InfoHub Logo

Batysta qaı isti qalaı isteý kerektigin túsindiretin nusqaý-keńes kitaptar qap-qap bolyp shyǵyp jatady. Onyń bárin de bilgirler jazady. Olar qajet etkenińdi qalaýyńsha táptishtep uǵyndyrady, tipti qaǵazdyń qalaı jasalatynynan bastap bostandyq pen demokratıaǵa qolyńdy qaıtip jetkizýińe bolatynyna deıin túsindirip beredi.

Sol kitaptar maǵan da jelik bitirip, qolyma qalam alǵyzdy. Men gazetke maqalany qalaı jazý kerektigi jaıynda nusqaý-keńes jazyp shyǵarýdy uıǵardym. Onyń jeksenbilik feleton sıaqty jeńil-jelpi sharýa emestigin bilemin. Ol týraly neshe tom jazsań da az bolady. Degenmen, bul másele jónindegi óz pikirimdi neǵurlym tujyrymdap jetkizýge tyrysyp kóreıin.

Sonymen, gazet maqalasy qalaı jazylady? «E, ol op-ońaı. Basyńa bir oı kele qalady da, sen qaǵaz-qalamyńdy ala salyp jazyp tastaısyń», deısizder ǵoı, á? Qaıdan! Búginde op-ońaı ne bar... Meniń gazetke maqalany qalaı jazatynymdy estigilerińiz kele me ózi? Onda tyńdańyzdar, eshteńeni jasyrmaı aıtyp bereıin.

Barshalaryńyz sıaqty men de kúnde tańerteń gazet oqımyn da, joqtan ózgege renjip otyramyn. Qatty renjitkenderin ysyryp tastaı beremin. Sóıtip, aldymda shamamen on, on bes taqyryp qalady. Al oıymda qashanda qyryq-elý taqyryp júredi. Sonyń biri qalamyma iline ketýge daıyn turady, biraq maǵan olardyń bireýi ǵana kerek... On oılanyp, júz tolǵanyp, aqyrynda ózime de, gazet ıesine de, jaryq dúnıeni jalpaǵynan basyp júrgen jerdegi qudaılarǵa da zıany tımeıtin bireýin tańdap alamyn. Saýysqansha saqtanyp, bir sóz jazyp — bir oılanamyz... Sóıtip, maqalam daıyn bolady! Áıelim de daıyn bolyp, esik kózinde kóldeneńdep turady:

— Ne jazǵanyńdy oqyp kórýime bola ma? — deıdi.

Bolady deseń de, bolmaıdy deseń de — báribir alyp oqıdy. Maqalalarymdy onyń kózine kórsetpeske tyrysyp, qashanda tyqqyshtap júremin. Biraq ol kerge tyqsań da taýyp oqyp qoıady. Bet-aýzy batpaqsha bylbyrap:

— Ózińdi aıamasań da, balalardy aıasańshy,— dep kúrsinedi.

— E, ne bop qaldy?

— Ne bop qaldy deısiń be? Qazirgi kezde búıtip jazýǵa bola ma eken?

— Jaraıdy, sonda ne iste deısiń?

Áıelim baıyrǵy baǵban tárizdi: mynany alyp tasta, mynany qysqart, mynany qurt,— dep maqalamdy kúzeı bastaıdy.

Áıelimmen jekpe-jekke shyǵar mursham joq, buıryǵyn buljytpaı oryndaımyn.

Endi bir kezde kózi jypylyqtap ulym jetip keledi:

— Áke...

— Ne bop qaldy?

— Sen jazyp qoıypsyń...

— Nemeneni jazyp qoıyppyn?

Ulymnyń betine qarasam, ózimniń de jylaǵym keledi:

— Áke, anaý aqyrǵy sóılemińdi alyp tastashy...

— Ulym-aý, eń dámdi jeri sol ǵoı...

— Áke, sol dámdisin alyp tastaı salshy...

Alyp tastaı salamyn. Sonsoń qyzym keledi.

— Áke...

— Aıta ber...

— Birinshi sóılemiń neleý eken...

— Neleý?

— Alyp tastasań...

Onymen de bitpeıdi. Meniń eski kóz bir ıýrıst dosym bizben kórshi turady. Ne áıelim, ne balalarymnyń biri júgirip soǵan barady da: bizge bolysa gór, ol taǵy bir maqala jazyp qoıdy,— dep attandaıdy. Dosym jetip keledi.

— Iá? Bul joly ne jazdyń?— deıdi ol, samarqaý keıippen sazaryp.

