!» degen orys komandasy, dúbir estiledi. Sahnaǵa Mańǵas júgirip shyǵady. Qarańǵyda projektor jaryǵynyń bir-eki ret betin ǵana kórin qalamyz. Ol eńbekteı júgirip sahnanyń ekinshi shetine óte beredi. Osy kezde art jaqtan «Mańǵas! Mańǵas!» degen daýys estiledi. Bul Estemesovtyń daýsy. Mańǵas qaıtyp oralady. Az ýaqyt kórinbeı ketip, aıaǵynan jaralanǵan Estemesovty arqalap keledi. Ekeýi buǵyp az jatady. Qýǵyn-súrginniń dúbiri, pytyrlaǵan avtomat daýsy alystaı beredi.

E s t e m e s o v. Spıvak jarady. Jigit eken. Qýǵynnyń betin bizden taıdyryp áketti. Endi tek ózi qutylyp kete alsa...

M a ń ǵ a s. Myrzeke, sabyr etińizshi. Jaýdyń beti taıdy ǵoı. Endi baltyryńyzdy tańyp berenin. (Qaltasynan marli alyp Estemesovtyń aıaǵyn tańa bastaıdy.) Qarańǵyda kórinbeıdi de. Baıqadyńyz ba, súıegi aman ba eken?

E s t e m e s o v. Anyǵyn bilmeımin. Aman sıaqty. Qan kóp ketti me, sanym qozǵaltpaı uıyp qaldy. Al, bizdiń ekinshi toptyń hali...

M a ń ǵ a s. Olar qym-qıǵash aıqasqa kirip ketip edi. Atys pyshaq keskendeı tıyldy. Soıysynan qorqam.

E s t e m e s o v. Topshylaýyń durys. Aı, aman qalǵan eshqaısy joq shyǵar.

M a ń ǵ a s. Qaıdam, endi úmitsiz shaıtan degen.

E s t e m e s o v. Spıvaktyń hali de hal emes. Qýǵynnan qarasyn úze aldy ma eken?

M a ń ǵ a s. Áı, qaıdam. Qýǵynshy kóp qoı, uzamaı-aq qolǵa túsetin shyǵar.

E s t e m e s o v. Iá-á. Qutylýy ekitalaı. Sen qatty qysyp jiberdiń ǵoı, bosatyńqyra tańǵyshyńdy.

M a ń ǵ a s. Bosataıyn. Spıvak qolǵa tússe, bizdiń halimiz qıyn bolmasa neǵylsyn. Fashıser tutqyndy mańdaıynan sıpamaıdy.

E s t e m e s o v. Spıvaktan qoryqpa. Ol naǵyz qyńyr hohol. Borbaı etin borshalap kesse de nemister onyń soıdaq tisiniń arasynan bir sóz sýyryp ala almaıdy.

M a ń ǵ a s. Myrzeke, endi qozǵalsaq qaıtedi?

E s t e m e s o v. Júrsek, júreıik. Seniń kómegińsiz men jyljı almaspyn.

Mańǵas Estemesovty súıemeldep birneshe qadam ilgeri júredi. Úsh-tórt qadam attaǵannan keıin Estemesov qatty qınalyp yńyranyp jiberedi.

E s t e m e s o v . Toqta. Toqtaı turshy.

M a ń ǵ a s. Myrzeke, qınalyp tursyz ǵoı. (Ony otyrǵyzady.)

E s t e m e s o v. Joq, budan ári men bara almaıtyn shyǵarmyn.

M a ń ǵ a s. Bul ara ıt tumsyǵy batpas ormannyń ishi eken. Panalap turaıyq.

E s t e m e s o v. Razvedkanyń barlyń materıaly mende. Al meniń qozǵala almaı jatqan túrim mynaý.

M a ń ǵ a s. Qaıtemiz. Sizdiń aıaǵyńyz kelege kelgenshe birer kún osy jerdi panalaı turamyz da.

E s t e m e s o v. Sodan soń?

M a ń ǵ a s. Sodan soń alǵy shepten ótip óz áskerimizge jetemiz.

E s t e m e s o v. Sen bizdiń alǵy shepten qanshama qashyqtap ketkenimizdi bilesiń be?

M a ń ǵ a s. Topshylaımyn.

E s t e m e s o v. Topshylasaq — meniń myna aıaǵymmen biz alǵy sheptiń mańyna da jolaı almaımyz.

M a ń ǵ a s (sasyp). Sonda ne isteımiz?

E s t e m e s o v (planshetin moınynan alyp). Jaý bekinisin túsirgen karta da, meniń jazǵan anyqtamalarym da osy planshettiń ishinde. Baıqadyń ba?

M a ń ǵ a s. Baıqadym.

E s t e m e s o v. Endeshe osy planshetti alasyń da, búgin tań atqansha alǵy shepten ótesiń.

M a ń ǵ a s. Qun, joldas... Sonda... qalaı?.. Men sizdi tastap ketem be?

E s t e m e s o v. Men osy arada bolamyn.

M a ń ǵ a s. Joq, joldas leıtenant, joq, Myrzeke... men sizdi tastap kete almaımyn.

E s t e m e s o v. Men osynda qalamyn. Buıryqty oryndaısyń. Uqtyń ba?

M a ń ǵ a s. Uqtym, joldas leıtenant. Biraq men sizdi tastap kete almaımyn. Jaralanǵan komandırin dalaǵa tastap ketýge soldattyń haqy joq.

E s t e m e s o v. Myna planshettiń ishindegi syzyqtar úshin meniń qansha adamdy qurban etkenimdi bilesiń be? Jańaǵy jaýdy sońyna salyp áketken Spıvak. Manaǵy shabýylǵa shyǵyp qaza tapqan Ǵalıevtyń otdelenıesin umyttyń ba? Osynyń bári myna planshettegi syzyqtyń quny. Uqtyń ba?

M a ń ǵ a s (jýasyp). Uqtym.

E s t e m e s o v. Uqsań — bul málimet erteń tańda komandovanıeniń qolyna tımese... onda munyń puty bes tıyn.

Sen qınalmaı-aq qoı, men komandır esebinde óz ómirimdi qorǵashtap baqtym. Erlik pen kólgirlik qatar júrmeıdi den edim ǵoı. Meniń ornymda sen bolsań da dál osylaı ister ediń. Myna syzyqtyń quny tek soldattyń qanymen ǵana ótelmeıtin boldy. Endi komandırdiń ózine de kezek keldi. (Ámirli túrde.) Má, myqtap usta. (Planshetti Mańǵastyń qolyna ustatady.) Polk komandırine óz qolyńnan tabys etesiń.

M a ń ǵ a s. Qup, joldas leıtenant. (Tolqyp.) Myrzeke... apyraı...

E s t e m e s o v. Já, boldy. Sýmkadaǵy tamaǵyń men paketińdi maǵan qaldyr. Bir-eki kúnnen qalmaı bizdiń ásker shabýylǵa kóshedi. Soǵan deıin shydarmyn. Al, saý bol.

M a ń ǵ a s ilgeri júre beredi. Avansenaǵa kelip toqtaıdy. Onyń jelkesinen shymyldyq aqyryn jabylady.

M a ń ǵ a s. Bas-aıaǵy birer saǵattyń ishinde men Myrzahmettiń qanypezer qatygezdigin de kórdim, jan qıar erligin de kórdim. Múmkin aqylǵa salyp qaraǵanda Ǵalıevtyń qazasy — qatygezdikten emes, qajetti jaǵdaıdan týǵan shyǵar. Soǵysta kisi óliminen qashyp qutyla almaıdy. Biraq kóńilge salyp qarasań... Áı bilmeımin. Adam balasyn tusiný qıyn. (Paýza.) Meniń sońǵy esimde qalǵany — qarańǵy ormannyń ishinde jalǵyz qalyp bara jatqan Myrzahmet. (Paýza.) Sol barlaýǵa barǵan on besten tiri qalǵan jalǵyz men ekem. Moınymda sol on bestiń júgi bar. Keıde tipti solardyń ómirin urlap alǵandaı kúpti bolam. Biraq sonyń bárinen de sonaý qarańǵy qalyń ormannyń ishinde jalǵyz qalǵan jaraly adam... Sopyń aldynda úlken aıybym bar sıaqty...

Shyǵady.

Tórtinshi kórinis

Sahna ashylǵanda, júdeý, ajarsyz áıel Ǵaını kir jýyp jatyr. Júgire basyp qyzy Ǵalıa kiredi.

Ǵ a l ı ıa (qýanyshty). Mama, mama, men bir qýanyshty habar ákeldim.

Ǵ a ı n ı. O ne, janym-aý.

Ǵ a l ı ıa. Myna kirińdi qoıa turshy. (Kir jýǵan shylapshynyn syrtqa shyǵaryp tastaıdy.) Tezirek ústi-basyńdy jónge keltir.

Ǵ a ı n ı (bilegine sybanǵan jeńin túsirip jatyp). Ne bop qaldy, qaraǵym-aý? Aldymen túsindirshi.

Ǵ a l ı ıa. Qazir úıge kisi keledi. Úıdiń ishin kishkene tártipke keltireıik. Sodan keıin ar jaǵyn óziń-aq túsinesiń.

Ekeýi sahnaǵa stol, oryndyq kirgizedi. Stolǵa dastarqan jaýyp, jasandyrady. Kirip-shyǵyp jumys istep júrip sóılesedi.

F a ı n ı. Janym-aý, ol neǵylǵan kisi. Bizdiń úıge kisi kelmeýshi edi ǵoı. Shaman naǵashyń jaılaýda júr. Ol qoıyn kimge tastap ketedi.

Ǵ a l ı ıa. Naǵashyń emes. Osy aýdanǵa jaqynda ǵana kelgen kisi.

F a ı n ı. O kim tóbeden túskendeı. Aty-jóni kim ekeı, bildiń be?

F a l ı ıa. Aty-jóni deısiń be? Ony tipti suramappyn-aý, mama. Ústińe taza kóılek kıshi. Kelgen kisiden uıatty.

F a ı n ı. Meni bir jasandyryp uzataıyn dep pe ediń. (Shyǵyp ketedi. Ana jaqtan sóıleıdi.) Qarǵashym-aý, sonda aty-jónin suramaǵanyń qalaı? Kim ekenin bilmeseń, ol munda nege keledi.

Ǵ a l ı ıa. Ol ózi tanysty. Meni ózi tanydy.

Ǵ a ı n ı. Apyrmaı, bizdiń Myrzashtyń aǵaıyny emes pe eken. Artynda qalǵan bireýi bar ma eken?

Ǵ a l ı ıa. Joq, mama, papamnyń aǵaıyny emes.

Ǵ a ı n ı (kıinip shyǵyp). Myrzashtyń týysy ma den júregim lúpildep ketip edi.

Ǵ a l ı ıa. Qazir, mama, men saǵan esh nárse de aıtpaımyn. Kishkene ǵana sabyr et. Odan da qazanyńa as salyp, samaýrynyńdy qoıyp jiber.

Ǵ a ı n ı. Samaýryn seniń sabaqtan kelýińe qaınap tur ǵoı. Qazan kóter deısiń, ózin kórmeı turyp kimniń sybaǵasy dep salam.

