InfoHub Logo

Ózinen basqa seneri joq jandarǵa tán qaırattylyqpen kóńilin tastaı bekitip, onsha-munsha nársege moıı bermeıtin tastúıin qasıet Maǵıada qazir jetip-artylarlyqtaı. Bul oǵan týa bitken minez deýge kelmes, júre paıda bolǵany anyq. Ári ony Táńiriniń ózi názik janyna qorǵanysh bolarlyqtaı etip, boıyna ádeıilep, dáldep darytyp jatqandaı. Ol jan-jaǵynan tıer irili-usaqty soqqyǵa qashanda ázir turar sharshy alańdaǵy saıyskerdeı — saq, ózin sergek ustaýǵa daǵdylanyp alǵandaı. Ol — tabıǵatynan oıy ushqyr, iske de, sózge de shapshań, ár nársege shuǵyl sheshim qabyldaıtyn, taldyrmash kelgen qaǵilez jan. Jasyraq kezinde jany úlbiregen gúldeı názik, tym ásershil, kóńili elikkish, qıanat kórse bordaı úgilgish edi. Mynaý zyrlaǵan zyryldaýyq ýaqytta tirshiliktiń san qıly talqysyna túsip, onyń ystyq-sýyǵyna ábden pisip-qatyp alǵan ol endi óziniń oıyn da, boıyn da shashaý shyǵarmaı, sezimge berilmeı, syr bildirmeı, jınaqy ustaýdy meńgergen kezi. Ómirdiń ózi soǵan úıretti. Úıretkende de myqtap úıretti...

Týa bitken zerektigi men tynymsyz eńbekqorlyǵy ony ǵylym jolynda aıtarlyqtaı tabysqa jetkizeri shúbásiz edi. Alaıda ol kúıeýi ǵylymǵa bet burǵan soń bastaǵan isinen qol úzip, soǵan jol berip, ózi úsh balasy men kúıeýin asyraýdyń qamymen kúnkóris úshin tabysy mol jumysty qýalaı-qýalaı, basqa arnaǵa túsip ketkendeı. «Kedeıdiń súıgen asyn kim berer?» demekshi, qazir kim súıgen isimen aınalysyp júr deısiz? Jurttyń birazy turmystyq jaıyn kúıttep ketkeni ras. Maǵıa da ózin sondaı jandardyń biri sanaıdy.

...Ol moınyna qandaı aýyr júktiń túskenin kúıeýi bir jerge taban tirep qyzmet isteýdi qoıyp, ishimdikke, arzan oıyn-kúlkige áýestene bastaǵanda-aq, uǵynǵan. Shańyraǵynyń tiregi, arqa tutar azamatynyń ǵylymda joly bolmaǵany, qyzmettesterimen til tabysa almaı, jumys ornyn jıi aýystyratyny qabyrǵasyna qatty batty. Biraq bul qalaı dep, betine jel bolyp tımeýge tyrysty. Azamattyq basynda ne bolmaıdy? «Kósh júre túzeler» dep sabyr saqtap, aqyryn kútti. Balalary bolsa, kún sanap ósip keledi. Qaıtsem solarǵa qynjylys kórsetpeımin dep, ári kúıeýiniń jeńil júriske, ishimdikke úıirligin syrt kózge bildirmeımin dep qanshama tyrashtandy. Kele-kele kúıeýine erip, topqa barýǵa da jasqanatyn bolǵan. Barǵanda adam sıaqty barady-aý. Aýzyna bir-eki urttam ashshy sý tıgen soń ol elirip, eleýrep, árkimmen bir ilinisip, odan qaldy muny kóringennen qyzǵanyp, otyrysty qyp-qyzyl daý-damaıǵa, keıde, tipti, tóbeleske aınaldyryp jiberetin ádet paıda bolǵan soń, qonaqqa barýdan sap tyıyldy. Endi burynǵysyndaı kúıeýimen shalqyp-tasyp, toı toılap júre almasyna kózi jetken soń, aralasatyn adamdarynyń qataryn da kúrt sıretip, qyzyq dýmandy jıyp qoıyp, úsh balanyń qamyn jep, solardyń muqtajdaryn óteýdi ǵana oılap, janbaǵys qamytyn myqtap kıip alǵandaı.

...Tirshiliktiń apshysyn qýyryp bara jatqan naryq zamany — mynaý. Kúıeýi bolsa, jumyssyz. Ol endi ózi qyzmetten qol úzbeý úshin janyn sala, kún demeı, tún demeı eńbektenýine týra keldi. Kúıeýleriniń arqasynda shalqaqtap júretin, tórt qubylasy saı qurbylarynan boıyn aýlaq sala bastady. Bir ǵajaby, áıeldikpen bireýdi kóre almaı, ishteı qyzǵaný, tyrjyńdap tarylý degen nárse qanshalyqty jasyp júrgen kúnde de oǵan jat edi. Sol minezinen de shyǵar, Maǵıa turmystaǵy óziniń sátsizdigin eshkimnen kórmeı, eshkimdi kúndemeı, óz kóńilin eshteńege alańdatpaı, «Árkimniń taǵdyr-talaıy ár basqa, demek, meniń mańdaıyma jazylǵany osy shyǵar, bolary boldy» dep oılady da, óz beınetin ózi arqalap, eshkimge tis jaryp syr ashpaı, jylap-syqtap, kúıeýin jamandap, árkimge bir shaǵynbaı, tomsarylǵan tomaǵa-tuıyq bolyp aldy.

Osylaı syrty bútin, ishi tútin ıtis-tartys tirlikpen qanshama jylyn ótkizdi... Endi oılap otyrsa, jastyqtyń eń bir jaqsy kezderin ol ózin-ózi tunshyqtyrýmen, býlyǵýmen ótkizgen eken ǵoı...

Onyń shamshyl tabıǵaty keıbir jeńil aýyzdardyń asyp-tasqan, ózin kórineý ilip-shalǵan sózderin de basynan asyryp jiberýge úırendi. İshteı myrs etip kúlip qoıyp, eshqandaı mán bermegen syńaıly otyra beretin. Óıtpeske sharasy da joq. Ol áýeli óziniń kóńil kúıin buzbaýdy oılaıdy, sondyqtan árkimniń sózine bir jarmaspaı, salqyn qandy bolýǵa moıynsunǵan...

... Sóıtken, ózimdi-ózim ustaı bilemin deıtin Maǵıanyń búgin aıaq astynan shamdanyp, ashýǵa boı aldyrǵany. Bul — onyń da et pen súıekten jaratylǵan pende ekenin, shydamnyń da shegi bolatynyn kórsetse kerek. Júıkesi syr bere bastaǵany-aý, shamasy. Bir aýyz sózden onyń kóńili nildeı buzylyp, sabyry qashyp, ashý shirkindi tejeı almaı, shyrt ete túskeni.

