Matematıka jáne Qazaqstan Respýblıkasy tarıhy
Matematıka jáne Qazaqstan Respýblıkasy tarıhy
Sabaqtyń túri: Saıys
Maqsaty:
1) Matematıkanyń praktıkalyq baǵyttalýyn kórsetý, is-sharany standartty emes formada ótkizý arqyly matematıkaǵa degen qyzyǵýshylyqtarynyń qalyptasýyn jalǵastyrý;
2) Ádep mádenıeti men dıalogtyq sóılesý mádenıetine tárbıeleý, azamattylyqty tárbıeleý, toleranttylyqqa tárbıeleý.
3) Shyǵarmashylyq jáne kommýnıkatıvtik qabiletterin, ujymmen jumys jasaı alý sezimin, patrıottyq sezimin arttyrý.
Sabaqtyq kórnekiligi: taqyryp, tapsyrmaly plakattar, tapsyrmaly qıma qaǵazdar, rebýster.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi: Amandasý, oqýshylardyń nazarlaryn sabaq yrǵaǵyna aýdarý.
Oıyn barysy: Eki synyptyń oqýshylaryn aralastyryp, 2 topqa bólý. Toptar óz attaryn jáne kapıtanyn saılaıdy. Muǵalim tarıhı mınıatúralar daıyndaıdy; ádil-qazy alqasyn saılaıdy.
«Berekeli bolsa el -
Jaǵasy jaılaý, ol bir kól.
Berekesi ketken el -
Sýy ashyǵan batpaq kól...»
Abaı
1. Kirispe. Qazaqstan – asqaq el, tabıǵaty kórkem, landshafty san túrli, qalalarynyń ásemdigi kózdi alady, shyǵys eline saı kelgen dızaıny ózinde batys elderiniń kórkemdigi de durys qosylǵan,erteden kelgen dástúrleri saqtalǵan jáne azıa mádenıetiniń naǵyz ekzotıkasymen. Odan basqa, bul el barlyq Orta azıa elderiniń ishindegi álemdik deńgeıge shyqqan jalǵyz el. Árıne Qazaqstan bul kúnge jetý úshin qanshama qıyn kezeńderdi ótkerdi. Osy 20 jyl ishinde qanshama aıryqsha máni bar oqıǵalar bolyp ótti. Solardyń keıbireýlerine búgin biz ǵylymdar patshasy – matematıkamen birge toqtalyp ótemiz.
2. Shıratý – oıyn etaptaryn anyqtaý. Grafıkalyq dıktant «Men durys aıttym ba?»
1. Eki núktemen shektelgen túzýdiń bóligi kesindi dep atalady
2. Kvadrattyq fýnksıanyń grafıgi parabola dep atalady
3. Bettestirgende ushtary jáne qabyrǵalary dál keletin fıgýralar teń fıgýralar dep atalady.
4. 7-shi Azıa oıyndary Qazaqstanda ótti
5. Buryshtyń ólshem birligi santımetr
6. Qazaqstannyń táýelsizdigine bıyl 20 jyl
7. Ólshemi 90 gradýstan úlken burysh súıir burysh dep atalady.
8. Jarty túzý sáýle dep atalady.
Oqýshylar jaýaptaryn bir bette «ıa»-«^», «joq»-«_» belgilerimen jazady.
Nátıjesinde mynadaı grafık-sýret paıda bolady:
Oıynnyń júrý marshrýty
Júrý marshrýty – alynǵan grafık, al onyń tóbeleri (júrý etaptary) – alý kerek shyńdarymyz. Árbir shyńda oıynnyń osy etabyna sáıkes bir sózdiń basty árpi jazylǵan. Ony oıynshylar oıyn barysynda anyqtaıdy.
1) «T» tóbesi – Táýelsizdik kúni.
Shyńnyń tóbesinde jazylǵan sózdi tabý úshin 6 sıfrdy tabý kerek, jáne olardan bizdiń elimizdiń qurylýynyń basy bolǵan datany tabady.
- Natýral sandardyń eń kishisi
- Sıfrlardyń eń úlkeni
- Eń kishi jaı san
- Aýdany 36 m2 bolatyn sharshynyń qabyrǵasynyń uzyndyǵy
- a0=?