Ǵ a l ı ıa. Eń bir qadirli qonaǵymnyń sybaǵasy dep sal, jaraı ma, mama?

Ǵ a ı n ı. Jaraıdy, qalqam. Mamańnyń basyn qatyryp jumbaqtaısyń da júresiń. Meıli, áıteýir, kim de bolsa qutty qonaq bolsyn.

M a ń ǵ a s (syrttan). Ruqsat pa?

Ǵ a l ı ıa. Áne kelip qaldy. Kirińiz.

M a ń ǵ a s kiredi. Ǵaını ony tanymaı, tańyrqaı qaraıdy.

M a ń ǵ a s. Salamatsyz ba. Umytpasam sizdiń esimińiz Ǵaını bolar.

Ǵ a ı n ı. Salamatsyz ba.

M a ń ǵ a s. Meniń aty-jónim — Mańǵas Nurjanov. Bul aýdanǵa jaqynda keldim. Aýatkomnyń orynbasary bop isteımin.

Ǵ a l ı ıa. Mama, bul aǵaı papamdy biledi. Papamnyń dosy eken.

Ǵ a ı n ı «...» dep tańyrqap, basqa esh nárse aıtýǵa shamasy kelmeı, oryndyqqa otyra ketedi.

Ǵ a l ı ıa (sheshesiniń qasyna baryp). Mama, bul kisi papamnyń dosy deımin. Nege úndemeısiń. (Iyǵynan julqylaıdy.)

Ǵ a ı n ı (meń-zeń uıqydan oıanǵandaı). Ne dep tursyń, qalqam?

Ǵ a l ı ıa. Aıtyp týrmyn ǵoı, papamnyń dosy. Maıdanda birge bolǵan. (Ǵaını Mańǵastyń betine qarap melshıip qatyp qalǵan.) Mama, saǵan ne bolǵan?

Ǵ a ı n ı (ornynan turyp). Oıbaı-aý, neǵyp otyrmyn?! (Mańǵasqa.) Joǵary shyǵyńyz. Otyryńyz. Ǵalıash-aı, aınalaıyn, shaıyńdy ákele ǵoı.

M a ń ǵ a s. Raqmet, jeńgeı, men asyǵys edim.

Ǵ a ı n ı (úrpıip.) Oıbaı-aý, sonda tipti... shaıǵa da qaramaısyz ba?

Ǵ a l ı ıa (jalynyp). Aǵataı, kishkene otyryp áńgime aıtsańyzshy.

M a ń ǵ a s (qınalyp). Jaraıdy.

Ǵ a l ı ıa. Oı, raqmet, aǵataı.

Ǵ a ı n ı (qýanyp). Ǵalıash aınalaıyn, samaýrynyńdy ákele ǵoı.

Ekeýi júgirip shaı jabdyǵyna kirisip ketedi.

M a ń ǵ a s (zalǵa). Ýaqytym tyǵyz bolsa da osy eki jetimdi emeksitip tastap kete almadym. Ǵaını apaıdyń men kelgende sonshama sasyp, tipti esinen tanyp qala jazdaǵanyna qaıran boldym. Álde bular osy kúnge sheıin Myrzahmetten kúder úzbeı júr me eken? Biraq, Ǵalıash nege «papam qaza tapty» dedi endeshe?

Adam degen qyzyq-aý, osydan op mınýt buryn ǵapa beıtanys adamdar edik. Qazir ekeýi de ańsaǵan jaqyndaryn kútip alǵandaı erekshe yqylas kórsetip jatyr. Qaıtsin, baıǵustar, bularǵa endi Myrzahmettiń qasynda bolǵan adamnyń ózi ystyq.

Ǵ a l ı ıa. Aǵa, shaıǵa kelińiz.

M a ń ǵ a s stol basyna barady. Ǵaını shaı quıady. Az únsizdik.

Ǵ a ı n ı. Shaı ishińiz.

M a ń ǵ a s. Raqmet. (Shaı ishedi.) Aǵaıyn-týǵandaryńyz bar shyǵar?

Ǵ a ı n ı. Men ózim bir atadan jalǵyzbyn. Bir nemere aǵaıym bar edi. Qoı baǵady.

M a ń ǵ a s. Myrzekeńniń týystary joq pa?

Ǵ a ı n ı. O da ata-anadan jalǵyz edi ǵoı. Jamaǵaıyndary bolatyn. Biraq jerleri tym shalǵaı. Olarmen tanystyǵymyz da, habarymyz da joq. Myrzashtyń eli alys, ol bul jaqqa qyzmet babymen kelip edi ǵoı.

M a ń ǵ a s. Apyr-aı, at izin salatyn jaqyny bolmaǵany-aý.

Ǵ a ı n ı. Bir nemere aǵam bar deýshi edi. Bizdi ol izdegen joq, ony izdeıtin bizde ne qaýqar bar. Soǵystan keıin el eńsesin kótergenshe de biraz ýaqyt ótip ketti ǵoı. İzin sýytyp alǵasyn kim izdeı qoıady. (Mańǵastyń kesesin alyp shaı quıyp.) Shaı ishińiz. Myrzash shaıdy jaqsy kórýshi edi. Onda júrgende raqattanyp ystyq shaı da ishe almaǵan shyǵarsyńdar-aý.

M a ń ǵ a s (kúlip). Aına qatesi joq. Naǵyz shaıqor bolatyn. Men Myrzekeńe bir jaǵynan atqosshy sıaqty boldym ǵoı. Biraq shaıdyń esebin taýyp júrdik. Jáne anaý-mynaý emes, úndi shaıdy da talaı ishtik.

Ǵ a ı n ı. Apyr-aı, á. Súti de boldy ma?

M a ń ǵ a s (kúlip). Sút jaǵy tapshylaý boldy.

Ǵ a ı n ı. Sút demekshi men mynany umytyp ketippin ǵoı (Mańǵasqa sharap quıady.) Erkegi joq úıdiki osy ǵoı. Mynadan aýyz tıip otyr, qaınym. (Ózine de az ǵana quıyp aldy).

M a ń ǵ a s (jymıyp). Myrzekeń muny «artpodgotovka» deýshi edi. «Bala, as aldynda artpodgotovka jasap alaıyqshy» deıtin.

Ǵ a l ı ıa. Aǵa, artpodgotovka degeni ne?

M a ń ǵ a s. Shabýylǵa shyǵar aldynda zeńbirekten oq jaýdyramyz ǵoı. Soǵan teńegeni ǵoı.

Ǵalıa (Mańǵastyń ıyǵyna asylyp). Siz papammen birge boldyńyz ǵoı, aǵa. Papammen birge bolǵan áńgimeńizdi aıtyńyzshy.

M a ń ǵ a s. Myrzekeń ekeýmiz qys boıy bir okoptyń ishinde boldyń qon. Sher kepemiz sýyq, qabyrǵasynan yzǵar teýip, ishin aıaz qaryp turady. Bir shıneldi tósenip, bir shıneldi jamylyp qushaqtasyn jatatynbyz, Sonda kádimgideı jyly bolady.

Ǵ a ı n ı (óleń etip). Apyrmaı, Myrzash sýyqqa tózimsiz edi. Aýyryp qalǵan joq pa?

M a ń ǵ a s. Onda bárine de úırenip kettik qoı.

Ǵ a ı n ı. Jótelgen joq pa, áıteýir. Ol ózi salaq. Aıaǵyn jyly orap, qymtanyp kútinip júrýdi bilmeıdi ǵoı. Ústi-basyn qaraıtyn adam bolmasa...

M a ń ǵ a s. Joq, árıne azdy-kem jótel bop turady ǵoı.

Ǵ a ı n ı. Myrzashtyń basynyń saqınasy bolýshy edi. Kishkentaı ǵana terlep dalaǵa shyqsa ustaı alatyn. Sonysy qınaǵan joq pa?

M a ń ǵ a s. Joq, ondaıyn baıqamadym. A-a, aıtpaqshy óziniń bir aıtqany bar edi. Buryn kishkene tership sýyq tıgizin alsam basym syndyryp qoıa beretin. Qazir qysty kúni jalań bas júrgende myńq etpeımin. Bul soǵystan aýrýdyń ózi de qorqady eken ǵoı dep kúletin.

Ǵ a ı n ı. Apyr-aı, á?!

Ǵ a l ı ıa. Mama, sen qaıdaǵy ystyq shaı, bastyń saqınasyn sóz qylyn ketkeniń ne? Meniń panam boevoı komandır bolǵan. Aǵa, papam ekeýiń qalaı soǵystyńdar, sony aıtshy. Eń bir myqty batyrlyqtaryńdy aıtshy.

M a ń ǵ a s (kúlip). Eń myqty batyrlyq deısiń be? Meniń óz basym onsha batyr bolǵanym joq. (Ǵalıanyń renjip qalǵan túrin kórip.) Al, seniń papań shynynda da batyr kisi edi.

Ǵ a l ı ıa (qýana eleńdep). Ras pa, aǵa?!

M a ń ǵ a s. Aına-qatesi joq. Árıne, komandır bolǵasyn qaraýyndaǵylaryna qatal bolatyn. Biraq ózi de qaýip-qaterden taıynbaıtyn.

Ǵ a ı n ı. Iá, ol sóıtedi. Ólgenine qaramaıdy. Ondaıda tejep otyrmadyń ba, qaraǵym?

M a ń ǵ a s. Tejeısiń-aý, biraq keıde sol teńeýińe kónbeı ketedi ǵoı.

Ǵ a ı n ı. Aıttym ǵoı, kónbeıdi ol. Shalǵaıyna oratylyp jatsań da, ashýy kelgende qaǵyp tastap júre beredi ǵoı. Sen erkeksiń ǵoı, tilińdi alǵyzyp, tejep ustamasań...

Ǵ a l ı ıa. Mama, sen aǵaıdyń sózin bóle berdiń ǵoı.

Ǵ a ı n ı. Aǵań áńgimesin aıtyp otyr ǵoı. Nesine bóleıin... Tek Mańǵas qaınyma Myrzashtyń minezin aıtyp jatqanym ǵoı. Oıbaı-aý, onyń minezin bilip saqtandyryp, kóz qara bop júrmese bolmaıdy ǵoı.

Ǵ a l ı ıa. Oı, mama-aı, qyzyqsyń. Nesin saqtandyrady. Ol ótip ketken oqıǵa emes pe?

Ǵ a ı n ı. Qaıteıin, qaraǵym, men úshin Myrzash áli sol baıaǵysyndaı. (Muńaıyp qalady.)

F a l ı ıa (jubatyp). Qoıshy, mama. Aǵam áńgime aıtsyn. Aǵa, qalaı soǵysqandaryńyzdy aıtshy. Eń bir qyzyǵyn aıtshy.

