InfoHub Logo

I

Maqtańyz búgin de jumysqa ádettegideı týra ýaqytynda kele jatyr. Adamǵa qarsy kelmeý, ózine júktelgen iske muqıat arap, erejeni buzbaý onyń boıǵa sińgen ádeti edi. Mektepte de naq osylaı-tyn. Bir ret te sabaqtan keshigip, bolmasa, qalyp kórgen joq shyǵar. Úlgili oqýshy atanǵan kúıinde mektep bitirgen edi. Oqýǵa túse almaı qalǵanyna óziniń qatty tańy bar. Jumysqa aralasqaly da eli bir keshikken emes.

Boıaýy ońǵan eski sákimen ańyryn basyp joǵary órledi. Aıaǵyn basqan saıyn talaıdyń tabanynan ótip, ábden mújilgen baspaldaq aýyrsynǵandaı syqyr etip qalyp jatyr. Ekinshi qabatqa kóterilip, uzyn dálizdi qýalap, túkpirdegi óz bólmesiniń aldyna keldi. Esikti ashqanda ishtegi qapyryq lap berip, betke urady. Erteńgilik boıkúıezdikten aryla almaı, onsyz da del-sal bolyp sergimeı turǵan qyzdy maýjyratyp, odan saıyn uıqysyn keltirgendeı. Bul da Maqtańyzdyń kúndegi sezinetin nársesi. Ol osy manaýraǵan qalypta biraz otyrar edi. Aınalasyna esineı jalqaý ǵana kóz tastaıdy. Kúni boıǵa sozylatyn sart-surt «shabýyl» aldynda qalǵyp ketkendeı mashınkalar aq jamylǵysyn jamylyp, tympıyp-tympıyp qana tur.

Ornynan turyp reprodýktordyń daýsyn kóterip qoıdy. Tanys áýen estiledi. Qaı án ekenin esine túsire almaı, oıy sansaqqa ketip otyr. Ol dereý óziniń osy daǵdaryp otyrǵanyna qysylǵandaı, mashınkasynyń qabyn alyp muqıat súrtti. Eki paraq aq qaǵaz ótkizdi. Óshirgishin, syzǵyshyn, qaryndashyn alyp, oń jaǵyna qoıdy. Ózi qolyn alǵa sozǵan boıda oryndyqtyń arqalyǵyna súıenip, shalqaıyp otyryp qaldy. Bul — jumysqa ázirmin-aý degen otyrysy edi.

Kózi qarsy qabyrǵadaǵy sulý áıeldiń sýretine tústi. Bul ataqty kınoaktrısanyń sýreti bolatuǵyn. Súırikteı uzyn saýsaqtaryn kórsete, jaǵyn taıanyp otyr. Súp-súıir etip qyrlanǵan tyrnaǵy qandaı ádemi! Joǵary taraǵan shashy tolqyndanyp jatyr. Mashınkanyń ústinde sozylǵan óziniń saýsaqtaryna qarady. Kóńilin qulazytar kóńilsizdik basyp, ishteı tereń kúrsinip qoıdy. Munyń saýsaqtary jýantyq, alaqany jalpaq, qyzdyń qolynan góri er balanyń qolyna uqsaıdy. Tyrnaǵy da súp-súıir emes, ishke qaraı batyńqy, qysqa. Shashy qansha qalyń bolǵanmen, kóterilip tolqyndanyp turmaıtyn. Maılap qoıǵandaı quıqaǵa jabysyp, qansha joǵary túıse de jelkesine qaraı syrǵyp túsip ketetin.

Kishkene qol aınasyn alyp, shashyn túzeı bastady. Óziniń túr álpetine kóńili, sirá, tolmaıdy. At jaqty ashań júzine baýyrsaq murny tipti de úılespeıdi. Tar mańdaı, qabaǵy ósińki qalyń bolǵan soń ba, kózi de kishi kórinetin.

Keıde jumysqa kelgende osy sýretke qarasa, kóńiline qaıaý túsetin boldy. Yzasy kelgeni sondaı, bir-eki ret alyp tastaýǵa oqtaldy da, biraq bir ýaqyt qarap otyrǵandy jón kórdi.