- 0,5+0,5
Qazaqstan – kópultty Táýelsiz el. Ózin 1991 jyly 16 jeltoqsanda táýelsiz dep jarıalady. 1991 jyldyń 1 jeltoqsanynda elimizdiń alǵashqy prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaev saılandy. 1992 jyly Qazaqstannyń rámizderi bekitildi. Olar – týy, eltańbasy jáne ánurany. Qazaqstan respýblıkasynda memlekettik til – qazaq tili.
2) «V» tóbesi – Valúta (15.11.1993)
Bul shyńnyń atyn anyqtaý úshin komandalar aldymen, kezekpen suraqtarǵa jaýap beredi, odan keıin tapsyrmany sheshedi. Jáne de bul tapsyrmalardyń barlyǵyn qandaı sóz biriktiredi dep oılanady.
Suraqtar:
1. Satý kýrsy 1$ - 120tg, 5$ - qansha teńge bolady? (600tg)
2. 500$ she? (60000tg)
3. Qyrǵyzstannyń aqshasy? (som)
4. Men Reseıge bardym. Eger 1rýb - 5tg bolsa? Men ózimniń 60 000tg aılyǵyma qansha rúbl satyp alar edim? (12000rýb)
5. Reseıden qaıtyp keldim, 600 rúbl aqsham qalyp edi. Bul qansha teńge bolady? (3000tg)
6. Ýkraınanyń ulttyq valútasy? (grıven)
7. 600 rúbldiń 10%-i qansha teńge?(300tg)
8. Bankte Reseı valútasynyń kýrsy 1rýb - 4,8tg, al bazarda – 4,7. Eger maǵan 1000 rúbl satyp alý kerek bolsa, men qansha teńge únemdeımin?
9. 1$-dyń 50%-i? (50 sent)
1993 jyldyń 15 qarashasy bizdiń elimizdiń terıtorıasynda ulttyq valúta – teńge engizildi. «Teńge » ataýy ortaǵasyrlyq túrik kúmis tıyndary «denge» nemese «tanga» sózderinen shyqqan. Al ol sózderdiń ózi orystyń «denga» sózinen. 1993 jyldyń mamyr aıynda Qazaqstanda baǵaly qaǵazdardy shyǵaratyn alǵashqy seh ashylǵan. Alǵashqy «1», «3», «5», «10», «20» jáne «50» teńgelik qaǵaz aqshalar Anglıa kásipornynda shyǵarylǵan, keıin ol ekonomıkalyq jaǵynan tıimdi bolmaǵanynan, 1995 jyldyń 19 mamyrynda el basy Nazarbaevtyń qatysýymen Respýblıkalyq Ulttyq Banknotalyq bankiniń ashylý saltanaty boldy. Azıadaǵa tıynnyń úsh erekshe túri shyǵaryldy. Olardyń eń úlkeniniń salmaǵy 1 kg, dıametri – 100mm, 925-shi probaly kúmisten jasalynǵan. Ekinshi 100 teńgelik tıyn, 999-shy eń joǵary probaly altynnan quıylǵan, 8 myń danasy shyǵarylǵan jáne 500 teńgelik kúmis monetalary 12 burysh formasynda shyǵarylǵan.
3) «K» tóbesi – Konstıtýsıa (30.08.1995)
Negizgi sózdi tabý úshin krosvord sheshý kerek.
1. Eki núktemen shektelgen túzý.
2. Dáleldemesiz qabyldanatyn sóılem
3. Olardan buryn anyqtalǵan uǵymdar bolmaıtyn uǵymdar
4. Buryshty qaq bóletin sáýle
5. Dáleldeýdi qajet etetin sóılem
6. «jazyqtyqta ólsheý» ǵylymy
7. Zattardy sanaýǵa qoldanylatyn sandar
8. Negizi geometrıalyq uǵym
9. Núkteniń birinshi koordınatasy
10. Núkteniń ekinshi koordınatasy
Konstıtýsıa - bul bizdiń elimizdiń negizgi zańy. 1995 jyly búkilhalyqtyq referendýmda Konstıtýsıa qabyldandy. Onyń negizinde Qazaqstan demokratıalyq, sýverendi, quqyqtyq jáne áleýmettik memleket boldy.