M a ń ǵ a s. Soǵys degen qurǵyrdyń qyzyǵy shamaly-aý, Ǵalıash. Bir joly dushpan shabýylǵa shyqty. Oq jaýdyryp qaptap keledi. Biz qysylaıyn dedik. Tek Myrzashekeń sasqan joq. Qanyn ishine tartyp, surlanyp alǵan. «Oq atqandar, jaqyn jiberińder» dep buıyrdy. Sodan jaý dál jaqyndaǵanda baryp: «Ogon!» dep komanda berdi. Jaqyn jerden qoıamyz ba, birazyn jaıpap saldyq. Dushpannyń berekesi qashyp, keıbireýleri sheginip, keıbireýleri jata bastaǵanda, Myrzekeń «Alǵa, er sońymnan» dep tura umtyldy. Bir ýaqytta tutqıyldan jaýdyń bir pýlemeti oq jaýdyrsyn kep.

Ǵ a ı n ı. Qudaıa saqtaı kór. Aman qaldyńdar ma, áıteýir?

Ǵ a l ı ıa. Mama, aǵamnyń sózin bólmeshi.

M a ń ǵ a s. Birneshe soldat oqqa ushty. Jurt ta qaldy. Tek Myrzekeń «alǵa» dep júgire berdi. men shydaı almaı artynan qýyp jetip, tobyqtan jiberdim de qalpaqtaı ushyrdym Myrzekeńdi.

Ǵ a ı n ı. Oıbaı-aý, onyń ne, shyraǵym-aý. Bir zaqym qylsań qaıtesiń?

M a ń ǵ a s (kúlip). Qulasa jer kóteredi. Qulaǵan esh nárse etpeıdi ǵoı.

Ǵ a ı n ı. Jer kóteredi dep. Júgirip kele jatqanda qalpaqtaı ushsaq ózide de ońaı bolmas. Bala emes, shaǵa emes, dyrdaı adam salmaǵymen túskende...

Ǵ a l ı ıa. Mama, sen de qyzyqsyń. Aǵam súıtip papamdy ajaldan saqtap qalǵan ǵoı,

Ǵ a ı n ı. Ne deısiń?

Ǵ a l ı ıa. Pýlemet oq jaýdyrǵanda — papamdy shalyp qulatpasa oǵan oq tıedi ǵoı. Sony nege túsinbeısiń?

Ǵ a ı n ı. A? Solaı ma edi? Oıpyr-aı, ajaldan qalǵan ekensińder ǵoı. Oı, nur jaýsyn, Mańǵasjan. Men tipti shala túsinip shatysyp jatyr ekem-aý.

Ǵ a l ı ıa. Mama-aý, aǵama tamaqty boldyraıyn ta.

Ǵ a ı n ı. Iá, as boldyraıyq. Mańǵas qaınym asyǵyspyn dedi ǵoı.

Ekeýi stoldan shaı jabdyǵyn jıystyryp, as qamyna kirisip, kirip-shyǵyp júredi. Mańǵas túregelip ashananyń shet jaǵyna tamaq keledi. Oılanyp qalǵan.

Ǵ a ı n ı (shyǵyp bara jatyp). Myrzashty kórgendeı bir jasap qaldym-aý, qaınym-aı.

M a ń ǵ a s (zalǵa). Rasynda da búgin bizdiń basymyzdy túıistirip oıda joqta bir-birimizge jaqyn etken Myrzahmettiń arýaǵy emes pe. Tabıǵatymda fılosofıadan góri áreketke beıim bolsam da, osy arada ózimshe bir syr ashtym. «Adam kúni adammen» deýshi edi qazaq. Iá-á, adam kúni adammen. Keıde seniń jeke basyńnyń ómirbaıany degeniń jalǵyz ózińdiki bolmaıdy eken. Dúnıede jaqsylyq kór meıliń, jamandyq kór meıliń — sopyń bári ózge adammen qatynasta bolady eken de, sol adamdar seniń ómirińe myqtap kirip alady eken. Eger onyń birin ómirińnen syzyp tastaǵyń kelse, ómirińniń soǵan baılanysty bólshegin de qosa syzýyń kerek. Sol sıaqty Myrzahmet ómiri osy otyrǵan úsheýimizdiń ómirimizben tamyrlasyp jatyr. Árqaısymyzda az bolsyn, kóp bolsyn Myrzahmet ómiriniń bólshekteri júr.

Mańǵas sóziniń ortasynan aýa Ǵaını men Ǵalıa kirip, stoldy tazalap jatqan. Ǵalıa oılanyp qalǵan Mańǵastyń qasyna keledi. Janasyp erkelegisi keletin de túri bar.

Ǵ a l ı ıa. Mańǵas aǵa, bizdiń úıge budan bylaı kelip turasyń ba?

Ǵ a ı n ı. Aınalaıyn, qaıtsin, papasynyń kózindeı kórip tur ǵoı. (Kóńili buzylyp, teris aınalady.)

M a ń ǵ a s. Seniń papańnyń jaqsy keretin bir áni bar edi. Bilesiń be?

Ǵ a l ı ıa. Bilem... «Áıken-aı» ǵoı. Ony mamam jaqsy aıtady. (Ǵaınıdyń qasyna baryp.) Aıtshy, mama, biz qosylaıyq.

Ǵ a ı n ı. «Áıken-aı» ánin bastaıdy. Ǵalıa men Mańǵas qosylady.

Kel dep ediń, Áıken-aı, kelip turmyn,
Otqa túspeı órtenip erip turmyn.
Áıken-aı, kel oınaıyq, kól, kel-aı,
Sertke tursań men sendik janym qurban.
Syrym osy, sertimdi berip turmyn,
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel, kel-aı.

Birinshi shýmaqtyń qaıyrmasy bite bergende, sahna syrtynan Estemesov daýysy estiledi. Onyń daýysy ánniń qaıyrmasyna qosyla túsip, ekinshi shýmaqty ózi jeke aıtyn ketedi. Bul úsheýi áldekimdi eske alǵandaı zalǵa qarap oıǵa ketken.

Ekinshi shýmaqtyń ánine tek ishteı qosylady.

Estemesov.

Aınalaıyn qaraǵym, qara qasym,
Qara maqpal jibekteı qara shashyń.
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel, kel-aı.
Balasyndaı eliktiń egilemin,
Seni oılasam móldirep kózden jasym,
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel-kel-aı.

Endi Estemesovtyń elesi óship, úshinshi shýmaqty úsheýi qosylyp aıtady.

Áıken-aı dep atyńdy qoıdy.m tańdap,
Ánge qostym atyńdy ádeıi arnap,
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel, kel-aı.
Erkin taýdyń erkesi elik bolsaq,
Men de ózińdeı jalǵyzbyn, erke sańlaq.
Áıken-aı, kel oınaıyq, kel, kel-aı.

Sahna ábden qarańǵy, ánniń aıaǵy baıaýlap baryp bitedi.

Sh y m y l d y q.

EKİNSHİ BÓLİM

Shymyldyq aldyna Mańǵas shyǵady.

M a ń ǵ a s. Sodan Ǵaını apaımen bir úıli jandaı aralasyp kettik. Ǵalıa da túk bótendigi joq, bizdiń úıdiń bir balasyndaı bolyp aldy. Eptep ákimshiligimdi paıdalanyp, o kisige óz qasymyzdan úı aýystyryp áperdim. Ǵaını apaıdyń ádeti qyzyq. Eki sóziniń biri Myrzash. Basqa bireý jaıly áńgime bolyp jatsa da «Myrzash sóıtýshi edi, Myrzash búıtýshi edi» deıdi. Eski dos tursyn, ýaqyt ozǵan saıyn qaıtys bolǵan týǵan ákeń de birte-birte umyt bolady ǵoı. Al, bir ǵajaby osy Ǵaını apaımen aralasqaly Myrzahmetpen qaıta jolyǵyp, burynǵy bilgenimniń ústine kóp syryn, minezin uqqandaı boldym. Biz Ǵaını apaımen kúnbe-kún aralasamyz. Al Ǵaını apaı otyrǵan jerde Myrzash bolady. Onyń ústine Ǵalıash ta meni papasynyń bir bólshegindeı sezinip jaqsy kórip ketti.

Meniń bir qatty qınalǵanym — sol alǵashqy kezdesken joly da, keıin de Myrzahmetten qalaı ajyrasqanymdy aıta almadym. Sonaý qalyń jaýdyń ortasynda, qarańǵy ormannyń ishinde jalǵyz qalǵan jaraly adam...

Shyǵady.

Birinshi kórinis

Sahnada túgel jaryq sónedi. Ǵaını apaıdyń úıiniń bir buryshy. Sahnada Ǵaını men Ǵalıa, Ǵalıanyń ústinde jańa kóılek. Ǵaını sol kóılekti qyzynyń ústine ólshep jatyr.

Ǵ a ı n ı. Keýdesi sál kóterińki emes pe?

Ǵ a l ı ıa. Joq, degendeı.

Ǵ a ı n ı. Qoltyǵy qyspaı ma? Qolyńdy kóterip kórshi.

Ǵ a l ı ıa. Joq, qyspaıdy, mama.

Ǵ a ı n ı. Káne, aınalshy bylaı. (Aına aldyna Ǵalıa aınalyp kóredi.) Etegi keńdeý me, qalaı?

F a l ı ıa (dóńgelene bılep). Bılegende eteginiń keńi jaqsy. Raqmet, mama, mektep bitiretin keshke degendeı úlgerttiń. Mektepte úlken bal bolady.

Ǵ a ı ı ı. Men de barsam qaıter eken?

Ǵ a l ı ıa. Árıne barasyń, mama. Osyndaı qýanyshty kúni seni tastap...

Ǵ a ı n ı. Tek yńǵaısyz bop júrmesin. Oınap-kúlgen jastardyń arasynda...

Ǵ a l ı ıa. Yńǵaısyz bolǵany nesi. Kórsin jurt meniń mamamdy. Dúnıedegi eń jaqsy, eń aqyldy, eń asyl mama meniki. Men seni jurttyń bárine kórsetip maqtanam.

Ǵ a ı n ı. Meniń neme maqtanasyń, qalqam-aý. Shyn maqtansań maqtanatyn adamyń papań edi ǵoı. Myrzash kelgende osy aýyldyń óńi kirip qalǵan-dy. Qoı bastaǵan serkedeı bútkil qyz-bozbalanyń kórki boldy ǵoı kezinde. Jigittiń sultany edi.

Ǵ a l ı ıa. Mama, papam seni jaqsy kórdi me?

Ǵ a ı n ı. Qaıdan bileıin, qaraǵym. Ony qaıtesiń?

Ǵ a l ı ıa. Aıtshy, mama.

Ǵ a ı n ı. Jaqsy kórgen shyǵar. Jek kórse meni alyp nesi bar. Osy elde qyz quryp pa? Myrzash sóz salsa, hannyń qyzy bolsa da shydap tura alar ma. Beri kelshi, qoltyq astyn sál qymqyrý kerek pe, qalaı?

Ǵ a l ı ıa (anasynyń qasyna keledi). Maǵan salsań osy kóılekti endi áýreleýdiń keregi joq. (Sheshesine qoltyǵyn kóterip kórsetip.) Degendeı emes pe?

Ǵ a ı n ı. Sál keńdeý me dep edim. Degendeı eken.

Ǵ a l ı ıa. Mama, papama qalaı ǵashyq bolǵanyńdy aıtshy?

Ǵ a ı n ı. Qoıshy, qalqam, ǵashyq bolyp meni bir Baıan sulý deısiń be?