Bólmege qyzmetkerler de kele bastaǵan. Jol-jónekeı kórgenderin, estip-bilgenderin sampyldap aıtyp jatyr. Olardyń sózi muny eliktirip, kóńilin kóterip ákete almady. Qaıty muńaıyp, qolyn mashınkanyń ústinen asyra alǵa sozyp, basyp bir jaǵyna qısaıtqan boıda otyra berdi.

Sen, qyz, aýyryp otyrsyń ba? — degen Maınurdyń sózinen esin jınady. Únemi aqjarqyn júretin kúlegesh qyz edi. Birde ana jerden, birde myna jerden shyǵyp júretin quıyn minez. Jaqsy qyzmetkerler qatarynda atalatyn. Degenmen de Maqtańyzdyń onyń nátıjeli, tıanaqty is bitiretindigine kúmáni bar.

Qý tildi Aıjan sóz oraıyn jibersin be:

Kóktem ǵoı, esine áldene túsken shyǵar, — dep, eki ushtylaý sózdiń shetin shyǵaryp, bárin kúldirdi. Maqtaqyz qaljyńǵa jaýap bere almaı, tyǵylyp qaldy.

Bólmege kerile basyp kórshi mekemede isteıtin sulý kelinshek, kirdi. Esikten kire syńǵyr qaqqan kúlkisin tóge, bólmeniń tórinde otyrǵan, mashınıstkalardyń úlkeni — Bıjamal apaıdan bastap amandasty.

Apaı-aý, ózińiz kúnnen-kúnge sulýlanyp, jasaryp barasyz ǵoı. Shyn aıtamyn, dál on jasqa jasaryp ketipsiz. — Maqtaǵan apaıǵa jaqsa kerek, aq sary júzi jaınap, azdap qyzǵylt reń paıda boldy.

Janym-aý, sender turǵanda bizden jastyń ketti emes pe? Bizdegi júrgen jurnaǵy shyǵar. Kóılegiń de óziń sıaqty jaınap, jarasyp tur ǵoı. Asylyn tańdap kıesiń-aý?! — Kelinshektiń ózin de kóńildendirip tastady.

Men degeniń, ózińiz bilesiz, osyndaıǵa tipti mán bermeımin ǵoı, qurby-podrýgam alyp qoıǵan eken, saǵan jarasady dep, bolmaı kıgizip jibergeni. — Kelinshek jorta ókpelep, júzin tomsyratyp, kóıleginiń óńirin túzep qoıdy.

Jaqsy jarasady eken. — Basqa qyzdar da jan-jaqtan jamyraı aıtyp jatyr.

Maqtańyz úndegen joq. Bul jaqsy demese de kelinshektiń ózi de, kóılegi de ádemi edi.

Tabıǵat ta keıde ádiletsiz ǵoı. Bir adamnyń basyna kórikti de, tildi de, qylyqty da úıip-tógip bere salady. Bireýdiń tilin tabý úshin dál jańaǵydaı ishi-baýyryna kirip ótirik maqtap, kólgirsý qolynan kelmeıtin nárse. Ol óziniń óńi túsken kóılegine qarap, odan saıyn jabyǵa tústi...

...Bólmege uzyn boıly, shashyn maılap, bir jaǵyna jyǵa taraǵan, qolynda qalyń papkasy bar jigit kirdi. Qyzdar bas kóterip baǵjıa qaramasa da, kózderiniń astymen kimge kelgen jigit boldy dep, baıqatpaı baǵyp otyr. Nazar aýdarmaǵan tek Maqtaqyz edi.

Mynandaı symbatty, sypa jigittiń ózine kelmeıtinin biledi.

Men bir poves ákelip edim, eki-úsh kún ishinde basyp bere alar ma ekensizder? — Ol jaǵalaı bárine tákappar qarady. Eshkim men ala qoıaıyn demedi.

Aıjan ǵana:

Áı, Maqtaqyz, seniń jumysyń joq kórinedi ǵoı, alyp basa berseńshi, — dep sóziniń aıaǵynda syqylyqtap kúlip aldy.