Keshke jaqyn kórshi kelinshektiń kele qalǵany. Kúıeýi jolaýshy ketip, úıinde jalǵyz otyryp, zerikse kerek. «Aýyl úıdiń qonaǵy — aıyna-jylyna bir keler», — demekshi, záýimmen kire qalǵan eken, Maǵıa qonaqjaılyqpen qarsy alyp, as salyp qoıyp, ony-muny sóz etisip, biraz otyrdy. Qonaǵynyń kóńilin aldarqatýdy oılaǵan ol jas kezderinde túsken sýretteri saqtalǵan álbomdy qolyna ustatyp, ózi as úıge etke qamyr ıleýge ketti. Bir jaǵynan, kelgennen beri jaǵy bir tynbaı, sampyldap sóılegen kelinshekten qulaǵyna biraz tynshý bolar ma eken degeni edi. Qaıdan? Ol birqushaq álbomdy qushaqtaı artynan ilese kelip, tap qasyna jaıǵasyp alyp, ár sýretti kórgen saıyn: «Mynaý kim?», «Anaý kim?» — dep shuqshıa bastady.

Kerimbek ekeýiniń jas ýaqytta túsken sýretterin kórip:

Mynaý sen be-eı? Qasyńdaǵy qasy-kózi qıylǵan sulý jigitiń kim? — dep suraǵany.

Ol bizdiń kúıeýimiz bolatyn, — dedi Maǵıa onyń bilmeı surap otyrǵanyn, álde bile tura jorta surap otyrǵanyn ajyrata almaı.

Tú-ý! Artıs sıaqty qandaı ádemi jigit! Iá, ıá, osy seniń kúıeýińdi «Kerim dese, Kerim» dep jurt aıtýshy edi. Ras eken ǵoı, — dedi tamsanyp. Maǵıanyń qaradaı jyny keldi. «Osy jurt neni bilip aıtady eken? » dep oılady, biraq syr bildirmeı:

Jurt taǵy ne deýshi edi? Biraz nárse biletinge uqsaısyń, aıta otyrsańshy, — dedi kúlip, ony taǵy biraz sóıletkisi kelip.

Kórshi kelinshek bul týraly oıynyń shyndyǵyn jasyra almaı:

Osyndaı áp-ádemi kúıeýden neǵyp aırylyp qalyp júrsiń? Sonsha ashyq aýyz bolarmysyń, — dedi buǵan jany ashyǵansyp. Ony Maǵıa túsinbeı qalǵan joq.

Sender sıaqty jaqsy kúıeýge aýzymnyń salymy joq bolǵany da, — dedi ol ekiushtylaý sóılep, bir jaǵynan qurdastyqqa salyp, qaljyńǵa aınaldyrǵansyp.

Joq, — deımin-aý, men álgi jurt aıtatyn «Kerimbek seni mensinbeı, tastap ketipti» degenge, tipti nanǵym kelmeıdi, — dep, kórshi kelinshek endi basqasha quıqyljydy.

Nansań da, nanbasań da óziń bilesiń...

Ótkende seni «qyzmet qýamyn dep júrip úı-jaıyna da qaraýǵa murshasy kelmeı, aqyry kúıeýinen aıyrylyp qaldy ǵoı» degen bir kelinshekpen qatty sózge kelip, kerisip qalǵanym, — dep taǵy bir áńgimeniń ushtyǵyn shyǵara bastap edi, Maǵıanyń odan ári tyńdaı berýge júıkesi shydamaı, shyrt ete qalǵany:

Nemene? Osy jurttyń meniń ómir-tarıhymdy jipke tizgennen basqa jumystary qalmaǵan ba?

Kórshi kelinshek óziniń artyq ketkenin sonda sezip, onysyn jýyp-shaımaq bolyp:

Endi óziń aıt degen soń estigenimdi aıtyp jatqanym ǵoı... Áıtpese, men qaıdan bileıin... — dep, aıaq astynan túk bilmeıtin montany bola qaldy.

Óı-bý-ý! Otyryp qalyppyn ǵoı. Álgi bizdiń úıdiń kisisi telefon soǵyp jatqan shyǵar-aý. Kelgen soń «qaıda júrdiń?» dep shataq salar. Erkekterdiń sondaı bir jaman ádeti bar emes pe? — dep, pisip qalǵan asqa qaramaı, taıyp otyrdy.

Maǵıa sypaıylyq úshin: «Otyr, ózińe arnalǵan asty jep ket», — dep aıtqany bolmasa, qatty qolqalaǵan joq.

Onyń aıtqan áńgimelerinen keıin kóńilinde aýyr zil qalǵandaı jaısyz sezim boıyn bılep, qaltyrap ketti.

Táp-táýir otbasy dep, ózin ájeptáýir syılap, jaqyn tartyp júretin kelinshektiń oıpyl-toıpyl sózderinen kóńili buzylyp, jasyp, qorlanǵandaı kúıge tústi. Qaıdan ǵana álbomdy qolyn ustata qoıyp edim?! «Áı, sonyń ózi kim, sózi kim?» dep qansha mán bermeıin degenimen, «Áp-ádemi kúıeýden neǵyp aırylyn qalǵansyń?» degen sózi qulaǵynda jańǵyryǵyp turyp aldy. Sodan alqymyna óksik tyǵylǵandaı... «Arqada qys jaıly bolsa, arqar aýyp nesi bar?» demekshi, eger sol jaqsy bolsa, jas basyn kári etip, aq júzin sary etip, jalǵyz qalyp nesi bar? Sabasyna túse alsashy... Kúıeýinen ajyrasqany munyń betine qashanǵy shirkeý bolar eken?..

Iá, syrt jurtqa jaqsy kórinetin kórikti kúıeýinen bul ózi qalaı «aıyrylyp qalyp edi?» Ol esine túsire bastady. Tap kúni keshegideı, bári ap-aıqyn esinde.

... Kúnnen kúnge quldyrap, arzan oıyn-kúlki men ishkiliktiń shyrmaýyna oratylyp, ómirdiń jeńil qyzyqtaryn qýalap, jel aıdaǵan qańbaqtaı maǵynasyz tirliktiń sońyna túsip bara jatqan Kerimbekti «qaıtsem qutqaryp qalamyn» dep bul ne istemedi deseńizshi?!