Ǵ a l ı ıa. Sonda qalaı? Endeshe papama nege kúıeýge shyqtyń?

Ǵ a ı n ı. Aý, Myrzashtyń ózi sóz saldy ǵoı. Bir kúni shildehanadan shyǵyp ek. Úıińe shyǵaryp salam dep Myrzash meni jurttan bólip áketti. Elden bólinip jigitpen ońasha ketýge uıalsam da Myrzash aıtqan soń qaıteıin. Tek júregim lúpildep úndemeı júre berippin. Ne aıtyp, ne qoıǵanyn da bilmeımin. Tek áıteýir «Baıqaımyn, osy aýyldaǵy qyzdardyń senen táýiri joq eken, erteń quda túsýge kisi jiberem» degeni ǵana esimde qalypty.

Ǵ a l ı ıa. Sol-aq pa? Odan basqa ne aıtty?

Ǵ a ı n ı. Ne aıtsyn. Erteńine qudalyqqa kisi jiberipti.

Ǵ a l ı ıa. Jo, tura turshy. Tym bolmasa bylaı: «Qymbatty Ǵaını bıkesh, men sizge shyn júrekten ǵashyqpyn, sizsiz maǵan bul ómirdiń maǵynasy joq, meniń armanym tek siz ǵana» degen sıaqty bir jaqsy sózder aıtqan joq pa?

Ǵ a ı n ı. Qalqam-aý, kisi óz áıeline sondaı sóz aıta ma eken? Estigen qulaqtan uıat emes pe?

Ǵ a l ı ıa. Joq, o kezde úılengen joq qoı. Jáne ońasha aıtady ǵoı.

Ǵ a ı n ı. Báribir úılenetin bolǵasyn qaı-qaıdaǵy sózdiń keregi ne.

Ǵ a l ı ıa. Al, sen ne dediń sonda?

Ǵ a ı n ı. Ne deýshi em. Úndegen joqpyn.

Ǵ a l ı ıa. Papam sonda da qudalyqqa kisi jibergen be?

Ǵ a ı n ı. E, aıtqasyn nege jibermesin.

Ǵ a l ı ıa. Eger sen kónbeseń qaıter edi?

Ǵ a ı n ı. Kónbegeni nesi táıiri. Myrzashqa kóbeıtin qandaı qyz. Onyń ústine seniń papań óktem edi ǵoı. Durys bolsyn, buryn bolsyn, oıǵa alǵan isin oryndamaı tynbaıtyn. Men qansha jaqsy kórgenmen ózinen qorqatyn edim.

Ǵ a l ı ıa. Qoryqqanyń qalaı, mama? Kisi shyn jaqsy kórgen adamynan qorqa ma eken.

Ǵ a ı n ı. E, qoryqpaı, erkektiń aty erkek emes pe, qalqam-aý.

Erkektiń paltosyn, beshpet-shalbaryn qushaqtap, syrttan Mańǵastyń shoferi Babataı kiredi.

B a b a t a ı. Ǵaını apa-aý, ilip qoıǵan kıimderińizdi jel ushyryp túsiripti. Mal basyp tastar dep ala keldim.

Ǵ a ı n ı. Jolyń bolsyn, Babataı qaraǵym. Ǵalıashtyń kóılegimen alań bolyp, qaraýǵa da mursham bolmapty. Naftalıni ketsin dep ilip qoıyp em.

B a b a t a ı. Basqa bir úıdiki me desem sizdiń qorada jatyr. (Beshpentti qolyna alyp.) Ózi soǵystan burynǵy fason ba, qalaı? Sizdiń úıde erkek joq edi ǵoı.

Ǵ a ı n ı. Erkek joǵy qalaı, Myrzash she? Babataı (tańyrqap). Myrzash? Bul sonda Myrzekeń marqumnyń kıimi me?

Ǵ a l ı ıa. Iá, papamnyń kıimi.

Ǵ a ı n ı (unatpaı). Shyraǵym, qolyńnan jerlegen joqsyń ǵoı... Marqum dep...

B a b a t a ı (yńǵaısyzdanyp). Keshirińiz, Ǵaını ana. Baıaǵyda qara qaǵaz kelgen soń...

Ǵ a ı n ı. Qara qaǵaz kelse neǵylady? Babataı (tańyrqap). Siz... Ǵaını apa, sonda... áli de úmitińizdi úzgen joqsyz ba?

Ǵ a ı n ı. Úmitsiz saıtan bolsyn. Ne dep úmitimdi územ. Myrzashtan úmit úzip...

B a b a t a ı (áńgimeniń betin buryp). Aý, men tipti arnap kelgen sharýamdy umytyp ketippin ǵoı. Al, Ǵalıash, mektep bitirip, kámeletke kelýińmen quttyqtaımyn. (Ǵalıashtyń qolyn qysady.) Altyn ba, kúmis pe?

Ǵ a l ı ıa. Kúmisten asa almadym, Babataı aǵa. Babataı. Qýanyshyńyz qutty bolsyn, Ǵaını apa. Kórdińiz be, kúmisti mensinbeıdi. Qanaǵat kerek, Ǵalıash. Úlken toı búgin sizdiń úıde eken. Qazir Mańǵas aǵam da osynda keledi.

Ǵ a ı n ı. Endeshe qazan jaǵyp qamdaıyn. Babataı. Ǵalıashtyń oqý bitirýine saqtaǵan bir nárseńiz bar shyǵar. Búgin bir toǵytyńyzshy sony. Ǵalıash oqý bitirgende, bir toıdym dep aıtyp júreıin. Kánekeı, júrińiz, etińizdi butarlap, otynyńyzdy ózim jaryp bereıin.

Ǵ a ı ı ı. Júre ǵoı, Babataı qaraǵym.

Ǵaını men Babataı shyǵyp ketedi. Ǵalıa jalǵyz. Úı jınastyryp júr. Mańǵas kiredi. Bir qolynda gúl, qorapqa salynǵan átir. Bir qolynda oralǵan portret.

M a ń ǵ a s. Al, Ǵalıash...

Ǵ a l ı ıa. Mańǵas aǵa... (júgirip kelip Mańǵastyń moınyna asylady.)

M a ń ǵ a s. Tura tur. Sabyr et. (Ǵalıashtyń qushaǵynan bosanyp, qolyndaǵy zattaryn stolǵa qoıyp). Kánekı men ózim durystap, resmı túrde bir quttyqtap alaıyn. (Gúlin usynyp.) «Minekı, usta mynany. Al, Ǵalıash, on jyldyq mektepti kúmis medalmen úzdik bitirip, kámeletke kelýińmen shyn júrekten quttyqtaımyn. (Áýeli qolyn qysyp, sodan soń qushaqtap súıedi.) Endi azdaı kosmetıkaǵa da kóńil bólýi de bolady. (Átirin usynady.)

Ǵ a l ı ıa. Oı raqmet, Madras aǵa. Jeńeshem qaıda?

M a ń ǵ a s. Jeńesheń úı sharýasynan bosana almaı jatyr. Uzamaı kelip qalar. (Ǵalıanyń oraýly portretke qaraǵanyn sezip.) Joq, joq, bul saǵan emes. Munyń adresi basqa.

Ǵ a l ı ıa. Men jáı ánsheıin, Mańǵas aǵa.

M a ń ǵ a s. Ásheıin bolsa kózińdi alartpa. Bul súrprız - jumbaq syı, keıin bilesiń.

Ǵ a l ı ıa. Jaraıdy, Mańǵas aǵa. Endi óziń durystap jaıǵasyp otyrshy. (Oryndyq usynady.)

M a ń ǵ a s (otyrýǵa asyqpaı, tórde ilýli dombyrany alady.) Sonymen medınstıtýtqa baratyn bolyp bekidiń be?

Ǵ a l ı ıa. Bilmeımin.

M a ń ǵ a s. Toqta, joldas. Bilmegeni qalaı?

Ǵ a l ı ıa. Mamamdy qımaımyn.

M a ń ǵ a s. Qala degen úıdiń irgesi emes pe? Mamańdy saǵynsań, demalys saıyn kelip turýyńa bolady. Babataıdyń mashınasy saý bolsyn.

Ǵ a l ı ıa. Mamam qartaıdy. Bir esepten jumys istep, mamama kómekteskim de keledi.

M a ń ǵ a s. Sen óziń mamańdy kempirsinip júrsiń be? Ol qyryqqa endi ǵana keldi. Sózdi qoı da, mamańda qaırat bar kezde oqýyńdy bitirip al.

Ǵ a l ı ıa. Men es bilgeli mamam jalǵyz. Sodan beri meni jalǵyz arqalap kele jatyr. Mamam bir túrli qajyǵan sıaqty kórinedi. Aıaımyn.

M a ń ǵ a s (kúrsinispen). Iá-á... Mamańnyń eńbegi janatyn kún de jaqyndap qaldy ǵoı. Qyrqyna shydaǵanda birine shydar. Biz de biraz elmiz ǵoı. Sen mamańdy ýaıymdama da oqýyńa bar. (Aqyryn dombyra shertedi. Qulaǵyn burap, kúıine keltire almaı áýre.) Kópten ustalmaı qańsyp qalǵan eken.

Ǵ a l ı ıa. Papamnyń dombyrasy. Soǵys bitken jyly bolý kerek. Men jetige qaraǵan kezim. Áli esimde, mamam joqta osy dombyrany Samyrat degen ánshi jigit alyp ketip, menen aldap aldy... Sondaǵy mamamnyń ashýlanǵany-aı. Qyryq shaqyrymdaı jerdegi fermaǵa jaıaý bardy. Onda kólik qaıda. Barsa, ol Jaılaýǵa ketip qalypty. «Myrzashtyń dombyrasyn kisige berdiń» dep sonda meni tuńǵysh ret sabady. Sodan qaıtyp urǵan joq. Mamam qyryq sabap alyp, artynan meni urǵany úshin ózine keıip taǵy jylady.

M a ń ǵ a s (oıly). Papańdy sen bilmeısiń ǵoı. Esińde joq shyǵar.

Ǵ a l ı ıa. Papam soǵysqa ketkende, men bir jasta bolyppyn. Biraq men sizge bir qyzyq aıtaıyn ba? Papam meniń esimde qalǵan sıaqty, Mańǵas aǵa, shynyn aıtyńyzshy, bir jasar balanyń kórgen-bilgeni esińde qala ma?

M a ń ǵ a s (tańyrqap). Bir jasar deısiń be?

Ǵ a l ı ıa. Iá.

M a ń ǵ a s. Sonda qalaı? Túr-túsi, bári esińde me?

Ǵ a l ı ıa. Túr-túsin de kórgendeı bolam. Keıde júrgen júrisin, mamammen sóıleskenin kórip turǵandaı bolam. Meni tizesine otyrǵyzyp shaı iship otyrǵany da kózime elesteıdi. Biraq endi bári sondaı ap-anyq emes. Sonda da kóz aldyma eles beredi. Osyndaı bola ma, Mańǵas aǵa?

M a ń ǵ a s (tańyrqap). Bul ǵajap eken. Balanyń esi tórt-besten bastap kiredi. Tort jastan burynǵysyn este saqtaǵan balany kórgen emen. Kóbisi-aq alty jastan burynǵysyn bilmeıdi.

