InfoHub Logo

— Aı... janym-aı!..

Qatqyldaý shyqqan daýystan shoshyp oıanyp, ornymnan atyp turdym. Atam qus tósekte sulyq jatyr. Kebersigen erinderi jybyr-jybyr etip, demin ishine tarta jutyna beredi. Jaǵy sýalyp, súıekteri yrsıyp shyǵyp ketken. Óńi bop-boz. Shúńirek kózderi kólkigen kólshikteı kólegeılenip, bolymsyz jyltyraıdy. Qabarǵan qabaǵyna muń uıalap, sólmireıgen sólsiz júzinen qaıǵy qushyp qusalanyp jatqany seziledi.

— Bir jerińiz aýyryp jatyr ma? — dedim janyna jaqyndap.

Oıǵa shomyp oısyrap jatsa kerek, alǵashynda eleń ete qoıǵan joq, artynsha-aq esine áldene túskendeı:

— Ne... ne?.. — dedi moınyn buryp. — Birdeńe dediń be?

— Bir jerińiz aýyryp jatyr ma? — dedim sózimdi qaıyra qaıtalap.

— E, balam-aý... nesin suraısyń?! Ólmegen soń jatyrmyz ǵoı, áıteýir. Keýdemizde jan bar, tilimiz saırap jatyr demeseń... «Kóresińdi kórmeı kórge túspeısiń» degen osy eken-aý!.. — dedi súlesoqtaý til qatyp. — Qınap jiberdi-aý... qý jandy!.. Ámeshimdi alyp bir zarlatqan Qudaıym, janymdy tozaq otyna shyjǵyryp eki qınap jatqanyn qarashy! Ne jazdym eken jaratqanǵa?! Qaı jerden jaza bastym eken?!

Iegi kemseń qaǵyp, jáýteńdegen janary jasqa shylandy. Aqjemdengen álsiz saýsaqtarymen álsin-álsin ishin basyp qoıady.

— Órtenip jatyr... Kúıip-janyp barady!..

— Ata, búgin jaqsy tús kórdim... Jazylasyz. Erteń-aq saqaıyp ketesiz.

— E... balam-aý!.. Men endi bul dúnıeniń adamy emespin. Ámeshim ana bir tustan kelip, — suq saýsaǵymen burysh jaqty nusqady. Qoly qaltyrap, saýsaqtary dir-dir etedi. — Aǵa, júr!.. Aǵa, júr! — dep eki ret aıǵaı salyp, daýystap shaqyrdy... Baramyn qasyńa, qulynym sol! Janym-aý, jatamyn janyńa. — Betin jas jýyp ketti. Álsin-álsin murnyn tarta beredi. — Qaıteıin... Amalym ne... Kezek meniki edi ǵoı!..

Keýdesin kere aýyr kúrsindi. Dem alysy jıileı túsken.

— Nurmanjan, sen endi jas emessiń. Uldyń úlkenisiń... — Entige sóıledi. Keýdesi syr-syr etedi. — Azamat boldyń! Endigi bar aýyrtpalyq shesheń ekeýińe túsedi. Baýyrlaryńa bas-kóz bol! Solardy jetkizý, adam qataryna qosý endi seniń moınyńda...

Osy kezde bólmege sheshem kirdi. Atam boıyn tiktemek bolyp alǵa qaraı umsynyp edi, tósekke tańylyp qalǵandaı eńsesin kótere almady. Boıynan ál ketkenine qystyqty ma, álde aýrýy meńdetip jatqanyna kúıindi me, kelinine muń shaqqandaı:

— Ámeshim-aý, qulynym sol!.. — dedi ıegi kemseńdep. Meniń de kóńilim bosap, kózimnen ystyq jas yrshyp tústi.

— «Jazmyshtan ozmysh joq». Amalymyz qaısy?! Qudaıǵa táýba, deńiz! Toǵyz nemereńiz bar. «Ornynda bar ońalar» degen, — dedi sheshem syrttaı syr aldyrmaı. Ishinen egilip turǵanyn jaqsy bilemin, biraq ony sezdirgisi joq. «Kóz jasyńdy kórsetpe» degendeı, maǵan alaıa bir qarady. Boıymdy tez-aq jınap ala qoıdym.