Onyń sózi istiń sheshimi bolǵandaı, bári Maqtaqyzǵa qarady. Ol basyn kóterip jigitke buryldy. Júzin anyq kórdi. Buryn jigitke suqtanyp, tike qarap kórmegendikten be, eki beti dý etip, kezin tez taıdyryp áketti. Jigit ózine burylyp qaraǵan Maqtaqyz ekenin boljasa kerek, onyń stolyna taqady. Qalyńdaý qoljazbasyn usynyp jatyp, kúnde keshke jumys aıaǵyna taman kelip, daıyn bolǵan betterdi alyp ketin turatyndyǵyn bildirdi. Maqtaqyz bálendeı eshteńe demedi Qoljazbany alyp, salmaqtap baıqady da, stoldyń tartpasyna salyp qoıdy.

II

Aıtqandaı, jigit erteńine jumys aıaǵynda keldi. Maqtaqyz bólmede jalǵyz edi. Dálizdiń ana basynan aıań dybysy shyqsa, elegizip, kelip qalama dep, esikke qaraılap qoıady. Birneshe aıaq dybysy estilgen, munda eshkim soqpady. «Nesine alańdaımyn, kelse — keler, kelmese — qoıar», — dep ózin toqtatqanmen, aıaq dybysy estilse, taǵy da elegizedi. Kúni boıy tosqanmen, jigit kirip kelgende ózin qalaı ustaryn bilmedi. Sálemdesip, stolǵa taqaǵan ol basylǵan betterdi alarda qyzǵa anyqtap kóz toqtatyp qaraǵandaı boldy. Maqtańyz qysylyp, júregi lúpil qaǵyp, eki beti qyzaryp ketkenin sezdi. Birese qarip basyp, birese qolyn aldyna qoıyp, ne basa berýdiń, ne qoıýdyń retin tappady. Jigit ár betti sybdyrsyz, bappen ashyp, muqıat tesile qarap jatyr. Maqtańyz «qate taýyp alar ma eken» dep sasty. Jigit kóz qıyǵyn qyzǵa da tastap qoıady. Ol qaraǵan saıyn qyzdyń saýsaǵy shatasyp basqa qaripti soǵady. «Kórip qoımady ma» dep odan saıyn qysylady. Sasqany sondaı, basýdy qoıdy. Alaqanyna deıin ter shyǵa bastady.

Birazyn bolyp qoıypsyz ǵoı. Búginge osy jeter. Sharshaǵan da shyǵarsyz. Júrińiz. Dalada kún degen ǵajap. Osyndaı kúnde sizge jumys istetip qoıǵanym qıanat bolar.

Jalǵyzdyqtan jabyǵyp otyrǵan qyz eleńdep, kóńil túkpirinen bir sáýle jarq etkendeı boldy. Sonda da ornynan birden turmaı, jigitke baǵdarlaı qarap aldy. Shyraıly, mańǵaz jigittiń ózin shaqyryp turǵanyna senbegen sekildi. Jigit te muny sezgendeı, betterdi papkasyna salyp jatyp kúlimsirep, basyn ıip:

Júrińiz, birge shyǵalyq, — dedi qaıtalap.

Kóktemniń jeńil aýasy qyzdyń boıyn tez sergitti. Alaqanynyń tership, betiniń dýyldaǵany salqynǵa shyqqan soń qaıtyp, tynysy da keńeıgendeı boldy. Aıtsa aıtqandaı, dala jaqsy edi. Kún nury shaqyraımaı, betke jumsaq tıedi.

Qar erip jatyr. Qyz kózin tómen salyp keledi. Oıdym-oıdym jerlerge irkilgen qar sýy bolymsyz diril qaǵady. Shatyrdan, terektiń butaǵynan úzilip túsken tamshylardan álgi diril buzylyp, sý betinde birneshe saqına paıda bolady. Birtindep saqınalar joıylyp, qaıta dirilge aýysady. Ekeýi qatar aıańdap keledi. Birneshe tamshy qyzdyń jaǵasyna, jeńine tamdy. Tamǵan kezde odan taǵy usaq juldyzshalar shashyrap betine tıdi. Ádette, ol osy tamshyny jek kóretin. Qazir oǵan tamshy astynda turý — teńdesi joq keremet rahat dúnıedeı kórindi. Kúnde neǵyp baıqamaǵan? Tura berse ǵoı. Tynyshtyqty jigit buzdy:

Qaı avtobýsqa otyrasyz?