«A» tóbesi – Astana (1997j)
Tapsyrma. Rebýsterdi sheshińizder. (Orynbor, Qyzyl - Orda, Almaty, Astana). Osy qalalardy ne biriktiredi?
Qyzyǵy Qazaqstannyń eń birinshi astanasy Orynbor, qazir Reseı Federasıasynyń terıtorıasynda. Keıin 1925 jyly astana Qyzyl - Orda qalasyna, al 1929 jyly Almatyǵa kóshirildi. Astana qalasyn respýblıka astanasy dep 1998 jyly 10 mamyrda jarıalady. Qazaqstan astanasy jyl ótken saıyn shetel qonaqtaryna da qala turǵyndaryna da qyzyǵýshylyqtaryn arttyratyndaı kórkeıip keledi. 1999 jyly Astana IýNESKO-nyń «Beıbitshilik qalasy» premıasy berildi jáne ol álemniń eń jaqsy 30 qalalarynyń qataryna endi.
4) «E» tóbesi – EQYU
Tapsyrma. Januıada úsh bala bar, olardyń jastary 5, 8, 13 jáne 15-te. Balalardyń esimderi Yqylas, Erlan, Qyzǵaldaq jáne Uljan. Eger bir ul balabaqshaǵa baratyn bolsa, Yqylas Qyzǵaldaqtan úlken jáne Yqylas pen Erlannyń jasynyń qosyndysy 3-ke bólinetin bolsa, onda balalardyń qaısysy neshe jasta bolǵany? Jáne olardy ósý retimen jazyńdar.
Jaýaby:
Erlan
Qyzǵaldaq
Yqylas
Uljan
2010 jyldyń 1 jeltoqsanynda Astanada Qazaqstan úshin mańyzdy oqıǵa boldy - Eýropa elderiniń qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymynyń Samıti ashyldy. Ol jerde 56 eldiń basshylary bas qosty. EQYU-nyń tóraǵalyǵynda Qazaqstandy barlyq iske asyrǵysy kelgen maqsattary jolynda seriktes elderi qoldap otyrdy. Osy jerde Samıt Eýropanyń geografıalyq aýmaǵynan tys ótkendigin kórsetip ketý kerek. Bul óz ornynda azıalyq jáne eýropalyq memleketterdiń arasyndaǵy úzilmes baılanystyń mánin kórsetedi.
Oıyndy qorytyndylaý.
Rokfordtaǵy maqtan tutarlyq úı.
Rokford qalasyndaǵy amerıkandyq Ellıs Stenman (Illınoıs shtaty) óz úıin, onyń ishindegi jıhazdardy tipti saǵatty dástúrli emes qurylys materıalynan jasamaqshy bolǵan. Ol jińishke symǵa gazetterdi orap, ol aǵashtaı berik, qatty bórene bolǵanǵa deıin oraı bergen. Dıametri 7-10sm qylyp. Osy bórenelerden ol aldymen úıdiń jaryn turǵyzǵan, jáne ol bórenelerdiń betin lakpen boıaǵan, sý ótpes úshin. Bul ol kisige 100 myń gazet jáne 20 jyl tynym tappaı jumys jasaı kerek bolǵan. Al nátıjesinde osyndaı ádemi úı salǵan. Qazir bul qurylys Rokford qalasynyń maqtan tutarlyq úıi.
Biz de osyǵan qarap turaqtylyqqa birden qol jetkize almaıtynymyzdy. Qandaı da bolmasyn jeńiske qol jetkizý úshin ýaqyt kerek. Qazaqstanǵa qazirgi ekonomıkalyq jáne áleýmettik turaqtylyǵyna jetý úshin 20 jyl tabandy eńbek jáne álemmen jan-jaqty seriktes baılanysta bolýy kerek boldy. Biraq bul da shek emes, endi taǵy bir 20 jyldan soń dúnıe júzi Orta Azıa elderiniń ishinde Qazaqstan memleketi eń damyǵan el dep te aıtaryna senemiz.