— Iá, táýba! Ámeshimniń tiri kezinde osylardy qyzyqtap, oǵan múlde kóńil bólmeppin ǵoı. Endi qarap tursam, toǵyzy jabylyp bir Ámeshimdeı bolar emes. Ámeshimdeı kóriner emes... — Azdap tynystap aldy da, sózin qystyǵa qaıta jalǵady. — Ámeshim-aı!.. «Aǵa... Aǵa...» dep elpek qaǵyp turýshy edi, qulynym!.. Ólmegen sıaqty. Túnde túsime kiredi, tańerteń birge oıanady, kúndiz qasymda júredi. Bir sátke de oıymnan shyqpaıdy, kóńilimnen ketpeıdi, beınesi, júris-turysy, bári-bári... kóz aldymda. Jubanysh ta, aldanysh ta, toqtaý da, tosqaýyl da joq eken buǵan. Men túgili, bundaı qaıǵyny dúnıeniń artyn kórgen uly Abaı da jeńe almaǵan ǵoı!.. Bul qasiret etime aralasyp, súıegime sińip ketti. Endi odan arylý múmkin emes. Bul ózimmen birge kómiletin sher-shemen. Bárin bilemin... Sezip te jatyrmyn. Biraq Ámeshimnen keıin ómir súrýdiń ne máni bar, qandaı qyzyq qaldy deısiń?!

— Aǵa, shaı ishesiz be? — dedi sheshem sózin bólip.

— Joq... Muzdaı sý bar ma?

— Salqyn «Saryaǵash» bar.

— Ákeshi... İshim kúıip-janyp barady.

— Shaı ishińiz, tamaq ákeleıin!..

— Jo... joq...

Sheshem aıaǵyn jyldamdata basyp asúıge shyǵyp ketti.

— Ata, — dedim ońashalyqty paıdalanyp, — kelinińizdiń jaǵdaıyn bilip keleıin!..

— Bar... bara ǵoı... Sol ishtegi náresteniń týǵanyn kórip, ińgálaǵanyn estip ketsem dep edim... Bar, balam, bara ǵoı. Aman bolsynshy!.. Esen-saý júrińdershi!..

* * *

Júregim alyp-ushyp perzenthanaǵa kelsem, áıelim dálizde elegizip júr eken. Óńi synyq, qabaǵy túsińki. Bet-aýzy qabaryp tur, aıaq-qoly isinip ketken.

— Aýyryp qalǵansyń ba? — dedim salǵan jerden.

— Joq... Jaı jaısyzdanyp turǵanym. Túni boıy dóńbekship kóz ile almadym.

— Nege?

— Bilmeımin...

— Balany ne deıdi?

— Bári jaqsy. Tek ózińe tartqan, tym tynymsyz. Tynysh jatpaıdy. Áne... áne... qarashy óziń… — Qolymdy shermıgen ishine taqady. Alaqanymmen jaı basyp kórip edim, teýip-teýip jibergendeı boldy. — Jaryq dúnıege tezirek shyǵar dep tepsinip jatqan sıaqty.

— Iá, álden tebisi qatty eken. Karatıst bolatyn shyǵar.

— Áıteýir aman bolsa eken. Anaǵan qarashy, — dedi anadaı jerde kúıeýiniń keýdesine basyn súıep jylap turǵan jas kelinshekke kózin qadaı, — keshe áreń bosanyp edi. Búgin tańǵa jýyq nárestesi shetinep ketti.

— Aaaa… Iá... Eń bastysy amandyq qoı!..

— Iá... amandyqqa ne jetsin?! — Aýyr kúrsindi. — Atam qalaı?

— Búgin... bilmeımin... tómendep qalǵan sıaqty. Biraq sózi shıraq.

— Menińshe jazylatyn sıaqty. Búgin túsimde kórdim. Kostúm-shalbaryn, aq kóılegin kıip, shyttaı bop alypty. Basynda qara qalpaǵy. Júzi narttaı bop erekshe nurlanyp tur...