Tramvaıǵa...

Neshinshi?

Tórtinshi.

İmm... Tastaqqa barasyz ǵoı?

Ia.

Páterde turasyz ǵoı?

Ia.

Zeınetker kempirdiń úıinde ǵoı?

Ia. —

Qaıdan biledi degendeı ol jigittiń betine kúdiktene qarap qoıdy.

Bular aıaldamaǵa jetken.

Osyndaı kúni jaıaý barmaısyz ba? — Ol qyzdyń júzine barlaı qarady.

Tym alys qoı.

Alys deısiz be? Iá, alys ekeni ras-aý. Sonda da bir-eki kóshe jaıaý júreıik. Sonsoń otyrarsyz.

Jigit qyzdy sózge tartyp, ár nárseni aıtyp, onyń júzine úńilip qoıady. Al, ol kóz qıyǵymen urlana qaraǵany bolmasa, tike qaraýǵa batyly jetpeıdi. Jigittiń júzinde oılylyq bar. Salmaqtap basqan aıaǵy da shıryǵa, oılanyp kele jatqandyǵyn bildirgendeı. Kózinen ne oılap turǵany baıqalmaıdy. Tuńǵıyq tereń, áıteýir, bul boljap bolmaıtyn tereńdik jatyr.

Maqtaqyzǵa jigit qupıasy mol, buǵan túsiniksiz jumbaq ortada ómir súretindeı. Mundaı ıntellıgent jigitterdi kıno-teatrdan, ártúrli jıyn-keshterden kórýshi edi. Álbette, mundaı symbatty, kórkem jigitterdiń janynda gúlge qonǵan kóbelekteı shúpir-shúpir kileń bir botatirsek, suńǵaq boıly, shashtaryn jaýyrynǵa tógildire jaıyp jibergen syǵan óńdes, qalanyń erketaı, bula qyzdary júretin-di. Maqtaqyzdyń keı-keıde sol ortaǵa qatty qyzyǵyp, dál solardaı alshańdap júrýge kóńili ketetini bar. Buryn syrttan ǵana kóztanys, buǵan tańsyq ortanyń bir ókili búgin munyń da qasynda kele jatyr.

Maqtaqyz, ne oılap kelesiz?

Esh nárse. — «Bul jigit meni nege shyǵaryp salady. Áldi unap qaldym ba? Álde... álde...» degen tolyp jatqan oılaryn qalaı aıtsyn. «Sezip qoıdy ma?» dep jany alqymǵa keldi.

Nege? Adam oısyz bola ma?

Qyz jaýap qatpady, kózine túsken kekilin túzep qoıdy. Bul kekilin túzetkisi kelgendikten emes, jaýap tappaǵandyqtan jasaǵan áreketi edi.

Á, taptym! Keshede júrip, ne sóz bolýshy edi! Ne degen mádenıetsiz jigit dep kelesiz ǵoı. Myna jańyn aradaǵy dám hanaǵa otyralyq. Dastarhan basynda bolmasa, sózdiń sáni kelgen be? — Jigit sóziniń aıaǵyn sozyp, mánerlep áketti. «Túý, ańyn ba ózi, qalaı?»