Ǵ a l'ı ıa. Osyny qyzdarǵa aıtaıyn desem ótirikshi dep, mazaqtaı ma dep qorqam. Al, men papamdy túsimde de talaı kórdim. Eger kisi óńinde kórip-bilmese, túsinde qalaı kóredi? Solaı emes pe, Mańǵas aǵa?

M a ń ǵ a s. Árıne. (Oılanyp.) Sýretin kórip júrsiń ǵoı. Biraq ózin kórmegen adamnyń sýretinde qandaı maǵyna bar. İ-i... mamań eken ǵoı saǵan Myrzekeńdi tiriltip berip júrgen.

F a l ı ıa (tańyrqap). Mamam densiń be?

M a ń ǵ a s. Iá, Ǵalıash. Ǵaını apaı, Myrzekeńdi bir sát ajalǵa qıyp kórgen emes. O kisiniń qasynda júrgende sen túgil men de Myrzekeńdi aramyzda tiri júrgendeı, tek jańa ǵana úıden shyǵyp ketkendeı sezinip qalam.

Paýza.

Ǵ a l ı ıa. Mańǵas aǵa, sizden bir nárse suraıyn ba?

M a ń ǵ a s. Iá.

Ǵ a l ı ıa. Siz papamnyń qaza tapqanyn óz kózińizben kórdińiz be?

M a ń ǵ a s (irkilip). Joq. Ǵalıash.

Ǵ a l ı ıa. Siz papam týraly kóp áńgime aıttyńyz. Biraq papammen qalaı ajyrasqanyńyzdy aıtqan joqsyz, Jáne qazir «sen túgil men de Myrzekeńdi tiri júrgendeı kórem» dep qaldyńyz ǵoı.

M a ń ǵ a s. Ras, Ǵalıash. Myrzekeńniń qaza tapqanyn men óz kózimmen kórgen joqpyn.

Ǵ a l ı ıa. Mańǵas aǵa, men on segizge keldim, oqý bitirdim. Er jettim. Shynyńyzdy aıtyńyzshy. Men bárin bilýim kerek qoı.

M a ń ǵ a s (irkilip). Saǵan qalaı desem eken, Ǵalıash...

Ǵ a l ı ıa. Ne de bolsa shynyn aıtyńyzshy.

M a ń ǵ a s. Myrzekeńniń qaza tapqanyn óz kózimmen kórmegenim ras.

Ǵ a l ı ıa. Mańǵas aǵa, siz keshirińiz. Meni nege sonsha qadala beredi dep renjimeńiz. Siz maǵan qansha áńgime aıttyńyz. Biraq ylǵı sizdiń sózińizden... Tipti kózińizden, ar jaǵyńyzda bir dúdámal baryn sezem... Aǵeke... ózińizdi de... meni de kúpti qylmaı... shynyn aıtyńyzshy...

M a ń ǵ a s (az ýaqyt qınala, oılanyp qalady). Sen baladan syr jasyrýǵa bolmaıdy eken. Dúdámal... meniń de keýdemdi túınep júrgen sol dúdámal ǵoı... Endeshe tyńda, Ǵalıash. (Paýza.) Men saǵan aıtyp edim ǵoı, Myrzekeńmen jaý tylyna barlaýǵa bardyq dep... Esińde me?

Ǵ a l ı ıa. Esimde.

M a ń ǵ a s. Biz on bes adam edik. Sonyń onshaqtysy qaza tanty. Ózgelerdiń taǵdyry belgisiz. Áıteýir pe kerek. So kezde tiri qalǵan Myrzekeń ekeýmiz boldyq. Spıvak degen ýkraın jigit... ózi minezi tuıyq, ánsheıinde kisige jolamaıtyn jigit edi... Sol qýǵynshynyń betin bizden buryp áketti. Sóıtip Myrzekeń ekeýmiz aman qaldyq...

Ǵ a l ı ıa. Iá, sodan...

M a ń ǵ a s. Myrzekeńniń aıaǵynan oq tıdi. Júre almaıtyn boldy.

Ǵ a l ı ıa (taǵaty taýsylyp). Sosyn qaıttińder?

M a ń ǵ a s. Úsh kún boıǵy barlaýdyń bar maǵlumaty bizde bolatyn. Myrzekeń maǵan sony bizdiń komandovanıege jetkizýdi buıyrdy.

Ǵ a l ı ıa. Siz... Siz she?..

M a ń ǵ a s. Men komandırdiń buıryǵyn oryndadym.

Ǵ a l ı ıa (sóz maǵynasyna oılanyp baryp túsinip, tańyrqap). Sonda... siz... meniń papamdy... jaý tylyna tastap kettińiz be? (Mańǵas úndemeıdi.) Joq, joq... siz papamdy tastap ketken joqsyz... jaý tylynan birge shyqtyńyzdar ǵoı, á?

M a ń ǵ a s. Joq, Ǵalıash. Men ony jaý tylynan arqalap shyǵa almaıtyn edim. Sen túsinbeısiń ǵoı. (Qınalyp.) Saǵan qalaı túsindirsem eken...

F a l ı ıa (shoshynyp).. Túsinbeısiń deısiń... Sonda jaraly adamdy jaýǵa qaldyryp ketseńiz, meniń papamdy...

M a ń ǵ a s. Sabyr etshi, Ǵalıash. Saǵan jasyrmaı-aq baıaǵyda aıtýym kerek eken. Erlik pen kólgirlik bir jerge syımaıdy deýshi edi seniń papań.

Ǵ a l ı ıa (qaıtalap). Erlik pen kólgirlik bir jerge syımaıdy... Al, siz jaraly adamdy jaýǵa tastan kettińiz.

M a ń ǵ a s. Mende jaý bekinisiniń jospary boldy jáne sony jetkizýge komandırdiń ózi buıryq berdi.

Ǵ a l ı ıa. Jospar... jospar adamnan artyq pa? Sharaly joldasyńyzdy qutqarý sizdiń boryshyńyz. Onyń sizge buıryq berýge haqy joq... Men sizdi jaqsy kórýshi edim, Mańǵas aǵa... (jylap jiberedi).

Paýza.

M a ń ǵ a s (qataldaý). Sen beri qara, Ǵalıash! (Sózin jaı bastap, bara-bara qyzyna beredi. Biraq daýsyn kótermeı ishki tolqynmen sóıleıdi.) Shynynda da sen túsinbeıtin nárseler bar. Senderdi shoshytyp alamyz ba dep aıtpaıtyn syrlarymyz da kóp. Biraq, er jettim dediń ǵoı. Endeshe túsinýge tyrys. Jaraly komandırdi — maıdandaǵy eń jaqyn dosymdy, qalyń jaýdyń ishine tastap ketý... Maǵan ońaı boldy dep oılaısyń ba? Odan ózimniń qalǵanym on ese jeńil bolatyn... Shyntýaıtqa kelgende komandırdiń buıryǵyn oryndamaýǵa da baratyn edim. Biraq meniń qolymda jaý bekinisiniń jospary boldy. Sol úshin qansha adam qaza tapty. Sol aqpardy aman alyp shyǵý úshin komandır Estemesov — Ǵalıevtyń otdelenıesin — alty adamdy ajalǵa baılady. Sol úshin Spıvak ózin qurban etip, bizdi qutqardy. Eger ony bizdiń jaqqa jetkizbesek — kelesi kúngi shabýylda júz adam, tipti myń adam artyq óletin edi. Sol qaza tapqan on úsh joldasymyzdyń, erteńgi ajalyn tosqan myń adamnyń qany papań ekeýmizdiń moınymyzda bolatyn edi. Uqtyń ba? Sonsha adamnyń qanyn seniń papań da, men de arqalaı almadyq.

Paýza.

Ǵ a l ı ıa (únsiz sulyq tur). Keshirińiz, Mańǵas aǵa. (Paýza.) Meniń papamnyń naǵyz er ekenin endi bildim... Mańǵas aǵa, siz osyny mamama nege aıtpadyńyz? Nege baıaǵydan beri búgin keldińiz?

M a ń ǵ a s. Bul jaıdy, qaraǵym, adam balasynyń basyna bermesin. Al, mamań bolsa, onyń bul dúnıeden tabynǵany jalǵyz Myrzekeń. Ol óziniń Myrzashy úshin júz qaıtara qurban bolýǵa daıar. Biraq Myrzashtyń basqa nárse úshin qurban bolýyna túsinbeıdi. Ol tursyn, meniń ózim de Myrzekeńdi qalaı tastap ketkenime keıde túsinbeı qalam. İstegen isimniń durystyǵyna, aqyl, oıymmen túsinsem de... kóńil túkpirinde qylmys istegen adamdaı, kúpti bolam da júrem... Ǵalıash, sen muny mamada aıtpaı-aq qoı, jaraı ma?..

Ǵ a l ı ıa (oılanyp). Jaraıdy.

Ǵaını men Babataı kiredi.

B a b a t a ı. Aıttym ǵoı, áne Mańǵas aǵam da kelip qapty. Kún demalys, búgin bir dúrildeteıikshi.

M a ń ǵ a s. Al, Ǵaını apa, qýanysh qutty bolsyn.

Ǵ a ı n ı. Raqmet.

M a ń ǵ a s. Búgingi qýanysh Ǵalıaniki emes, sizdiki. Eńbek kimdiki bolsa, qýanysh ta soniki degen.

Ǵ a ı n ı. Raqmet, Mańǵas. Bala-shaǵańnyń ıgiligin kór.

M a ń ǵ a s. Qýanyshtyń úlkeni sizdiki dep edim, Ǵaını apaı, endeshe syıdyń úlkeni de sizdiki bolsyn. (Stoldyń ústindegi oraýly jatqan zatyn alyp). Kánekı, kózińizdi jumyńyz.

Ǵ a l ı ıa. Kózińdi jum, mama.

Ǵalıa mamasynyń kózin basady. Mańǵas syılyǵyn oraǵan qaǵazdan bosatady. Bul Estemesovtyń úlkeıtilgen sýreti. Mańǵas ony Ǵaınıdyń aldyna tosady.

Ǵ a l ı ıa (mamasynyń kózinen qolyn alyp). Al, kózińdi ash, mama.

Ǵaını kózin ashyp, sýretti kóredi. Shoshyp ketkendeı selk ete túsip, sýretke qarap qatyp qalǵan. Sálden keıin Mańǵastyń qolyndaǵy portretti ramkasynan ustap julyp alady. Biraq sol únsiz qadalǵan qalpy. Bir kezde baryp til qatady.

Ǵ a ı n ı. Myrzash... Myrzashtyń ózi...

Ǵ a l ı ıa (o da sýretke káp qadalǵan.) Mundaı sýreti joq edi ǵoı. Siz qaıdan aldyńyz, Mańǵas aǵa?

M a ń ǵ a s. Maıdandaǵy sýreti ǵoı, saqtap júr edim.

Ǵ a l ı ıa. Sodan beri kórsetpeı júrgenińiz...

B a b a t a ı. Mańǵas aǵam ony seniń oqý bitirýińe ádeıi saqtap júrdi ǵoı.

M a ń ǵ a s. Ras, Ǵalıajan, syıǵa saqtap edim.

