Sońǵy jańartý

(Ózgertilgen ýaqyty 5 kún buryn)
Mahambet jyrlary – asqaq rýhtyń úni

 Jospar:

I Kirispe

          Azattyq  úshin  kuresken  batyr

II Negizgi  bólim:

         a) Kóterilistiń  jalyndy  úgitteýshisi

         á) Hannan  da  taısalmaǵan  ádil  aqyn

III  Qorytyndy

          Armanda  ketken  esil  er...

 

     Tarıhtyń  altyn  paraqtaryna  kóz  sholyp  júrmiz.   Qanshama  ýaqyt  saǵattary  ótkenimen  tarıh  qoınaýyndaǵy  baılyǵymyzdy  saqtaýmen  kelemiz. Ásirese,  ondaǵy  batyrlar  erlikteri  máńgi  sanamyzdan  oryn  tepti. El  basyna  kún  týǵanda  bir  jaǵada  bas  bir  jeńnen  qol  shyǵarýdy  úıretetin  de  osy   batyrlar  óreni. Qysyltaıań,  halyq  basynda  qara  bult  úıirilgen  shaqta  qolbasshy  batyr,  qaharman  aqyn Mahambet  Ótemisuly halyq azattyǵy úshin kúresti. Al  Mahambetti  týdyrǵan  kezeń  patsha  ókimetiniń otarshyldyq ezgisine  tuspa-tus  keldi.

 Qolbasshy  batyr- sol  kezdegi  kóterilistiń  jalyndy  úgitteýshisi,  kósem  basqarýshysy,  jaýynger  jyrshysy. Isataı- Mahambet  kóterilisi- tarıh  paraqshalarynyń  eń  bir  jaqyn  betteri   bolyp  sanalady. Sebebi batyr, eli  úshin  aıanbady, Halqy  úshin  azattyqty  kóksedi.

   Segiz  qyrly  bir  syrly  aqyn qashanda da  ot aýyzdy  oraq  tildi  bolǵan. Mahambet  sóziniń  ótkirligi sonsha  sógis alǵan  adamdy  qamshy osyp  ótkendeı  kúıge  túsiredi  eken. Patsha  ókimetine  qarsy  turýyna  kúshi  ǵana  emes, jalyndy jiger-namysy, jyrlary sebep  bolǵan  eken. Qazirgi  qanjyǵamyzda Mahambettiń  júzge  jýyq  óleńderi  bar. Batyrlyq,  erlik  haqyndaǵy  óleńderi  qazaq  bolǵanyńa  qýanarlyqtaı rýh  beredi. El  arasyndaǵy  keleli  isterge  at salysyp, kúrmeýli  daýdy  sheshýi  de  Mahambettiń  batyldyǵynyń  kórinisi.

Elestetip  baıqasaq,  ashshy  shyndyqty  ashyna  patsha  ókimetine  jyrlaý, ásirese,  jaýgershilik  zaman  syıpatynda  ekiniń  biriniń  qolynan  kelmeıdi. Mahambet   bolsa,  óz  dáýiriniń  shyndyq  aqyny. "Han  emessiń,  qasqyrsyń " óleńi  osy  oıdyń  aıǵaǵy:

     Han  emessiń,  qasqyrsyń,

   Qas  albasty  basqyrsyń.

    Dostaryń  kelip  tabalap,

    Dushpanyń  seni  basqa  ursyn!

     Han  emessiń,  ylansyń,

    Qara  shubar  jylansyń.

     Han  emessiń,  aıansyń

    Aıyr  quıryq  shaıansyń! 

On segiz  aıǵa  sozylǵan  kóterilis  Mahambet  qaıratyn  shyńdamasa  qajytqan  emes. Onyń  erligi  men  shyǵarmashylyǵy  odan  saıyn ushtala  bastady. Osy  dúrbeleń  ómir  dúbirinde  Mahambet  óleńderiniń    birshamasy  kóterilis  taqyrybynyń  aıasynda  boldy." Soǵys ", "Ereýil  atqa  er  salmaı", " Ul  týsa", " Tolarsaqtan  saz  keship"  syndy  óleńderi  sol  zamattaǵy  basty  taqyrypqa  aınaldy. Kóterilis  bitýge  taqaǵan  shaqta  jan  joldasy  Isataıdan  aırylyp  qalady. Sodan  Mahambet  jyrlarynyń  taqyryby  muń  men  sherdi  ańǵaryp  turdy.  Mysalǵa  alsaq, " qyzǵysh  qus " óleńiniń  myna  eki  tarmaǵynda:

Isataıdan  aıyrylyp 

Jalǵyzdyqpen  boldym  dos!- dep  óz  jaı- kúıin  ańǵartady.

Qolynda  qalamy, belinde  qylyshy bar  batyr  aqynnyń  kez  kelgen  óleńin  erlik  jyry  deýge  bolady. Kóteriliste qarýy  men qalamyn  qatar  alyp  júrip,  "tolarsaqtan  saz  keshken  aqyn" kúreske  "qas  úlekten  týǵan  qatepti  qara  nar  kerek  ekenin", biraq  artynan  qarý  ustap  shyǵatyn  eshkim  bolmaǵandyqtan,  ózine  dos  sanalyp  júrgen  qandy  qol  Yqylas  qolynan  mert  boldy.

Mahambet halyq  azattyǵyn  kóksegen kúresker. Ul  týsa  Mahambetteı  bolsyn. Sebebi,  Mahambetteı  jalyndy  aqyn,  kózi  ashyq  batyr  tulǵalar  qazirgi  zamanǵa  da  kerek-ti  .Er  Mahambet- bir  ǵasyrda  bir  týar  tulǵa jáne  qasiret  tartqan  zamandaǵy  qasıettiń  aqyny.

Eńlik Jumash


You Might Also Like

Jańalyqtar

Jarnama