Olar kelesi kósheden burylyp, kafege kirdi. Kafe shaǵyp eken. Adam da kóp-aq. İzdep júrip buryshtan bos stol taýyp, sonda otyrdy. Túsiniksiz dybystan qulaq tunady. Tútin men sharaptyń aralasqan ashqyltym ıisi kókirekti qyryp, muryndy jarady. Maqtaqyzǵa bul ara demalatyn oryn emes, qaıta beımaza shýdaı kórindi. Lypyl qaǵyp, daıashy qyz da keldi. Jigitke bir, Maqtańyzǵa bir qarap alyp, kózin tóńkerip, kúlimdep jigittiń qasyna eńkeıe, aqqýdaı ıilip tura qaldy. Tóńkere qaraǵan kózi tipti ádemi eken. Jigittiń de jymıa kúlip, qyzǵa qarap otyrǵany baıqalady. Janynda qyzy bary umyt bolǵandaı. Jigittiń aýzynan shyqqan sózdiń birin-bir, ekisin-eki jazyp alǵan saıyn, ıile túsedi. Murynǵa jumsaq átir ıisi keledi. Maqtaqyzǵa bul qyz da sulý kórindi. «Osy sıaqty ádemi, kózin oınaqshytqan erkin, súıkimdi, jurtty á degennen, birden baýrap alatyn qyzdardyń ne armany bar eken? Bularǵa adammen til tabysý ońaı, dostasý jeńil shyǵar. Qashanda bireýlerdiń nazaryna ilingen jaqsy ǵoı» degen oıǵa ketti. Maqtaqyz óz oıymen bolyp otyryp, daıashy qyzdyń qashan ketkenin baıqamapty.

Maqtaqyz, — degen jigit úninen oıy bólinip ketti. — Siz de jaqsy qyzsyz ǵoı deımin.

Jigit munyń qamyqqan oıyn týra oqyp alǵandaı. Ol qapelimde ne aıtarǵa bilmedi.

Sizdiń qalaı aıtyp otyrǵanyńyzdy túsinbedim. Men... — dep kele jatty da, tilin tisteı qoıdy. Ol óziniń sulý emestigin, mineziniń de basqalar sıaqty bıazylanyp, maıysyp turatyn qylyqty emes, qara dúrsindeý ekendigin aıtyp syrlasqysy kelgen edi. Tanymaıtyn bir kórgen adamǵa bulaı ashylýdyń jóni joq ekenin sezip, toqtaı qaldy.

Al, men bilem. Siz ashýǵa keldińiz. Túse almadyńyz. Aýylǵa barǵyńyz kelmedi. Sonsoń jumysqa ornalastyńyz.

Qyz kúlip jiberdi. Ózi týraly tanymaıtyn jigittiń osyndaı týra aıtqanyna tańdandy. Soǵan qýanǵandaı da edi. Kúlkisi de tuıyq adamnyń bir sátte jarq etkeni, seziminiń tereńinen shyqqan shyn kúlki bolatyn. Alǵashqy tuspalynyń rastyǵyna kózi jetken jigit murtynan kúlip qoıdy.

Endi ne kútip turǵanyn aıtaıyn ba?

Qyz kúlkisin tyıyp, basyn ızedi.

Kúıeýge shyǵasyz.

Maqtaqyz oılanyp qaldy.

Tańerteń ony jumysqa shyǵaryp salasyz. Keshke tosyp alasyz. Jaqsylap tamaq daıyndap beresiz. Ol, árıne, shaǵyn mekemede bolsyn bastyq bolady. Siz oǵan dán rızasyz. Qas-qabaǵyna qaraısyz. Sharýaǵa aralastyrmaısyz. Aıtqanyn eki etpeısiz.

Qyz «shyn aıtyp otyr ma?» degendeı, jigittiń betine bajyraıa qarap qapty. Maqtaqyz úshin bular kútpegen, áserli sózder edi. Endi sony elestetip, tolqyp otyr. Ózin súıetin adam tabylar ma eken, qashan jolyǵady? Ol kim? Kórgisi keletin. İshteı ǵana oılanyp qoıatyn da, keıde óz oıynan ózi uıalyp, kóńilin basqaǵa tez aýdarýǵa tyrysatyn. Qazir ol jigit aıtqan sózderge qaltyqsyz sendi.

Kafeniń tórgi buryshynda ózara qyzý áńgimelesip otyrǵan úsheýge jigit álsin-álsin jaltaqtap qaraı bergen. Maqtaqyz da nazar saldy. «Osy qalanyń dókeıleri». Jigit qysqa tanystyrdy. Olar daıashyǵa burylǵanda, jigit te óte kishi peıildikpen basyn ıip, sálem berdi.