Jaılap ta aıtyp kórdi, jylap ta aıtyp kórdi. Sózin tyńdaıdy-aý, aıtqan aqylyna toqtaıdy-aý degen aǵaıyndaryn da araǵa salyp kórdi. Qudaıym óziniń sanasyna taýfıyq bermegen soń eshteńe de qonbaıdy eken. Aqyr aıaǵynda, «Meniń janymdy eshkim túsinbeıdi, men eshqandaı da ishkish emespin, osyny taýyqtyń mıyndaı mıyń bolsa, sen nege uqpaısyń?» dep, munyń ózin aqymaq qylyp qoıdy. Qıt etse «men adalmyn, sol adaldyǵymnan ádiletsizdik kórip kelemin» dep kókiregin soǵatyn. «Janym aýyryp, kúıingenimnen ishemin, tek aram adam ǵana bárin eseppen isteıdi, sondyqtan ishpeıdi» degen ýáj aıtýshy edi. Ondaıda kúıeýiniń sózinde bir shyndyq bardaı bul ılanyp-aq qalatyn. Osy ılanym senimsiz, úrkek kóńilge qýanysh, jubanysh ákelgendeı de bolatyn...

Biraq kúıeýiniń araq ishýin qoıǵyzsam degen oıynan báribir qaıtpady. Neshe túrli halyqtyń em týraly qulaqqaǵys jasap, salaýatty jolǵa aparatyn amaldardy jasap-aq baqty. Sondaǵysy: «Araǵyn qoısa, jeligip, syrttaǵy arzan qyzyqtarǵa qumartpas pa edi, úı ishine bereke kirip, áýel bastaǵy shat-shadyman ómirleri qaıta oralar ma eken?» degen úmit edi. Sóıtip júrgende, qudaı kóńiline sabyr berdi me, álde munyń sózi sebepshi boldy ma, kúıeýi taýǵa baryp muzdaı sý quıynyp, ózderin-ózderi saýyqtyrýmen aınalysatyn topqa qosylatynyn aıtqanda, bul kókten tilegeni jerden tabylǵandaı qýanyp ketti. Demalys saıyn zyr júgirip júrip, qajet zattaryn jınastyryp, ol jaqta ishetin-jeıtin tamaqtaryn istep berip, Mekkege baratyndaı-aq shyǵaryp salatyn.

Kerimbek birneshe aı boıy saýyǵý sharttaryn oryndap, aýzyna eshteńe urttap almady. Osy ýaqyt ishinde tyńaıyp qalǵan ol uıqysy tynyshtalǵanyn, basynyń aýyrǵany azaıyp, ózin kúni boıy sergek sezinetinin aıtyp, maqtanyp ta júrdi. Saýyqtyrý degen syltaýymen óziniń maqsaty júzege asqanyna qýanǵan Maǵıa: «Shirkin-aı, osydan jaman ádetin pyshaq keskendeı qoıyp ketse eken» dep, Táńirinen ishteı shyn tileýmen boldy. Osydan qoıa qoısa, buǵan deıin kórgen beıneti demde umytylar edi-aý. Sońǵy kezde úı ishiniń ajary kirip, balalarynyń da júzderi jaırańdap, máre-sáre bolyp qaldy. Biraq, bul qýanyshtary uzaqqa sozylmady — Kerimbek baıaǵy ádetine qaıta basty.

Maǵıa sonda da syrt kózge bildirmeıin dep onyń ústine qylshyq juqtyrmaı, qolyna artyq-aýys túsken tıyn-tebenge «qazir jigitterdiń-aq kıim kıýi sándi eken» degen soń appaq kostúm, el shetine endi kelip jatqan astary almaly-salmaly uzyn kashemır palto satyp áperdi. «Adam kórki — shúberek» degen emes pe, ózi de ajarly jigit bul kıimderdi kıgen soń tipti jutynyp shyǵa keldi. Endi onyń «ana joldastyń, myna joldastyń úıinde boldym» degen syltaýmen úıge qonbaýy jıileı bastady. Keıde tipti aptalap úı betin kórmeı ketetin ádet tapty. Áıteýir bir kúnderi kelip turady. Alǵashynda sál de bolsa yńǵaısyzdanyp, ártúrli syltaý aıtyp aqtalǵandaı, bunyń júzine týra qaraı almaı, kózin alyp qashýshy edi. Bara-bara azdy-kópti uıaty taýsylǵandaı, bet-aýzy búlk etpeı dastarqan basynda miz baqpaı otyra beretin boldy. Jónin suraımyn dep talaı ret taıaq jegen soń, bul da endi kelmegenine ókinbeıtindeı syńaı tanytatyn jaǵdaıǵa jetti. Qashan kelse de, as-sýyn aldyna qoıyp, ertip kelgen qonaqtaryn, týys-týǵandaryn túk bolmaǵandaı qarsy alatyn. Mundaı da ol ózine aıtqany belgisiz, buǵan aıtqany belgisiz: «Áli bári de jaqsy bolady», — dep qoıatyn. Biraq esh nárseniń jaqsarǵan túri kórinbedi. Aılap iship, aptalap qydyrý sozyla berdi.

Qaıtsem osy ádetin qoıdyrtamyn dep Maǵıanyń oıy onǵa, sanasy sanǵa bólinip, túnimen uıyqtaı almaıtyn. Múmkin, orta aýystyrsa, myna aradaǵy dostarynan qol úzse, tyıylar ma eken dep júrgende kúıeýiniń ınstıtýtyna Máskeýde stajırovkadan ótýge bir oryn bólingenin estidi. Týǵan anasyndaı aralasyp, syrlas bolyp ketken bólim meńgerýshisine baryp, jylap otyryp, bar jaǵdaıyn aıtyp, sol oryndy Kerimbekke alyp berýdi ótindi. Bir jaǵynan tym sozylyp ketken ǵylymı jumysyn aıaqtap, el qatarly qorǵap keler me dep oılaǵan. Tileýine qaraı, ınstıtýttaǵylar joldamany Kerimbekke berýge sheshim shyǵardy. Bul taǵy biraz kıim-keshek áperip, qaltasyna qomaqty qarajat salyp berip: «Bizge de, aýylǵa da alańdama, tek jumysyńdy aıaqtap kelýdi oıla» dep, qaıta-qaıta aıtyp shyǵaryp, salǵan edi. Ózderi taryqsa da, ony syrtta júr ǵoı dep aıap, aı saıyn aılyǵyn salyp otyrdy. Aman-esen qorǵap kelse, bul qıyndyq ta umytylar dep úmittengen.