Ǵ a l ı ıa. Raqmet, Mańǵas aǵa.

B a b a t a ı. Maǵan aıtqan alǵysyń qaıda? Bútkil

Ekinshi kórinis

Shymyldyq ashylǵanda sahna bos. Ǵaını men Babataı stol kóterip kirip kele jatady.

Ǵ a ı n ı. Babataı-aý, stoldy basqa jaqqa jyljytyp qoıdyńdar dep bizge keıip júrmeı me? Osyndaǵy aldyna aq baılaǵan áıelder ashýshań bolatyn edi.

B a b a t a ı. Shylp etpeńiz, Ǵaını apaı, men munyń bastyǵynyń ózimen ámpeımin. Myna terezeniń aldynan mashınaǵa kóz salyp otyrýǵa jaqsy. (Shyǵyp ketip eki oryndyń ákeledi.) Al, otyra qalyńyz.

Ǵ a ı n ı (otyryp jatyp). Ýh, tipti sharshap qalyppyn ǵoı. Qalaǵa kelseń sol, qarap júrip sharshaısyń. Eshqaıda barǵan joq sıaqty edik.

B a b a t a ı. Eshqaıda barmaǵanymyz qalaı, Ǵaını apa-aý. Kók bazardy úsh aınaldyq, on eki dúkendi túgel, bes dúkendi jartylaı araladyq.

F a ı n ı. Solaı ma edi. Shaharǵa kelgenimiz jańa ǵapa emes pe edi?

B a b a t a ı. Biz shaharǵa qulqyn sáride — saǵat segizde keldik. Qazir tús aýyp, besin bop qaldy. Siz túgil Ǵalıashtyń ózi sharshady. Sabaǵyn syltaýratyp ketip qalǵan joq pa?

Ǵ a ı ı ı. Qaıteıin. Aınalaıyn qalaǵanyn kısin degenim ǵoı.

B a b a t a ı. Ǵalıash unatyp qalǵan kıimdi ana jeri olaılaý, myna jeri bylaılaý emes pe dep, ózińiz aınytyp jiberesiz.

Ǵ a ı ı ı. E, boı jetken bala. Olpy-solpy kıim kıip, jurt kózinen uıat emes pe. Qatarynan kem qalsa, balanyń kóńili basylyp qalady. Aınalaıyn ózi oqýǵa da alǵyr. Bıyl álgi myqty stıpendıasyna iligipti. Endi maǵan aqsha jibermeı-aq qoı deıdi.

B a b a t a ı. Nesin aıtasyz, Ǵaını apa. Ǵalıashyńyz adam boldy ǵoı. Endi ýaıymyńyz joq. Úsh-tórt jylda dińdeı dáriger bop shyǵa keledi.

Ǵ a ı n ı. Ras aıtasyń. Ǵalıashynyń adam bolǵanyn Myrzash kórse qandaı qýanar edi. Onyń Ǵalıashqa degen yqylasy bólek edi ǵoı. (Myrs etip.) Bizdiń Myrzash ta qyzyq. «Osy qyzymnyń jylaǵanda daýsy ashshy, túbi úlken ánshi bolady» deıtin. Myrzashtyń ázili qalmaıtyn.

B a b a t a ı. Sirá, Myrzekeń jaqsy kisi bolǵan-aý deımin. Arada qansha jyl ótti — o kisini Mańǵas aǵaı da umytpaǵan.

Ǵ a ı ı ı. E, nege umytsyn. Myrzashty umytyp, Mańǵasqa ne bolǵan.

B a b a t a ı. Iá, ekeýi maıdanda birge bolǵan, qandy kóılek joldas qoı. Ákeń ólse de, ákeńniń kózin kórgen ólmesin degen... Mańǵas aǵam Ǵalıashty óz balasynan birde kem kórmeıdi. (Menúdi usynyp.) İshetin tamaǵyńyzdy tańdaı otyryńyz.

Ǵ a ı ı n. Mańǵastyń jaqsylyǵyna myń da bir raqmet. Ol bolmasa men sıaqty jesir áıel bala oqyta ala ma? (Menúdi qaıtyp berip.) Óziń tańdap ala berseıshi, Babataı-aý. Men bir kúnde stolovoıdan tamaq iship júrgendeı... Álgi daıashysy kele me búgin?

B a b a t a ı (menúge úńilip). Saspańyz, Ǵaını apa. Ac sińimdi bolý úshin ashanaǵa kelgen kisini kemi bir saǵat qańtaryp qoıady bular.

Ǵ a ı n ı. Sýyt júrip kelgen atty qańtaryp qoıýshy edi. Qoı, men baryp shaqyryp kelsem qaıtedi?

B a b a t a ı. Oıbaı, tyrp etýshi bolmańyz, Ǵaını apa. Ashýyna tıseńiz eki saǵat qańtaryp qoıady.

Jas ortasynan asqan, shashy býryl tartqan egde kisi kiredi. Shamasy, tamaq ishetin oryn izdep júr. Bir qaraǵanda Estemesov Myrzahmetten aýmaıdy.

Biraq sulý, jas leıtenant pen eńkish tartqan egde kisiniń arasynda ájepteýir aıyrma bar sıaqty.

K e l ý sh i. Qasyńyzdaǵy oryn bos pa eken? Babataı. Bos. Tek oryndyǵyńyzdy arqalaı kelińiz.

Ǵ a ı n ı (kelýshige tańyrqaı qarap, kenet shoshyp, qolyn qalqalap). Joq... joq... joq...

K e l ý sh i (taqyryp). Ne dedińiz? Ǵaını (shoshynyp). Joq... joq... esh... ósh.

Kelýshi áıeldiń oqys minezinen shoshynyp, jaǵasyn ustap, aqyryn shegine beredi. Sahnadan shyǵyp ketedi.

B a b a t a ı (sasqalaqtap). Ǵaını apa... Ǵaını. Myrzash!.. Toqta... tura tur, Myrzash!

Avansenaǵa qaraı tura umtylady. Babataı ony ázer ustap qalady.

B a b a t a ı. Ǵaını apa, Ǵaını apa! Sizge ne boldy? Ǵaını (Babataıdy elemeıdi). Myrzash... seniń tiri ekenińdi bilip edim, Myrzash! Men seni kúttim... Kúndiz óńimde, túnde túsimde. Báribir seniń keletinińdi bildim. Bilip edim. (Alaqtap jan-jaǵyna qarap shoshynyp.) Myrzash, qaıda kettiń? Qaıdasyń, Myrzash? (Jan-jaǵyna qaraıdy. Alasuryp julqynyp, Babataıdyń qolynan shyǵyp ketedi.) Joq... joq... taǵy da joǵaldy. (Bar daýsymen, shyńǵyryp.) Myrzash!.. (Qýlap túsedi.)

Babataı demeı beredi.

Sh y m y l d y q.

* * *

Avansenadan manaǵy áńgimelesken kúıi Mańǵas pen Babataı keledi. Qasyndaǵy Babataıǵa oqys burylady.

M a ń ǵ a s. Ózi qandaı adam eken? Túr-túsi qandaı?

B a b a t a ı. Mańǵas-aǵa-aý, Onyń túrine qaraýǵa mursham bolyp pa? Ǵaını apaıdyń basyn kóterip álek bop jatqanymda ketip qalypty. Tursyn ba, sóıtkenshe qasymyzǵa kisi jınalyp qapty. Solardyń kómegimen Ǵaını apaıdy mashınaǵa ázer mingizdim. Bireýler dereý jyndyhanaǵa apar, dep jatyr. Qurysyn, dalaǵa tastaǵandaı, onda qalaı tastap ketem.

M a ń ǵ a s (ıegimen nusqap). Qazir úıde me?

B a b a t a ı. Iá.

M a ń ǵ a s. Ǵalıash qaıda?

B a b a t a ı. O da úıde. (Kúmiljińkirep.) Mańǵas aǵa, Ǵalıashqa qıyn bolyp tur.

M a ń ǵ a s. Iá.

B a b a t a ı. Ǵalıash shydaı almaı mamasynyń qasyna eki ret baryp edi. Ǵaını apaı aldymen «Myrzash, Myrzash!» dep umtyla tústi de, ile shoshynyp «joq, joq, sen emessiń» dep aıqaılady. Dáriger de ázirge Ǵalıashty mamasyna jolyqtyrmaı tura turyńdar dedi.

M a ń ǵ a s. Nege?

B a b a t a ı. Bul kisi ne de bolsa úlken bir potrásenıege ushyraǵan deıdi dáriger. Bul ózi psıhıkalyq syrqat. Al, qyzy janyna dert bolyp jabysqan bir elesti esine salatyn sıaqty. Ázirshe aýlaq ustańdar,— dedi, Tss... Áne ózi de shyǵyp keledi.

Bulardyń qasyna Ǵalıa keledi. Mańǵasty kórip, jylap moınyna asyla ketedi. Paýza.

M a ń ǵ a s. Sen bizdiń úıge bar, Ǵalıash. Ýaıymdama... Mamańdy emhanaǵa aparam. Azǵana kúnde jazylady. Kishkene kóńili buzylǵan ǵoı. Sharshaǵan adam... Dárigerler qolǵa alsa azǵana ýaqytta aıyǵyn ketedi.

B a b a t a ı. Sen óziń kóńilshekteý balasyń. Kóp egile berme. Dáriger maǵan aıtyp ketti. Ánsheıin jeńil-jelpi syrqat kórinedi. Men mashınany alyp keleıin (shyǵady).

Ǵ a l ı ıa. Mamamnyń papamdy kórgeni ras pa, Mańǵas aǵa?

M a ń ǵ a s. Qoı, beker shyǵar. Qaıtys bolǵan adam qalaı tirilip keledi?

Ǵ a l ı ıa. Endeshe mamam nege esinep tanyp qaldy?

M a ń ǵ a s. Myrzekede uqsas bireý bolar.

Ǵ a l ı ıa. Joq, Mańǵas aǵa. Mamam buryn da kóringen adamnan papama uqsastyq taýyp otyratyn ylǵı. «Kúlkisi Myrzash sıaqty, qaraǵany Myrzashtan aýmaıdy, otyrysy quddy Myrzash», dep áıteýir kimdi kórse de papama uqsatýǵa tyrysatyn. Ondaıǵa esh nárse etpeýshi edi ǵoı.

M a ń ǵ a s. Kim biledi, qalqam. Adamǵa adam uqsaı beredi. Mynaý sondaı bir adam shyǵar. Egizdiń syńaryndaı uqsaıtyndardyń talaıyn kórgenmin. Mamań sharshap júr ǵoı. Kisi sharshaǵanda ár nársege shaldyqqysh bolady.

Ǵ a l ı ıa. Mańǵas aǵa, qalaǵa baryp izdep kórseńiz qaıtedi?..

M a d ǵ a s. Kimdi?

Ǵ a l ı ıa. Álgi adamdy?..

M a ń ǵ a s. Aty-jóni belgisiz adamdy qaıdan izdeımin. Jáne óz kózimmen kergenim de joq.

Ǵ a l ı ıa. Mańǵas aǵa, quldyǵyń bolaıyn... izdeńizshi... tabyńyzshy...