O, inishek te otyr eken ǵoı, — dep qaldy bireýi.

Bizge qyryn otyrǵany — ınstıtýttyń oqytýshysy. Uzyn sarysy — bir mekemeniń dırektory, anaý kózildirikti — jazýshy. Maqtaqyzdyń jigittiń kópke tanymal «uly» adam ekenine kúmáni qalmady.

Jigit daıashy qyzdy shaqyryp, olarǵa bir konák jóneltti. Ózi uzaq áńgimege kóshti:

Jazýshy bolý úshin, eń bastysy — ómir kórý kerek. Qarańyzshy, — ol aınalasyna burylyp qoıdy, — qandaı orta! Bárin, qandaı keıipker kerek, túgel tabýǵa bolady. Mysaly, anaý shetki stoldaǵy tórteýge kóz salyńyzshy. Eki jigit, eki qyz. Sol jigittiń bireýi ana ádemishe bıkeshke kóz salyp júr. Qyz onsha unata qoımasa da, jigittiń aqshasyna qydyrýǵa qarsy emes. Jigitti aldap júre turady da, bir kúni taıyp ketedi. Mine, daıyn sújet. — Ol tereń dem alyp, kózin bir núktege qadap, otyryp qaldy. Óziniń keleshek povesiniń jelisin oılap ketti-aý, shamasy.

Maqtaqyzdyń esine qyzdar kóp aıtatyn «jazýshylar seniń túrińe qarap, oıyńdaǵyny tabady, adam tanyǵysh, syryńdy sezip-bilgish» degen alyp-qashpa sózderi tústi. Sol sózderdiń shyndyǵyna endi kózi jetkendeı.

Olar kafeden shyqqanda qala shamdary janǵan. Baǵanalardan qyzǵylt sáýle tarap, dúnıe kóńildi sıaqty kórinedi. Jigit ázildep te aldy.

Sizdi ustap qaldym ǵoı. Keshikkenińizge ursatyn adam joq pa edi?

Qyz basyn shaıqady.

Endeshe men sizdi shyǵaryp salaıyn. — Olar mingen jalǵyz vagon qalanyń batysyna qaraı selkildetip alyp jóneldi. Tramvaıda pálendeı áńgime bolǵan joq. Qyz da alǵashqydaı emes, qysylmaı ózin erkin ustaýǵa úırenip qaldy. Túsken boıda anadaıda turǵan kók qorshaýly ań úıdi kórsetip.

Meniń páterim, — dep kúlip qoıdy.

Qaqpaǵa jetpeı jigit toqtady:

Qaryndasym, eger artyq ketip, aǵat aıtqan jerimiz bolsa, kóńilińizge ala kórmeńiz. Qosh.

Burylyp keıin qaıtty. Qyz qaqpadan kirgenmen, úıge tipti engisi joq. Jigitti kórgisi keldi. Baspadan syǵalap edi, jigit tramvaıǵa minbeı, jaıaý ketip barady eken.

Úıge kirisimen aına aldynda uzaq otyrdy, páterdegi seriktesteri búgin keshki aýysymǵa ketken edi.Ońasha qalǵany qandaı jaqsy boldy! Shashyn ártúrli etip túıip kórdi. Sonyń ishinde bireýin unatyp, qaıta-qaıta tarqatyp-túıip, shashyn úıretti.

Sońǵy shash úlgisi kóńiline unaǵan soń tarqatpaı, oramalmen tańyp aldy. Ortalyq jýrnaldardyń birinde bet kútimi týraly jarıalanǵan shaǵyn maqalany taýyp alyp, taǵy muqıat oqyp shyqty. Anada tastaı salmaǵany qandaı jaqsy bolǵan. Atalǵan kremniń atyn qaǵazǵa jazyp, qolyna ustap júrgen sýmkasyna salyp qoıdy. Erteń dúkenge kirip satyp alýdy oılady. Sonsoń búgingi kúnin áldeqandaı rızashylyq kóńilmen eske alyp ótti. Kóńili tolyp tósegine qısaıdy. Jastyqqa basy tıisimen uıyqtap ketti.