— Qudaıdyń qudireti-aı! — dedim tań-tamasha qalyp. — Men de búgin atamdy túsimde dál sol keskin-keıipte kórdim. Kostúm-shalbary... aq kóılegi... qara qalpaǵy... Tipti júziniń nurlanyp turǵanyna sheıin... Buny qalaı jorýǵa bolady? Bireý aıtsa senbes em...

— Men jaqsylyqqa jorydym!

— Menińshe bul myna jaryq jalǵanǵa shyǵýǵa talpynyp jatqan náresteniń taǵdyryna baılanysty sıaqty.

— Sen fılosofsyń ǵoı. Kez kelgen nárseden pálsapa izdeısiń. Men buny atam dertinen qulantaza aıyǵyp ketetin shyǵar dep jorydym.

— Qalaı deseń de ekeýmizdiń birdeı tús kórýimiz tegin emes. Bir adamnyń jany ekinshi adamǵa kóshedi degen sóz bar ǵoı. Túsimizge qaraǵanda sábıimizdiń baqyty zor, bolashaǵy nurly bolatyn sıaqty.

— Laıym solaı bolǵaı!.. Shynynda da, ne nárseni bolsyn jaqsylyqqa jorý kerek qoı. Atama tartsa jaman bolmas.

— Atamnyń taǵdyry tym kúrdeli ǵoı. Qıynshylyqty kóp kórse de muqalmaǵan. Tek ákemniń ólimi qara nardaı shóktirip ketti. Áıtpese, óziń bilesiń, tip-tik, typ-tyń edi ǵoı!

— Atamdy oı jep qoıdy, bilem. Keıingi kezderi eshkimmen sheshilip sóılespeı, ózimen-ózi muńaıyp otyratyn edi ǵoı. Ishine kúıik túsip ketti-aý!..

— Kim biledi, ájem de túsime jıi kirip júr... Negizi ájem atamnyń Qosaı degen aǵasynyń áıeli bolypty. Kelin bolyp túskende atam eńbektep júrgen bala eken. Sodan Qosaı atamyz erte qaıtys bolyp, ájem Domash, Dámesh, Jańyltaı esimdi úsh qyzymen jastaı jesir qalypty. Sodan aǵasynyń áıeli jesir, qyzdary jetim qalmasyn dep ata dástúr boıynsha aǵaıyn-týystar atam ekeýin qosqan eken. Áıtpese, atamnyń atastyryp, qalyń malyn tólep qoıǵan sulý qyzy da bolypty. Ájem atamnan jıyrma bes jastaı úlken bolatyn. Sodan keıin eki ul súıgen. Biri meniń ákem de, ekinshi Qytaıdaǵy Ámir aǵam. Ana emes pe, ájem marqum sol shet jurtta qalǵan úlken ulyn ańsap «týǵanyńdy kórdim, qyzyǵyńdy kóre almadym-aý!» dep etegi jasqa tolyp, bordaı ezilip otyrýshy edi..

— Qarap tursań, adam bala úshin ómir súredi eken ǵoı!..

— Iá, onyń ras. Bala demekshi, atam alpysynda toqal alam dep... — Ezýime kúlki úıirildi. — Es bilip, etegimdi jaýyp qalǵan kezim. Bir kúni úıde abyr-sabyr boldy da qaldy. Bári áli kóz aldymda... Ájem seksennen asyp ketken, atam alpysty alqymdap qalǵan. Ákem, sheshem bári asúıge jınaldy. Men peshtiń túbinde búrisip otyrmyn. Áńgimeni atam bastap: «Men ketemin. Biraq kelip-ketip turamyn. Endi maǵan ruqsat berińder», — dedi máseleni tótesinen qoıyp. Sóıtsek, burynnan sóılesip júrgen, baryp turatyn tanys kelinshegi bar eken... Endi qaıtsin, atamdy túsinýge bolady. Ájem ábden qartaıǵan. Onyń ústine jalǵyz tastap bara jatqan joq, balalarynyń ortasynda. Sonda da ájem qyzǵanady, jibergisi joq. Burqyldap sóılep júr... Ákem kóp sóılemeıtin, biraq kesip aıtatyn sheshimdi adam edi.

