InfoHub Logo

Eskermes qyryqtan asyp qalǵan, boıy ortadan joǵary, kıgen kıimi denesine qonymdy bolsa boldy, turmysta qymbatty izdep kóp sándene bermeıtin  adam. Sodan da onyń ne minetin jańa kóligi, jaqsy úıi, syrt kóz qyzyǵatyndaı zaty bolyp kórgen emes. Bir ǵana qyzyǵatyn nárse onyń dombyrashylyq óneri. Kúıdi Eskermes talǵap shertedi. Ońasha otyryp tartady. Konsertke de sırek shyǵady.

Syrttan bir qaraǵan adamǵa onyń júzinen salqyndyq bilinedi. İshki syryn bilmeıtin adam buny ashýly, eshkimdi unata qoımaıtyn qytymyr dep oılar edi. Biraq Eskermes ózinshe kópshil, ózim degen adamnan kóp syryn jasyra bermeıtin sengish kisi. Sol sengishtigi basyna taıaq bop tıe bergen soń keıde jurttyń ańysyn ańdap otyryp alatyn úndemes minez de shyǵaryp alǵan. Ózimen-ózi bir adam. Qonaqqa da, shaqyrǵan jerge de kóp bara bermeıdi. Bireýler maqtap, kóptiń kózinshe  ónerin aıtyp jatsa «kóńil úshin aıtqany shyǵar» dep qoıa salady. Meni bilmegen soń aıtyp tur dep oılaıdy. Mektepte oqytqan tárizdi onyń da ómirde ózinshe túıgeni bar. Ol «Árkimge sene berýge bolmaıdy» degen tujyrym. Ózi de kóp eshkimge ishin bere qoımaıtyn edi bala kúnnen. Qolp etip bir kórgen adamyna túse de qoımaıdy. Biraq óziniń bilgeni bar, azdaǵan ózimshildigi basym ekenin ishi sezedi.

Kún demalys bolǵan soń Eskermes bıik úıdiń bolkonyna shyǵyp turǵan. Bul jaq aýladan tysqary, aǵashy kóp, bir-birine jaqyn, alasa úıler ornalasqan jer. Bul kóshege kólik te kóp kire qoımaıdy. Úzynsha, shaǵyn jolmen jaıaý adamdar ári-beri ótip jatady. Sol kóriniske qarap únsiz otyrý óziniń daǵdysy bolatyn. Kóńiline áldebir kúıdiń yrǵaǵy keledi. Júreginde birtúrli muńdy jalǵyzdyq bıleıdi. Keshe aǵasy Shómekeı zvondaǵan edi «kelemin, úıde bol» — dep. Eskermes ony sol burynǵysha aqsha suraıtyn shyǵar dep oılady. Aǵasyn qalaı qarsy alýdy oılady. Áıeline aıtyp tamaq asqyzyp qoıdy. As úıden shyqqan jylqy etiniń ıisi úshine taralyp, kóp uzamaı alda tátti astyń kútip turǵanyn bildiredi.

Aǵasy budan bes jas úlken, denesi óz ortasynan eńseli bolyp kórinetin, kózderi otty, qımyly shıraq, pysyq adam. Únemi áldebir sharýamen júredi. Munda sırek kelse de eń uzasa berer qonyp shyǵyp, «jumysym bar» dep ketip qalar edi. Biraq ózi aqshaǵa qumar, dáýletti, aıdarynan jel esken isker jigitterdi ertip júrýge qushtar. Biraq ózine onsha dáýlet bitpedi. Qolyna qonǵan talaı qarjyny aqqkóńil baıǵus qalaı jumsaryn bilmeı, kim kóringenge senip júrip, aqyry aırylyp tynatyn sol tabystan. Eskermes buǵan bir jaǵy qatty yza bolsa, bir jaǵy eńbegi janbaı únemi basqalarǵa jem bolyp júrgen aǵasyn aıaıtyn.

Óstip keıde ekeýara bas qosqan jerde shekisip te qalatyn. Sondaǵy  aǵasyna aıtatyny sengish bolmaı baıqap júr, qolyńa aqsha tússe maqtanǵa salynyp, kim bolsa soǵan berme, — degen sıaqty sózder bolatyn. Mundaı sózder ádette qyzýmen, tamaq ústinde, ne kafede otyrǵanda aıtylatyn da oǵan jata ashýlanǵan aǵasy «sen mendeı bolyp al», — dep munyń ózine soqtyǵatyn.