III

Tańerteń sergek oıandy. Jumysqa burynǵysynan da erte kelgen. Kire beristegi kúnde kilt alarda kórip júrgen kezekshi kempir munyń betine uzaǵyraq qarap, ernin sylp etkizgenin Maqtaqyz baıqamady. Bólmesine kirip aınasyn alyp, tershigen murnynyń ústine jeńildep opa jaqty. Sulý aktrısanyń sýretine kózi túskenmen, búgin kúndegideı tómenshiktep, jasymady. Jigittiń povesin alyp, syrtyldatyp basa berdi.

Jınalǵan qyz-kelinshekter munyń jańa sándelgen shashyn sóz etpeı qalmady. Jarasady dedi, jaraspaıdy dedi, jarasady, biraq eseıtip kórsetedi dedi. Áıteýir, jaqsy degen eshqaısysy joq. Ol jabyǵyp, júdep qaldy. Bul kún de kóńilsiz, baıaý ótip jatty. «Jigit búgin kelmeı-aq qoısa etti» dep tiledi. Jumys aıaǵyńda erterek shyǵyp ketermin dep otyrǵan, qas qylǵandaı jigit te erte keldi.

Betterdi alyp qarap jatyp, Maqtaqyzǵa da kóz toqtatty. Qyzaryp ketken qyz materıaldy qolyna ustata salyp, esh jumysy bolmasa da stoldyń tartpasyn ashyp, bir zat izdegen kisishe, ózimen-ózi uzaq áýre bolyp ketti.

O, bitirýge taıaý qalypsyz ǵoı.

Ol kóp kidirgen joq, betterdi alyp, keshegideı muny birge júrýge shaqyrmaı, shyǵyp ketti. «Bári bitti, unamadym». Osy oı shyń etip basyna shyǵyp, dyńyldap turyp aldy. Shalqaıyp, oryndyqqa súıendi. Kúni boıǵy oılaǵan jaqsy oılary saǵymdaı buldyrap, alystap barady. Qabyrǵadaǵy áıel sýretine tesireıip, tabalap otyrǵandaı. Maqtaqyzdyń júregi shanshyp , bireý biz suǵyp alǵandaı boldy.

Jumys aıaǵy taıaý. Endi mandytyp esh nárse jaza almasyn sezip, jınalyp syrtqa shyqty. Kún keshegisinen de jylyna túsken. Shýaqty. Ótip jatqan kóshe júrginshileri de kóktem kúnindeı jaıdary sıaqty. Ekeý-ekeý bolyp nazdana kúlisedi, Jigittiń keshegi sózi esine túsip, úıine jaıaý qaıtty. Jol-jónekeı aýyr oıdan arylyp, kóńili de serpilip, shıryǵa tústi.

IV

Erteńine jumysqa shashyn burynǵysynsha túıip, jabyrqaý qalypta keldi. Jumys bir qalypty ótip jatqan. Ol elegizip, jigitti kútpedi. Onyń beı-jaı qalpyn:

Seni telefonǵa bir jigit shaqyrady, — degen Maınurdyń daýsy buzdy. Kim boldy eken? Ádette, ony telefonǵa da sırek shaqyratyn. Keıde mekteptes qyzdary habarlasatyn. Esen-saýlyq surasýdan basqa aıtatyn eshnárse tappaıtyn. Sen jumys isteısiń ǵoı, stıpendıamyz taýsylyp qaldy, qaraılassaıshy deıtuǵyn keıde.

Qyz telefonǵa taqady. Ar jaǵynan jigit daýysy estildi.

Men qazir bara almaımyn, eger renjimeseńiz, úıge ala barsańyz. Men keshkisin soǵyp, alyp keter edim.

Jaqsy.

Maqtańyz úıge kelisimen bólmeni tez jınastyryp, ot jaqty, dúkenge baryp, jeńildeý shaıdyń qamyn qarastyrdy. Jigit keshteý keldi. Shaı ishýge qarsy bolǵan joq. Shaı ústinde povestiń sońyn qaraı otyrdy.

Qalaı eken? Sizge unady ma?

Unady, biraq ekeýiniń qosyla almaýy ókinishti eken.