M a ń ǵ a s. Kimdi? (Óz sózinen ózi seskengendeı únsiz qalady.) Jaraıdy. Sen úıge bara ǵoı. (Paýza.)

Ǵalıa shyǵyp ketedi. Mańǵas jalǵyz.

M a ń ǵ a s. Ne de bolsa Ǵaını apaıdyń derti — Myrzahmet. Maıdanǵa attandyryp salǵanyna jıyrma jylǵa jýyq ýaqyt ótse de, jamanat habaryn estise de, ólimge qımaı, óz kóńilinde mápelep, tiri saqtap kelgen. Buryn Ǵaını apaıdyń aýzynan Myrzahmet atyn jıi estigenge úırenip ketip onsha mán bermeýshi edim. Shynymdy aıtaıyn, osy qaıǵyly oqıǵa baıǵus áıeldiń kókiregin qaq jaryp, ishinde ne bop jatqanyn kóz aldyma ashyp bergendeı boldy.

Jaqsy de meıliń, jamap de meıliń, óziniń jeke ómiri joq. Ózge kisiniń ómirinen tynys alyp ómir súretin kisiler bolady eken; Olar aǵashqa bitken butaqtaı — tereginen úzip alsań solyp qalady. Ǵaını da kesilgen aǵashtyń túbirinen ósken shybyqtaı — sol baıaǵyda ketken Myrzahmettiń ómirimen ómir súrip, sonyń qýanyshymen qýanyp, qasiretimen qaıǵyryp júrgen adam eken. Maıdanda qaza bolǵan balasynyń jolyn tosyp: «Ólgenin kórgen joqpyn, qazasyna senbeımin»—dep otyrǵan analar baryn estip edim. Al, dál sondaı áıel baryn endi kórdim.

Sonymen shydaı almaı qalaǵa tartyp kettim. Eger Myrzahmet ekeni anyq bolsa — ol bul qalada turmaýǵa tıis. Shetten kelgen bolady. Endeshe qonaq úıden izdeý, kerek. Biraq tanys bireýiniń úıine tússe qaıdan tabam?

Sahnadan asyǵys shyǵyp ketedi.

* * *

Úshinshi kórinis

Sahnaǵa jaryq túsedi. Dıvan, stol, oryndyq. Meımanhananyń bólmesiniń bir sheti. Estemesov jalǵyz. Manaǵy ashanada kórgen adamymyz bolyp shyqty.

Óziniń onsha mazasy joq, aýyr oıda bólmeni kezip júr. Esik qaǵylady.

E s t e m e s o v. Kirińiz.

M a ń ǵ a s kiredi. Ol Estemesovke úńile qaraıdy.

E s t e m e s o v (onyń kózqarasyn baıqamaı). Anaý arǵy kereýet bos. Sizdiń ornyńyz sol bolar.

M a d ǵ a s. Ǵafý etińiz, siz Estemesov Myrzahmet emessiz be?

E s t e m e s o v. Iá. (Mańǵasqa qadala qaraıdy.) Toqtańyz... Osy sizdiń júzińizdi shyramytyp turmyn.

M a ń ǵ a s. Men Mańǵas Nurjanovpyn.

E s t e m e s o v. Mańǵas!.. Apyraı, bar ekesiń-aý, baýyrym. (Qushaqtaı alady.) Túh, mynadaı da kezdesý bolady eken-aý. (Aınaldyra qarap.) Qane kóreıinshi ózińdi. Ana súti aýzyńnan ketpegen bala ediń... Endi qartaıa bastaǵansyń ba, qalaı?

M a ń ǵ a s (tolqyp). Tiri ekensiz ǵoı.

E s t e m e s o v. Tiri bolǵanda qandaı.

M a ń ǵ a s. Sizdi sonaý jaý tylyna tastap ketkennen keıin tirideı oqqa baılap ketkendeı... qusa bop júr edim.

E s t e m e s o v . Iá... Iá... Ol bir, kisiniń esinen ketpeıtin sát qoı. Shynymdy aıtaıyn, seniń de aman-saý shyǵýyńa kózim jetken joq edi. Qalaı, ýaqytynda jettiń be, so joly?

M a ń ǵ a s. Ózińiz bilesiz, sondaǵy bolǵan isten keıin meniń dál ýaqytynda jetpeýge haqym joq edi ǵoı. Tipti ólýge de haqym joq bolatyn.

E s t e m e s o v . Joq, shyraq, ajal seniń haqyńnyń bar-joǵyn suramaıdy.

M a ń ǵ a s. Joq, dál sol joly men óle qalsam odan úlken qylmys bolmas edi.

E s t e m e s o v . Oılap qaraǵan adamǵa — seniń bul sózińniń tereń máni bar eken. (Ázilge aýysyp.) Mańǵas balanyń úlken azamat bop, aqyl toqtatqany kórinip tur. Aý, biz neǵyp turmyz, kánekeı, belińdi shesh te otyr myna oryndyqqa. Taz qarmansa... degendeı bir nárse tabylyp qalar. (Shymyldyq tasasynan bir shyny ishimdik, alma, ol-pul shaınamalar alyp shyǵady.) Ýaqyt kesh. Restoran jabylyp qalǵan shyǵar. Ázirge osyny lekerleı turaıyq. Aý, neǵyp tursyń, otyrsaıshy óziń.

Mańǵas otyrady.

M a ń ǵ a s. Sonda biz shabýylǵa shyqqannan keıin — sol ormannan men sizdi eki kún izdedim...

E s t e m e s o v . Eńbektep, keıde taıaqqa súıenip aqsańdap, ol aradan biraz qashyqtap kettim. Meni basqa bólimniń adamdary taýyp aldy. Ol kezde esimdi shala biletin edim. Aıaǵymnyń jaraqaty asqynyp, gangrena bastalýǵa az-aq qalypty. Hırýrgterdiń qıt etse, pyshaǵyn ala júgiretin ádeti emes pe. Kestirmeı ázer alyp qaldym. (Sharap quıady.) Al, kánekeı, maıdandas dostardyń kezdesý qurmetine.

M a ń ǵ a s. Serjant Ǵalıev esińizde me?

E s t e m e s o v . Serjant Ǵalıev deısiń be? Ol qaısy edi?

M a ń ǵ a s. Álgi bes balasy bar... meniń jerlesim... Bizdi jaý tylynan ótkizý úshin nemisterdi aldandyryp ataka jasap qaza taýyp edi ǵoı.

E s t e m e s o v . A-a, ıá-ıá, esimde.

M a ń ǵ a s. Tiri adam tirshiligin jasaıdy ǵoı. Balalary adam bop ketti. Álgi biz maıdanda júrgende týǵan kishkentaıy bıyl toǵyzynshy klasta oqıdy.

E s t e m e s o v (kúlip). Á-á, esimde, álgi gospıtáldan qaıtar joldaǵy oljasy ǵoı. Al, kóterip jiber.

M a ń ǵ a s. Men ishpeýshi edim.

E s t e m e s o v (tańyrqap). İshpeımin deısiń be? Eger men jańylmasam, maıdanda júrgende narkomnyń paeginen otkaz bergenińdi kórmegen sıaqty edim. Biraq endi ýaqyt ótedi, adam ózgeredi. Biz kórispegeli de on bes jyldan asypty-aý.

M a ń ǵ a s. Bıyl on jeti jyl boldy.

E s t e m e s o v . Iá, on jeti jyl. Ýaqyt qalaı tez etedi.

M a ń ǵ a s. Ýaqyt ótedi. Biz qartaıamyz. Jastar er jetedi. Ómir zańy.

E s t e m e s o v . Seniń óziń ábden fılosof bolyp alypsyń ǵoı. Degenmen, osy sıqyrly sýdy danyshpandaryńnyń ózderi de bóten kórmegen. Dál osy kezdesýde qarap qalýyń qylmys bolar. Men komandırlik pravomdy eske alyp buıryq bermeı turǵanda — óz erkińmen qımylda. Esińde me, azǵana artpodgotovka jasap alaıyq.

M a ń ǵ a s. Ras endi. Mundaıǵa amal joq.

E s t e m e s o v . Kel endeshe.

Ekeýi qaǵystyryp kóterip qoıady.

Estemesov qaıtadan quıady.

M a ń ǵ a s. Artpodgotovkany jıiletińkirep jibergen joqsyz ba, Myrzeke?

E s t e m e s o v . Údere soqpaı jaý japyrylmaıdy, joldas jaýynger. Abylaıdyń asynda shappaǵanda atańnyń basynda shabasyń ba. Joǵalyp ketip qaıta tabysqanda. Kánekeı.

Ekeýi iship jiberedi.

M a ń ǵ a s. Apyraı meniń de tyǵynym bosap barady.

E s t e m e s o v . E, búgin bosamaǵanda. Drýzá vstrechaıýtsá vnov. Maıdandas dostar bas qosqanda myqtap bir dúrildetpeı taraýdyń ózi ıttik bolady.

M a ń ǵ a s. Baıaǵyda siz ánge qumar edińiz-aý.

E s t e m e s o v . Án deısiń be? Bizdiń bastan taraq qalǵaly qashan. Biraq men búgin qasqyrsha ulýdan da taıynbaımyn. «Adamnyń keıbir kezderi...» dep Abaı aıtpaqshy — meniń búgingi halim jalǵyz qalýdy kótermeıdi. Sondyqtan da búgingi túndi maǵan qıasyń, Mańǵas. Tań atqansha gápti shertemiz. Káne, aıtshy óziń, ekeýmiz ajyrasqannan bergi hıkaıany.

M a ń ǵ a s (selqos). Meniń ómirimde siz qyzyǵarlyqtaı esh nárse joq. Qoı, hıkaıańdy.

E s t e m e s o v . Óıtip kishireıe berme sen. Káne, jaıyp salshy, barsha tarıhyńdy.

M a ń ǵ a s. Joǵa, sony qaıtesiz.

E s t e m e s o v (araq quıyp). Artpodgotovka azdaý bop qalypty. Káne, kóńil ashar bolsyn.

M a ń ǵ a s. Joq, joq. Men boldym. Oınasaq ta biraz jerge shaptyq. Endi doǵaraıyq.

E s t e m e s o v (irkilip). Sóıleıtin men, úndemeıtin sen. Baıqaımyn jalpy kóńil hoshyń myqty emes sıaqty. (Mańǵas úndemeıdi. İshteı túıilip otyr.) Áıtse de ýaqyt degenin istemeı qoımaıdy-aý deımin. Jatyrqasyn qalǵan túrimiz bar. Bes mınýttan artyqqa shurqyrasa almadyq qoı.

M a ń ǵ a s. Ǵafý etińiz, Myrzeke. Kóńil-kúıim onsha bolmaı otyr.

E s t e m e s o v . Meniń de aıdarymnan jel esip turǵan joq.

Paýza.

M a ń ǵ a s. Siz búgin ashanada Ǵaını apaıdy kórdińiz be?

E s t e m e s o v . A? Sen ony qaıdan bilesiń?

M a ń ǵ a s. Ǵaını apaımen tórt jyldan asa kórshi turyp kelemiz.

E s t e m e s o v . Solaı de!..

Paýza.