Ol úmiti aqtalmady. Eki jyl oqytqan bar áreketi bekerge shyqty. Ǵylymı jumysyn tıanaqtamady. Burynǵy minezi jaı nárse eken, endi basqa óner shyǵardy. Joq jerden pále izdep: «Men joqta nemen aınalystyń?» dep basqan izin ańdıtyndy tapty. Muny jáne qyzýlyqpen emes, sap-saý kezinde aıtyp, shý-shurqan kóteretin boldy ǵoı. Maǵıa onyń orynsyz qyzǵanyshyna aıran-asyr bolyp, shala búlinetin edi, keıin baryp túsindi ǵoı. Ár adam ózine qarap ton pishedi eken-aý. Ózi qandaı bolsa, jurtty da sondaı dep oılaıtynyn kesh uqty.

Shirkin-aı, ishetinin iship kelip, typ-tynysh jata qalsa, onyń ne sózdigi bar. Maǵıa ondaı kúıeýden aınalar edi-aý. Al, ol bolsa, iship alsa mazany ketirip, túnimen alasuryp, munymen arpalysyp shyǵatyn. Balalar shyryldap buǵan ara túsip, kúnde shataqtasyp jatqandary. Maǵıa kórshileriniń betine týra qaraýdan qaldy. Bir kúni ana jeri, bir kúni myna jeri kógerip júretin boldy. Qyzmetke bara almaı, jumysty úıge aldyryp isteýi de kóbeıdi. Janbaǵys kerek, jumys ornyn joǵaltýǵa esh bolmaıdy, lajsyz qyzmetine barýǵa májbúr. Qyzmettesteri «betińe ne bolǵan?» degen saýaldaryna keıde «esikke soǵyp aldym», keıde «joǵary sóreden bir nárse alaıyn degende, ydys qulap ketti» degen sekildi bir nárselerdi qurastyryp aıtyp, jaltaratyn. Janyndaǵylardyń kóbi tileýles jandar edi. Ári munyń óz mindetin tap-tuınaqtaı atqaratyndyǵyn bilgendikten anda-sanda shyǵa almaı qalatynyna keshirimmen qaraıtyn. Eshkim lám demeıtin. Biraq munyń jaǵdaıyn bári de ishteı sezetin sıaqty.

Kezekti bir janjal ústinde kúıeýi qatty ıterip qalǵanda shalqalaı qulap, basy batareıaǵa ońbaı soǵylyp, talyp qalypty. Balalary shurqyrap jylap, dáriger shaqyrtypty. Mıyna zaqym kelgen dep, aýrýhanaǵa jatqyzyp qoımasy bar ma? Sonda da dárigerlerge shyndyǵyn aıtpaı, taıyp jyǵyldym dep qoıdy.

Biraz kúnde jazylyp, úıine oralsa, kúıeýi joq, balalary úrpıisip otyr. Ol jasqanshaqtap, tipti balalarynyń betine qaraı almady. Estıar bolyp qalǵan balasy janarymen jer shuqyp:

Maǵash, kókem ishýin qoımasa, men úıden ketetin shyǵarmyn. Myna eki qaryndasyma qarap, seniń jazylyp kelýińdi tosyp júrdim, — dedi úlken adamdaı salmaqtap.

Maǵıanyń júregi ezilip, janaryna jas úıirildi.

Janym-aý, qaıda barasyń? Úıden ketemin degeniń ne sóziń? Jaqsy bolsyn, jaman bol syn ol — seniń ákeń ǵoı. Balapanym-aý, sál shydaı turshy, qoıatyn shyǵar... — dep balalaryn jubatqanymen, sózi senimsiz shyqty. Sony sezgen balasy:

Maǵash, osy sózińe óziń de senbeısiń ǵoı, — dep, ornynan turyp ketti. — Ol eshqashan qoımaıdy. Al, búıte berse, bir kúni ekeýmiz tóbelesip qalýymyz múmkin. Onda jaǵdaı tipti ýshyǵyp ketedi...

Maǵıa kishkentaı qyzyn qushaqtap otyrǵan boıy lám-mım deı almaı, otyryp qala berdi.

...Aýrýhanadan keıin qyzmetine shyqqan kúni edi. Úzilis kezinde árkim óz sharýasymen ár jaqqa júgirip ketken. Aralarynda bir eresek apaılary bar edi. Sol kisi eshqaıda asyǵa qoımady. Ekeýi ońasha qalǵan sátte:

Júrshi, ekeýmiz taza aýa jutyp keleıik, bólme qapyryq bolyp ketti ǵoı ózi, — dep, muny syrtqa ertip shyqty. Ekeýi biraz júrip, shaǵyn aleıanyń boıyndaǵy oryndyqtardyń birine tize búkti. Apaıy sál jótkirinip alyp, buǵan qatyssyz áldebir áńgimeni bastady. Bul únsiz tyńdap otyra bergen, birte-birte sóz júıesi ózine qaraı oıysty:

Sińlim, baıqaımyn, osy seniń jaǵdaıyń kelispeı júr-aý? — dep bir toqtady.

Bul sonda da syr bermedi. Maǵıanyń ashylǵysy kelmeı otyrǵanyn baıqasa da, kókeıindegi kópten aıtsam ba dep juptap júrgen nársesin sozbaqtamaı-aq, týrasynan aıta bastady:

Qalqam, men ómirge kúni keshe kelgenim joq. Senen birer kóılek buryn tozdyrǵan adammyn. Syrt kóz — synshyl keledi. Onyń ústine seni shynashaqtaı stýdent kezińnen bilemin ǵoı. Qazir seni sol kezdeginmen salystyramyn da, janym ashıdy. Sen óziń baıqamaıtyn shyǵarsyń, sen qatty ózgerip barasyń. Burynǵy ashyq-jarqyn mineziń qaıda? Kóz aldymyzda solyp barasyń ǵoı. Kúıeýiń jaısyz bilem. İshedi me?

Bul únsiz basyn ızedi.

Báse, ózim de solaı bolar dep oılaýshy edim. Basqa da ádetteri bar shyǵar? Kópten beri ishe me?

Ótirik aıtatyn emes, «biraz jyldan beri» dep shyndyǵyn moıyndap, áldene dep mińgirlegen boldy.

Birtalaı bolyp qaldy deısiń be? Qalqam, bul jasyryp-jabatyn jaı emes. Elde týmalaryń bar bolsa, sózi ótimdi aǵaıyn-týysy bar bolsa, shaqyrtyp, ashyp aıtpaısyń ba?

Oı, apaı-aı, men aıtpady deısiz be? Talaı aıttym. Olardyń ne deıtini belgili ǵoı: kúıeýi iship, ońdy-soldy qydyratyn áıel jalǵyz sen emessiń, soǵan bola nemenege shý shyǵarasyń, — dep, ózimdi kinálaıdy.