— Maǵan aqyl aıtqansha aqsha taýyp ana jyrtyq dıvanyńdy aýystyr, — degen buǵan birde. Óstip júrip Eskermes aǵasy Shómekeıden nebir aýyr sózder estidi. Jazyǵy aǵasynyń kisi balasyna jem bolmasyn degen janashyrlyǵy bolatyn. Sondaǵy aǵasynyń aıtar jaýaby mundaı bolar dep oılamaǵan. Aǵasy tipti de qarap qalmaı aqańnyń áserimen munyń eshkimge jolmaıtyn juǵymsyzdyǵyn, jetim adamdaı jalǵyz júretin olaqtyǵyn betine basty. Artynan munyń bári elge tarap, týystar arasynda Eskermes týraly ol sondaı degen birtúrli kózqaras paıda boldy. İnisine ondaı at taǵyp alǵandaǵysy ózine shabýyl jasaı qalsa qarsy qoldanatyn aıla tapqany dep oılady. Meni túzegenshe óziniń jaıyn oılaıtyn adam bolsan degen syńaıy bolsa kerek. Budan soń Eskermes aǵasyna eshteńe aıtpaıtyn boldy. Araǵa neshe jyl salyp kórgende sol ótken kezdesýlerden eshqandaı jaqsy nárseler eske saqtalmaı tek kóńilge dyq bop tıgen kóńilsiz jaıttar eske túsetin.

***

Shómekeı tús kezinde qol telefonnan habarlasty. Óziniń jańǵalaq ádetimen bular turatyn kósheni de umytyp qalypty. İnisiniń aıtqan adresin birneshe ret qaıtalap, jattap alyp, áp sátte taksımen jetip keldi. Bu joly ústi júdeý eken. Shashy ósip ketipti. Basyna kıgen qysqy malaqaıy áldeqashan jaz ótip kúz kelse de áli so sheshilmegen kúıi tóbesinde júr.

İnisin kórgen boıda qushaqtaı aldy, arqasynan erkelete qaǵyp birtalaı turdy. Ekeýi aýlada birtalaı áńgimelesip otyrdy. Aǵasy qalaǵa áldebir sharýamen jol ústinde júrip kelse kerek.

— Ústim de kirlep ketti, úıge barmaǵaly eki aı, — dep tehnıka jóndeýde bolǵanyn aıtty. Kún jyly tursa bıylǵy eginnen kúzge mol ónim alýdy oılap júr eken. İstep júrgeni senimdi adamdardyń jumysy tárizdi. Osylaı otyryp áńgimege ábden qanǵan soń ekeýi jaqyn jerdegi monshaǵa baryp keldi. Tamaq ishken soń joldan sharshaǵan Shómekeı dıvanda otyryp qalǵı bastady. Eskermes aǵasyna jastyq ákep berdi de bólmede ońasha qaldyryp, balalarǵa, — shýlamańdar ata uıyqtap jatyr, — dep ózi aýlaǵa shyqty.

Shyǵys óńiriniń qońyr kúzi. Aǵashtar japyraǵynan aıyrylyp, kóshe boıy qońyrqaı tartyp, kóńilsiz kúıge túsken. Eskermes bazarǵa kele jatyp, aǵasynyń alatyn durys kıimder jaıyn oılap, alǵan kıimderdiń oǵan kishkene bolyp qalmaýy kerektigin qadaǵalaý kerek dep sheshti.

***

Bul jaq oblystyq qalanyń shet kósheleriniń biri bolatyn. Biraq mektep te, magazın de, dárihana da tabylatyn eski jobamen salynǵyn burynǵy aýdannyń biri edi. «Qarlyǵysh» kafesi de osy aýdandaǵy kóz tartatyn demalys orny. Munda kelgende Eskermesti tanys kútýshiler, kúzettegi jas jigitter amandasyp qarsy alady. Osy jerge keshkilik kelip keıde óner kórsetetini de bar. Biraq aıtýly bir toı bolmasa jastardyń dańǵaza keshterine buny shaqyra bermeıdi. Kúzdiń keshi aqyryn túsip kele jatqan ýaqytta aǵasyn ertip munda qonaq bolyp kelem dep Eskermes oılamaǵan.

