InfoHub Logo

Osydan bir kóshe tómen turatyn kespeltekteı jigit Búldirbaı ymyrt jabyla Ábhannyń esigin qaqty. Jylmańdap, kelinshek esikti ashyp qaldy da:

— Ábhan bireý kelip tur, kirsin be? Úı nesi ruqsat etpese kirýge bolmaıdy,— dep syńqyldap kúlip tur.

— Kirsin,— dedi oıynda eshteńe joq Ábhan.

— Men osy úıge ýaqytsha páterge turaıyn, bos bólmelerińizge?

— Bos úıdi sizden aıaman,— dedi úı ıesi.

Eki-úsh kún ótpeı-aq osy úıdiń ishinde bir sóleket kórinister bolyp ta qaldy. Jámılanyń kóz kúlimdep, Búldirbaıdy keshegi kelgen jigit deıtin emes. Jatyrqaıtyn túri joq, burynnan tanys adamdar sıaqty. Keıde olardyń kózben arbasyp otyrǵanyn baıqap qalyp «apyraı, bul qalaı?» dep te qoıady Ábhan ishinen. Úı ishindegi jaǵdaı ózgere berdi. Kózi anyq eshteńege jetpeı, kúzetke keterde Ábhan artyna bir burylyp qarap turyp, qynjylyp shyǵyp ketetin. Syrtqy esik tars etti. Bitti...

Kúzetshiniń áıeline kúzet osydan bastalǵan.

Jámılanyń Ábhanǵa kózqarasy burynǵydaı bolmady. Onyń jeıdesiniń jaǵasy da jýylmaıdy. Al Búldirjannyń shulǵaýyna deıin appaq.

Búldirbaı kelgeli Jámılanyń minezinde de úlken ózgeris boldy. Búldirbaı dese kól-kósir, Ábhanǵa jibimeıtin qatqan týlaq, tyrysady da qalady.

— Kóılegimdi jýyp qoıa salsań etti,— dep, ol bolar bolmas birdeńe aıtel, Jámıla:

— Ketemshi, ketem! dep baıbalam salatyndy shyǵardy.

— Urysty qoısańyzdarshy Ábhan. Paı, paı, osy sizderdiń minezderińiz-aı!—dep Búldirbaıdyń aıtqanyn talaı estigenbiz. Ábhan da oǵan ılanyp, úndemeı qoıa salatyn.

Jámıla aıaq astynan aýyryp, aýrýhanaǵa túse qaldy. Ekinshi kúni-aq onyń artynan aq nanyn alyp, balasyn kóterip Ábhan keldi.

— Kimge kelip tursyz?— deıdi dáriger.

— Jámıla Maqsýtovaǵa,— deıdi Ábhan.

— Jámılanyń kimi bolasyz?

— Eri edim, myna balany emizip alýǵa ruqsat etińizder!?

— Siz nege sonsha ótirik aıtasyz? Onyń kúıeýi jańa ǵana kelip ketti ǵoı!—deıdi dáriger. Ábhan qysylyp, «onyń menen basqa da kúıeýi bar ma edi!»—dep tańdanyp qaldy.

Jámılany «kúzetýden» shet jaǵasyn sezgen Ábhan Búldirbaıǵa jaıymen otyryp:

— Shyraǵym Búldirbaı, meniń jas balaly áıelimdi jeliktirmeseńshi, bul jigittik aryna úılese me?— degen.

— Ataı kórmeńiz, ondaı jaǵdaıda sizdiń bir jasar balańyzdyń kóz jasy meni alysqa uzata qoımas,— dedi múláıimsı qalǵan Búldirbaı.

Búldirbaı bıyl Almatydaǵy ekijyldyq zań mektebin bitirip, Aqtóbe oblystyq prokýratýrasynyń qaraýyna joldama alǵan. Zań «qyzmetkeri» Búldirbaı eń alǵash tájirıbelik jumysyn zańdy buzýdan bastady. Kórshi turyp, Jámılamen kóńil qosa bastaǵannan keıin ol, úıine kelip búlik shyǵaryp, on jylǵy otasqan áıelin toǵyz jasar qyzymen jolǵa shyǵaryp salǵan. «Sen tórkinińe bara tur. Men oqý bitirgen soń oralarsyń. Ia, ázirshe nete turarsyń, sóıtersiń».