— Aǵa! — dedi, ákemniń daýysy zildi shyqty. Atamdy ákem «aǵa» deıtin, sodan bolar biz de ákemizdi solaı ataıtynbyz. — Eger ketseńiz, jolyńyzdy bógemeımin, bara berińiz. Biraq budan bylaı meni balam bar demeısiz, men ákem bar demeımin. Bul úıdiń esigin qaıyra ashpaı-aq qoıyńyz! — dedi de, shyǵyp ketti.

Áńgime osymen bitti. Atam qabaq-basy salbyrap, ún-túnsiz otyryp qaldy. Mine, osydan keıin atamnyń ondaı áńgimesin estigen emespin. Ájemdi o dúnıelik saparǵa óz qolymen shyǵaryp saldy.

— Atamnyń balaǵa degen mahabbaty bárinen kúshti bolǵany ǵoı. Bile-bilseń, birden túsip ketkeni de sodan. Papań jaqsy adam ǵoı. Jaqsy adamǵa jamandyq bolǵanda janyń aýyryp qalady ǵoı. Sondyqtan atamdy túsinemin...

— Iá... Ekeýi sondaı tatý edi. Qatty syılasty. Keıde atam ákeme bala sıaqty ursyp jatatyn. Sonda deımin-aý, bir aýyz qarsy sóz aıtpaýshy edi, ákem marqum. Mine, ákem osyndaı qatal bolatyn jerde qatal bolatyn, al jumsaq bolatyn jerde jumsaryp sala beretin. Bárin óz ornymen, óz retimen isteıtin...

— Men papańdy kórgen joqpyn ǵoı, biraq kórgim keledi de turady. Fotodaǵy keskin-kelbetinen-aq sondaı meıirimdi jan ekeni birden ańǵarylady. Shyn aıtam...

— Iá, ómir kórgen tús sıaqty zymyrap óte shyǵady eken ǵoı. Keshe ǵana tórt qubylamyz túgel, eki ákeniń arqasynda alańsyz asyr salyp júrýshi edik... Endi... — deı berip, sheshemniń «erkek zatysyń, eshýaqytta eńseńdi túsirme!» degen qaıraý sózi túsip, tilimdi tisteı aldym. — Qoı, men qaıtaıyn. Búgin ákemniń ótken kúni ǵoı, basyna baryp quran oqıyn!

— Iá... jaraıdy. Sodan soń tezirek úıge bar. Atamnyń qasynda óziń bol! Apam qansha aıtqanmen kelini ǵoı, janynda kóp otyra almas.

— Jaqsy, janym!

* * *

Oı teńizine júzip otyryp áke qabiriniń basyna keldim. Arýaqtarǵa baǵyshtap quran oqydym. Qulpytastaǵy sýretine telmirip uzaq qaradym. Saǵynyshtyń sartap dámin juta turyp, saýsaqtarymnyń ushymen jaılap sıpaladym. Qaıratty qara shashyn oń jaq shekesine jyǵa qaıyrǵan qalpy kúlimsirep tur.

— Jan áke, — deımin jansyz beıneden kóz aıyrmaı. — Qaıran ákeshim!.. Balalaryńyz degende janyńyz bólek edi-aý! Qaıteıin... — Kúrsinisim kúsheıe tústi. — Sol ózińiz meıirim shýaǵyna shomyltyp ósirgen balapandaryńyzdyń qyzyǵyn kóre almaı erte ketkenińiz ózegimizdi órteıdi. Júregimizdi syzdatady... Endi bar qoldan keletini — basyńyzǵa quran oqyp turý men atyńyzǵa kir keltirmeı abyroıyńyzdy asqaq ustaý. «Ámeshtiń balalary-aı!» degizetindeı azamat bolý! Osyndaı maqsatpen ǵumyr keship, soǵan saı tirlik jasaý! Endigi sizge jasar jaqsylyǵymyz osy ǵana, jan áke!..