Taǵy aıt. El emes pe? Tentegine «tek» deıtin bireý tabylar... Baıqap otyrmyn, jalǵyz ózińniń endi oǵan áliń kelmeıdi. İshińe jınama. Qaıta dabyl qaq. Uıalǵandy qoı. Ana balalaryńnyń qamyn oıla. İshken adamnyń pátýasyz tirligin kórip, balaǵat sózin estip ósken balanyń erteń kim bolaryn elestetip kórshi óziń. Onyń ústine ulyń eseıip qaldy. Jasóspirim shaqta olar ár nárseni ótkir qabyldaıdy. Ákesimen eregisip, birnársege arandap qalýy múmkin.

Osy sózdi estigende esine balasynyń keshegi úıden ketemin degen sózi túsip, záresi ushty.

Sen ulyńdy qolyńnan shyǵaryp alyp júrme. Balań buzylyp ketpesin. Sony oıla... Kúıeýdiń emes, endi balanyń qamyn je...

Myna kisiniń bárin kózben kórip, qolmen qoıǵandaı, tap basyp aıtyp otyrǵanyna qarsy «lám» deı almady. Basyn tuqshıtyp, tómen qarap, otyrdy da qaldy. «Shyndyqtan qaıda qashyp qutylarsyń?»

Qaraǵym, men seniń otbasyńnyń isine aralasaıyn dep otyrǵanym joq. Biraq qazaqta «Bata — tımese de, qate tıip júrmesin» degen sóz bar. Kúıeýiń ashý ústinde mert qylsa, ne bir jeriń múgedek bolyp qalsa, qaıtesiń? Seniń úsh balańa kim qaraıdy? Balalarǵa áýeli deni saý sheshe kerek. Osyny uq. Sen óziń bylaı oılap qarashy, qazir ekeýiń daı-daı bolyp, balalarǵa qandaı ónege kórsetip otyrsyńdar? Múmkin balalardy alyp, jeke turyp kórersiń. Ol da, bálkim, sonda oılanar. Balalaryńdy saqtaýdyń bir amalyn jasasańshy. Qaırattan, qalqam. Ózińdi óziń qolǵa al. «Áıel — qyryq shyraqty» degen, jaqsylyǵyńnyń bári áli aldyńda, — dedi.

Ózin-ózi qalaı qolǵa alaryn, shirkin, Maǵıa bilse ǵoı...

Turaıyn endi. Barǵan soń shaı ishetin bir nárseler ala salaıyn, — dep muny ertip, aspazdyq dúkenine kirip, ystyq samsa, taǵy birdeńeler aldy. Kelisimen shaı qoıyp, demde bep-berekeli dastarqan jasap jiberdi.

Basqa qyzmetkerler de jınalyp qalǵan eken. Osynyń bárin apaıy bunyń kóńilin aýlaý úshin, ári aradaǵy áńgimeniń tigisin jatqyzý úshin jasaǵanyn Maǵıa túsinip otyr.

Apamyz búgin sháınek ustap, kelinshek bolyp qalypty ǵoı. Ol kisige sháı quıǵyzyp qoıǵandaryń uıat emes pe? Basqa bireýiń sháınektiń tutqasyn ustasańdarshy, — dep jatyr eresekteý jigitterdiń biri qaljyńdap.

Maǵıa ushyp turyp, sháınekti qolyna alyp, dastarqanǵa ıelik jasap ketti. Kóńili birtúrli sergip, jiger qosylǵandaı — shıraq. Qımylynda bir senimdilik paıda bolǵandaı.

Bul Maǵıanyń óziniń de kóńili buzylyp, oıy opyl-topyl bolyp, synaptaı tolqyp júrgen kezi edi. Ómir kórgen úlken adamnyń sózinen keıin tarazy basynyń tasy bir jaǵyna qaraı anyq aýǵandaı kórindi ózine.

... Maǵıa qaımaǵy buzylmaǵan qazaqy ortada ósti. Ákeleri erterek kóz jumyp, alty bala — analarynyń arqasynda er jetti. Anasy qajyrly-aq adam edi. Sonda da jesir áıeldiń tirshiligindegi olqy túsip jatatyn tustardy sezimtal bala júregi qapysyz sezip ósti. Ákeniń bos orny úńireıip kórinip turatyndaı-dy. Anasy ulyn — uıaǵa, qyzyn — qıaǵa qondyryp, báriniń bir-bir úı bolǵanyn kórip, qartaıǵan shaǵynda eńsesin bir kóterip edi-aý. Kerimbekti óz uldarynan artyq kórmese, kem kórgen joq. Jazǵy demalystarynda kúıeýimen balalaryn alyp, elge barǵanda, bulardy maqtanysh kórip, kóńili marqaıyp otyrýshy edi. Úsh balasy týǵanda da qaljasyn alyp kelip, bópelerin shomyldyryp, qataıtyp berip ketti. Keıingi jyldary kúıeýi qaladaǵy qyzyqtaryn qımaı, aýyl jaqqa aıaq baspady. Bul balalaryn alyp, jylda sheshesiniń qasynda biraz bolyp, aýnap-qýnap qaıtatyn. Anasy munyń jalǵyz kelgenin onsha jaqtyra qoımaıtyn. «Álgi Kerimbekjan nege kelmedi?» — dep, únemi shuqshıyp suraı beretin. Bul: «Jumysynan shyǵa almady», — dep jaqaýratatyn.

Bir-eki kún aınalyp-tolǵanyp, saǵynyshy basylǵan soń anasy:

Qyzym, úıińe qaıta ǵoı, balalardy tastap ketip, óziń júre ber, — dep asyqtyratyn.

Kezinde anasyna jaǵdaıyn aıtaıyn dep san oqtalyp edi. Biraq júregi daýalamady. Onyń ústine naǵashylarynyń tuqymynda quran ustap, qajyǵa barǵan moldalar kóp. Jibi úzilmeı, jalǵasyp kele jatqan bir taqýalyq bar. Anasy da bes ýaqyt namazyn qaza qylǵan jan emes. Bul barǵan kezde sóz arasynda: «Ana aǵaıynnyń qyzy, myna jekjattyń qyzy kúıeýden ajyrap kelip otyr». «Uıa buzǵannyń nesi jaqsy deısiń?» — dep, basqa bireýlerdiń ýaıymyn jep otyratyn. Sony estip otyryp, «meniń de kúıeýimmen dám-tuzym jaraspaı júr» dep aıtýǵa aýzy barmady. Qartaıǵan shaǵynda anasyn qaıǵyǵa salǵysy kelmegen. Sóıtken anasy da az aýyryp, jazdyń bir jaıdary kúni dúnıeden ozyp júre berdi. Bul aldynda ǵana baryp kelgende óziniń úırenshikti yńqyl-syńqyly sıaqty kóringen. Tez arada kóz juma qoıatyndaı tómendemegen tárizdi edi. Tileýi durys adam eken. Ózi: «Ýa, Táńirim, meni pendem deseń, — balalaryma aýyrtpalyǵymdy saldyrmaı, on eki múshemniń saýynda, jaqsy kúnde ala gór, beınetimdi tarttyra kórme», — dep jalbarynyp otyrǵanyn talaı estýshi edi. Aıtqanyndaı-aq bolǵan. Bala-shaǵasynyń ortasynda shaı iship bolyp, qısaıyp jatyp, júre beripti...