Sabaqtyń túri: Saıys
Maqsaty:
1) Matematıkanyń praktıkalyq baǵyttalýyn kórsetý, is-sharany standartty emes formada ótkizý arqyly matematıkaǵa degen qyzyǵýshylyqtarynyń qalyptasýyn jalǵastyrý;
2) Ádep mádenıeti men dıalogtyq sóılesý mádenıetine tárbıeleý, azamattylyqty tárbıeleý, toleranttylyqqa tárbıeleý.
3) Shyǵarmashylyq jáne kommýnıkatıvtik qabiletterin, ujymmen jumys jasaı alý sezimin, patrıottyq sezimin arttyrý.
Sabaqtyq kórnekiligi: taqyryp, tapsyrmaly plakattar, tapsyrmaly qıma qaǵazdar, rebýster.
Sabaqtyń barysy:
1. Uıymdastyrý kezeńi: Amandasý, oqýshylardyń nazarlaryn sabaq yrǵaǵyna aýdarý.
Oıyn barysy: Eki synyptyń oqýshylaryn aralastyryp, 2 topqa bólý. Toptar óz attaryn jáne kapıtanyn saılaıdy. Muǵalim tarıhı mınıatúralar daıyndaıdy; ádil-qazy alqasyn saılaıdy.
«Berekeli bolsa el -
Jaǵasy jaılaý, ol bir kól.
Berekesi ketken el -
Sýy ashyǵan batpaq kól...»
Abaı
1. Kirispe. Qazaqstan – asqaq el, tabıǵaty kórkem, landshafty san túrli, qalalarynyń ásemdigi kózdi alady, shyǵys eline saı kelgen dızaıny ózinde batys elderiniń kórkemdigi de durys qosylǵan,erteden kelgen dástúrleri saqtalǵan jáne azıa mádenıetiniń naǵyz ekzotıkasymen. Odan basqa, bul el barlyq Orta azıa elderiniń ishindegi álemdik deńgeıge shyqqan jalǵyz el. Árıne Qazaqstan bul kúnge jetý úshin qanshama qıyn kezeńderdi ótkerdi. Osy 20 jyl ishinde qanshama aıryqsha máni bar oqıǵalar bolyp ótti. Solardyń keıbireýlerine búgin biz ǵylymdar patshasy – matematıkamen birge toqtalyp ótemiz.
2. Shıratý – oıyn etaptaryn anyqtaý. Grafıkalyq dıktant «Men durys aıttym ba?»
1. Eki núktemen shektelgen túzýdiń bóligi kesindi dep atalady
2. Kvadrattyq fýnksıanyń grafıgi parabola dep atalady
3. Bettestirgende ushtary jáne qabyrǵalary dál keletin fıgýralar teń fıgýralar dep atalady.
4. 7-shi Azıa oıyndary Qazaqstanda ótti
5. Buryshtyń ólshem birligi santımetr
6. Qazaqstannyń táýelsizdigine bıyl 20 jyl
7. Ólshemi 90 gradýstan úlken burysh súıir burysh dep atalady.
8. Jarty túzý sáýle dep atalady.
Oqýshylar jaýaptaryn bir bette «ıa»-«^», «joq»-«_» belgilerimen jazady.
Nátıjesinde mynadaı grafık-sýret paıda bolady:
Oıynnyń júrý marshrýty
Júrý marshrýty – alynǵan grafık, al onyń tóbeleri (júrý etaptary) – alý kerek shyńdarymyz. Árbir shyńda oıynnyń osy etabyna sáıkes bir sózdiń basty árpi jazylǵan. Ony oıynshylar oıyn barysynda anyqtaıdy.
1) «T» tóbesi – Táýelsizdik kúni.
Shyńnyń tóbesinde jazylǵan sózdi tabý úshin 6 sıfrdy tabý kerek, jáne olardan bizdiń elimizdiń qurylýynyń basy bolǵan datany tabady.
- Natýral sandardyń eń kishisi
- Sıfrlardyń eń úlkeni
- Eń kishi jaı san
- Aýdany 36 m2 bolatyn sharshynyń qabyrǵasynyń uzyndyǵy
- a0=?