Art jaǵymnan syrtyldaǵan dybys estildi. Jalt qarasam, Júnis aqsaqal eken. Qolynda uzyn quryǵy bar, búksheń qaǵyp beri qaraı bettep keledi. Basynda jámpireıgen kónetoz qalpaq. Ústinde túte-tútesi shyqqan eski kúpáıke. Ózinen terdiń ıisi burqyrap buryn jetti.

— E, shyraǵym, sen ekensiń ǵoı. Aman-esen júrsińder me, qaraǵym? — dedi qarlyǵyńqy daýyspen. Kúrk-kúrk jótelip qoıady. Erni jarylyp, túri qatqan qaıystaı taramystalyp, qaraıyp ketken. Qas-qabaǵyna sheıin shań qaýyp, tozań qonǵan.

— Shúkir! — Oıymdy bólip jibergenine qıtyǵyp, sózdi kelte qaıyrdym. Shal ony qaperine iler emes.

— Atań qalaı, táýir me, shyraǵym? — dep báıek bolyp-aq jatyr.

— Jaqsy! — deımin tezirek ketkenin qalap ózgeshe til qatpaı.

— Seniń atań myqty adam ǵoı, shyraǵym! Tegi de, súıegi de asyl. Ulynyń ólimi ǵoı, eseńgiretip ketken. Áıtpese, jópsheńgige jonyn bere qoımas edi! Bıyl jaz boıy malyn tek osy mańǵa jaıdy ǵoı. Qashan kórseń osy Ámeshtiń beıitin aınalsoqtap júrgeni. Qaıtsin endi, balanyń ólimi qıyn bolady ǵoı, eshkimniń basyna bermesin! Jar degende jalǵyzymdy jalmap tynǵan Qudaıǵa ne deıin!? Atań ekeýmizdiń qaıǵymyz bir ǵoı, shyraǵym. Biraq maǵan qaraǵanda baqyttyraq. Ulynyń artynda ómirin jalǵar urpaǵy — sender barsyńdar, shyraǵym. Al meniń kimim bar?! Bul ómirden tuıaqsyz ótip baramyn! E, shyraǵym-aı...

Aýyr kúrsindi. Iegi kemseńdep, til qata almaı az-kem turyp qaldy. Qaltasynan ýmajdalǵan kir-kir oramalyn alyp, kózine irkilgen jasty súrtti de, murnyna taqap sińbirip qaldy. — Ne úshin ómir súrgenimdi ózim de bilmeımin... Oı qarań qalǵyr. Qaıda ketip barady-eı!.. — Basyn tómen salǵan kúıi jaıylǵansyp uzap bara jatqan semiz qara qoshqardyń sońynan qalbań qaǵyp júgire jóneldi. — Oı, eı... qaıt... aıt...

«Qý tirshilik-aı! Seksenge kelse de qoı sońynda selkildep júrgenin qarashy. Naǵyz músápir jan osy ǵoı, — deımin músirkeı. — «Ne úshin ómir súrgenimdi ózim de bilmeımin» deı me?! Ǵumyr boıy taýqymet pen taqsirettiń azabyn arqalap, qaıǵy- qasirettiń ýyn iship kele jatsa, qaıtsin endi... Biraq óziniń jany siri eken, sonyń bárine shydap kele jatqan...»

Qaıtadan qulpytastaǵy sýretke kóz tigemin. Qaraǵan saıyn jansyz beınege jan bitkendeı birge júrgen kúnderdiń shýaqty sátteri kóz aldyma elestep, ótken shaqqa saıahat jasaımyn. Ákem tirilip ketkendeı syr ashamyn, syrlasamyn:

— Jan áke, siz ortamyzda júrgende biz baqytty edik. Iá, shynymen baqytty edik. Qaıǵy-muń men qıyndyqtyń ne ekenin bilmeı óstik. Siz ómirden ozǵanda sol baqytymyz opyrylyp ortasyna túskendeı boldy. Endi onyń ornyn toltyrý qıyn, árıne... Atam da tósek tartyp jatyp qaldy... Qara jamylyp, qaıǵy qushaqtap qalǵan sheshemizdiń de yńqyl-syńqyly kóbeıip barady.