Anasyn jer qoınyna tapsyryp, barlyq jabdyǵyn atqaryp, basyna tamyn turǵyzyp, bular da perzenttik paryzdaryn qoldarynan kelgenshe ótedi. Kerimbektiń ózi de oıyna oı tústi me, sol bir tusta baıaǵy jas kúnindegideı qyzmetin jasady. Sonysyna rıza bolyp, ishi jylyp, kóńil shirkin eleńdep, endi turmysymyz túzelip keter dep, jaqsylyqtan úmittenip qalyp edi. Biraq, ol kúrt qubylyp, túp-túzý júrgen kúnderiniń artynan esesin qaıyrdy ǵoı... Bul sodan keıin-aq túńilip ketti...

Maǵıa onyń keıbir qylyqtaryn qazir tipti esine alǵysy kelmeıdi. Esine tússe, tómenshiktep, jasyp, basylyp qalatyn bolǵan soń, kóńiliniń túkpirine tas bekitip tastaǵandaı edi. Qaıdaǵy-jaıdaǵy renishteriniń búgin ózin qaıta tapqanyn qarashy... Bári álgi kelinshektiń sózinen shyqty ǵoı.

Shirkin-aı, bireýdiń syrtynan ton pishetin osyndaı jandardyń «Bet perdesin alyp tastap, aqılanyp shyǵa kelgende Kerimbekpen dastarqan basynda bir kesh otyrýǵa tózimderi jeter me edi, jetpes pe edi, bir qudaı biledi», — dep oılady. Al, bul onyń bar ekijúzdiligine shydap, qanshama jyl tózip baqty...

Ol eki shekesi zyrqyldap, kóziniń túbi sýyryp aýyrǵanyn sezdi. Qurǵyr, qan qysymy órlep bara jatqan sekildi. Dárisin iship, kóz shyrymyn almaqqa qısaıyp jatty. Erteń bir jaýapty kún edi. Tańerteń jumysqa qalaıda saqadaı saı bolyp barýy kerek. Ol úshin tynyǵýy kerek-aq. Alaıda uıqynyń aýyly alystap ketken sekildi, kirpigin aıqastyra almady. Sol ýaqytta telefon shyryldap qoıa berdi. Kóterse, balasy eken. Amandyq-saýlyq surasqannan keıin:

Maǵash, ne boldy, daýysyń birtúrli jabyrqaý ǵoı, aýyryp tursyń ba? — dep suraǵany. Osy balanyń bir qasıeti bar, bul bir qatty renjise, ne aýyryp qalsa, qandaı túısigimen, qalaı sezetinin kim bilsin, áıteýir sezip, jaqynda bolsa salyp uryp, jetip keledi, alysta júrse, telefon soǵady.

Joq, janym, bári jaqsy. Jumystan sharshap kelip otyrǵanym ǵoı, — deı saldy.

Men áli jumystamyn. Baıqa, dári-dármegiń bar ma?

Bári durys dedim ǵoı.

Shynyńdy aıtshy, Maǵash, daýysyń solǵyn sıaqty ǵoı? Qazir aeroportqa tartyp ketip, túngi samoletpen ushyp kelsem qaıtedi? — Balasy bulaı degende Maǵıa yrshyp ketti:

Joq, joq, áýre bolma. Kelmeı-aq qoı, janym. Maǵan alańdama, qyzmetińnen qalma, — dep, azar da bezer boldy.

Jaraıdy, endeshe. Tańerteń jumysqa barǵan soń kompúterińdi ashyp qara, men saǵan hat jazyp jiberdim. Bizde bir jańalyq bar...

Sońǵy sóılemdi aıtqanda balasynyń daýsy oınaqylana shyqty. Bunyń júregi lúpildep, eleńdeı qaldy.

Ol ne? Aıtshy? — dedi shydamsyzdanyp.

Aıtpaımyn. Súrprız! Uıqyǵa «Erteń bir qýanysh kútip tur» dep jatqan jaqsy emes pe?

Balasymen sóılesip, telefon tutqasyn ornyna qoıǵannan keıin kóńili sál de bolsa ornyǵyp, saıabyr tapqandaı. «Jaryǵym-aı, judyryqtaı bolyp, meniń qamymdy jep júrgenińnen aınaldym, — dedi kúbirleı. — Qandaı jańalyqtary bar eken?»

...Kerimbek ekeýi stýdent kezderinde shańyraq kóterdi. Jastyq albyrttyqpen shyn súıip qosyldy. Dúnıege osy tuńǵyshtary kelgende bunyń áli birer jyl oqýy qalyp edi. Sábıi biraz shıraǵan soń aýyldan abysyny kelip, «sen oqýyńdy bitirgenshe baǵyp bereıin» dep alyp ketip edi. Jaqsylyǵy Alladan qaıtsyn, óz balasymen birge, tel qozydaı baǵyp ósirdi. Oqý bitirip, qyzmetke turǵannan keıin bulardyń úıge qoldary jetpeı, neshe jyl jataqhanada turdy. Sóıtip júrip, ózi taǵy eki qyz kóterdi. Balasyn páter alyp, ornyqqan soń bir-aq ákeldi ǵoı. Jastaıynan qaınaǵasy men abysynyna tabıǵı jaqyn bolǵan soń ba, bunyń Maǵash dep atyn ataıtyn. Bul da ishi eljirep tursa da olardyń kózderinshe óbektep, baýyryna tartqan emes. Qaıda keter deısiń, túbi tabady ǵoı dep oılaıtyn. Tapty ǵoı, aınalaıyn. Búginde úlken súıenish, tiregine aınalyp otyr...