- 0,5+0,5
Qazaqstan – kópultty Táýelsiz el. Ózin 1991 jyly 16 jeltoqsanda táýelsiz dep jarıalady. 1991 jyldyń 1 jeltoqsanynda elimizdiń alǵashqy prezıdenti Nursultan Ábishuly Nazarbaev saılandy. 1992 jyly Qazaqstannyń rámizderi bekitildi. Olar – týy, eltańbasy jáne ánurany. Qazaqstan respýblıkasynda memlekettik til – qazaq tili.
2) «V» tóbesi – Valúta (15.11.1993)
Bul shyńnyń atyn anyqtaý úshin komandalar aldymen, kezekpen suraqtarǵa jaýap beredi, odan keıin tapsyrmany sheshedi. Jáne de bul tapsyrmalardyń barlyǵyn qandaı sóz biriktiredi dep oılanady.
Suraqtar:
1. Satý kýrsy 1$ - 120tg, 5$ - qansha teńge bolady? (600tg)
2. 500$ she? (60000tg)
3. Qyrǵyzstannyń aqshasy? (som)
4. Men Reseıge bardym. Eger 1rýb - 5tg bolsa? Men ózimniń 60 000tg aılyǵyma qansha rúbl satyp alar edim? (12000rýb)
5. Reseıden qaıtyp keldim, 600 rúbl aqsham qalyp edi. Bul qansha teńge bolady? (3000tg)
6. Ýkraınanyń ulttyq valútasy? (grıven)
7. 600 rúbldiń 10%-i qansha teńge?(300tg)
8. Bankte Reseı valútasynyń kýrsy 1rýb - 4,8tg, al bazarda – 4,7. Eger maǵan 1000 rúbl satyp alý kerek bolsa, men qansha teńge únemdeımin?
9. 1$-dyń 50%-i? (50 sent)
1993 jyldyń 15 qarashasy bizdiń elimizdiń terıtorıasynda ulttyq valúta – teńge engizildi. «Teńge » ataýy ortaǵasyrlyq túrik kúmis tıyndary «denge» nemese «tanga» sózderinen shyqqan. Al ol sózderdiń ózi orystyń «denga» sózinen. 1993 jyldyń mamyr aıynda Qazaqstanda baǵaly qaǵazdardy shyǵaratyn alǵashqy seh ashylǵan. Alǵashqy «1», «3», «5», «10», «20» jáne «50» teńgelik qaǵaz aqshalar Anglıa kásipornynda shyǵarylǵan, keıin ol ekonomıkalyq jaǵynan tıimdi bolmaǵanynan, 1995 jyldyń 19 mamyrynda el basy Nazarbaevtyń qatysýymen Respýblıkalyq Ulttyq Banknotalyq bankiniń ashylý saltanaty boldy. Azıadaǵa tıynnyń úsh erekshe túri shyǵaryldy. Olardyń eń úlkeniniń salmaǵy 1 kg, dıametri – 100mm, 925-shi probaly kúmisten jasalynǵan. Ekinshi 100 teńgelik tıyn, 999-shy eń joǵary probaly altynnan quıylǵan, 8 myń danasy shyǵarylǵan jáne 500 teńgelik kúmis monetalary 12 burysh formasynda shyǵarylǵan.
3) «K» tóbesi – Konstıtýsıa (30.08.1995)
Negizgi sózdi tabý úshin krosvord sheshý kerek.
1. Eki núktemen shektelgen túzý.
2. Dáleldemesiz qabyldanatyn sóılem
3. Olardan buryn anyqtalǵan uǵymdar bolmaıtyn uǵymdar
4. Buryshty qaq bóletin sáýle
5. Dáleldeýdi qajet etetin sóılem
6. «jazyqtyqta ólsheý» ǵylymy
7. Zattardy sanaýǵa qoldanylatyn sandar
8. Negizi geometrıalyq uǵym
9. Núkteniń birinshi koordınatasy
10. Núkteniń ekinshi koordınatasy
k e s i n d ia k s ı o m a n e g i z g i b ı s s e k t r ı s a t e o r e m A p l a n ı m e t r ı l n a t ý r a l t ú z ý a b s s ı s s a o r d ı n a t a ıa Konstıtýsıa - bul bizdiń elimizdiń negizgi zańy. 1995 jyly búkilhalyqtyq referendýmda Konstıtýsıa qabyldandy. Onyń negizinde Qazaqstan demokratıalyq, sýverendi, quqyqtyq jáne áleýmettik memleket boldy.