Búldirbaı bultaǵyna anyq kózi jetpeı dúdámaldanyp bara jatqan áıeli: «Kózdegeniń kúzetshiniń áıeli ǵoı, á!» dep aıtyp saldy. Kórshileri de tańdanyp: «kúzetshisi qalaı, onysy álgi Jámıla bolmaǵaı edi!»—desken bolatyn. Sózdiń basynda aıtylǵan esikti tyqyldatý osynyń erteńine bolǵan. Ábhan tutas bir táýlik bolǵanda, Búldirbaı Jámılany kúzetetin.

Búldirbaı oqý bitirgennen keıingi is-áreketi el aýzyndaǵy bir áńgimeni esińizge eriksiz túsiredi. Ol bylaı bolǵan eken. Qudaǵıymen kóńildes bir quda sol úıden ketkisi kelmeı óziniń qamyt, doǵasyn ózi tyǵyp qoıyp:

— Oı toba,

Joǵalttym qamyt pen doǵa,
Tabylmasa bul doǵa,
Taǵy qonar bul quda,—
degen eken deıdi.

Búldirbaı da oqýdy bitirgennen keıin osy qudanyń kebin kıip, Ábhannyń úıinen eki adym attap syrtqa shyqpaı-aq qoıdy. Onyń úıi «bir qaqqan qazyq, bul bir arqandaýly at. Aınala beredi, aınala beredi». «Bir kúni kýálik ala almaımyn», kelesi kúni «aqsha ala almaı», al úshinshi kúni «bılet ala almaı-aq qoıdym» dep túsi qashyp tunjyrap júrip aldy.

Ábhan táýliktik jumysyna aıańdady. Onyń úıden shyǵýy muń eken, poezǵa bılet te daıar bolyp shyǵa keldi.

— Apaı,— dedi Jámıla,— men Búldirbaıdy shyǵaryp salyp keleıin, siz balany jubata turyńyzshy.

— Jaraıdy, qalqam,—dedi kórshisi,—Eki aı birge turǵan adam, qımaı júrgen bolar,— dep oılady.

Poezd saǵat on ekide ketedi. Kún keshkirdi. Jámıla joq. Kempir «sharýamnan qaldym-aý» dep zar qaǵady. Tún boldy, sóıte-sóıte tań atty, kún shyǵyp, Ábhan kúzetten qaıtty. Onyń emshektegi balasy qalypty, áıeli joq. Balasy jylap qoldy-aıaqqa turmaıdy. Úı ishi astan-kesten,

— Álgi Búldirbaıdy shyǵaryp sala ketip edi,— dedi apaı. Úı kitabyn alyp qarap jibergen Ábhan ekeýiniń de esepten shyǵyp birjola joǵalǵanyn bilip:

— Ystyq jas qoıyndaryńa sorǵalaǵyr-aı!— dedi sábıdiń kóz jasyn súrtip. Qoryta kelgende, oqýshyǵa Búldirbaıdyń áreketi belgili-aq bolyp qaldy-aý deımiz,- Balaly áıelin aldap qańǵyrtyp «tórkinine bara túrmen» shyǵaryp saldy. Bir jastaǵy sábıdi shyrqyratyp tastap ketkeni mynaý. Jámılanyń da bir kúni shamadanyn arqalap tórkinine jol tartpasyna bizdiń kezimiz jetip pe?

Sonymen múláıimsip júrgen Búldirbaı Aqtóbeniń oblystyq prokýratýrasy qaıdasyń dep Jámılany alyp, zytyp otyrypty-aý. Bolashaq «prokýrorymyz» alǵashqy tájirıbelik isin osylaı bastaǵan eken deıdi.

1950

---