...Úıdegi tirliktiń qıýy ketip, mazasyz kúı keship, basy ábden qatty. Bul ketemin dep sýı bastaǵaly Kerimbek eregese túsip, qoqan-loqy kórsetýdi jıiletti. Sóıtip, yrı-tyrı bolyp júrgende bir áıel Kerimbekten bir emes, eki bala týyp otyr eken degen sypsyń sóz shyǵa qaldy. Ony alǵash kimnen, qalaı estigeni esinde joq. Bul dos-qurbylary arqyly surastyryp, anyqtatyp edi, ras bolyp shyqty. Ony artynan Kerimbektiń ózi de masattanyp turyp, muny muqatqandaı aıtyp saldy. Áldeqandaı sebeptermen otyryp qalǵan qyzdardyń jalǵyzdyqtan japa shekpes úshin kóńilderi qalaǵan jannan bir bala týyp alyp, sony álpeshtep ósirip, ermek etip otyrǵandaryn ara-tura bolsa da ushyratýshy edi. Al ol áıeldiń bir emes, eki bala týyp otyrǵany — «basqanyń kúıeýiniń túbi ózine kelerine tolyq kózi jetkendikten bolar-aý, shamasy» — dep oı túıgen ol «endi birge turýdyń esh máni qalmaǵanyn» uǵyp, qalanyń ekinshi shetinen bir bólmeli páter jaldap, úsh balasyn alyp, bir kúnde kóship ketti.

Kórshi kelinshektiń álgindegi: «Seni Kerimbek mensinbeı tastap ketipti ǵoı», — degendegisi kúıeýiniń munyń syrtynan basqa áıelmen kóńil qosqanyn meńzegeni me eken? Múmkin, ol sózdi Kerimbektiń ózi taratýy da ǵajap emes... Erkektik menmendigi men ózimshildigi kezinde oǵan ne aıtqyzbaıdy? Qazir ne dep júrgenin bir qudaıyń ózi biledi... Maǵıa ony sonaý jastyq shaǵynan qaltqysyz súıgenine, talaı jyl kórsetken quqaılaryna tózgenine jazyqty bolyp pa?

Aldanǵan armany, neshe jylǵy odan kórgen azaby, onyń aýzynan estigen janyn qorlar nebir turpaıy sózderi esine qaıta oralyp, kókiregindegi sherin qozǵap, al kep jylasyn. Jylap-jylap alǵannan keıin boıy jeńildep qalǵandaı. «Osy men nemenege jylap otyrmyn, sodan basymdy aman-esen alyp shyqqanymnan keıin ózimdi adam sıaqty sezinip, qatarǵa qosylǵan joqpyn ba? Qurysynshy bári, balalarym aman bolsynshy» dep oılady. Birte-birte sabasyna túseıin degendeı, oılary da júıelene bastady.

Al endi «Qyzmet qýamyn dep, otbasyna qaraı almapty» deıtinderge jol bolsyn. E-e, bul tap sol jyldary qyzmet qýaıyn dep oılap pa edi?! Bul qyzmetti emes, qaıta naryq muny ókshelep qýyp kele jatty emes pe? Kúıeýi barda da, joqta da úsh balaǵa isher as, kıer kıim taýyp berý — óz moınynda edi ǵoı. Qaıtsem balalarymnyń ústin júdetpeı ósiremin, dastarqanymdy qalaı jutatpaı ustaımyn dep jantalasqan joq pa? Onysy áýeli qudaıǵa, sosyn ózine aıan. Úı tirligin qolǵanat bolýǵa jarap qalǵan balalaryna tapsyryp, ózi jumys sońynda qalyp, árkimnen qosymsha jumys alyp, jasaıtyn edi. Qoǵamnyń qazaq tiline bet burǵany buǵan jaqsy boldy. Túrli mekemelerge baratyn qaǵazdar qazaqsha nusqasy qosa tirkelmese, ótpeıtin bolǵandyqtan, lajsyz tárjimashylarǵa júginetin. Basynda ol kóldeneń tabys bolarlyq mundaı sharýany jarnamalardan, tanystardan surastyryp tabatyn edi, keıingi ýaqytta ondaıǵa muqtaj adamdar birinen biri estip, muny ózderi izdep tabýǵa aınaldy. Puly men haqyna kelisse, jasap beredi. Ol jumys tańdamaıtyn. Úlken-kishisine, aýyr-jeńiline qaramaı alyp, merziminde tap-tuınaqtaı etip jasap tastaıtyn. Únemi jumysbasty bolyp júrý bir jaǵynan kóńilin esh nársege alańdatpaıtyn, moıynyn burǵyzbaıtyn boldy. Bir qysta «Úlken turmystyq ensıklopedıany» aýdaryp shyqqany esinde. Jumysty bitirip alyp barǵanda baspadaǵy egde jazýshy kisiniń:

Qaraǵym, eńbegiń eńbek-aq eken. Maǵan bireý basyńnan aıaǵyńa deıin altyn quıamyn dese de, tap mynany jasaı almas edim, — degeni kóńilin ósirip tastap edi.

Al, bul ony kóz maıyn taýysyp, jany qalaǵannan aýdaryp pa? Qalamaqysyna qyzyqqannan jasaǵany — shyndyq.

Sizdeı úlken jazýshy adamǵa mundaı qara jumysty istetý obal ǵoı. Biz «Jumystyń jamany joq» dep úıretken Keńes mektebinen tárbıe alǵanbyz. Sondyqtan turmystyq byqı-tyqı sharýalardan qashpaımyz. Áıteýir bireý isteýi kerek qoı, — degen, qaljyń-shyny aralas.

Aınalaıyn, eńbegińniń aqysyn alasyń. Kitap josparda tur. Osy kitap shyqqansha men osy jerde otyratyn bolsam, joǵary ótemmen tóletip beremin, — degen edi munyń qarajat úshin aýdarǵanyn túsinip.

Aıtqan sózinde turdy. Eńbegine qomaqty pul ustap, kóńili marqaıǵan Maǵıanyń ózine degen senimi de ornyǵyp, jekelerdiń tapsyrysyn oryndaýdan góri baspalardan qosymsha jumys alyp isteýdiń abyroıly is ekenin túsindi, soǵan úırendi. Bul áldeqaıda tıimdi, ári kóńilge de jaqsy eken. Osydan keıin de birtalaı dúnıeler tárjimalady. Sonyń bárin jumystan keıin qalyp, ne úıge ákelip, túndeletip isteıtin.

Qazir ǵoı — ondaı jumys isterlik qajyr-qaırat ta, densaýlyq ta joq. Qan qysymy kóteriletin ataýsyz bir dert taýyp aldy. Aıaq astynan lyp etip shyǵa keledi. Dárisi qashanda qaltasynda júredi. Óz syry ózine málim, eki shekesi solqyldaı bastasa, tańdaıyna sala qoıady.