«A» tóbesi – Astana (1997j)
Tapsyrma. Rebýsterdi sheshińizder. (Orynbor, Qyzyl - Orda, Almaty, Astana). Osy qalalardy ne biriktiredi?
Qyzyǵy Qazaqstannyń eń birinshi astanasy Orynbor, qazir Reseı Federasıasynyń terıtorıasynda. Keıin 1925 jyly astana Qyzyl - Orda qalasyna, al 1929 jyly Almatyǵa kóshirildi. Astana qalasyn respýblıka astanasy dep 1998 jyly 10 mamyrda jarıalady. Qazaqstan astanasy jyl ótken saıyn shetel qonaqtaryna da qala turǵyndaryna da qyzyǵýshylyqtaryn arttyratyndaı kórkeıip keledi. 1999 jyly Astana IýNESKO-nyń «Beıbitshilik qalasy» premıasy berildi jáne ol álemniń eń jaqsy 30 qalalarynyń qataryna endi.
4) «E» tóbesi – EQYU
Tapsyrma. Januıada úsh bala bar, olardyń jastary 5, 8, 13 jáne 15-te. Balalardyń esimderi Yqylas, Erlan, Qyzǵaldaq jáne Uljan. Eger bir ul balabaqshaǵa baratyn bolsa, Yqylas Qyzǵaldaqtan úlken jáne Yqylas pen Erlannyń jasynyń qosyndysy 3-ke bólinetin bolsa, onda balalardyń qaısysy neshe jasta bolǵany? Jáne olardy ósý retimen jazyńdar.
Jaýaby:
Erlan
Qyzǵaldaq
Yqylas
Uljan
2010 jyldyń 1 jeltoqsanynda Astanada Qazaqstan úshin mańyzdy oqıǵa boldy - Eýropa elderiniń qaýipsizdik jáne yntymaqtastyq uıymynyń Samıti ashyldy. Ol jerde 56 eldiń basshylary bas qosty. EQYU-nyń tóraǵalyǵynda Qazaqstandy barlyq iske asyrǵysy kelgen maqsattary jolynda seriktes elderi qoldap otyrdy. Osy jerde Samıt Eýropanyń geografıalyq aýmaǵynan tys ótkendigin kórsetip ketý kerek. Bul óz ornynda azıalyq jáne eýropalyq memleketterdiń arasyndaǵy úzilmes baılanystyń mánin kórsetedi.
Oıyndy qorytyndylaý.
Rokfordtaǵy maqtan tutarlyq úı.
Rokford qalasyndaǵy amerıkandyq Ellıs Stenman (Illınoıs shtaty) óz úıin, onyń ishindegi jıhazdardy tipti saǵatty dástúrli emes qurylys materıalynan jasamaqshy bolǵan. Ol jińishke symǵa gazetterdi orap, ol aǵashtaı berik, qatty bórene bolǵanǵa deıin oraı bergen. Dıametri 7-10sm qylyp. Osy bórenelerden ol aldymen úıdiń jaryn turǵyzǵan, jáne ol bórenelerdiń betin lakpen boıaǵan, sý ótpes úshin. Bul ol kisige 100 myń gazet jáne 20 jyl tynym tappaı jumys jasaı kerek bolǵan. Al nátıjesinde osyndaı ádemi úı salǵan. Qazir bul qurylys Rokford qalasynyń maqtan tutarlyq úıi.
Biz de osyǵan qarap turaqtylyqqa birden qol jetkize almaıtynymyzdy. Qandaı da bolmasyn jeńiske qol jetkizý úshin ýaqyt kerek. Qazaqstanǵa qazirgi ekonomıkalyq jáne áleýmettik turaqtylyǵyna jetý úshin 20 jyl tabandy eńbek jáne álemmen jan-jaqty seriktes baılanysta bolýy kerek boldy. Biraq bul da shek emes, endi taǵy bir 20 jyldan soń dúnıe júzi Orta Azıa elderiniń ishinde Qazaqstan memleketi eń damyǵan el dep te aıtaryna senemiz.
You Might Also Like