— Aǵam sharshap júr eken. Dem alsyn, «Qarlyǵashqa» aparaıyn dep áıeline aıtqan edi. Mundaıǵa onsha qumar emes úı sharýasyn kóbirek oılaıtyn áıeli — óziń bilesiń ǵoı, — deı salǵan.

Bular kelgende kafe ishi tynysh eken. Áli eshkim kele qoımapty. Bulardy ońasha bir bólmege kirgizip, aldaryna suraǵan taǵamdaryn tez jetkizip berdi. Óz adamy sıaqty bolǵan soń jatyrqamaı aǵalap júrgen qyzmetshilerdiń kóńil-kúıi aǵasynyń da kóńilin kótergendeı boldy. Bular áńgime aıtyp, taǵy da dámdi taǵamdar aldyryp, asyqpaı ýaqyt sozyp otyrǵanda kafe ishi keshki jumystan shyqqan adamdarǵa tola bastady. Bir kezde aspaptar kóterip mýzykanttar keldi. Eń shette otyrǵan bir top qyz-kelinshekter men jastarǵa arnap án salyp, arasynda topyrlap, shýlaı aıǵaılap, bı bıleı bastady. Kafe ishi jandanyp, jarq-jurq etken san túrli sáýlemen nurlanyp tur. Mýzyka yrǵaǵy qutyra, julqyna, yrǵaqqa sala nebir áýenderdi sharyqtata oınap jatyr.

Kafe qojaıyny Quralaı degen jasy elý shamasyndaǵy áıel. Mundaı kezderi kele bermeıtin, búgin áldebir sharýamen kele qalǵan eken kópten kórmegen Eskermespen shúıirkelese ketti. Shómekeımen tanysty. Shókeń de oǵan unaı ketti. Senderge syılyǵym dep shampan aldyrdy. Uzaqqa sozylǵan estradalyq ánnen soń Quralaı shyǵyp Shómekeıge arnap sóz sóıledi. Beıtanys adamnyń osynsha aqkóńil bolǵanyn alǵash kórýi. Eskermes aǵasynyń jaıyna qylpyldap otyr. Ol da qoımaıdy. Qyzyp alǵan. «Men baı adammyn, osynsha jerim bar, munsha malym bar, bárińdi qonaqqa shaqyram», — dep ánshiden keıin mıkrafon alyp sóılep jatty. Kúni boıǵy árneni oılaǵan tirlikten sharshap, sol sebepti sharshaǵanym basylsyn dep Eskermes aǵasyna shetel araǵyn aldyrǵan edi. Odan keıin taǵy kelýshiler kóbeıdi. Bireýler Eskermesti maqtap-maqtap, qyzýlyǵyn paıdalanyp dombyra shertkizdi. Bul qabaǵyn túıip alyp, oryndyqta teńselip otyryp, shertpe kúıdi syńsyta, muńǵa batyra, saýsaǵyn oınata bulǵap shertip otyr. Aǵasyna qarasa oryndyqta mańdaıyn súıep, kózinen jasy aǵyp, tyńdap otyr. Zal ishi tynyp qalǵan. Kúıdiń kúmbiri búkil jurtty óziniń yrqyna kóndirip alǵan. Eskermes kúıdi aıaqtaǵan kezde otyrǵan jurt dý kóterilip, shýlap qoıa berdi.

— Jasasyn Eskermes kúıshi. Jasaı ber. Bárekeldi.

— Oı, sheberim-aı. Altyn saýsaq, ǵajap kúı! — dep aıqaılap jatty.

Saǵat túńgi úshte eki aǵaıyndy eshkim joq alakóleńke ǵana jaryǵy bar kóshemen úıge qaraı yńyldaı teńselip úıge qaraı kele jatty.

— Baýyrym raqmet! Qalaı dep aldyq-a. Saǵan myń da bir raqmet. Sharshap júr edim. Qandaı jaqsy boldy.

— Aǵa, Siz úshin bári. Sizge unasa boldy. Basqasy kerek emes.

Kúzgi qalanyń aspany qara qoshqyl alasapyran tartypty. Kóshe boıyn qýalaı soqqan yzǵyryq jel azynaı túsip, erteńgi bolar silbiregen uzaq jańbyr men artyn ala jaýǵan alǵashqy qardyń belgisin bildirip turǵandaı edi.

---