M a ń ǵ a s. Sizdiń maǵan basqa suraǵyńyz joq pa?

E s t e m e s o v . Baıqaımyn, seniń maǵan biraz suraqtaryń bar sıaqty, irkilme.

M a ń ǵ a s . Sizge beretin saýalym kóp emes, Myrzeke. ; Biraq...

E s t e m e s o v . Nesine irkildiń? Biraq... áıelińdi, balańdy nege tastap kettiń?— demeksiń ǵoı. Kómeıiń sol ǵoı?

M a ń ǵ a s. Iá.

E s t e m e s o v. Kádimgi moraldyq jaǵynan turaqsyz bop shyqtym. Osy jaýabym jetkilikti me?

M a ń ǵ a s. Joq, jetkiliksiz.

E s t e m e s o v . İhi, tereńge barǵyń kele me? Jaraıdy, aıtaıyn. Gospıtálda jatqanda bir qyzǵa ǵashyq boldym. Jańylmas jaq, súrinbes tuıaq joq degen — adam jas kezinde qatelespeı turmaıdy. Meniń de alǵashqy qadamym qate bolǵan. Alǵashqy qatesin jóndep, qaıta úılengenderdiń aldy-arty men emes shyǵarmyn!?

M a ń ǵ a s. Siz endeshe, nege Ǵaını apaıǵa habarlamadyńyz?

E s t e m e s o v . Ekeýmizge de yń,aılysy sol boldy.

M a ń ǵ a s. Ne deısiz?

E s t e m e s o v . Ǵaınıǵa meni qaza tapty dep habarlap qoıǵanyn bildim. Báribir ketetin bolǵan soń bir túńilgen adamdy — qaıta tiriltip alyp, qaıtadan túńiltip áýreleýdiń qansha qajeti bar? Óziń oılashy.

M a ń ǵ a s. Buǵan meniń oıym jetpeıdi.

E s t e m e s o v . Jetpese áýre bolmaı-aq qoı, shyraq. Árkim óziniń durys degenin isteıdi.

M a ń ǵ a s. Biraq qalaı sonda... Sizdi sonsha kútip otyrǵan áıelińizdi, balańyzdy tastap...

E s t e m e s o v. Sen de moral oqýǵa keldiń be? (Yzalana bastaıdy.) Osy jurt jýylmaǵan qolymen bireýdiń ishek-qarnyn aqtarýyn qashan qoıar eken. Al, men óz degenimdi istedim. Kóńilim qalaǵan adamǵa qosyldym. Jurttyń mendegi sharýasy qansha? Ar jaǵyńdy bilip turmyn, sen maǵan áıel men balanyń qasiretin kóldeneń tospaqsyń ǵoı. Ondaı jerde qasiretsiz bolmaıdy. Al, meniń ómirim shylǵı jumbaq pa eken?!

M a ń ǵ a s. Árıne men sizge de ońaı dep turǵanym joq. Biraq adamda borysh degen bar emes pe?

E s t e m e s o v. Borysh... Es bilgeli sol boryshty óteýden moınym bosaǵan joq. Alǵanym kóp pe, bergenim kóp pe, bilmeımin. Keshegi soǵysta, men qorqaq bolmaǵan shyǵarmyn. Óz boryshymdy ótedim-aý dep oılaımyn. Kerek jerinde júregim dir etpesten ajalǵa da basymdy baılaǵanmyn. Ataq-dańq suraǵanym joq, biraq sodan keıip óz qalaǵanymsha ómir súrýge haqym bar shyǵar. Iá, ıá, aıt anaý barlyq aqylgóı, moralısterińe. Kólgirsıtin jaıym joq, talaı ajalǵa basymdy baılaǵannan keıin meniń de ómir súrgim keledi. Eger erlik pen batyrlyqtyń bir tóleýi bolsa, men sol úshin kóp syı alǵan joqpyn.

M a ń ǵ a s. Batyrlyq... erlik... Qandaı asyl sózder. Soǵysta men sizge qyzyǵatynmyn. Kerek deseńiz, men sizge ǵashyq edim. Siz naǵyz batyr adam bolatynsyz. Al, meniń óz basym qorqaq edim...

E s t e m e s o v . Sen... be, qorqaq bolǵan?

M a ń ǵ a s. Iá, Myrzeke. Siz tańyrqamaı-aq qoıyńyz. Men qorqynyshymdy tiri janǵa, ásirese sizge sezdirgen joqpyn. Qashan jigit bolyp áskerge alynǵansha qarańǵy túnde syrtqa jalǵyz shyǵýǵa qorqatynmyn. Boıyńa bitpegen batyrlyqty bireýden tartyp alasyń ba. Ana joly sizdi tastap jaý tylynan jalǵyz qaıtqanda, záre-qutym qalǵan joq, biraq amalym qansha, janymdy shúberekke túıip júre. berdim. Sóıtip alǵy shepke jetsem syǵylysqan ásker. Tyshqan júgirip óte alatyn emes. Zárem zár túbine ketti. Biraq qolymda siz bergen jaý bekinisiniń jospary bolatyn. Sizdiń jetkiz dep bergen buıryǵyńyz bar. Sizge shynymdy aıtaıyn — sol arada qarshadaıymnan qudaısyz ósken men «ıa, qudaı, arǵy betke ótkize gór» dep allaǵa syıynyp, eńirep jylappyn. Sonan soń biz úshin óz basyn qurban etken Spıvak esime tústi, qyrylyp qalǵan Ǵalıevtiń otdelenıesi esime tústi. Jaý arasynda jalǵyz qalǵan jaraly komandırim — siz, sizdiń aıtqan sózińiz esime tústi. So kezde baryp kóz jasym tıyldy.

Ras, siz jaýjúrek batyr boldyńyz, men bolsam ylǵı janyńdy shúberekke túıip júrip soǵystym. Biraq aıtyńyzshy, eń jaqyn adamdaryńyzǵa raqymyńyz túspegende — sizdiń batyrlyǵyńyzdyń shıpasy kimge tımek?

E s t e m e s o v . Áýeli basyńa, qala berdi dosyńa degen. Shıpa den kimdi kim jarylqap júr deısiń, shyraǵym.

M a ń ǵ a s. Sizdiń Ǵalıevti kórineý kózge ajalǵa jumsaǵanyńyzǵa men sonda túsingen joq edim. Mine, sodan beri on jeti jyl ótti, soǵan áli de túsinbeımin.

E s t e m e s o v. Ol soǵys zańy.

M a ń ǵ a s. Neniń zańy bolsa da túsinbeımin. Báribir onyń bizge paıdasy tıgen joq. Bekerge qaza tapty.

E s t e m e s o v . Iá, ras, meniń sol taktıkam qate boldy.

M a ń ǵ a s. Siz alty adamnyń ómirine qatalastyńyz. Árıne odan da úlken qateler bolady. Biraq siz kóp qysylmaı, qınalmaı, ońaı qatelestińiz. Kerek bolsa Ǵalıevtiń ózi de ajaldan taıynbas edi. Anaý Spıvak buıryqsyz-aq basyn al;alǵa baılap bizdi qutqarǵan joq pa?

E s t e m e s o v. Sen bet aldy daýryǵa berme, shyraq. Men de bas saýǵalap tasada qalǵanym joq.

M a ń ǵ a s. Iá, siz batyr boldyńyz. Biraq batyrlyqqa egiz meıirbandyq pen raqymshylyq bolmasa — ondaı batyrlyq almas qylyshtyń júzi ǵana. Ǵalıev deımin-aý, tula boıy tuńǵyshyńyz — jalǵyz náresteńizge qaıyrylmaǵan soń...

E s t e m e s o v . Saǵan bári ap-aıqyn, op-ońaı. Al, keı nárseni eske alýdyń ózi adamǵa azap ekenin sen uǵasyń ba? Oı, uqpaısyń ǵoı. Bolmasa baıaǵyda ótip ketken, umyt bolǵan nárseni qaıta qozdyryp...

M a ń ǵ a s. Sizge umyt bolǵanmen Ǵaını apaıǵa umyt bolǵan joq. Mana sizdi kórgende esinen tanyp qalǵan. Sodan dertke shaldyqty. Osy kelgende ony aýrýhanaǵa aparyp kelip otyrmyn.

E s t e m e s o v. Solaı ma? Sonshama tolqyǵany nesi eken baıǵustyń.

M a ń ǵ a s. Eger de siz adam sıaqty jón-josyǵymen ajyrassańyz, ol olaı tolqymas edi.

E s t e m e s o v (tyjyrynyp). Ony aıttym ǵoı saǵan. Ǵaınıǵa jeńil bolý jaǵyn kózdegen joqpyn ba?!

M a ń ǵ a s. Odan da shynyna kóshińiz. Siz ózińizge jeńil jaǵyn kózdedińiz.

E s t e m e s o v . Joq, joq, sen...

M a ń ǵ a s. «Erlik pen kólgirlik bir jerge syımaıdy» degen ózińiz edińiz. (Paýza.) Árıne, áıelinen ajyrasqan adamnyń aldy siz emessiz, arty da siz bolmaısyz. Biraq siz áıelińiz ben balańyzdan jasyrynyp qashyp kettińiz. Siz olardy satyp kettińiz. (Paýza.) Olar jıyrma jyl tulypqa móldirep, sizdiń esimińizdi tumar ǵyp taǵyp, arýaǵyńyzǵa tabynyp keldi.

Paýza.

E s t e m e s o v. Aıtylmaǵan sóz qalmady. Meni jerlep bolǵan shyǵarsyń. Biraq ne de bolsa óter is ótti ǵoı. Endi maǵan beretin járdemiń bar ma, sonyńdy aıtshy.

M a ń ǵ a s. Bilmeımin. Sirá menen eshqandaı járdem bolmas.

E s t e m e s o v. Endeshe ıege keldiń? Meni jerlep, tildep ketý úshin be?

M a ń ǵ a s. Joq, meni Ǵalıash jiberdi.

E s t e m e s o v. Ǵalıash? (Paýza.) Mańǵas, qansha renjiseń de, dostyq qaryzy bar ǵoı. Ǵalıashpen aramyzdy jalǵastyrsań qaıtedi. Múmkin keshirer.

M a ń ǵ a s. Ǵalıash deısiń, talaıdy kórgen meniń ózim tonalyp qalǵandaı oısyrap, qulazyp turmyn. Bul joly sirá sizdiń óz ádisińiz durys bolar. Ǵalıashtyń ózi maqtan etetin, maıdanda qaza tapqan aıaýly ákesi bar. Ony endi qaıtadan óltirmeı-aq qoıalyq.

Myrzahmet únsiz sulyq otyryp qalǵan. Mańǵas burylyp júre beredi. Avansenaǵa jaqyndap kelip toqtaıdy. Aýyr oıda.

Biraq bul aıtar aýyzǵa ǵana jeńil. Esi kirgen balany qalaı aldaısyń. Al, shynyn aıtsam... onda jas júregine jazylmastaı jara salmaımyn ba? Shoshynǵan júrek tipti túńilip ketýi de múmkin. Biraq, ótirikpen qansha jerge barasyń?.. Sonda ne aıtam Ǵalıashqa?..

Sh y m y l d y q.

---