Maqalamdy ustata beremin, ol kózildirigin túzep, sypaıy jótkirinip alady da oqı bastaıdy. Qashanda onyń oń jaq qaltasynda — qylmysty ister kodeksi, sol jań qaltasynda — baspasóz týraly zań júredi.

— Seniń myna bir sóılemiń.... Qylmysty ister kodeksi boıynsha bul úshin bir jyl túrmege qamalasyń.

Men ol sóılemdi syzyp tastaımyn.

— Myna bir jeriń... Baspasóz týraly zań boıynsha bul úshin eń keminde eki jylǵa ketesiń...

Ol jerdi de dereý syzyp tastaımyn.

Onyń qaltasynda azamattyq ister kodeksi de, orman týraly zań da júredi, bireýine qaraıdy da: — alyp tasta,— deıdi, ekinshisine qaraıdy da: — óshir,— deıdi.

Amal ne?!. Kónemin.

Dosym taǵy tursyn-aý; azaptyń kókesin ákemnen kóremin.

— Janyń barda maǵan kel! — dep buıyrady telefonmen.

Baramyn.

— Ata saqaly aýzyńa bitip, jasyń qyryqqa jetse de aqylyń kirmedi ǵoı! — dep kúndeı kúrkireıdi ol.

Amandasýynyń bismildasy sol. Sonsoń qolyna qalam alady da, qoljazbama qyrǵıdaı shúıiledi. «Mynany alyp tasta, mynany sylyp tasta!» bastalady. Arǵy-bergi adamzat shyǵarǵan zań kodeksteriniń bárin túgel jınasań da, ákemniń bir ashýyna astar da bola almaıdy. Ákem syzǵan sóılemderdi túp-túgel sylyp tastaımyn.

Zaty joq, aty ǵana bar maqalamdy gazetke alyp baramyn. Ondaǵylar da qur qalmaıdy.

— Jalpy emeýrinińizdi eptep jumsartsańyz qaıtedi?— dep gazet ıesi júıkeme tuz sebedi.

— O ne degenińiz, bul qazirdiń ózinde mamyqtaı jumsaq qoı. Endi jumsartsaq eshteńesi de qalmaıdy...

— Mine, myna bir tusyn alsań she?

— Alaıyq.

— Al myna jerin ózgertsek she?

— Ózgerteıik.

Áı, endi bolǵan-aq shyǵar deısiz, á? Qaıdan!.. Jazǵanyńnan jaryqqa shyǵarýyń ońaı bolsa, ekiniń biri feletonshy bolyp ketpeı me... Endigi kezek — redaktordiki:

— Myna bir sózdi azdap jumsartý kerek.

— Jumsartaıyn, biraq budan jumsań balamasy qalmady.

Ekeýimiz et pisirim ýaqyt shulǵysyp, ol sózdiń eń jumsań balamasyn tabamyz da, tekstke engizemiz.

— Mynaý sóılemeńiz qulaqqa túrpideı tıedi eken, muny bylaı desek...

— Deıik...

— Pardon... myna bir tustyń qajeti joq.

— Alyp tastaıyq.

Endi, árıne, boldy deısiz, á? Qaıdan!.. Bir saǵattan soń telefon bezildeıdi.

— Hasan-beı?!

— Tyńdap turmyn.

— Sizdiń maqalańyzda Álı-beı degen esim bar ma?

— Bar.

— Álı-beı — bizdiń úlken bastyqtarymyzdyń biriniń aty. Endi qaıtsek eken?

— Jaraıdy, Musta-beı dep ózgerte salyńyz.

— Óıtýge bolmaıdy, Musta-beı — odan da úlken bastyq.

— Onda aty atalmaı-aq kete bersin!

Sálden soń telefon taǵy shyrqyraıdy:

— Hasan-beı?!

— Iá, menmin!

— Siz maqalańyzda... beıdiń atyn atapsyz, al ol bizge... ǵoı, odan... alyp júrmiz ǵoı.

— Alyp júrgen bolsańyz, ol jerdi de ala berińiz...

Sóıtip, maqalanyń elesi ǵana qalady. Kelesi kúni ony gazet feletony degen atpen oqısyz. Oqısyz da kúlesiz. Ondaı feletonǵa kúlmeske bola ma? Men ózim de kúlemin.

Sol kúni gazetke meni jalaqor dep kústánalaǵan hat kelip túsedi. Oǵan qalaı kúlmessiń?!

Orysshadan aýdarǵan Ǵabbas Qabyshev

---