Júrek tusym shym etip shanshyp-shanshyp ótti. «Basyńyzǵa quran oqyp, árýaǵyńyzǵa taǵzym etip turý — máńgilik maqsattarymnyń biri bolmaq!» dep ishteı taǵy bir qaıtaladym da, saryala japyraqtar japqan jalǵyz aıaq súrleýge túsip úıge qaraı bet aldym.

Kún surǵylt tartyp, surlanyp tur. Kók aspanda túıdek-túıdek bop alashabyr bulttar jóńkile kóship barady. Sýsyldaǵan sýyq jel yzǵar shashyp, yshqyna ýildeıdi.

Zırat pen aýyldyń arasyn qaq bólip jatqan ózenge jaqyndaı bere jaǵadaǵy syn tastyń janynda ıirilip jatqan jalpaq bas sur jylandy baıqap qaldym. Denem dir etip, óne boıym shymyrlap qoıa berdi. Bundaı úlken jylandy buryn-sońdy kórgen emespin. Ys-ys etip jalpaq basyn qaqshıtyp alǵany. Záre-qutym qalmaı artyma jaltaq-jultaq qaraı júgire jóneldim.

Úıge kelsem, sheshem aýyzǵy bólmede shelpek pisirip jatyr eken.

— Atam qalaı? — dedim kirgen boıda entigimdi de basa almaı.

— Baǵanadan beri seni izdep mazasyzdana berdi. Hali nasharlap qalǵan sıaqty... Jańa ǵana kózi ilinip ketti... Sharshaǵan shyǵarsyń, shaı iship dem alyp al. Búgin ákeńniń qaıtqan kúni ǵoı. Qońyrsytyp jatqanym...

— Basyna bardym...

— Keıingi kezderi túsime jıi kirip júr. Ketip qalamyz ba, kim bilsin?!

— Qoıyńyzshy, tús túlkiniń boǵy emes pe?!

— Bizdi qoıshy, sender aman bolyńdarshy... odan basqa tileýim de joq. Ómirdegi bar kórgen qyzyq-qýanyshym sendersińder. Aldaryńda ólsem armanym joq. Áke-sheshemnen erte aıyryldym... Tipti túrleri de esimde joq. Bar bilerim, ákem Raıbaı myqty adam bolǵan deıdi... Biraq kózi ketken soń... jetimdiktiń azabyn tartýdaı-aq tarttyq qoı... Jetimniń kórgen kúni qurysyn!

Jatyn bólmeden atamnyń yshqynǵan daýysy shyqty. Júgirip kirdim. Bir ýys bop búrisip jatyr, qos qolymen ishin basyp alǵan. Meni kóre sala:

— Maı... ra... bos...san... ma?.. — dedi tili kúrmelińkirep.

— Joq... áli...

Sózimniń aıaǵyn kútpesten kózin aýdaryp áketti. Túri tunjyrap, qabaǵy salbyrap, óńi appaq qýdaı qýaryp ketken.

— Ata, daýysyńyz qattyraq shyǵyp ketti ǵoı? — dedim saýsaqtaryn salalaı ustap. Qolymdy jaımen sıpalap, aqyryn qysty.

— Jylan... Sur jyl...an... Shaq... qal...tón..ip... — Qınalyńqyrap sóıleı almady. Jalynyshty keıippen jáýteńdeı qaraıdy. «Sur jylan...» deıdi... Kóz aldyma ózen jaǵasyndaǵy sur jylan elestep, tula boıym titirkenip ketti.

Atam bir sát kózin jumyp, qalǵyp ketkendeı boldy. Tanaýy pys-pys etedi. Sálden soń kózin ashyp:

— Áne... áne... kel...di... áne... ot...yr, — dedi joǵary jaqqa kózin qadaı. — Áne... jan...ym...dy al...ǵaly...kel...di... qa...zii...i...