Jigit lekitip, kúlip aldy.

Ókinishti deısiz-aý, á?

Nege ekeni belgisiz, Maqtaqyzdyń ózi de kúldi. Peshten aǵash otynnyń syrt-syrt dybys shyǵara mazdap janǵany estiledi.

Sodan bir jylylyq, kóńildilik tarap jatqan sıaqty. Shaı ishilip boldy.

Qaryndasym, kóp rahmet. Qolyńyz jeńil eken. Povestiń aldyn oryssha aýdartyp jatyrmyn. Mynany qazir segizde, aýdarmashyma berýim kerek edi. — Ol saǵatyna qarady. Sonsoń kibirtiktep, bir nárse aıtýǵa oqtala berip, turyp qaldy. Qyzdyń boıyn selk etkizip, jeńil diril júrip ótti. Buǵan qazir jigit maǵan unadyń deı me, áıteýir, osy tóńirekte bul estimegen, biraq jaǵymdy, kópten kútýli jumbaq syrǵa toly áńgime qozǵaıtyndaı kórindi.

Eki-úsh kún týrasynda Moskvaǵa ushatyn edim, oqýǵa ketip baramyn. Kóılegińiz moınymda. — Ol qaltasyna qolyn salyp, tosylyp taǵy biraz turdy da, stolǵa azdaǵan aqsha qoıyp jatty:

Mynaý eńbegińizge, az dep sókpeńiz...

Maqtaqyzdyń tynysy tarylyp ketti. Qyz óńiniń ózgerip, muńaıyp qalǵan júzin baıqaǵan jigit shyndap qysyldy, shamasy aqshany azyrqap tur dep uqsa kerek:

Povesim shyqqanda qymbat syılyq áperemin. Siz ben biz endi jaqsy tanyspyz ǵoı. Bir turaqty mashınıstka izdep júr edim... — Kúlgen boldy. Ózin zorlap kúlgeni sezilip tur.

Al, qaryndasym, qoshtasalyq.

Saý bolyńyz. — Qyz qolyn usyndy. Jigittiń qoly jup-jumsaq eken. Ol óziniń mashınka basa-basa qatyp ketken saýsaqtaryn tez tartyp ala qoıdy.

Kelesi sátte alasa bosaǵadan jigit eńkeıe attap, baspaldaqpen tómen túsip bara jatty. Anadaıǵa barǵan soń artyna burylyp taǵy: — Qosh! — dedi.

Janary jasqa tolyp turǵan qyzǵa onyń júzi buldyrap kórindi. Nege atyn suramadym? Ádemi qıal, bári osymen bitti. Demek, atyn bilip ne kerek?!

Qyz artyna burylyp, eki-aq attap stolǵa taqady. Jigit qoıyp ketken aqshaǵa biraz qarap turdy da, bárine osy kinálideı ýystap alyp, biraz myjǵylap, peshke atyp jiberdi. Aqshanyń janǵanyn buryn kórmegen edi, yzaly kózben mysqyldaı, uzaq qarap turdy. Jıyrylyp, jumarlanyp qalǵan aqsha jalynǵa túsken soń, ary shıyrshyq atyp, «qınalyp» biraz jatty. Jıyrylyp jazylǵan saıyn Maqtaqyzdyń da tyǵylyp turǵan keýdesi bosaı bastaǵandaı. Janyp jatqan aqsha taǵy bir aýnap túsip, jazyldy da, jeńil tútin burq etip, qyzyl jalyn qaýyp ketti.

Osymen birge baǵanadan beri alqymǵa kep býyp turǵan ashýy da syrt synyp, qyz tósegine qulaǵan. Ol óziniń sulý emestigine, jasyqtyǵyna, eń aıaǵy atynyń da Ajar, Anar, Janar, Jibek emes, sáp-sánsiz Maqtaqyz ekenine uzaq nalydy...

Bólmeni qoıý qarańǵylyq basty. Maqtańyz shalqasynan aýnap tústi. Munyń oılary sıaqty qat-qabat bult qursaýlaǵan aı da baıaý júzip barady eken...

---