Sen osy jalǵyzdyqtan, qusadan derttengen shyǵarsyń. Balalardy ósirip, endi basqa sharýań qalmaǵan soń qaradaı ózińnen óziń aýrý taýyp otyrsyń ǵoı deımin,— dep, syralǵy qurbylary ázilge súıep, jıi aıtatyn bolyp júr. Keıbireýleri ony árkim-árkimmen tanystyrýǵa qulshynyp áýre. Maǵıa kúıeýleri bar kelinshektermen qonaqqa, ásirese tanymaıtyn ortaǵa barýdan qashqalaqtaıtyn. Barsa da kúıeýleri barlardaı erkin, ashyq-jarqyn otyra almaýshy edi. Áıteýir, bir qolaısyzdyqty sezinetindeı. Munyń jalǵyzbastylyǵynan qorynatyndaı kúıge túserin olar qaıdan bilsin? Solaı bola tura onyń qurbylary tanystyrǵan adammen tanystyqty ary qaraı jalǵastyrýǵa qulqy soqpaıtyn.

«Aýzy kúıgen úrip ishedi» demekshi, ózi súıip, qyzdaı qosylǵan jigittiń tóresimin degen adamnan opa tappaǵan soń jol ortasyna kelgende endi kimnen jaqsylyq kóremin dep dámelenbekshi? O basta ózine arnalmaǵan nesibege qol sozyp qaıtsin? Uzaq keshterde úıde japadan jalǵyz otyryp, keıde óziniń de qalyń oıǵa batatyny bar. «Nege shaqyraǵymdy shaıqaltpaı ustap qala almadym? Qaı jerden múlt kettim?» Basyndaǵy baqyt qusyn qapyda qalaı ushyryp aldy eken? Munyń kinási nede? «Nege? Nege?» degen suraqtardan qulaǵy tunǵandaı bolatyn. Endi oılasa, onyń syry tereńde sıaqty. Otbasynyń bútindigin saqtaıyn dep, neshe jyl jaýyrdy jaba tońyp, syrt kózge kúıeýin «Kerim dese, Kerim» degizip, esh nársesin bildirtpeı, shydap baqty emes pe? Sol tóziminiń qaıtymy qaıda? Áıeldiń baqyty janyndaǵy azamatyna baılanysty ekenin endi anyq uqqandaı. Bunyń mańdaıyna jazylǵany osy-aý, shamasy. Qapysyz súıip-aq edi, biraq adamyn dál tappady ma, qaıtymy bolmaǵanyn qaıtersiń?

... Kerimbek ekeýiniń ajyrasqanyn estigende birge ósip, bite qaınasqan jora-joldastary qaq jarylǵandaı. Bireýi buny, bireýi ony jaqtap, dýyldasyp jatty. Qanshamasy bulardy qaıta jarastyrýdyń jolyn izdedi. Maǵıaǵa raıyńnan qaıt deýshiler de tabyldy. Qalǵan kóńil, synǵan saǵy qaıta bútindelýshi me edi? Ondaılarǵa bul jyly shyraı tanytpady Sodan da bolar — birazynyń syrt aınalǵany. Meıli, betterinen jarylqasyn dep, otyra berdi. Balalaryn ósirip, ózimen-ózi tirshilik keship júrip jatqan.

Maǵıa astananyń Arqaǵa kóshýi óz taǵdyrynda úlken bet burys bolǵanyn keıinnen uqty. Qyzmet orny jańa astanaǵa kóshetin bolǵanda qobaljyǵany ras. Biraq Almatyda bul qımaıtyndaı kimi qalyp bara jatyr? El-jer aýystyrsam, bálkim, sary ýaıymnan sergirmin degen oımen, uly kóshpep birge qys ishinde balalaryn alyp, «táýekel » dep jolǵa shyqty.

...«El kóshken jaqqa — yrys aýady» degen ras shyǵar. Munda kelgeli jaman bolǵan joq. Balasy men úlken qyzy ınstıtýttaryn oıdaǵydaı bitirip shyqty. Týyp-ósken jerleri — Almatyǵa qaraı jyl qusyndaı qanat qaǵyp, týǵan uıadan túlep ushyp ketti. Baryp qyzmetke turyp, ózderine laıyqty tirshilikterin istep júr. Kishi qyzy da mektepti támamdap, aǵasy men apasynyń qolyna baryp oqyp jatyr. Maǵıanyń ony jibergisi kelmep-aq edi, biraq túsken oqýynyń reti solaı boldy. Baıaǵyda óziniń de on jeti jasynda oqý izdep, Almatyǵa kelgeni esine túsip, betinen qaqpady. Ol ýaqytta týys-týǵan degen joq. Vokzaldan týra ýnıversıtetke baryp, jataqhanaǵa turýǵa ruqsat alyp edi. Ol kezge qaraǵanda qazir shúkir ǵoı. Balalary bir jerde, bastarynda úıleri bar, bas-kóz bolatyn aǵalary qastarynda...

Maǵıa endigi ǵumyrynda úmit etken bar jaqsylyǵyn balalarynyń atymen baılanystyrady bul kúnde. Osylardyń qyzyq-qýanyshyn kórsem dep adastyryp ketken armanyn aldan kútýde.

...Ol jatar aldyndaǵy dárisin iship, qaıtken kúnde de bir uıyqtap alýdy oılap, jastyqqa qısaıdy. Ol ádettegisinshe qyzdarynyń tileýin aıryqsha tiledi. Ana kóńili boıjetken eki qyzynyń bolashaǵyna qatty alańdaıtyn bolyp júr. Ózi baryp, olar kelgen saıyn retin taýyp: «Óziń súıgenge emes, ózińdi súıgenge bar» degen sóz ras. Osyny esten shyǵarmańdar. Jigittiń ádemiligine qyzyqpańdar. Ózderińdi qulaı súıgen, qadir tutqan azamattyń eteginen ustańdar! — dep qulaqtaryna quıǵan bolady. Buıryq biledi de. Ózi súıip tıgen kúıeýden ne jaqsylyq kórdi? Bunyń qateligi, bálkim osynda, óz seziminiń jeteginde ketkenin de shyǵar. Sony qyzdarym qaıtalamasa eken dep ishteı egiledi. Kóńilin qajaǵan belgisiz ókinish meńdetip barady.

Jaratýshy ıege: «Qudireti kúshti Alla, eki botamnyń baǵyn asha gór, mańdaılaryna ózderine súıeý bolatyn, qadirlerine jetetin, meıirban júrekti adal jar jaza gór, jaqsylyǵyńdy buıyrta gór», — dep ishteı jalbarynýda. Qyzdarynyń keleshekte dám-tuzdarynyń qaıda tartyp turǵanyn oılaǵanda, kóz jasy eriksiz jastyqqa qaraı syrǵyp bara jatty. Ony ózi sezer emes. Tańdaıyna kóz jasynyń ashshy dámi kelgendeı. Bálkim, bul mahabbattyń kermek dámi bolar, kim bilsin...

---