Ań-tańmyn. Jan-jaǵyma jaltaqtap qansha qarasam da, kózime eshteńe kórine qoımady. Atam sandyraqtap biraz jatty da, bir ýaqytta «Ýh...» dep jaı ǵana dem shyǵarǵandaı boldy. Basy bylq etip qubylaǵa qaraı qısaıyp ketti. Júregim zý ete tústi. Jamandyqqa qıǵym kelmeı, júreleı otyra qalyp júzine úńildim. Tirshilik nyshany baıqalar emes. Aýzy ashylǵan kúıi kirpik qaqpastan qımylsyz jatyr. Kózi de tolyq jumyla qoımaǵan. Kári júrektiń soǵýyn toqtatqanyn sezdim.

— Ata... atashym... atajan... — Janushyra aıǵaı salyp, óli deneni tiriltip alatyndaı silkileı bergenimdi bilemin...

Kózimniń aldy qaraýytyp, dúnıe astań-kesteńi shyǵa tóńkerilip bara jatqandaı boldy. Abyr-sabyr dybystar kóbeıip ketti. Aıǵaı-uıǵaı arasynan:

— Aǵa... aǵa... — degen ákem marqumnyń ashshy daýysy qulaǵyma shalynǵandaı boldy. — Aǵa... aǵa!..

— Aǵa... Ata... aǵa... ata!..

Ańyraǵan zarly daýystar jamyraı shyqty...

* * *

Atamdy jylaı-jylaı sońǵy saparǵa arýlap shyǵaryp saldyq...

Kóp uzamaı áıelim bosanyp, dúnıege mańdaıy torsyqtaı ul keldi. Esimin atasy sıaqty nardyń júgin kóterer er bolsyn dep yrymdap Ernar qoıdyq.

Ony óse kele eldiń bári ekinshi úlken atasy deıtin boldy. Túr-tulǵasy, júris-turysy, sóılegen sózi, minez-qulqy, tipti kúlkisine deıin úlken atasyna uqsaıdy. Tap bir aýzynan túsip qalǵandaı.

Bes jasqa tolar-tolmasta ózimmen birge atalary jatqan zıratqa ertip apardym. Qulpytastaǵy sýretterge qarap:

— Mynaý úlken atam, mynaý kishi atam! — dep taq-taq etip taqyldaı jóneldi.

— Iá, bul atalaryńnyń úıi. Atalaryń osynda turady! — dedim aldaýsyratyp.

— Qazir qaıda? — dedi ol suraýly júzben mólıe qarap.

— Taýda qoı baǵyp júr.

— Munda qashan keledi?

— Keshke taman... — deı saldym oıyma eshteńe almastan.

Júreleı otyra qalyp quran oqydym, tompıǵan qabirlerinen topyraq alyp tastadym, eski ádetimmen ishteı kúbirlep syrlasyp ta aldym. Sóıtkenshe sút pisirimdeı ýaqyt óte shyqty. Qaıtýǵa bet alyp:

— Ernar, júr kettik! — deýim muń eken, ol julyp alǵandaı:

— Men qaıtpaımyn! — dedi julqyna aýzyn burtıtyp.

— Ne bop qaldy-eı?

— Atalarymdy kórgim keledi. Keshke taman úıge ertip qaıtam. Balalardyń atalary úılerinde birge turady ǵoı! — dep qarap tur.

Qapelimde ne aıtarymdy bilmeı az-kem oılanyp turyp qaldym da, «sasqan úırek artymen júzedi» degendeı shyndyqtyń shyraıyn kirgizip:

— Atalaryń ólip qalǵan. Bul beıiti, sońǵy turaǵy, — dep jaılap túsindire bastap em.

— Ótirik aıtpańyz. Apam maǵan ylǵı da «atalaryń taýda alma terip júr» deıdi ǵoı, — dedi jylamsyrap.

...Ótken kúnder esime túsip, ózim de qamyǵyp tur edim, kóńilim seńdeı buzylyp, kózime jas irkildi...

...Osylaı ómir ótip, ǵumyr jalǵasyp jatyr.

---